Genel Ekonomi 9

Genel Ekonomi 9

Dr. Özkan LEBLEBİCİ

Genel Ekonomi

Bu dersin içeriğinde;

Kalkınma ve Kalkınma Sorunları a. Kalkınmanın tanımlanması b. Kalkınma ölçütleri

c. Kalkınma Sorunları

konuları yer almaktadır.

Genel Ekonomi

Azgelişmişlik Olgusunu Yaratan Sebepler;

1. Tabiattan gelen güçlükler ve engellemeler,

2. Kaynakların kıtlığı ve yeterince kullanılamaması, 3. Sosyokültürel güçlükler,

4. Gelişme hızını kesen bir nüfus artışı veya gelişme için yeterli olmayan bir nüfus yoğunluğu,

Genel Ekonomi

Azgelişmişlik Olgusunu Yaratan Sebepler;

5. Toplumları derinden etkileyen büyük dönüşümlerin dışında kalınması,

6. Teknolojide ve organizasyonda gecikmişlik,

7. Dış güçlerin yararına işleyen bir ilişkiler düzeni, 8. Gelişmede yer alan insan ve madde kaynaklarının kötü kullanılması veya elden kaçırılması.

Genel Ekonomi

Sosyokültürel Azgelişmişlik Ölçütleri 1. Beslenme yetersizliği,

2. Okuryazar olmama, 3. Kadının farklı statüsü, 4. Çocukların çalıştırılması,

5. Sağlığı korumada yetersizlik, 6. Milli bütünlüğün zayıflığı, 7. Bilinçlenme

(Tütengil, 2008: 35)

Genel Ekonomi

İktisadi Azgelişmişlik Ölçütleri 1. Gizli ve açık işsizlik,

2. Az enerji tüketimi,

3. Ortalama milli gelirin düşüklüğü, 4. Sınırlı bir sanayileşme,

5. İktisadi bakımdan gelişmiş ülkelere bağlılık, 6. Şişkin bir ticaret kesimi.

(Tütengil, 2008: 62)

Genel Ekonomi

Sosyal Yapı Azgelişmişlik Ölçütleri 1. Nüfus özellikleri ve yapısı,

2. Tarımla uğraşanların çokluğu, 3. Orta sınıfların zayıflığı,

4. Demokratik kurumların yokluğu ve otoriter yönetim eğilimi,

5. Geri Kalmış sosyal yapılar.

(Tütengil, 2008: 99)

Genel Ekonomi

Gelişmiş Bölgelerin Belirgin Özellikleri;

1. Üretim faktörlerinin verimliliği yüksektir.

2. Faktör dağılımında aşırı dengesizlik yoktur veya azdır.

3. Altyapı yatırımları yeterlidir.

4. Doğal çevre gelişmeye elverişlidir.

5. Bölgede gelir dağılımı düzenli ve dışarıdan göç almaktadır.

(Gündüz, 2006: 14)

Genel Ekonomi

Gelişmiş Bölgelerin Belirgin Özellikleri;

6. Gelişmiş bölgelerin kalkınma hızları yalnız geri kalmış bölgelerin değil, aynı zamanda ülke kalkınma hızından da yüksektir.

7. Bölgede tasarruflara bağlı olarak yatırımlar da yüksektir ve sürekli artışlar kaydetmektedir.

(Gündüz, 2006: 14)

Genel Ekonomi

KALKINMA;

“Az gelişmiş ülkelerin gelişmiş ülkelerle aralarındaki açıklığı kapamak için aldıkları tedbirler ve yaptıkları çalışmaların neticesinde elde ettikleri ilerleme, refah”

olarak tanımlanmaktadır.

(MEB Sözlük, 2004: 1504)

Genel Ekonomi

KALKINMA;

“Toplumsal yapının değişkenlerinin siyasal otorite

tarafından belli politikalarla etkilenerek geliştirilmesi çabası” olarak tanımlanmaktadır.

(MGK, 1993: 27)

Genel Ekonomi

KALKINMA;

“Toplum kalkınması terimi toplumların ekonomik, sosyal ve kültürel olanaklarını geliştirmek, bu toplumları uluslar arası yaşayışa uydurmak, onların ulusal gelişmeye bütünleriyle katılmalarını sağlamak üzere halk ve hükümetlerin birleşik gayretleri sonucu ortaya çıkan ilerlemeyi kapsayan uluslar arası bir terimdir”

(Acaroğlu, 1966: 3)

Genel Ekonomi

KALKINMA;

1. Kalkınma, içeriğinde toplumsallığı barındıran bir kavramdır.

Bir bireyin, küçük bir grubun ya da bir firmanın kalkınmasından söz etmek yerine, bunların büyümesinden, gelişmesinden söz edebiliriz.

2. Kalkınma, planlı olmak zorundadır. Zira yukarıda saydığımız değişim alanlarında belirli bir plana dayanmayan, toplumun iç ve dış dinamiklerinden kaynaklanan olumlu yöndeki değişimi

“gelişme” kavramıyla açıklamak daha uygun olacaktır. Gelişmeyi bir toplumun varsayılan belirli bir yapı içinde sürdürdüğü bir evrim olarak tanımlamak da mümkündür.

Genel Ekonomi

KALKINMA;

3. Çeşitli nedenlerle ortaya çıkan olumsuz sonuçların kalkınma olarak algılanması uygun olmayabilir. Buradan kalkınma

kavramının olumlu yönde bir değişimi içerdiğini söyleyebiliriz.

4. Kalkınmanın planlı bir süreç olduğu varsayımından

hareketle, kalkınma kavramının yaklaşık olarak hesaplanabilen sürelerde gerçekleşen bir değişme olduğunu ifade etmek

mümkündür.

Genel Ekonomi

KALKINMA;

5. Kalkınma, planlamaya konu olan gerçekçi hedeflere

ulaşmayı amaç edinmiş bir süreçtir. Kalkınma kısa bir sürede birden bire gerçekleşen bir olgu değildir. Tanımda

belirttiğimiz faaliyet alanlarında tedricen yaşanan bir değişimi anlatmaktadır. Kalkınma kavramının, gelişme

kavramından ayrıldığı önemli bir nokta da, belirli hedeflerin bulunmasıdır.

Genel Ekonomi

KALKINMA;

6. Kalkınma sadece nicelik yönünden değil nitelik yönünden bir değişimi de ifade etmektedir. Bu yönüyle “büyüme”

kavramından ayrılmaktadır. Zira büyümede sadece nicelik yönünden bir değişimden söz etmek mümkündür.

Genel Ekonomi

Rostow’un Kalkınma Teorisi 1. Geleneksel toplum,

2. Kalkışa (take-off) geçiş aşaması, 3. Kalkış aşaması,

4. Olgunluk aşaması, 5. Kütle tüketimi çağı.

(İlkin, 1978: 72)

Genel Ekonomi

Kalkışa geçiş aşamasında yaşanan değişimler 1. Tarım ve sanayide verimlilik artışı başlar.

2. Alt yapı yatırımlarının başlaması ile alt yapının oluşumu sağlanmaya başlar.

3. Doğum oranlarında azalma görülür.

4. Sosyal, ekonomik ve siyasal yapıda genişleme başlar.

(İlkin, 1978: 73)

Genel Ekonomi

Kalkışa geçiş aşamasında yaşanan değişimler

5. Toplumda modernleşme, bilim ve sanat yaşamını etkiler ve modern bilimi uygulayacak yeni bir sınıf ortaya çıkar.

6. Modern teknikleri uygulamak için sermayesini ortaya koyacak kişiler ortaya çıkmaya başlar.

7. Toplumu kontrol eden bir aydın sınıf doğar ve ulusal bilinçlenme gözlenir.

(İlkin, 1978: 73)

Genel Ekonomi

Kalkışın Meydana Gelmesi İçin;

1. Verimli yatırımların ulusal gelirin %5 veya daha azından, %10 veya daha yüksek bir orana çıkması,

2. Yüksek hızla gelişen bir veya birkaç imalat alt kesiminin ortaya çıkması (Tarımsal üretimin veya hammaddelerin modern

yöntemlerle işlenmesi)

3. Modern sektöre yatırım yapacak, büyümeyi normal bir süreç haline getirebilecek politik, sosyal ve kurumsal yapının ortaya çıkması. (İlkin, 1978: 75)

Genel Ekonomi

Ülkeler Kalkış Yılları Ülkeler Kalkış Yılları

İngiltere 1783-1802 Rusya 1890-1914

Fransa 1830-1860 Kanada 1896-1914

Belçika 1833-1860 Arjantin 1935-

Amerika 1843-1873 Türkiye 1937

Almanya 1850-1890 Hindistan 1952-

Japonya 1878-1900 Çin 1952-

Çeşitli Ülkelerde Kalkışın Gerçekleşmesi; (İlkin, 1978: 76)

Rostow kalkış yılını bulurken, ülkenin sanayileşme aşamasındaki ilk dönemini esas almaktadır.

Genel Ekonomi

İNSANİ GELİŞME ENDEKSİ;

insani gelişmenin üç temel boyutundaki uzun vadeli gelişmeyi değerlendirmek için kullanılan özet bir ölçüm yöntemidir. Bu üç temel boyut, uzun ve sağlıklı bir yaşam, bilgiye erişim ve insana yakışır yaşam koşulları olarak sıralanıyor.

Genel Ekonomi

Sağlıklı Yaşam

Bilgiye Erişim

Yaşam koşulları

2011 İnsani Gelişme Raporu’nda uzun ve sağlıklı yaşam boyutu, ortalama yaşam beklentisiyle

1. Yetişkin nüfus arasında okula gitme süresiyle, yani 25 yaş ve üzerindekilerin eğitim görebildikleri süreyle,

2. Okula başlangıç yaşındaki çocuklar için beklenen okula devam süresi, yani, belli yaştaki çocukların okula başlama oranları

konusundaki eğilimlerin, yaşamı boyunca aynı kalması

durumunda, okula başlangıç yaşındaki bir çocuğun eğitim görme süresi beklentisiyle

Kişi başına düşen Gayrisafi Yurtiçi Hâsıla ile ölçüldü

Genel Ekonomi

BM Bin Yıl Kalkınma Hedefleri (UNDP, 2000)

1. Aşırı yoksulluk ve açlığın ortadan kaldırılması, 2. Evrensel temel eğitimin sağlanması,

3. Cinsiyet eşitliğinin sağlanması ve kadının güçlendirilmesi, 4. Çocuk ölüm oranlarının düşürülmesi,

Genel Ekonomi

BM Bin Yıl Kalkınma Hedefleri (UNDP, 2000) 5. Anne sağlığının geliştirilmesi,

6. AIDS, sıtma ve diğer hastalıklarla mücadele, 7. Çevresel sürdürülebilirliğin sağlanması,

8. Kalkınma için küresel ortaklığın geliştirilmesi

Genel Ekonomi

Kaynakça;

Üstünel, Besim, Ekonominin Temelleri, Ofset, (5. Basım), İstanbul, 1987.

Ertek, Tümay, Temel Ekonomi, Beta, (2. Basım), İstanbul, 2007.

Parasız, İlker, İktisada Giriş, Ezgi Kitabevi, (6. Basım), Bursa, 2000.