SAĞLIK BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
ALT YAPI TESİSLERİNİN ÜRETİM İŞLERİNİN 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
KANUNUNA GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ
Bitirme Projesi
Burak DURĞUN 131101138
Bölüm: İş Sağlığı ve Güvenliği
Danışman
Prof.Dr.Yıldız TÜMERDEM
Bitirme Tarihi (Şubat, 2014)
Özgünlük Bildirisi
1. Bu çalışmada, başka kaynaklardan yapılan tüm alıntıların, ilgili kaynaklar referans gösterilerek açıkça belirtildiğini,
2. Alıntılar dışındaki bölümlerin, özellikle projenin ana konusunu oluşturan teorik çalışmaların ve yazılım/donanımın benim tarafımdan yapıldığını
3. Araştırma ve/veya anket çalışmaları için “etik kurul onay” yazısı alındığını I
Bildiririm.
İstanbul, Şubat 2014
Burak DURĞUN İmza:
ALT YAPI TESİSLERİNİN ÜRETİM İŞLERİNİN 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ
KANUNUNA GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ
ÖZET
İnşaat sektörü, ülkemizde iş kazaları ve meslek hastalıklarının en fazla görüldüğü sektörlerden birisidir. Bunun önemli nedenlerinden birisi de inşaat sektörünün kendine özgü çalışma koşullarının olmasıdır. Bu çalışmada, yapı üretiminin temel aşamalarında karşılaşılabilecek iş kazası risk faktörleri incelenerek; uygulama aşamasında kullanılmak üzere bir Sağlık ve Güvenlik Planı (SGP) ile inşaat aşamalarına yönelik kontrol listeleri geliştirilmesi amaçlanmıştır.
Belirtilen nedenlerle bu çalışmada, yapı üretiminin uygulama aşamasında gerçekleştirilecek işler için bir sağlık ve güvenlik planı ve bu planın hayata geçirilmesinde yardımcı olacak kontrol listelerinin hazırlanması amaçlanmıştır. Bu doğrultuda ayrıntılı iş analizlerine dayalı olarak kontrol listeleri geliştirilmiştir. Ancak, işçi sağlığı konusu ayrıca tıp ve biyoloji bilgisi de gerektirdiğinden bu çalışmada ağırlıklı olarak iş güvenliği konusu üzerinde durulmuştur.Bu çalışma, iş güvenliği ve risk yönetimi, inşaat sektöründe işçi sağlığı ve iş güvenliği, sağlık ve güvenlik planı hazırlanması olmak üzere üç ana bölümden oluşmaktadır.
İş güvenliği ve risk yönetimi bölümünde, risk kavramı ele alınmış ve risk yönetimi konusunda özet bilgiler verilmiş, iş güvenliği planlamasında risk yönetiminin önemi üzerinde durulmuştur.İnşaat sektöründe işçi sağlığı ve iş güvenliği bölümünde; inşaat sektöründe yaşanan iş kazalarının genel değerlendirmesi yapılarak sektörün iş kazası riskini artıran kendine özgü koşulları irdelenmiştir.
Sağlık ve güvenlik planı hazırlanması bölümünde ise, inşaattın uygulanma sürecindeki iş aşamalarına yönelik iş güvenliği planı ve kontrol tabloları oluşturulmuştur. Sonra da bu çalışmada ulaşılan sonuçlar değerlendirilerek iş sağlığı ve güvenliği bağlamında yapılabilecek çalışmalara yönelik öneriler sunulmuştur.
PLANT PRODUCTION OF INFRASTRUCTURE WORKS 6331 NUMBERED BY LAW HEALTH
AND SAFETY EVALUATION
SUMMARY
Constructive works is one of the leading industries in which occupational accidents and diseases take mostly place frequently in our country. The reason is that the building industry has unque working conditions. In this study, by investigating the risk factors of occupational accidents and diseases in the building industry, it is aimed to submit a proposal about safety and health plan’s general frame and its contents for the application phase and to develop a checklist for the building phase of the project.
For the reasons indicated in this study, the structure of the production work to be carried out during the implementation phase of a health and safety plan and this plan will help in the implementation of the checklist is intended to prepare. In this direction, based on detailed business analysis checklists have been developed. However, health issues also medicine and biology knowledge also because it requires study mainly safety issues on the work, safety and risk management in the construction industry worker health and safety, health and safety plan preparation, including three main parts consist of
Occupational safety and risk management section, the concept of risk is discussed and risk management, brief, safety planning, risk management on the importance of industry worker health and safety department, the construction sector experienced work-related accidents overall evaluation is made and the industry's work-related accidents increase the risk of specific conditions were examined.
Health and Safety section of the plan preparation, construction work stage in the implementation process did not plan for job security and control tables have been created.
After evaluating the results achieved in this study, in the context of occupational health and safety recommendations are presented for studies to be carried
İÇİNDEKİLER SAYFA
ALT YAPI TESİSLERİNİN ÜRETİM İŞLERİNİN 6331 SAYILI İŞ SAĞLIĞI VE…………I GÜVENLİĞİ KANUNUNA GÖRE DEĞERLENDİRİLMESİ………...I
Özgünlük Bildirisi………II ÖZET………...III SUMMARY...IV
1.GİRİŞ………..……….1
2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR………...…….…...4
3.MATERYAL VE METOD………..………....……..…..………...6
4.İŞ GÜVENLİĞİ BAĞLAMINDA RİSK YÖNETİMİ……...….…….…...8
4.1. Risk Yönetimi………...8
4.1.1. Tehlikenin Tanımı………...………...………...9
4.1.2. Risk Tanımı ve Değerlendirilmesi ………...………...11
4.1.3. Risklerin Tahmin Edilmesi………...…..……...12
4.1.4. Risk Değerlendirme Adımları…………..………...……...…...……….12
4.1.5. Risk Analizi ve Yönetiminin Yararları...13
4.2. Risk Yönetiminin İş Sağlığı ve Güvenliği İle İlişkisi…...…………...………..14
5.İNŞAAT SEKTÖRÜNDE İŞ SAĞLIĞI VE İŞGÜVENLİĞİ...…...14
5.1. İnşaat Sektörünün İş Kazası Riskini Artıran Özel Koşulları……...………15
5.1.1. İnşaat İşlerinin Çoğunlukla Doğal İklim Koşulları Altında Gerçekleştirilmesi…………...16
5.1.2. İnşaat İşlerinde İşçi Devir Hızının Fazla Olması ...16
5.1.3. Çalışma Alanının Genelde Zemin Seviyesinden Yukarıda veya Aşağıda Olması ve Sürekli Değişiklik Göstermesi……...16
5.1.4. Çalışanlar ve Malzemelerin Sürekli Hareket Halinde Olması ...17
5.1.5. Çalışma Alanının Geniş ve Dağınık Olması ...17
5.1.6. İşlerin Genellikle Farklı Organizasyon ve İş Disiplinine Sahip Çeşitli Taşeronlarla…...17
Yapılması...17
5.1.7. Şantiyedeki Hareketliliğin Sistematik Olmaması...17
5.1.8. Her Şantiyenin Kendine Özgü Koşullarının Olması ...18
5.1.9. Kalıplaşmış Davranış Yaygınlığının Fazla Olması ... …18
5.1.10. İnşaat İşletmelerinin Kurumsallaşmamış ve İşletme Kültürünün Gelişmemiş Olması…….18
6.TÜRKİYE’DE İŞÇİ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ HAKKINDA RESMİ………..19
MEVZUAT...19
6.1. İş Sağlığı ve İş Güvenliği İle İlgili Kanunlar ...19
6.2. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği İle İlgili Yönetmelik ve Tüzükler ...21
6.2.1. İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği ...22
6.2.2. Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği ...22
7. İNŞAAT İŞLERİNDE SAĞLIK VE GÜVENLİK PLANI (SGP)...24
7.1.Kazı Aşamasında Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemleri………...26
7.1.1.Kazı Çalışmaları Sırasında İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğini Riske Edebilecek……...26
Durumlar………...26
7.1.1.1. Kazı Kenarının Çökmesi...27
7.1.1.2. Kazıda Çalışanların Üzerine Malzeme Düşmesi……….27
7.1.1.3. Kazı Alanına İnsan veya Araç Düşmesi………...27
7.1.1.4. Çalışanların İş Makinelerinden Zarar Görmesi ...28
7.1.1.5. Kazı Çevresindeki Yapıların Zarar Görmesi ...28
7.1.1.6. Altyapı Hizmetlerinin Zarar Görmesi...28
7.1.2.Kazı Çalışmalarıyla İlgili Kontrol Listeler...29
7.2.Betonarme Kalıp Montajı ve Sökümü Sırasında Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemleri…….29
7.2.1.Kalıp Çalışmalarında İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğini Riske EdebilecekDurumlar………29
7.2.1.1. Yüksekten Düşmeler ...30
7.2.1.2. Çalışanların Üzerine Malzeme Düşmesi...30
7.2.2. Kalıp Çalışmaları ile İlgili Kontrol Listesi ...32
7.3.Betonarme Demir Donatılarının İşlenmesi ve Montajı Sırasında Alınacak Sağlık ve Güvenlik.33 Önlemleri...33
Edebilecek Durumlar ...33
7.3.2.Betonarme Demirlerinin İşlenmesi ve Montajı ile Kontrol Listesi………..34
7.4.Beton Dökümü Aşamasında Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemleri...35
7.4.1.Betonun Üretilmesi ve Dökülmesi Çalışmalarında İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğini Riske……35
Edebilecek Durumlar ………35
7.4.1.1 Yerinde Üretilen Beton Dökümünde Alınması Gereken Tedbirler……… …..35
7.4.1.2 Hazır Beton ile Yapılan Dökümlerde Alınması Gereken Tedbirler………..36
7.4.2.Betonun Üretilmesi ve Dökülmesi ile İlgili Kontrol Listesi ...37
7.5.İş İskelesi Kurulması ve İskelede Çalışılması Aşamalarında Alınacak Sağlık ve Güvenlik…...38
Önlemleri...38
7.5.1.İş İskelesi Kurulması ve İskelede Çalışılması Aşamalarında İşçi Sağlığı ve İş Güvenliğini...38
Riske Edebilecek Durumlar ………..38
7.5.2.İş İskelesi Kurulması ve İskelede Çalışılması ile İlgili Kontrol listesi……… ……40
8.SONUÇLAR VE ÖNERİLER ...41
KAYNAKLAR ...42
RESMİ MEVZUAT………...44
EKLER ...45
EK-1 Kazı İşleri Kontrol Listesi ...46
EK-2 Kalıp İşleri Kontrol Listesi ...49
EK-3 Demir Donatı İşleri Kontrol Listesi ...51
EK-4 Beton İşleri Kontrol Listesi ...53
EK-5 İskele İşleri Kontrol Listesi ...55
ŞEKİLLER DİZİNİ SAYFA
Şekil 4.1. Risk Değerlendirme Aşamaları……….……….……...12 Şekil 5.2. Ölümle Sonuçlanan İş Kazalarının Sektörel Dağılımı ……..….……...15
TABLOLAR DİZİNİ
Tablo 6.1.İş Sağlığı ve Güvenliği ile İlgili Kanunlar... ………21 Tablo 6.2.İş Sağlığı ve Güvenliği İle İlgili Yönetmelik ve Tüzükler...24
1. GİRİŞ
Dünyada olduğu gibi ülkemizde de iş kazaları ve meslek hastalıkları önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun en temel sebebi, sanayileşmenin gelişimine paralel olarak iş sağlığı ve güvenliğine ilişkin gerekli düberleme ve yatırımların yeterince yapılmamasıdır.
Bilim, teknoloji ve sanayileşme, toplumsal değişimlerin nedenlerini oluşturmaktadır. Bilim teknolojiyi, teknoloji sanayileşmeyi ve artı değeri getirerek toplumların refah düzeyini yükseltmektedir. Hızlı gelişen bilim, teknoloji, kalkınma ve sanayileşme süreçleri kuşkusuz ülkelerin gelişme süreçlerine birçok faydalar sağlamıştır.
Ancak bu gelişmelere paralel olarak çalışma yaşamı ve güvenliği için aynı başarının sağlandığını söylemek mümkün değildir.
Her geçen gün iş kazalarıyla maddi ve manevi kayıpların büyük boyutlara ulaşması konunun önemini daha da arttırmaktadır. Bu bağlamda amaç, çalışanları yalnız tehlikeden korumak değil, onların daha iyi bir iş ortamında uzun süre çalışmalarını sürdürmelerini sağlamaktır. İş kazalarını ve bunların neden olduğu kayıpları, en aza indirmek amacıyla, güvenlik önlemelerinin saptanması ve uygulanması doğrultusundaki çalışmalar yıllardan beri süre gelmektedir. Bu çalışmalar sonucunda “ İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği” kavramı doğmuş ve konuya bilimsel olarak yaklaşılmaya başlanmıştır.
İşçi sağlığı ve iş güvenliğini; işyerlerinin sağlık ve güvenlik koşullarına uygunluğu sağlanmak suretiyle iş kazaları ve meslek hastalıklarını azaltmaya yönelik önlemlerin bütünü olarak tanımlamak mümkündür. İş sağlığı ve güvenliği, “İşyerlerinde işin yürütülmesi sırasında, çeşitli nedenlerden kaynaklanan sağlığa zarar verebilecek koşullardan korunmak amacıyla yapılan sistemli ve bilimsel çalışmalardır” şeklinde de tanımlanmaktadır (ÇSGB, 2003).
İş güvenliği hukuki açıdan da, “İşin yapılması sırasında işçilerin karşılaştığı tehlikelerin ortadan kaldırılması veya azaltılması konusunda, esas olarak işverene, kamu hukuku temelinde getirilen yükümlülüklere ilişkin hukuk kurallarının bütünüdür.”
şeklinde tanımlanmıştır. (Centel, 1992).
Bu tanımlara bakıldığında işçi sağlığı ve iş güvenliği kavramı; işçinin sağlık ve emniyetinin işyeri sınırları ve iş dolayısıyla doğan tehlikeler karşısında korunmasını kapsamaktadır. Ancak özellikle yaşama çevresinde de işçinin korunmasının gerekli
olduğu fikrinin ileri sürülmesiyle birlikte bu tanımlamaların yeterli olmadıkları ortaya çıkmaya başlamıştır (Arıcı, 1999). Böylece içeriği daha geniş olan bir tanımlamaya ihtiyaç duyulmuştur. Geniş anlamda işçi sağlığı ve iş güvenliği kavramı, işyeri ile sınırlı sağlık ve emniyet tedbirlerinin yeterli koruma sağlayamayacağını Kabul Eden ve işçinin sağlığını ve güvenliğini etkileyen ve ilgilendiren ve işyeri dışından kaynaklanan riskleri de kapsamına dâhil eden bir kavramdır (Sabuncuoğlu, 1999).
Bu bağlamda her türlü işte çalışanların bedensel, ruhsal ve sosyal durumlarının iyileştirilmesi, çalışma şartlarının düzenlenmesi, çalışanların fiziksel, bedensel ve ruhsal niteliklerine uygun işlere yerleştirilmeleri, işin insana, insanın da işe uyumunun sağlanması işçi sağlığı ve iş güvenliği konuları arasındadır.
İş sağlığı, sağlıklı bir yaşam çevresi için gereken sağlık kurallarını içerirken; iş güvenliği, daha çok işçinin yaşamına ve vücut bütünlüğüne yönelik tehlikelerin ortadan kaldırılması için gerekli teknik kuralları ele alır (Demircioğlu, Cantel, 2002).
Ülkemizin ekonomik yönden hızla gelişmekte ve büyümekte olan bir yapısı vardır. Bu büyümede inşaat sektörünün çok önemli payı bulunmaktadır. Yapı üretiminin kaliteli ve şehircilik ilkelerine uygun nitelikte olması yanında, yapım sürecinde çalışanlara rahat bir ortam sağlanarak, onların iş kazalarına ve meslek hastalıklarına karşı korunmaları konusuna da gereken özen gösterilmelidir.
Ancak ülkemizde inşaat sektörü maalesef ölümlü iş kazası sayısı bakımından ilk sırada yer almaktadır (SSK, 2006). 2003 yılında yayımlanan “Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği” isimli yönetmelikte konu ile ilgili önemli iyileştirmeler öngörülmüştür.
Bunlardan birisi de inşaat işlerinin projelendirme ve uygulama aşamalarında sağlık ve güvenlik planı hazırlanması ve her işyerinde en AZ bir sağlık ve güvenlikten sorumlu bir koordinatör istihdamının zorunlu kılınmış olmasıdır.
Ancak söz konusu yönetmelikte, sağlık ve güvenlik planının içeriğinin ne
olması gerektiği konusunda herhangi bir bilgi mevcut bulunmamaktadır.
Bu durum pratikte çeşitli tereddüt ve farklı uygulamalara neden olmaktadır.
Belirtilen Nedenlerle bu çalışmada, yapı üretiminin uygulama aşamasında gerçekleştirilecek işler için bir sağlık ve güvenlik planı ve bu planın hayata geçirilmesinde yardımcı olacak kontrol listelerinin hazırlanması amaçlanmıştır Bu doğrultuda ayrıntılı iş analizlerine dayalı olarak kontrol listeleri geliştirilmiştir. Ancak, işçi sağlığı konusu ayrıca tıp ve biyoloji bilgisi de gerektirdiğinden bu çalışmada ağırlıklı
olarak iş güvenliği konusu üzerinde durulmuştur.
Bu çalışma, iş güvenliği ve risk yönetimi, inşaat sektöründe işçi sağlığı ve iş güvenliği, sağlık ve güvenlik planı hazırlanması olmak üzere üç ana bölümden oluşmaktadır.
İş güvenliği ve risk yönetimi bölümünde, risk kavramı ele alınmış ve risk yönetimi konusunda özet bilgiler verilmiş, iş güvenliği planlamasında risk yönetiminin önemi üzerinde durulmuştur.
İnşaat sektöründe işçi sağlığı ve iş güvenliği bölümünde; inşaat sektöründe yaşanan iş kazalarının genel değerlendirmesi yapılarak sektörün iş kazası riskini artıran kendine özgü koşulları irdelenmiştir.
Sağlık ve güvenlik planı hazırlanması bölümünde ise, inşaattın uygulanma sürecindeki iş aşamalarına yönelik iş güvenliği planı ve kontrol tabloları oluşturulmuştur.
Sonra da bu çalışmada ulaşılan sonuçlar değerlendirilerek iş sağlığı ve güvenliği bağlamında yapılabilecek çalışmalara yönelik öneriler sunulmuştur.
2.ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR
İşçi sağlığı ve iş güvenliği, özellik gelişmiş ülkelerde yıllardan beri üzerinde çalışılan ve sürekli geliştirilen bir konudur. Son yıllarda bu konu ülkemizde de günden oluşturmaya başlamıştır. Konu ile ilgili yurt içinde ve dışında inşaat, tekstil, madencilik, tersane işletmeleri, fabrikasyon üretim gibi farklı iş kollarında önceden yapılmış çeşitli çalışmalar mevcuttur. Aşağıda, bu çalışmalardan inşaat sektörü ile alakalı olanların bazıları özetlenmiştir.
International Labour Office (Uluslararası Sağlık Örgütü - ILO), (1992), “Safety and Health in Consructions” başlıklı bu çalışmasında öncelikle inşaatlarda iş güvenliği ile ilgili yapılacak çalışmaların kimler ve nasıl yapılması gerektiği hakkında bilgiler sunulmuştur. İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili yürütülen faaliyetlerde inşaat firmalarındaki çalışanların ne gibi sorumlulukları olduğu açıklanmıştır. Bu genel bilgilerin ardından inşaat faaliyetleri sırasında iş kazası riskinin fazla olduğu uygulamalarda (iskeleler, merdivenler, araçlar, kazı çalışmaları vb.) alınabilecek önlemler hakkında detaylı bilgiler sunulmuştur.
Müngen, M.U. (1993), “Türkiye’de İnşaat İş Kazalarının Analizi ve İş Güvenliği Sorunu” başlıklı Doktora Tezinde, iş güvenliğinin ülkemizde ve yurtdışındaki tarihsel gelişimini incelemiş; ülkemizde iş güvenliği konusundaki hukuksal sorumlulukları ele almış; Türkiye genelinde inşaat sektöründe karşılaşılan kaza sıklığını araştırmış ve Türkiye’de inşaat sektöründe karşılaşılan iş kazalarının analizini yaparak çeşitli istatistikî bilgilere yer vermiştir. Ayrıca bu çalışmada ülkemizde iş güvenliği mevzuatı ve denetim organları konusu da değerlendirilmiştir.
Aksöyek, A.R. (2002), “Türk İ n ş a a t S e k t ö r ü n d e İ ş K a z a l a r ı n ı n v e İ ş Güvenliği Sorununun İncelenmesi” başlıklı Yüksek Lisans Tezinde, iş güvenliği ile ilgili temel tanımları ayrıntılı bir şekilde ele almış; daha sonra iş kazalarıyla ilgili kaza sıklığı, kaza tekrarlama oranı, kaza ağırlık oranı gibi sayısal değerlendirmelere yer vermiş; inşaat sektöründe iş kazaları ile ilgili genel bir analiz yapmış ve bu analizinde iş kazalarının zamansal dağılımı, iş kazalarının şantiye özelliklerine göre dağılımı ve kaza tipleri gibi konuları irdelemiştir. Ayrıca çalışmada, Türkiye’de karşılaşılan inşaat iş
kazalarının nedenleri ve ülkemizdeki iş Sağlığı ve Güvenliği mevzuatında ele detaylı şekilde alınmıştır
Yetkin, O. (2004), “Şantiyelerin İş Güvenliği Performans Analizi” başlıklı Yüksek Lisans Tezinde, iş güvenliği ile ilgili temel kavramları açıkladıktan sonra ülkemizdeki çalışma hayatı, iş güvenliği ve işçi sağlığı ile ilgili mevzuatı geniş bir şekilde irdelemiştir. Bununla beraber çalışmada, uluslar arası iş güvenliği yönetim sistemleri ve uygulama kriterleri ile ilgili bilgiler sunulmuştur. Türkiye’de inşaat iş kazaları ve iş güvenliği sorunu ele alınarak, iş güvenliği ile ilgili performans değerlendirme analizi yapmak amacıyla şantiye koşulları değerlendirme anketi, şantiye tehlike analizi değerlendirme anketi gibi anketlere yer verilmiş ve bunların sonuçları irdelenmiştir.
Karaca, S. (2004), “Yapı İşlerinde İş Güvenliği Açısından Risk Değerlendirmesi ve Alınacak Önlemler” başlıklı Yüksek Lisans Tezinde, ülkemizdeki iş güvenliği mevzuatı hakkında bilgiler vermiş ve iş güvenliğinde kullanılan yönetim sistemleri (OHSAS 18001) hakkında özet bilgilendirmeler yapmıştır. Ayrıca ülkemizde yurtiçi ve yurtdışı faaliyetleri olan çeşitli özel inşaat şirketlerinin iş güvenliği açısından incelenmesi ve değerlendirmesi yapılmış; yapı işlerindeki tehlikeler göz önüne alınarak risk değerlendirilmesi ve risk derecelendirilmesi hakkında bilgiler verilmiş; yapı işlerinde alınacak iş güvenliği önlemleri hakkında genel öneriler ortaya konulmuştur.
Brigham Young Üniversitesi, (2006), “Risk Management & Safety” Programında, Risk yönetiminin temel aşamaları açıklanmış, risk yönetimi konusu ile iş güvenliği kavramlarının bağlantısı ortaya konmuş, şantiyelerde meydana gelebilecek iş kazaları için alınacak güvenlik önlemleri verilmiş, inşaat işlerindeki kazı, kalıp gibi belli başlı bazı uygulamalar için iş güvenliği kontrol listeleri oluşturulmuştur.
Birecikli, B.M. (2007), “Şantiye Tekniği ve Şantiyede İş Güvenliği” başlıklı kitabında, inşaat sektöründeki başlıca iş kazası risklerinden bahsetmiş, şantiyelerde iş güvenliği ile ilgili sorumluluk dağılımının nasıl olması gerektiğini vurgulamış, çalışanların kullanması gereken güvenlik ekipmanlarını tanıtmış, başlıca iş kolları ile ilgili iş kazalarının önüne geçebilmek adına alınabilecek önlemleri aktarmıştır. Ayrıca iş güvenliği ile ilgili ülkemizde uygulanan mevzuat hakkında bilgilendirme yapılmıştır..Özellikle ülkemizde yapılmış mevcut çalışmalarda, sağlık ve güvenlik planı ve buna dayalı kontrol listeleri düzeyinde detaylara yer verilmemiş olduğundan bu çalışmada bu eksikliğin giderilmesi hedeflenmiştir.
3. MATERYAL VE METOT
Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği, inşaat işlerini proje aşaması ve uygulama aşaması olarak iki ana kısma ayırmış ve bu kısımlara özgü sağlık ve güvenlik planı h a z ı r l a n m a s ı n ı ö n g ö r m ü ş t ü r . Ancak yönetmelikte istenilen bu planların içeriği hakkında bir bilgi verilmemiştir. Yaptığımız bu çalışmada, yapı üretiminin uygulama aşamasına yönelik sağlık ve güvenlik planı hazırlanması amaçlanmıştır. Bu bağlamda önce uygulama aşamasında yürütülecek çalışmalar ve bu çalışmalar sırasında oluşabilecek riskler göz önünde bulundurularak İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği çerçeve plan oluşturulmuştur. Oluşturduğumuz İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği çerçeve planında yapı üretiminin uygulama aşaması dokuz bölümde ele alınmıştır. Bu bölümler;
Kazı yapılması,
Betonarme kalıbı montajı ve sökümü,
Betonarme çeliklerinin işlenmesi ve montajı, Beton dökülmesi,
İş iskelesi kurulması ve kullanılması,
Çerçeve plan oluşturulduktan sonra, bu planda yer Alan her bölümün içeriği detaylandırılarak ilgili işlem basamaklarının kontrol listeleri hazırlanmıştır. Bu listeler, takip ve raporlamada kolaylık olması bakımından yukarıda saydığımız aşamaların adı ve sırasına göre isimlendirilmiştir.
Detay planlar oluşturulurken ülkemiz ve yurtdışındaki bazı standart ve kanunlardan yaralanılmıştır. Bunlardan ülkemizde halen geçerli olan resmi dokümanlar;
4857 Sayılı İş Kanunu,6331 İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği, Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğidir.
Ayrıca ABD’nin kullandığı ve ülkemizde de 1999’da yayımlanan ve 2007’de revize edilen OHSAS 18001, Avrupa Birliği ülkelerinin kullandığı OSHA standartları ve yine ABD Savunma bakanlığının kullandığı sağlık ve güvenlik standartlarından da yararlanılmıştır. Bu şekilde oluşturulan detay planları ile uygulama aşamasında alınacak sağlık ve güvenlik tedbirlerinin kolay ve pratik bir şekilde kontrol
edilmesi amaçlanmıştır. Böylece oluşturulan kapsamlı ve ilgililerin sorumluluklarını hatırlatıcı nitelikteki bu planların iş kazalarını önlenmesinde önemli katkılar sağlayacağı umulmaktadır.
Hazırlanan sağlık ve güvenlik planında daha çok iş güvenliği konusu üzerinde durulmuş; çalışanların yaptıkları iş sürecinde başlarına gelebilecek iş kazası riskleri değerlendirilmiş ve bu risklere karşı alınması gereken güvenlik önlemleri detaylı bir şekilde verilmiştir. İşçi sağlığı ve meslek hastalıkları konusu özellikle tıp biliminde uzmanlık istediği için bu konularda fazla detaya inilememiştir. Bu konuda çalışanların iş ortamlarında meslek hastalıklarına yakalanmamak için nelere dikkat etmeleri gerektikleri çok genel anlamda verilmiştir.
4.İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ BAĞLAMINDA RİSK YÖNETİMİ
İş sağlığı ve iş güvenliğinde amaç çalışanların iş kazalarına uğramaları ve meslek hastalıklarına yakalanmalarını önlemek, onlara sağlıklı ve güvenli bir çalışma ortamı sağlamaktır (Özkılıç, 2005). Bu amaçla yürütülen çalışmalardan olumlu sonuç alabilmek için risk yönetimi konusunun iyi anlaşılması gerekmektedir. Risk yönetimi, iş güvenliği konusunun temelini oluşturmaktadır diyebiliriz. Çünkü iş güvenliği, çalışma sırasında olabilecek kaza risklerine karşı alınan önlemleri kapsamaktadır. Örneğin iskelede çalışan bir işçinin yüksekten düşmek suretiyle iş kazasına uğrama riski yüksektir, bu nedenle onun güvende çalışması için gerekli güvenlik önlemlerinin alınmış olması şarttır. Bunun gibi yapılan her türlü uygulamada risk değerlendirmesi yapmak ve bu değerlendirme sonucuna göre önlem almak gerekmektedir. Bu bölümde risk kavramı ve risk yönetimi konusu özetlenerek, sağlık ve güvenlik planlamasında risk yönetiminin önemine değinilmiştir.
4.1. Risk Yönetimi
Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ile Dünya Sağlık Örgütü’ nün (WHO) işçi sağlığı ve iş güvenliği ortak komisyonunda işçi sağlığının esasları şöyle belirlenmiştir (Bayır, Ergül, 2006):
Bütün iş kollarında işçinin fiziksel, ruhsal ve sosyo-ekonomik bakımdan sağlığını en üst düzeye çıkarmak ve bunun devamını sağlamak,
Çalışma şartları ve kullanılan zararlı maddeler nedeni ile işçi sağlığının bozulmasını engellemek,
Her işçiyi kendi fiziksel ve ruhsal yapısına uygun işte çalıştırmak, Özet olarak işin, işçiye ve işçinin işe uyumunu sağlamaktır.
Belirlenen bu amaçlara ulaşmak, dolayısıyla iş kazaları ve meslek hastalıklarını önlemek için iş sağlığı ve güvenliği yönetiminin, sistemli önlemler dâhilinde aşağıda belirtilenleri yapmak sorumluluğu bulunmaktadır.
1. Tehlikeleri tanımlamak,
2. Her tehlike için riskin boyutunu tahmin etmek ve saptamak,
3. Riskin Kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek ve riski kontrol altına almaktır...
4.1.1 Tehlikenin Tanımı
Tehlike kavramı, TDK sözlüğünde “Büyük zarar ya da yok olmaya yol açabilecek durum” olarak tanımlanmaktadır. İş sağlığı ve güvenliği konusunda tehlikelerin belirlenmesi, doğabilecek riskleri ve bunların düzeylerinin belirlenmesi açısından önemlidir (Canpolat, 2008).
Bir tehlikenin ortaya çıkması olasılığına risk denir .Bu olasılık söz konusu tehlikeyi oluşturan koşullar ve etmenlerle birlikte değerlendirilmelidir. Tehlike olasılığı değişkenlerini aşağıdaki başlıklar altında toplamak mümkündür.
1- Tehlikeye maruz kalan kişilerin sayısı, 2- Ne sıklıkla Tehlikeye maruz kalındığı,
3 Ne Kadar süreyle Tehlikeye maruz kalındığı 4- Eğitim düzeyi,
5- Denetimin etkinlik düzeyi, 6- Çalışma koşulları,
7- Yorgunluk, dikkatsizlik, halsizlik gibi etmenler.
İş kazaları ve meslek hastalıklarının önlemesi için öncelikle risklerin belirlenip, risk haritalarının oluşturulması gerekmektedir. Risk haritalarının hazırlanabilmesi için de öncelikle olası tehlikelerin tespit edilmesi gerekmektedir. Tehlikelerin belirlenmesi için tipik girdiler şunlardır (Özkılıç, 2005):
İş sağlığı ve güvenliğine ilişkin hukuki ve diğer şartlar (Mevzuat),
Ön gözden geçirme sonuçları,
Çalışanlar ve diğer ilgili taraflardan alınan bilgiler,
Çalışanlardan elde edilen İSG bilgileri, işyerindeki gözden geçirme ve iyileştirme faaliyetleri,
ISG politikası,
Kaza ve Olay kayıtları,
Uygunsuzluklar,
Denetim sonuçları,
İletişim belgeleri,
En iyi uygulamalar hakkında belgeler,
Kuruluşa özgü tipik tehlike riskleri, benzer kuruluşlarda oluşmuş olan kaza ve olaylar,
Elektrik kullanımı,
Kuruluşun tesisleri, prosesleri ve faaliyet hakkında bilgiler,
Saha planları,
Radyasyon kaynakları,
Yangın,
Proses akış şemaları
Makine, ekipman vb. bilgiler,
Malzeme envanterleri,
Toksikoloji ve diğer sağlık ve iş güvenliği verileri,
Verilerin izlenmesi,
Kimyasal ve biyolojik maddeler,
Malzeme güvenlik bilgi formları,
Yöntemler, görevler,
İnceleme raporları,
Profesyonel destek, uzmanlık,
Tıbbi/ ilkyardım raporları,
Sağlık riskleri taraması.
Tehlikeleri ortaya çıkarabilmek için hazırlanacak olan bir kontrol tablosunda yukarıda belirtilen girdilerden faydalanılarak risk haritaları da oluşturulabilir.
4.1.2. Risk Tanımı ve Değerlendirilmesi
Risk kavramının l i t e r a t ü rd e değişik tanımları vardır, bunl ardan bazıları aşağıda verilmiştir:
Herhangi bir olayın potansiyel zarar meydana getirme olasılığı ve sonucudur.(AS/NZS 4804)
Belirlenmiş tehlikeli bir olayın oluşma olasılığı ve sonuçlarının kombinasyonu (OHSAS 18001),
Belli bir dönemde veya koşullar altında istenmeyen olayın ortaya çıkma olasılığı, çevre koşullarına göre sıklık ve olasılık (ILO),
Tehlikeden kaynaklanacak kayıp, yaralanma ya da başka zararlı sonuç meydana gelme ihtimalini,(6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu) Risk değerlendirmesi, Risk Değerlendirmesi Yönetmeliğinin 4. Maddesinde;
“İşyerinde var olan ya da dışarıdan gelebilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerin riske dönüşmesine yol açan faktörler ile tehlikelerden kaynaklanan risklerin analiz edilerek derecelendirilmesi ve kontrol tedbirlerinin kararlaştırılması amacıyla yapılması gerekli çalışmaları, “ kapsar.
4.1.3. Risklerin Tahmin Edilmesi
Tehlikeler tanımlandıktan sonra, tehlikelerin meydana gelme ihtimali ve etkilerinin şiddetleri belirlenerek riskler saptanmış olur. Böylece risklerin olasılıkları ve s o n u ç l a r ı belirlenerek, gerekli önlemler alınabilir. Riskleri tahmin etme iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesinde önemli rol oynar.
4.1.4. Risk Değerlendirmesi Adımları
Risk değerlendirmesinde aşağıda görülen adımlar izlenebilir.
Şekil 4.1. Risk Değerlendirme Aşamaları (Bayır, Ergül, 2006) 1.Adım
Tehlikeleri Belirleme
5..Adım İzle ve Tekrar Et
3.Adım Kontrol Tedbirlerine
Karar ver 4.Adım
Kontrol Tedbirlerini Tamamla
2.Adım Riskleri Değerlendir
4.1.5. Risk Analizi ve Yönetiminin Yararları
Risk analizi ve yönetiminin hedefi, kurum içerisinde olabilecek tehlikelere uygun cevap verebilecek, kasıtlı ya da kasıtsız tehditlerin etkisini ve olma ihtimalini azaltacak hazırlıkları, prosedürleri ve kontrolleri teşhis etmektir.
Risk analizi ve yönetiminin birçok yararları vardır. Bu yararların başta gelenleri şu şekilde sıralanabilir (Özkılıç, 2005):
İşyerinin yazılı prosedür ve politikalarının oluşmasını ya da olgunlaşmasını sağlar.
İşyeri çalışanlarının iş sağlığı ve güvenliği konularında bilgi sahibi olmalarını ve katılımını sağlar.
İşyeri yönetiminin de iş sağlığı ve güvenliği konularında bilgi sahibi olmalarını ve bu konularda karar vermelerini sağlar.
Risk analizi prosesinden alınan ilk sonuçlar ile organizasyon ya da işletmedeki olası tehlikeler ve alınacak tedbirler belirlenir.
İşletme, organizasyon ya da kurumdaki risklerin büyüklüğünün hesaplamasına ve riskin tolere edilebilir olup olmadığına karar verilmesini sağlar.
İşyerinde yanlış güvenlik tedbirleri alınmış olabilir ya da insanlarda yanlış güvenlik bilinci oluşmuş olabilir, tüm bu tedbirlerin ve güvenlik bilincinin gözden geçirilmesini sağlar.
İşyerinde yasal yükümlülükler ve iş sağlığı ve güvenliği politikası çerçevesinde tahammül edilebilir düzeye indirilmiş risk ile çalışılmasını sağlar.
İşyerindeki gerekli düzeltici ve önleyici faaliyetlerin gerçekleştirilmesini sağlayacak verilerin kaydedilmesini, sonuçların izlenmesini ve ölçülmesini sağlar.
4.2. Risk Yönetiminin İş Sağlığı ve Güvenliği İle İlişkisi
İş kazaları ve meslek hastalıklarının en aza indirilebilmesi için iş kazaları ve meslek hastalıklarını oluşturan nedenler ve bunları etkileyen faktörler ile ilgili en geçerli ve doğru bilgiyi toplayarak, risklere karşı önlemlerin alınması gerekmektedir. Bu açıdan iş kazaları ve meslek hastalıklarına neden olan tehlikeli durumlar tespit edilerek, bu tehlikelerin taşıdıkları risklerin belirlenmesi ve bu risklere karşı önlemlerin alınmasına yönelik faaliyetler, işveren ve çalışan açısından hayati önem taşımaktadır
5. İNŞAAT SEKTÖRÜNDE İŞ SAĞLIĞI VE İŞ GÜVENLİĞİ
Türkiye’de inşaat sektörü, gerek toplam yatırımların ulusal gelir içindeki payı, gerekse yatırılan işgücü olanaklarının boyutu itibarıyla ekonomimizin en canlı ve en önemli sektörlerinden biridir. Ancak her yıl inşaat sektöründe çalışanların bir kısmı, iş kazaları sonucunda ölüm ya da daimi iş görmezlikler sebebi ile işini sürdürememektedir.
Özellikle ölümle sonuçlanan kaza sayısının çokluğu bakımından kıyaslama yapıldığında inşaat sektörü bu alanda ilk sırada yer almaktadır(SSK 2012). Durumun bu şekilde ciddi boyutlarda olması bu alanda iş güvenliği çalışmasının çok daha etkin hale getirilmesini zorunlu kılmaktadır.
İnşaat sektöründe meydana gelen iş kazalarının bir önemli özelliği de ölümle sonuçlanan kaza sayısının diğer sektörlere oranla fazla olmasıdır. Türkiye genelinde sürekli iş görmezlikle sonuçlanan iş kazalarının oranı %18,3 olurken, inşaat sektöründe bu oran %38,7’ye çıkmaktadır. Yine Türkiye’deki tüm iş kazalarının
%0,7’si ölümle sonuçlanırken, inşaat sektöründeki iş kazalarının %1,5’i ölümle sonuçlanmaktadır (SSK 2012). Şekil 5.2.’de verilen grafiklerde de SSK 2012 verilerine göre ölümle sonuçlanan iş kazalarının sektörel dağılımı sektörel dağılımı görülmektedir.
Sayısal verilerde de görüldüğü gibi inşaat sektöründe iş kazaları sonucunda yaralanmalar ve ölüm riski diğer sektörlere nazaran daha fazladır. Bu sebeple, inşaat sektöründe iş sağlığı ve güvenliğini tehdit Eden risk faktörlerini azaltacak önlemler
geliştirilirken, bu sektörün kendine özgü koşullarının da göz önünde bulundurulması gerekmektedir.
Faaliyet Grupları Toplam İş kazası
sayısı Ölüm Sayısı
Kömür Madenciliği 6.722 35
Gıda Maddeleri Sanayi 2.452 39
Dokuma Sanayii 5.155 26
Taş, Toprak, Kil, Kum Vs. İma. 5.311 35
Metal Mütea. Esas Endüs. 5.506 19
Metalden Eş.İm.(Makina Hariç) 11.039 31
Makina İm. Ve Tamiratı 5.531 25
Nakil Araçları İmali 5.807 23
İnşaat 7.143 397
Toptan Ve Perakende Tic. 2.610 70
Nakliyat 4478 165
Şekil 5.2. Ölümle Sonuçlanan İş Kazalarının Sektörel Dağılımı (SSK 2012)
5.1. İnşaat Sektörünün İş Kazası Riskini Artıran Özel Koşulları
İnşaat sektörünün kendine özgü bazı özellikleri şantiyelerde iş kazası riskinin artmasına sebep olmaktadır. Bundan dolayı inşaat sektöründe yaşanabilecek iş kazalarını en aza indirebilmek adına yapılan çalışmalarda, bu kazaları artırıcı özelliklerin göz önüne alınması gerekmektedir. Bu özellikleri aşağıdaki başlıklar altında özetlemek mümkündür
5.1.1.İnşaat İşlerinin Çoğunlukla Doğal İklim Koşulları Altında Gerçekleştirilmesi
İnşaat işlerinin büyük çoğunluğu açık havada doğal iklim koşullarının altında gerçekleştirilmektedir, bunun sonucunda çalışanların çalışma ortamlarında asgari konfor koşullarını sağlamak çoğu zaman mümkün olamaz. Dolayısıyla aşırı soğuk ve sıcak, çalışanların dikkatinin azalmasına, çabuk yorulmalarına ve daha dalgın olmalarına neden olabilmekte; yağışın neden olduğu zemin kayganlığı, tutunma güçlüğü, iş kazası riskini artırmaktadır.
5.1.2. İnşaat İşlerinde İşçi Devir Hızının Fazla Olması
Bir inşaatta çalışmaya başlayan işçi, işin sona ermesi, ücretini düşük bulması ya da daha uygun koşullarda iş bulması sonucu başka işyerine geçmektedir. Bu şekildeki iş değiştirmeler inşaat sektöründe diğer sektörlere kıyasla oldukça fazladır. Bu durum inşaat çalışanlarının iş yerlerinde sürekli bir mesleki eğitim almalarını ve iş güvenliği açısından kalıcı bir kurum kültürü oluşturulmasını güçleştirmektedir.
5.1.3. Çalışma Alanının Genelde Zemin Seviyesinden Yukarıda veya Aşağıda Olması ve Sürekli Değişiklik Göstermesi
İnşaat işinin doğası gereği çalışma, zemin seviyesinin altında başlar ve yükselerek devam eder. Bu yükselme yapılan yapının özelliklerine göre onlarca metreye ulaşabilmektedir. Bu durum da, çalışanların kendilerinin düşmeleri ya da araç gereç düşmesine bağlı iş kazalarına maruz kalma riskini artıran çok önemli bir etkendir. Ayrıca çalışma ortamının sürekli yükselmesi ve/veya değişmesi, ortama alışmanın sağladığı avantajı azaltması yanında, çalışanların her an beklenmeyen durumlarla karşılaşmalarına ve dolayısıyla küçük dalgınlıkların büyük iş kazalarına neden olmasına zemin hazırlamaktadır.
5.1.4. Çalışanlar ve Malzemelerin Sürekli Hareket Halinde Olması
Yapılan işler montaj veya yerinde imalat olsun, çoğunlukla insan gücü ile yerine nakledilen ve uygulanan küçük parçalardan oluşur. Bu durum, kaldırma ve taşıma kusurlarına bağlı düşme, çarpma, ayak takılması veya bel fıdığı gibi bir takım meslek hastalıklarının oluşmasına zemin hazırlamaktadır.
5.1.5.Çalışma Alanının Geniş ve Dağınık Olması
İnşaatın farklı aşamalarında aynı anda iş yapmakta olan çeşitli çalışma gurupları mevcuttur. Genellikle bu çalışma guruplarının denetim elemanlarınca hepsinin her an görüp izlenebilmesi mümkün değildir. Bu durum, çalışanların iş güvenliği kurallarına uygun şekilde çalıştıklarını ve gerekli koruyucu donanımları kullanıp kullanmadıklarını kesintisiz ve sürekli olarak izlemeyi güçleştirmektedir.
5.1.6. İşlerin Genellikle Farklı Organizasyon ve İş Disiplinine Sahip Çeşitli Taşeronlarla Yapılması
Alt yüklenicilerin (taşeronların) yönetimi çoğunlukla asıl yükleniciden bağımsız olarak gerçekleşmektedir. Her birinin iş anlayışı ve davranış kültürü farklıolan bu gruplar çoğunlukla bağımsız hareket ederler. Bu durum işyerinde, müşterek davranış formatının oluşmasını ve kurumda bir iş güvenliği kültürü oluşmasını güçleştirmektedir.
5.1.7.Şantiyedeki Hareketliliğin Sistematik Olmaması
Şantiye içerisinde malzeme ve insan hareketleri, belirlenmiş ve kesinleştirilmiş güzergâhlara göre olmayıp, kişilerin insiyatifine bağlı ve her an değişebilen şekilde gerçekleşir. Bu durum çalışanları, zemin düzensizliği, düşme ve çarpmadan kaynaklanan kazalara karşı, korumayı güçleştirmekledir
5.1.8. Her Şantiyenin Kendine Özgü Koşullarının Olması
Her şantiye, inşaatın fiziki boyutları, uygulanan üretim yöntemleri, inşaat süresi, yörenin iklim koşulları ve zemin topografyası bakımından kendine özgü koşullara sahiptir. Bu durum, geliştirilen güvenlik önlemlerinin şablon olarak her şantiyede aynen uygulanmasını güçleştirir. Dolayısıyla iş güvenliği ve sağlığı ile ilgili önlemlerin, her şantiyenin kendi koşullan dikkate alınarak güncellenmesi gerekir.
5.1.9. Kalıplaşmış Davranış Yaygınlığının Fazla Olması
Çalışanlar bireysel deneyim ve çalışma alışkanlıklarına dayalı olarak şekillenen davranış kalıplarına sahiptirler ve bunlardan vazgeçmeme konusunda inatçıdırlar. Bu durum işyerindeki oluşması istenen ortak davranış formatının oluşmasını güçleştirir.
5.1.10.İnşaat İşletmelerinin Kurumsallaşmamış ve İşletme Kültürünün Gelişmemiş olması
Ülkemizde inşaat işletmelerini çoğu bireysel nitelikli veya yalın ortaklık şeklindedir. Bu nedenle, bünyesine katılan yeni çalışanları olumlu davranışla şekillendirecek kurum kültürü oluşmamıştır. Bu durum işletmeye gelenlerin olumlu yönde belirli davranış kalıplanı edinmesini güçleştirmektedir.
Dolayısıyla, inşaat sektöründe iş sağlığı ve güvenliği konusu ele alınıp önlem geliştirilirken; yapı üretiminin yukarıda özetlenen kendine has koşullarının d a mutlaka dikkate alınması gerekmektedir.
6. TÜRKİYE’DE İŞ SAĞLIĞI VE İŞ
GÜVENLİĞİ HAKKINDA RESMİ MEVZUAT
Bu bölümde Türkiye’de yürürlükte bulunan iş güvenliği mevzuatı ana hatlarıyla incelenerek ülkemizdeki genel durum değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme yapılırken de inşaat sektörü ile ilgili hususlara öncelik verilmiştir.
Ülkemizde yürürlükte olan kanunların birçoğunda iş güvenliğini doğrudan veya dolaylı olarak ilgilendiren maddeler bulunmaktadır. Ayrıca kanunlar dışında konu ile ilgili birçok tüzük ve yönetmelik de mevcuttur. Bu bölümde bu konu ile ilgili resmi düzenlemeler hakkında özet bilgi verilmiştir.
6.1.İş Sağlığı ve İş Güvenliği İle İlgili Kanunlar
Çalışma ortamında sağlık ve güvenlik konuları ile ilgili temel kanun, 1936 yılında yürürlüğe giren ve çalışma yaşamının birçok sorunlarını kapsayan 3008 sayılı İş Yasası ile ülkemizde ilk kez iş sağlığı ve iş güvenliği konusunda ayrıntılı ve sistemli bir düzenlemeye gidilmiştir.3008 sayılı İş Yasası 8 Haziran 1936 tarihinde kabul edilmiş, 16 Haziran 1937 tarihinde yürürlüğe girmiş ve 1967 yılına kadar uygulamada kalmıştır.
Günün gereksinimlerine yanıt veremez duruma gelen 3008 sayılı İş Yasasının yerine 1967 yılında 931 sayılı İş Yasası çıkarılmıştır. 931 sayılı İş Yasasının Anayasa Mahkemesi tarafından usul yönünden bozulması üzerine hemen hiçbir değişiklik yapılmadan 01.09.1971 tarih ve 13943 sayılı resmi gazetede yayımlanan, 1475 sayılı İş Kanunu yürürlüğe konulmuştur. İş sağlığı ve iş güvenliği yönünden 1475 sayılı İş Yasası ve ona uygun olarak çıkarılan tüzük ve yönetmeliklerle çağdaş ve geniş anlamda ayrıntılı düzenlemeler getirilmiştir. 1475 sayılı İş Yasası 10 bölümden ve 112 maddeden oluşmuştur. Bu bölümler sırası ile genel hükümler, hizmet akdi, ücret, işin düzenlenmesi, işçi sağlığı ve iş güvenliği, iş ve işçi bulma, iş yaşamının denetimi ve teftişi, sosyal sigortalar, ceza hükümleri ve son hükümler olarak düzenlenmiştir. Yasanın sağlık ve güvenlikle doğrudan ilgili hükümleri 5. bölümdeki 73'ten 82'ye kadar olan maddelerinde yer almıştır. 1475 sayılı İş Kanununun yerine 10 Haziran 2003 tarihinde yürürlüğe giren
4857 sayılı İş Kanunu ile 28 adet Avrupa Birliği İş Sağlığı ve Güvenliği Direktifini karşılayan 21 adet Yönetmelikle birlikte toplam 34 adet yönetmelik ve 4 adet tebliğ hazırlanarak 09 Aralık 2003 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir. 4857 sayılı yeni İş Kanunu toplam 8 bölüm ve 122 maddeden oluşmaktadır. Ancak yasanın iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili düzenlemeleri beşinci bölümde “iş sağlığı ve güvenliği” başlığı altında yer almaktadır. Bu başlık altında işçilerin ve işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği bağlamında yükümlülükleri, işin durdurulması ve işyerinin kapatılması ile ilgili hükümler, iş sağlığı ve güvenliği kurulu, iş yeri hekimleri, iş güvenliği ile ilgili mühendis veya teknik elemanlar ile ilgili hükümler, işçi hakları, ağır ve tehlikeli işler ve bu işlerde çalışanların alması gereken raporlar, on sekiz yaşından küçük çalışanlar ile ilgili raporlar ile ilgili konulara yönelik hüküm ve düzenlemeler yer almaktadır.
4857 sayılı İş kanunun yerine 30.06.2012 tarihinde 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu yürürlüğe girmiştir.6331 sayılı İş kanunu İş Sağlığı ve Güvenliği üzerinde ilk kez müstakil bir kanunda ele alınmıştır.6331 sayılı İş kanunu Kamu ve özel sektör gözetmeksizin tüm çalışanlar bu kanun kapsamına alınmıştır.Kuralcı bir yaklaşım yerine önleyici yaklaşım esas alınmıştır. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu yürürlüğe konulduktan sonar, İş sağlığı ve iş güvenliği yönünden 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve ona uygun olarak çıkarılan yönetmeliklerle çağdaş ve geniş anlamda ayrıntılı düzenlemeler getirilmiştir.6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 5 Bölüm 37 madde ve 8 tane Geçici maddeden oluşmaktadır.Bu kanun içerisinde işverenlerin iş sağlığı ve güvenliği bağlamında yükümlülükleri,Risklerden korunma ilkeleri,İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri,İş Sağlığı ve Güvenliği hizmetlerinin desteklenmesi,Risk Değerlendirmesi, Acil durum planları, yangınla mücadele ve ilk yardım,Tahliye,Çalışmaktan Kaçınma Hakkı, İş kazası ve meslek hastalıklarının kayıt ve bildirimi,Çalışanların Sağlık gözetimi, Çalışanların bilgilendirilmesi ve Eğitimi, Çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımlarının sağlanması,Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliği yönünden yükümlülükleri,Çalışan Temsilcisi,İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu,İşin durdurulması işyerinin kapatılması ile ilgili hükümler, iş yeri hekimleri, iş güvenliği ile ilgili mühendis veya teknik elemanlar ile ilgili hükümler gibi konulara yönelik hükümler yer almaktadır.
İşçi sağlığı ve iş güvenliği konusunda 4857 ve 6331 sayılı İş Kanunlarının dışında farklı kanunlarda da çeşitli ibareler bulunmaktadır. Örneğin Türkiye Cumhuriyeti
Anayasanın çalışma şartları ve dinlenme hakkı ile ilgili 50. maddesinde "Kimse yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan islerde çalıştırılamaz. Küçükler ve kadınlar ile bedeni ve ruhi yetersizliği olanlar çalışma şartlan bakımından özel olarak korunurlar. Dinlenmek çalışanların hakkidir. Ücretli hafta ve bayram tatili ile ücretli yıllık izin hakları ve şartları kanunla düzenlenir." denilmektedir.
İşçi sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili konulara yer verilmiş bulunan diğer kanunlar Tablo 6.1.’de verilmiştir.
Tablo 6.1. İş sağlığı ve Güvenliği ile İlgili Kanunlar
Kanun Adı Resmi Gazete
Tarih/Sayı
Türk Ceza Kanunu 26.09.2004 / 26611
Borçlar Kanunu 29.4.1926 / 359
Umumi Hıfsızsıhha Kanunu 6.5.1930 / 1489
Belediyeler Kanunu 13.07.2005 / 25874
İmar Kanunu 09.05.1985 / 18749
Çıraklık ve Mesleki Eğitim Kanunu 19.06.1986 / 19139 Mühendislik ve Mimarlık Hakkında Kanun 28.06.1938 / 3945 Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Kanunu 02.12.2002 / 24954
Sendikalar Kanunu 07.05.1983 / 18040
Karayolları Trafik Kanunu 18.10.1983 / 18195
6.2.İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği İle İlgili Yönetmelik ve Tüzükler
6331 sayılı iş Sağlığı ve Güvenliği kanunu kapsamında iş sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili çeşitli yönetmelikler mevcuttur. Bu yönetmelikler farklı sektörlerde işçiler için sağlıklı ve güvenli çalışma ortamı sağlamak adına alınması gereken önlemleri kapsamaktadır.
6.2.1. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu
30.06.2012 tarih ve 6331 sayılı resmi gazetede yayımlanan “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu” topam 5 bölüm ve 37 maddeden oluşmaktadır. Kanunun amacı işyerlerinde sağlık ve güvenlik şartlarının iyileştirilmesi için alınacak önlemlerin belirlenmesidir. Bu amaçla, mesleki risklerin önlenmesi, sağlık ve güvenliğin korunması, risk ve kaza faktörlerinin ortadan kaldırılması, iş sağlığı ve güvenliği konusunda işçi ve temsilcilerinin eğitimi, bilgilendirilmesi, görüşlerinin alınması ve dengeli katılımlarının sağlanması, yaş, cinsiyet ve özel durumları sebebi ile özel olarak korunması gereken kişilerin çalışma şartları ile ilgili genel prensipler ve diğer hususlar bu yönetmelikte düzenlenmiştir.
6.2.2. Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği
05.10.2013 tarih 28786 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği” toplam 4 bölüm, 15 madde ve yönetmeliğe ait 4 adet ekden oluşmaktadır. Y ö n e t m e l i ğ i n a m a c ı yapı işlerinde alınacak asgari iş sağlığı ve güvenliği şartlarını belirlemektir.Bu amaç doğrultusunda yönetmeliğin ikinci bölümünde, İşverenin,Proje sorumlusunun ve diğer kişilerin sorumlulukları Üçüncü bölümde ise, Sağlık ve Güvenlik koordinatörlerin görevlendirilmesi, sağlık ve güvenlik planı ve bildirimi, proje hazırlık aşamasında iş sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili genel prensipler, proje uygulama aşamasında iş sağlığı ve iş güvenliği ile ilgili genel prensipler, Sağlık ve Güvenlik koordinatörlerinin proje ve uygulama aşamasındaki görevleri, işverenlerin sağlık ve güvenlik tedbirlerine ilişkin yükümlülükleri ve çalışanların sağlık ve güvenlik ile ilgili alınan önlemler ve bu konuda yapılması gerekenler yer almaktadır. Yönetmeliğin eklerinde de yine konu ile ilgili yapı işleri listesi, iş sağlığı ve güvenliğin riskleri içeren çalışmaların listesi, bildirimde yer alması gereken hususlar ve yapı alanları için asgari sağlı ve güvenlik koşulları yer almaktadır.
İnşaat sektöründe işçi sağlığı ve iş güvenliği ile doğrudan veya dolaylı ilgisi bulunan diğer yönetmelikler Tablo 6.2.’de verilmiştir.
Yönetmelik / Tüzük Adı Resmi Gazete Tarih/Sayı İş Sağlığı ve İş Güvenliği Kuralları Hakkında Yönetmelik 18.01.2013 / 28532 Çalışanların Patlayıcı Oratmların Tehlikelerinden
Korunması Hakkında Yönetmelik 30.03.2013 / 28633
Sağlık Kuralları Bakımından Günde Ancak Yedibuçuk Saat veya Daha Az Çalışılması Gereken İşler Hakkında
Yönetmelik
16.07.2013/ 28709
İş Teftiş Tüzüğü 28.08.1979 / 16738
Sosyal Sigorta Sağlık İşlemleri Tüzüğü 22.6.1972 / 14223
Elektrik Kuvvetli Akım Tesisleri Yönetmeliği 30.11.2000 / 24246
Elektrik Tesislerinde Topraklama Yönetmeliği 21.08.2001 / 24500
İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları
Yönetmeliği Yönetmeliği 25.04.2013/ 28628
Çalışanların Gürültü ile İlgili Risklerden Korunmalarına Dair
Yönetmelik 28.07.2013 / 28721
İş Kolları Tüzüğü 06.12.1983 / 18243
İşyeri Hekimi ve Diğer Sağlık Personelinin Görev, Yetki,
Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik 20.07.2013 / 28713 İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve
Eğitimleri Hakkında Yönetmelik 29.12.2012/28512
Sağlık ve Güvenlik İşaretleri Yönetmeliği 11.09.2013 / 28762
Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair
Yönetmelik 22.08.2013 / 28743
Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik
Önlemleri Hakkında Yönetmelik 16.04.2013 / 28620
Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri
Hakkında Yönetmelik 25.01.2013 / 28539
Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik
Önlemleri Hakkında Yönetmelik 12.08.2013 / 28733
Kanserojen veya Mutajen Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve
Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik 06.08.2013 / 28730 Muhtemel Patlayıcı Ortamlarda Kullanılan Teçhizat ve
Koruyucu Sistemler İle İlgili Yönetmelik 30.12.2006 / 26392 İşyeri Bina ve Eklentilerinde Alınacak Sağlık ve Güvenlik
Önlemlerine İlişkin Yönetmelik 17.07.2013 / 28710
Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği 24.07.2013 / 28717
Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması
Hakkında Yönetmelik 02.07.2013 / 28695
İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik 18.06.2013 / 28681 Tablo 6.2. İş sağlığı ve Güvenliği İle İlgili Yönetmelik ve Tüzükler
7. İNŞAAT İŞLERİNDE SAĞLIK VE GÜVENLİK PLANI (SGP)
Her konuda olduğu gibi, iş kazalarını azaltmada da en etkin yollardan birisi her düzeydeki çalışanlarda rastgele davranışları en aza indirmek; diğer bir ifadeyle, bu konuda planlı ve bilinçli hareket etme refleksini geliştirmektir. Çağdaş anlamda iş sağlığı ve güvenliği ilkelerini düzenleyen OHSAS (Occupational Health & Safety Assessment Series) standartlarında da konu bir “Yönetim” boyutu ve bütünlüğü içinde ele alınarak planlı hareketin gerekliliği ön plana çıkartılmıştır (Gürcanlı, Müngen, 2005)
Belirtilen nedenlerle hareket edilmiş olunmalı ki, 05.10.2013 Tarihinde yayımlanmış olan “Yapı İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği” de yine “Sağlık
ve Güvenlik Planı (SGP)” hazırlanmasına özel önem verilmiştir.
Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği yapı üretimini iki ana bölüm olarak ele almıştır. Bunlardan birincisi projenin hazırlanması aşaması, ikincisi ise projenin uygulaması aşamasıdır. Yönetmelik bu her iki aşama için sağlık ve güvenlik planı hazırlanmasını zorunlu kılmıştır.(Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği).
Ancak yönetmelikte sağlık ve güvenlik planının hazırlanması zorunlu kılınmış olmakla birlikte, bu konuda uygulayıcılara kılavuz olabilecek herhangi bir plan örneği bulunmamaktadır. Bu nedenle bu çalışmada, inşaat projelerinin uygulanması aşamasında kullanılabilecek “Sağlık ve Güvenlik Planı (SGP)” ile ilgili bir öneri geliştirilmesi amaçlanmıştır.
SGP önerisi hazırlanırken, yapı üretiminin kendine özgün koşullarının yanında, iş sağlığı ve güvenliği konusunun ülkemizde algılanma ve uygulanması konusundaki bilinç düzeyi dikkate alınmaya özen gösterilmiştir. Bu bağlamda planın, sadece yapılacak çalışmaların genel bir sıralaması yerine aynı zamanda olumlu davranış kazandıracak unsurlar içermesinin uygun ve yararlı olacağı düşünülmüştür. Diğer taraftan da bu planın, inşaat sektöründe farklı yapı üretimlerine uyarlanmasına olanak verecek genellikte bir metin olması hedeflenmiştir.
Çalışmada inşaatın uygulama sürecindeki temel iş aşamaları esas alınmış ve dolayısıyla bu iş aşamalar belirlenirken, şantiye yerleşim projesi hazırlanmış ve buna göre şantiye binalarının yerleşimi tamamlanmış olduğu varsayılmıştır. Bu bağlamda sağlık ve güvenlik planına dâhil edilmiş olan inşaat işlerli aşağıdaki şekilde gruplandırılmıştır:
Kazı yapılması
Betonarme kalıbı yapılması ve sökümü
Betonarme demir donatılarının işlenmesi ve montajı
Beton dökülmesi
İş iskelesi kurulması ve kullanılması
Bu sıralama doğrultusunda ve yukarıda ifade edilen nedenlerle önce, her bir aşamada alınacak sağlık ve güvenlik tedbirlerinin genel olarak belirlendiği ve Uygulama Aşaması Sağlık ve Güvenlik Planı olarak adlandırılan EK’deki doküman hazırlanmıştır.
Daha sonra da bu iş aşamalarında iş sağlığı ve güvenliğini riske edebilecek durumlardan korunmaya yönelik olarak yerine getirilmesi gereken işlemler kontrol listesi şeklinde
düzenlenmiştir (İSGGM, 2006., Birecikli, 2006., OHSAS 18001, 1999., OSHA, 1996).
Geliştirilen sağlık ve güvenlik planı, kontrol listeleri ve diğer tamamlayıcı dokümanlar, izleme kolaylığı sağlamak amacıyla bir arada tezin ekinde verilmişlerdir.
7.1.Kazı Aşamasında Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemleri
Kazı çalışmaları, inşaat sektöründe iş kazalarının sıkça karşılaşıldığı evrelerden biridir. Bu çalışmalar sırasında meydana gelen iş kazaları, yaralanmalara, sakatlıklara ve hatta ölümlere neden olabilmektedir. Kazı çalışmaları sırasında meydana gelebilecek iş kazalarını önlemek ya da sayısını en aza indirebilmek için kazıya başlamadan önce bir planlama yapılmalıdır. Yapılacak bu planda öncelikle çalışma sırasında karşılaşılabilecek riskler göz önüne alınmalı ve bunlara karşı alınabilecek tedbirler ortaya konmalıdır(BYU, Excavation Program, 2006).
Plan oluşturulduktan sonraki en önemli husus ise, uygulamaya sürecinde bu plan öngörülerinin ne düzeyde çalışanların davranışlarına yansıtıldığı sorumlular tarafından sistematik olarak kontrol edilmesidir. Ancak bu şekilde sürekli ve düzenli bir kontrol mekanizmasıyla kazı çalışmaları sırasında iş kazalarının meydana gelme olasılığı minimuma indirilebilecektir. Denetimin etkin bir şeklide yapılabilmesi için, detaylı kontrol listeleri oluşturulmasının önemli katkısının olacağı kuşkusuzdur.
Belirtilen nedenle kazı çalışmaları sırasında iş güvenliği ile ilgili uyulması gereken hususları içeren kontrol listeleri, aşağıdaki başlıklar altında ifade edilen risk unsurları ve ilgili standartlar da göz önüne alınarak hazırlanmıştır.
7.1.1. Kazı Çalışmaları Sırasında İş Sağlığı ve İş Güvenliğini Riske Edebilecek Durumlar
Kazı sürecinde iş sağlığı ve güvenliğini riske edecek hususları aşağıdaki başlıklar altında toplamak mümkündür:
7.1.1.1.Kazı Kenarının Çökmesi
Kazı kenarlarında çökme olmaması için, kazı alanındaki zeminin mekanik özellikleri ve yapılacak kazının derinliği dikkate alınarak gerekli güvenlik önlemleri alınmalıdır. Bu önlemler alınırken öncelikle ilgili teknik ekip arazinin zemin etüd raporlarına göre zemin sınıfını belirlemelidir. Zemin sınıfı belirlendikten sonra kazının derinliği de göz önüne alınarak uygulanacak güvenlik tedbirlerine karar verilmelidir.
Kenarların çökmesini engellemek amacıyla kazıyı yukardan aşağıya doğru zeminin özellikleri ile orantılı bir şev açısı vererek açmak gereklidir. Zeminin özelliklerine göre şevli kazının yeterli olmadığı veya şevsiz yapılmak zorunluluğu bulunan yerlerde yan yüzler uygun şekilde desteklenmelidir (İSGGM, 2006).
Bu destek sistemleri kalaslardan oluşturulan iksalarla, metalden yapılan havalı veya hidrolik destekleme araçlarıyla, dar ve derin kazılarda ise koruma kalkanları oluşturmak suretiyle yapılabilir. Uygulanan bu destek sistemleri çalışma süresince sorumlu teknik personel tarafından günlük kontrol edilmelidir.
7.1.1.2. Kazıda Çalışanların Üzerine Malzeme Düşmesi
Kazı yığınları veya diğer malzemeler, kazı alanını kenarlarına yakın olacak şekilde depolanmamalıdır. Aksi takdirde biriken yığınlar kazı alanına dökülebilir veya bunları getireceği ilave yük kazı kenarlarının çökmesine sebep olabilir. Bu tedbirler alındıktan sonra da sorumlu teknik ekip tarafından, kazı alanının içerisinde çalışan tüm personelin gerekli iş güvenliği ekipmanlarını kullanması sağlanmalıdır.
7.1.1.3. Kazı Alanına İnsan veya Araç Düşmesi
Kazı alanına insanların düşmesini önlemek amacıyla gerekli koruma barıyerleri oluşturulmalıdır. Kazı alanının çevresi ortalama 2 metre yükseklikte tahta perde ile çevrilmeli, payandalar içten vurularak ve bunlar yapının bitimine kadar bu şekilde korunmalıdır.Ayrıca gerekli görülen yerlere parlak boya ile boyanmış kirişler ve koruma bariyerleri oluşturulmalıdır. Şantiye içerisindeki araçlar için kazı alanından mümkün olduğu kadar uzak yerlerde park alanları oluşturulmalıdır. Araçların kazı alanına malzeme boşaltmasının gerekli olduğu durumlarda, aracın kazı içerisine kaymasını önlemek amacıyla durdurma blokları oluşturulmalıdır. Bu durumlarda yüklü
araçların ağırlıklarından ötürü gelecek ilave yükler hesap edilerek kazı kenarlarında alınacak destek sistemleri güçlendirilmelidir. Araçların kazı alanından malzeme çekmesi durumunda ise güvenli giriş çıkış yapabilecekleri servis yolları oluşturulmalıdır. Kazı alanına iniş ve çıkıştaki bu servis yollarında rampa açısı 35 dereceyi aşmamalıdır (İSGGM, 2006).
7.1.1.4 Çalışanların İş Makinelerinden Zarar Görmesi
Çalışanlar kazı alanı içindeki iş makinelerinden olabildiğince uzak olmalıdır.
Bunun mümkün olmadığı durumlarda, sorumlu teknik ekip tarafından çalışanların zarar görmesini engelleyecek güvenli çalışma sistemleri oluşturulmalıdır. Ayrıca iş makinelerinde çalışan operatorlerin tecrübeli ve gerekli kullanım lisanslarına sahip olmaları gerekmektedir. Şantiye içerisinde, çalışanların iş makinelerin çalışma alanlarına girmemesi için gerekli uyarı levhaları teşkil edilmelidir.
7.1.1.5.Kazı Çevresindeki Yapıların Zarar Görmesi
Kazı çalışmasının yakın çevredeki yapıların temellerini etkilemediğinden emin olunmadan işe başlanmamalıdır. Çevrede küçük hendeklerden etkilenebilecek duvarlar veya yüzeysel temellerin olup olmadığı araştırılmalıdır. Kazıya başlamadan önce gerekli araştırmalar yapılıp, çevredeki yapıların geçici destek sistemlerine ihtiyacı olup olmadığı ilgili teknik personel tarafından rapor edilmelidir.
7.1.1.6. Altyapı Hizmetlerinin Zarar Görmesi
Kazıya başlamadan önce ilgili kamu kurumlarından, inşaat sahasından geçen altyapı şebekeleri ile ilgili bilgi alınmalıdır. Eğer kazı yapılacak alanda böyle bir altyapı tesisat ve donanımı varsa ilgili kurumla beraber çalışarak gerekli tedbirler alınmalıdır.
7.1.2. Kazı Çalışmalarıyla İlgili Kontrol Listeleri
Kazı çalışmaları ile ilgili yukarıda ifade edilen riskler dikkate alınarak kazı sürecinde iş kazası olasılığını azalmada yardımcı olacağı düşünülen kontrol listeleri oluşturulmuştur. Bu listelerin Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliğinde tanımlanan “Sağlık ve Güvenlik Koordinatörü” tarafından raporlanması öngörülmüştür.
EK-1 ve Liste LKZ-01’de “Kazı İşleri Kontrol Listesi” bulunmaktadır. Oluşturulan bu listesayesinde kazı çalışmalarının yapılması sırasında sağlık ve Güvenlik planı kapsamında hızlı ve pratik bir kontrol mekanizması oluşacağı umulmaktadır.
7.2. Betonarme Kalıp Montajı ve Sökümü Sırasında Alınacak Sağlık ve Güvenlik Önlemleri
Şantiyelerde iş kazalarının sıkça rastlandığı evrelerden biri de kalıp montaj ve sökümüdür. Kalıp montaj ve sökümünde meydana gelen iş kazalarının önüne geçebilmek için öncelikle yapılması gereken, işe başlanmadan 29ikk kalıpçı ekibine şantiyedeki iş güvenliğinden sorumlu teknik eleman (Sağlık ve Güvenlik koordinatörü) tarafından iş iş güvenliği ile ilgili gerekli uyarıların ve bilgilendirmelerin yapılmasıdır. Bu uyarı ve bilgilendirmeler kapsamında kalıpçı ekibine kullanmaları gereken kişisel koruma ekipmanları tanıtılmalı, çalışma sırasında iş kazasına uğramamaları için nelere dikkat etmeleri gerektiği açıklanmalıdır.
7.2.1. Kalıp Çalışmalarında İş Sağlığı ve İş Güvenliğini Riske Edebilecek Durumlar
Kalıp montajı ve sökümü sırasında meydana gelebilecek iş kazası riskini artıran hususları aşağıdaki gibi açıklamak mümkündür.
