Erikson’un Psikososyal Gelişim Dönemleri
Prof. Dr. Aysel Köksal Akyol
Erikson yaşamı sekiz dönemine ayırır:
• Güvene karşı güvensizlik (0-1 yaş)
• Bağımsızlığa karşı utanma ve şüphecilik (2-3 yaş)
• Girişkenliğe karşı suçluluk duyma (4-6 yaş)
• Başarıya karşı aşağılık duygusu (7-11 yaş)
• Kimlik kazanmaya karşı rol karmaşası (12-18 yaş)
• Dostluk kazanmaya karşı yalnız kalma (19-26 yaş)
• Üretkenliğe karşı duraklama
• Benlik bütünlüğüne karşı umutsuzluk
Güvene karşı güvensizlik
• 0-18 ay
• Oral-duyum dönemi
• Bu dönemde anne-bebek ilişkisi güven duygusunun temelini oluşturur. Bu duygu, annenin bebeğinin gereksinimlerine gösterdiği duyarlı bakım ile mümkündür.
• Bu ilişki içinde, bebek ya ih tiyaçlarının karşılanacağı inancıyla bir güven duygusu geliştirir ya da isteklerini elde edemeyeceği duygusu nedeniyle bir güvensizlik yaşar.
Özerkliğe karşı utanç ve kararsızlık
• 18 ay-3 yaş
• Anal kas dönemi
• Bu dönemde çocuklar bağımsızlık (özerklik) ve kendine
yetebilme duygusu ya da utanç ve kuşku ile sonuçlanan bir bunalımla karşılaşırlar.
• Aşırı kontrollü, koruyucu, engelleyici, hoşgörüsüz ebeveynlik tutumları çocuğun kendi kapasitesine yönelik kuşku
yaşamasına ve utanç duymasına neden olur.
Girişime karşı suçluluk
• 3-6 yaş
• Cinsel devinim dönemi
• Okul öncesi döneme denk gelen bu dönemde çocuğun bağımsız hareket edebilme imkanı artar.
• Yetişkinlerin yetersiz desteği, azarlama ve engelleme nedeniyle çocukta suçluluk duygusu gelişmektedir.
Başarıya karşı aşağılık duygusu
• 6-12 yaş
• Gizil dönem
• Okul yıllarını içeren bu dönemde çocuklar başarılı olmaya önem verirler. Çocukların bu çabaları desteklenmelidir.
• Başarılı olamayan çocuklar akranlarıyla karşılaştırıldıklarında aşağılık duygusu yaşarlar.
Ego kimliğine karşı rol karmaşası
• 12-19 yaş
• Erinlik ve ergenlik dönemi
• “Ben kimim?” “Bana ne oluyor?” “Ben kim oluyorum?”
• Özdeşleşme ve taklit
• Bu dönemi başarıyla atlatan bireyler kimlik duygusu
kazanırken, başarıyla atlatamayanlar rol karmaşası yaşarlar.
Yakınlığa karşı yalıtılmışlık
• 19-40 yaş
• Gençlik-genç yetişkinlik dönemi
• Çevreyle etkileşim önemlidir.
• Kimlik sorununu başarılı bir şekilde çözümlemiş olan bireyler diğer insanlarla yakınlık kurabilir.
• Rol karmaşası yaşayan birey ise yakın dostluklardan, karşı cinsle ilişkilerden ve herhangi bir yere bağlanmaktan korkar.
Üretkenliğe karşı kısırlık
• 40-65 yaş
• Yetişkinlik dönemi
• Birey önceki dönemleri başarılı bir şekilde geçmişse bu dönemde üretken, verimli ve yaratıcıdır.
• Ev ve iş yaşamında verimli olmaya çalışır.
• Verimsizlik dönemi yaşayan bireyler ise bir işe yaramama duygusuna kapılırlar.
Ego Bütünlüğüne karşı Umutsuzluk
• 65+
• Yaşlılık-olgunluk dönemi
• Birey tüm yaşamını gözden geçirir.
• “Şimdiye kadar yaşadığım hayatı iyi yaşayabildim mi? Bir daha dünyaya gelsem yine aynı hayatı yaşamak ister miyim?
Yaşamım yaşanmaya değer miydi?”
• Üretken olamamış birey ölüm korkusu yaşayabilir.
Kaynaklar
• Baran, G. (2011). Sosyal gelişim. (Ed: Prof. Dr. Neriman Aral, Prof. Dr. Gülen Baran). Çocuk Gelişimi. İstanbul: Ya-Pa Yayınları.
• Geçtan, E. (2000). Psikodinamik Psikiyatri ve Normaldışı Davranışlar. Remzi Kitapevi.
