L/O/G/O
SÜRDÜRÜLEBİLİR
GIDA GÜVENİLİRLİĞİ
Mehmet BEYKAYA
Gıda Kontrol ve Laboratuvarlar Dairesi Başkanı
GİRİŞ
• Beslenme tüm canlıların yaşayabilmeleri için temel gereksinimlerden birisidir.
• Havasız yasayabilen mikroorganizmalar bulunabilirken beslenmeden yaşayabilen canlıya rastlanmamıştır.
• En gelişmiş canlı insan için gıda, salt fizyolojik
bir gereksinim olmayıp aynı zamanda sosyal
ve psikolojik değerleri de beraberinde
taşımaktadır.
• Gıdaya erişim ve beslenme, insan için temel, vazgeçilmez, evrensel bir haktır.
• Her insan, gerektiğinde yeterli kalite ve
miktarda, ihtiyaçlarını karşılayacak, inanç ve kültürüne uygun, sağlıklı ve güvenilir gıdaya ulaşabilmelidir.
• Ancak değişik zaman dilimlerinde Dünya’da
gıdaya erişimde sıkıntılar yaşanmış bu nedenle
de açlıkla karşı karşıya kalınmıştır.
Dünya Gıda Zirvesi’nde herkesin
gıdaya erişiminin insanlık hakkı olduğu
vurgulanmış, o gün 840 milyon olan
dünya aç insan sayısının 2015 yılına
kadar en az yarıya indirilmesi hedeflenmişti
Küresel
Ekonomik Krizin de etkileriyle dünyada açlık çeken insan sayısı 1 milyar 40
milyon kişiye ulaşmıştır.
“Gıda Krizi”
nedeniyle dünyada açlık çeken insan sayısında 75 milyon kişi artış olmuştur
2000 1996
2008 2011
Afrika’nın en fakir
ülkelerinden Somali’de 3.6, Afrika Boynuzu bölgesindeyse toplamda 12 milyon kişi açlık ve kuraklıkla pençeleşiyor.
Gıda Güvenliği Gıda Güvenilirliği Gıdalarda
olabilecek fiziksel, kimyasal, biyolojik ve her türlü
zararların bertaraf edilmesi için alınan tedbirler bütünü İnsanların doğal hakkı
olan sağlıklı yaşama ulaşabilmeleri için
uygun fiyatta, sağlıklı, yeterli, besleyici ve güvenilir gıdaya erişimin sağlanması
Tanımlardan anlaşılacağı gibi Gıda Güvenliği kavramı bir süreçtir ve dolayısı ile sürdürülebilirliği de kapsamaktadır.
“Kuş gribi” olarak ta bilinen “H5N1 viral enfeksiyonu” ve buna bağlı olarak Uzakdoğu Ülkeleri ve ülkemizde görülen ölümler
Dünyada son yirmi veya otuz yıl içinde, çoğunluğu hayvansal kökenli olan ve insan sağlığı için ciddi tehditler, tehlikeler, ölümle sonuçlanan gıda kaynaklı sorunlar
İlk olarak 1996’da İngiltere’de görülen deli dana hastalığı (BSE) ve bunun insanlarda varyantı olan Creutzfeldt-Jakob hastalığı (vCJD)
1999 yılında Belçika’da yem nakil paletlerindeki zehirli ve öldürücü dioksin kalıntısıyla oluşan kros-
kontaminasyon krizi
1
4
2 3
GIDA GÜVENİLİRLİĞİ YAKLAŞIMI
SONUÇ
• Tüketici güveninin sarsılması
• Mevcut düzenlemelerin yetersizliğinin anlaşılması
NEDEN
Gıda güvenliği ve
güvenilirliğinin sağlanması,
Sağlığın korunması,
Gıda kaynaklı hastalıkların önlenmesi,
Çevrenin korunması, Tüm bu beklenti ve istekler,
devlet yönetimlerini gıda güvenliği ile sürdürülebilir tarım ve kırsal kalkınma için
birtakım tedbirler almaya ve yasal düzenlemeye gitmeye
zorlamıştır.
Anayasanın 172.nci maddesi, tüketicinin korunması “Devlet, tüketicileri koruyucu ve
aydınlatıcı tedbirleri alır, tüketicilerin kendilerini
koruyucu girisimlerini tesvik eder”
“Devletlerin Temel Görevleri”
Avrupa Birliği’nde Avrupa Gıda Yasası olarak adlandırılan 178/2002 sayılı tüzük 2002
yılında yürürlükte
ABD de özellikle 11 Eylül olaylarından sonra gıda güvenliğini
ve gıda güvenilirliğini garanti altına almayı
hedefleyen
Biyoterörizm Yasası yürürlükte
Gıda güvenilirliği düzenlemeleri 2005 yılından itibaren uygulamada
AB içerisinde gıda ürünleri ve yemin serbest dolasımının sağlanması
Adil gıda ürünleri ticareti dahil olmak üzere tüketici çıkarlarının korunması
İnsan sağlığının ve tüketicilerin en üst düzeyde korunması
178/2002/EC
AVRUPA PARLAMENTOSU VE KONSEY
TÜZÜĞÜ
ÖZEL MEVZUAT
178/2002/EC Tüzüğü
Genel Prensipler, Avrupa Gıda Güvenliği Otoritesi, Gıda Güvenliği ile İlgili Usulleri
Gıda İşletmecileri Yetkili Otorite
852/2004/EC Tüzüğü Gıdaların Hijyeni
882/2004/EC Tüzüğü Yem ve Gıda Yasası, Hayvan Sağlığı ve Hayvan
Refahı GENEL
MEVZUAT
853/2004/EC Tüzüğü Hayvansal Kökenli Gıda
Ürünlerinin Hijyeni
854/2004/EC Tüzüğü İnsan Tüketimine Yönelik
Hayvansal Kökenli Gıda Ürünlerinin Resmi
Kontrollerinin Organizasyonuna
AB’DE GIDA GÜVENLİĞİ MEVZUATI
ÇIKARILACAK YÖNETMELİKLER
• Resmi Kontrollere İlişkin Yönetmelik (882/04/EC)
• Hayvansal Kökenli Ürünlerin Resmi Kontrollerinin Düzenlenmesine İlişkin Özel Kuralları Ortaya Koyan Yönetmelik (854/2004/EC)
• Genel Hijyen Kurallarını Düzenleyen Yönetmelik (852/04/EC)
• Onay ve Kayıt İşlemlerini Düzenleyen
Yönetmelik (853/04/EC, 854/04/EC)
DENETİM SİSTEMİ
Uygun sıklıkta ve gıda maddesinin taşıdığı riskle orantılı,
Denetim ve kontrollerin sıklığı, AB’ne uygun olarak
“risk esasına” göre,
Hazırlanan denetim programlarında;
1) Gıda maddelerinin risk durumu,
2) Önceki kontrollerden edinilen bilgi ve deneyimler, 3) Gıda işletmecilerinin uyguladıkları incelemelerin
(otokontrol) sonuçları
4) İşletmenin hijyen yönetimi
BAKANLIĞIMIZIN GIDA GÜVENİLİRLİĞİ POLİTİKASI
Kodeks
Alimentarius ve Avrupa Birliği müktesebatı ile uyumlu mevzuat
Etkin ve yeterli gıda denetimi
Ülke genelinde
“Çiftlikten Sofraya Gıda Güvenilirliği”
anlayışı
Tüketiciye güvenilir gıda arzının teminini sağlamak
TOPLUMSAL KONSENSÜS
ÜRETİCİ-GIDA SANAYİ
TÜKETİCİ SİVİL TOPLUM KURULUŞLARI
KAMU (İlgili Kurum ve Kuruluşlar, Üniversiteler)
Bu politikanın sistematiği içerisinde;
GIDA GÜVENİLİRLİĞİNDE KAMU
SORUMLULUĞU
Title
Tek yetkili otorite Gıda, Tarım ve
Hayvancılık Bakanlığı
Gıda ve Kontrol Genel
Müdürlüğü;
uluslararası kuruluslar nezdinde ülke irtibat noktası
Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü;
gıda ve yem güvenliği, su
ürünleri,
veterinerlik ve bitki sağlığı alanında
yetkili otorite
Gıda Güvenilirliğinin Sağlanmasında....
GÖREVLER
Mevzuat geliştirme 1
Kanuni düzenlemelerin sağlanması 2
Mevzuatlar ve kanunlar ölçüsünde denetimler yapma
3
Gıda güvenilirliğinin standarlarını geliştirme faaliyetlerinde bulunma 4
ÜLKEMİZ GIDA MEVZUATININ TARİHÇESİ
1930 1942 1952
1980
1980 Belediye Yasası
ÜLKEMİZ GIDA MEVZUATININ TARİHÇESİ
1995 2004 2010
Gıdaların Üretim, Tüketimi ve
Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değistirilerek Kabulü
Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu
“Gıdaların Üretim, Tüketim ve Denetlenmesine Dair Kanun
Hükmünde Kararname
5996 SAYILI KANUN
Kapsamlı ve entegre bir yaklaşım
Şeffaflık
İzlenebilirlik
Gıda İşletmecilerine verilen sorumluluk
TEMEL İLKELER
Risk analizi İhtiyatilik ilkesi
İZLENEBİLİRLİK
• EC 178/2002’ye göre izlenebilirlik “gıda, yem ve gıda olarak üretilen hayvan veya gıda veya yeme katılmak amacıyla ürretilen veya katılması beklenen maddeleri üretim, işleme ve dağıtımın tüm aşamalarında izleyebilmek ve takip edebilmek”;
• Ülkemizde EC 178/2002 ile uyumlu olan 5996 sayılı yasada da izlenebilirlik
“Üretim, işleme ve dağıtımın tüm aşamaları boyunca bitkisel ürünlerin, gıda ve yemin, gıdanın elde edildiği hayvanın veya bitkinin gıda ve yemde bulunması
amaçlanan veya beklenen bir maddenin izinin sürülebilmesi ve takip edilebilmesi ” olarak tanımlanmıştır
Avantajları:
• Ürünlerin insan sağlığı için bir tehdit ve/veya tehlike oluşturması halinde problemin kaynağını, nedenini ve sorumlularını saptamak ve gerekli önlemleri almak üzere geriye doğru izlenmesini,
• Tehlike ve/veya tehdit oluşturan ürünleri geri toplamak üzere ileriye doğru izlenmesini,
• Tehlike analizleri kritik kontrol noktaları (HACCP) planlarının realize edilmesini ve sürdürülebilirliğini sağlar
KURUMSAL KAPASİTE
81 İl ve Yetkilendirilmiş İlçe Müdürlüğü/
4630 Kontrol Görevlisi
41 Gıda Kontrol Laboratuvar Müdürlüğü Bursa Gıda Kontrol ve Merkez Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü
Ulusal Gıda Referans Laboratuvar Müdürlüğü
62 Özel Gıda Kontrol Laboratuvarı
23
MEVCUT DURUM
GIDA İŞYERİ SAYISI
Gıda üretim yeri : 57.459 Gıda satış ve toplu tüketim yeri : 322.402 Toplam : 379.861 DENETÇİ SAYISI
2002 yılı : 820 2011 yılı : 4635
DENETİM SAYISI 2009 yılı : 350.455 2010 yılı : 376.756
2011 yılı : 285.269 (ilk 9 ay) NUMUNE SAYISI
2009 yılı : 2.250.000 2010 yılı : 2.500.000
2011 yılı : 1.500.000 (ilk 6 ay)
23
İZLEME VE DENETİM PROGRAMLARI
2011 yılı Gıda Kontrol Planı kapsamında;
•80 üründe Denetim Programı,
•24 üründe Pestisit Denetim Programı,
•8 ürün grubunda Etiket Kontrolü Denetim Programı
•1 üründe İzleme Programı
2011 yılı Gıda Denetim Programı kapsamında;
•11.961 adet Denetim Programı numunesi,
•230 adet İzleme Programı numunesi
Etiket Kontrolü Denetim Programı kapsamında;
• 4.760 adet ürün etiket kontrolü
GIDA ÜRETİM YERİ GIDA SATIŞ YERİ TOPLU TÜKETİM YERİ TOPLAM YIL Denetim
Sayısı
İPC Savcılık Denetim Sayısı
İPC Savcılık Denetim Sayısı
İPC. Savcılık Denetim Sayısı
İPC. Savcılık
2009 92718 5498 1162 163382 2289 265 94355 574 155 350455 8361 1582
2010 95920 7494 652 169483 3170 331 111353 771 278 376756 11435 1261
2011
* 60468 4720 140 138921 1889 74 85880 670 38 285269 7279 252
GENEL GIDA DENETİM SONUÇLARI
Not:2011 yılına ait veriler ilk 9 aya ait aittir.
Veriler sürekli güncellenmektedir.
Biyogüvenlik Kanunu (Kanun No:5977)
8 i yayımlanmış, 24 adet Sektör Hijyen Kılavuzu
BAKANLIK ÇALIŞMALARI
Ulusal yıllık izleme planları ve ulusal kalıntı izleme planları
Gıda ve Yemlerde Hızlı Uyarı Sistemi (RASFF) İsletmelerin Risk Esasına Dayalı Denetim Sıklıkların Belirlenmesi Prosedürü.
Ulusal Gıda Referans Laboratuvarı Tohumculuk Kanunu (Kanun No : 5553)
DG-SANCO “Gıda Güvenliği için Daha İyi Eğitim”
Türk Gıda Güvenliği Denetimlerinin, AB Gıda Güvenliği Yönetmelik ve StandartlarıylaUyumlastırılması MATRA Projesi (G2G07/TR/8/15).
Türkiye’de Gıda Güvenliği ve Kontrol Sisteminin Yeniden Yapılandırılması ve Güçlendirilmesi (TR04IBAG 02) AB Projesi
Türkiye ve Hırvatistan’ın Bazı AB Kurumlarına Hazırlanması İle İlgili KatılımÖncesi Program Kapsamında Gıda Güvenlik Sistemlerinin Güçlendirilmesi (EFSA) Projesi
TAIEX “Gıda Güvenliği için Bölgesel Eğitim”
Toplu beslenme yerlerinde gerçekleşen “gıda zehirlenmesi” vakalarında Sağlık Bakanlığı,
Okul kantinleri ve yatılı okul yemekhaneleri gibi toplu beslenme yerlerinin denetimlerinde Milli Eğitim Bakanlığı,
Turistik yerlerde bulunan otel, restoran gibi toplu tüketim yerleri ile ilgili olarak Kültür ve Turizm Bakanlığı,
ile işbirliğine de gidilmektedir.
Bakanlığımızca 2009 Yılında Güvenilir Gıda Sağlıklı Yaşam kampanyası
düzenlenmiş, toplumda gıda güvenilirliği bilincinin yaygınlaşması ve toplumun
değişik katmanlarının katılımı için 14 Şubat 2009 tarihinde ALO GIDA HATTI faaliyete geçirilmiştir.
14.11.2011 tarihine kadar;
Başvuru Sayısı 82.896
Sonuçlanan 78.916
İşlemi devam eden 4.003 Uygulanan cezai işlem 13.737
DİĞER FAALİYETLER
GIDA DENETİM SİSTEMİNE YÖNELİK STRATEJİK PLAN ÇALIŞTAYI
• Gıda Güvenilirliği” ile ilgili konularda 2011 ve daha önceki yıllarda yaptığı çalışmaları değerlendirmek
• 2012 yılı için gıda denetim sistemine ilişkin politikalar ve stratejiler oluşturmak,
• Gıda sektörüne yönelik sorunları tespit edip bu
sorunların çözümüne ilişkin olarak 15 farklı eylem planı hazırlanmıştır.
• 2012 Yılı Gıda Denetim Sistemine Yönelik Stratejik Planın altyapısı oluşturulmuştur.
GIDA GÜVENİLİRLİĞİNDE ÜRETİCİ-
GIDA SANAYİ SORUMLULUĞU
Gıda Sanayi; tarımsal üretimi isleme, katma değer üretme, istihdam ve ihracat ile ülkeye döviz girişi sağlama gibi önemli işlevleri
nedeniyle stratejik bir sektördür.
Sistematik bir yaklasım çerçevesinde birincil üretim (Bitkisel, hayvansal ve su ürünlerinin yetistiriciliği) ile ikincil üretim (Gıda ve yem isletmeleri) dahil, satısa sundukları gıda
maddelerinin ulusal gıda mevzuatı sartlarına
uygunluğundan sorumludur.
Gıda gereksinimini karşılamayı sürdürülebilir kılmak Üretici
Sorumluluğu
Üreticinin-Gıda Sanayinin
Temel
Yükümlülükleri
• Güvenilir gıda,
• Asgari teknik ve hijyenik şartlara uygun işyeri,
• İzlenebilirlik,
• Şeffaflık,
• Resmi kurumlarla işbirliği
GIDA GÜVENİLİRLİĞİNDE TÜKETİCİ
SORUMLULUĞU
Tüketicilerin gıda denetimi ve
kontrolünde aktif rol almalarını temin etmek amacıyla;
Alo 174 Gıda Hattı
Gıda güvenilirligi sisteminde tüketicilerin en önemli rolü;
yüksek tüketici bilinci ve hassasiyeti
GIDA GÜVENİLİRLİĞİNDE SİVİL TOPLUM
KURULUŞLARININ
SORUMLULUĞU
Gıda güvenilirliğinin
sürdürülebilirliğinin sağlanmasında ve tüketici bilincinin arttırılmasında en önemli faktör STK’lar
Bakanlık çalışmaları ile kamuoyu
arasında köprü görevi görerek yapılan çalışmaların etkinliğinde önemli bir rol üstlenmekteler
Sivil Toplum Kuruluşu, herhangi bir devlet organından bağımsız bir şekilde özel kişilerin girişimiyle kanuni olarak kurulmuş her türlü organizasyon için kullanılan genel bir terim,
38
PLANLANAN BAKANLIK FAALİYETLERİ
“GÜLEN ELMA” PROJESİ
Gıda güvenilirliğinin temini, her türlü gıda maddesinin ve gıda ile temasta bulunan madde ve malzemelerin teknik ve hijyenik şekilde üretim, işleme, muhafaza, depolama, pazarlama ve halkın gereği gibi beslenmesini sağlamak, üretici ve tüketici menfaatleriyle halk sağlığını korumak amacıyla gıda üretim, satış ve toplu tüketim yerlerinin standartlarını iyileştirmesinin teşvik edilmesini sağlamak.
“GENÇ GIDA DENETÇİLERİ”
PROJESİ
• "Her Eve Bir Gıda Denetçisi" sloganıyla yola çıkarak
geleceğimiz olan çocuklarımızda “Güvenilir Gıda” bilincinin arttırılması,
• Çocuklarımızın gıda tüketim alışkanlıklarının değiştirilerek kalıcı alışkanlıklar kazandırılması,
• Güvenilir gıda temini ve tüketiminin sağlanması,
• Toplumsal bilincin oluşturulmasına katkıda bulunulması,
• Sağlıklı genç nesil ile geleceğimizin teminat altına alınması,
• Okul kantinleri ve okul çevresindeki gıda üretim ve satış yerlerinde güvenilir/kaliteli gıda maddesi üretim, satış ve
tüketiminin temini için okul çocuklarının “genç gıda denetçisi”
olarak eğitilmesidir.
İNTERAKTİF MOBİL DENETİM PROJESİ
• Kontrol Görevlilerinin GGBS sistemini denetimin her aşamasında kullanabileceği,
• Hızlı ve etkin denetim ve kontrollerini
• İletişim interaksiyonunu sağlayan Tablet PC’lerin tedarik edileceği bir proje
• İl müdürlüğü ve bakanlık kordinasyonu üst düzeyde çıkararak denetim etkinliğini artırmak
SONUÇ
• Güvenilir gıdaya erişim, toplumun en temel haklarındandır.
• Güvenilir gıdanın sürdürülebilirliğinin sağlanmasında toplumun bütün katmanları sorumludur.
• Sorumluluk bilinci içerisinde toplum üzerine düşeni yerine getirmelidir.
• Bu sorumluluk ötelenemez çünkü sorunların geri dönüşü yine topluma olacaktır.
• Bu konuda Bakanlığımız üzerine düşen sorumluluğu layıkıyla yerine getirmeye hazırdır.
TEŞEKKÜR EDERİM
E-Posta: mehmet.beykaya@tarim.gov.tr
