YAPI MALZEMES İ
Hafta 02
Öğr. Grv. Dr. Muhsin YALÇIN
Malzemelerin Genel Özellikleri:
a) Fiziksel Özellikleri: Yoğunluk, birim hacim ağırlık, porozite, geçirgenlik gibi özelliklerdir..
b) Mekanik Özellikler: Uygulanan yüklere karşı malzeme dayanımını gösteren özelliklerdir.
Çekme dayanımı Basınç dayanımı Eğilme dayanımı
2
c) Kimyasal Özellikler: Oksit içeriği, karbonat içeriği, asit-baz durumu, korozyona dayanım.
d) Diğer özellikler: Isı (termal) ve elektriksel iletkenlik, akustik ve optik özelliği.
•
Malzemelerin bazı özellikleri diğer özellikleri ile ilişkilidir. Örneğin, fiziksel özellikler, mekanik özellikleri doğrudan etkiler.•
Bazı özellikler malzemenin yapıdaki fonksiyonuna göre ön plana çıkar.Örneğin, taşıyıcı malzemeler için mekanik özellikler bilinmesi zorunlu değerlerdir.
3
•
Malzemelerin özellikleri kalite kontrol deney yöntemleri ile belirlenir.•
Kalite kontrol deneyleri ile malzemelerin standart veyaşartnamelerde belirtilen özellikleri sağlayıp sağlamadığı kontrol edilir.•
Bu deneyler laboratuvar veya üretim yerinde yapılabilir.4
Malzeme Standartları:
•
Malzeme özellikleri belirleme yöntemlerini tanımlayan bazı standart kuruluşları:a) Türk Standartları Enstitüsü (TSE):
b) Avrupa standartlar komitesi (CEN)
c) Uluslararası Amerikan malzeme ve test topluluğu (ASTM International)
•
Standartlar, kullanılacak malzemelere, cihazlara ilişkin özellik ve deney işlemlerini tanımlar.5
Standartların kapsamı/içeriği:
•
Test/numune sayısı ve numune belirleme•
Numune şekli ve boyutları•
Numune hazırlanması•
Deney süresince ısı, nem vb. ortam koşulları•
Kullanılacak makine ve cihazlar için mekanik yeterlilikler•
Yükleme oranı•
Deney sonuçlarının değerlendirilmesi•
Rapor hazırlanması6
•
Yapı malzemeleri, özelliklerine göre insanın yaşamı için gerekli fiziksel ortamı sağlayan ve yapıyı oluşturan çeşitli elemanlar/malzemeler olarak tanımlanabilir.•
Yapı malzemeleri başlıca üç grup altında sınıflandırılabilir.1) Üretim yöntemlerine göre 2) Kökenine göre
3) Kullanılma yeri ve amacına göre 1) Üretim yöntemlerine göre:
a) Doğal yapı malzemeleri:
Yapı Malzemeleri ve Sınıflandırması
•
Örnek olarak taş, ahşap ve yalnızca basit bir pişirme işleminden sonra kullanılan pişmiş toprak gibi malzemeler verilebilir.b) Yapay yapı malzemeleri:
•
Bir veya birkaç doğal malzemenin birleşiminden oluşup daha çok endüstriye yönelik çeşitli üretim metotları kullanılarak elde edilen malzemelerdir.•
Örnek olarak beton, çelik, cam, plastik gibi malzemeler verilebilir. .•
Üretim, beton gibi malzemelerde genelde yapı yerinde/beton santralinde çözümlenirken, çelik gibi malzemelerde ise tamamen bir endüstriyi gerektirmektedir.2) Kökenine göre:
a) İnorganik malzemeler:
•
Silisyum, kalsiyum ve çeşitli mineral esaslı taş, suni taş (beton), pişmiş toprak, cam, metal gibi malzemelerdir.b) Organik malzemeler:
•
Hidrojen, karbon ve azot esaslı ahşap, bitüm ve plastik gibi malzemelerdir.9
3) Kullanılma yeri ve amacına göre:
a) Taşıyıcı malzemeler:
•
İnşaat mühendisliğinde kullanılan taşıyıcı malzemeler, genellikle betonarme, çelik, ahşap ve zemindir.•
Beton, çelik ve ahşap malzemeler üst yapı malzemeleri olup yapının taşıyıcı iskeletini oluşturmaktadır.•
Zemin malzemesi ise yapı yükünü taşıyan taşıyıcı malzemedir.•
Dolayısıyla bu malzemelerin taşıma özelliklerinin, inşaat mühendisi tarafından iyi bilinmesi gerekir.10
•
Üst yapı malzemeleri sınırlı ve genellikle şekil verilebilen malzemelerdir.•
Zemin malzemesi sınırsız olarak ifade edebileceğimiz ve genellikle şekil verilmeyen bir malzemedir. Diğer malzemelere göre yapısı daha karmaşık ve değişkendir.•
Üst yapı malzemelerinin mukavemetini artırmak, zemin malzemesinin mukavemet değerlerini artırmaya göre daha kolaydır.11
b) Detay (ayrıntı) malzemeleri:
•
Genel olarak yapının taşıyıcılık dışındaki fonksiyonlarını yerine getirmek amacıyla kullanılan malzemelerdir.•
Bu sınıfa giren yapı malzemesi çoğunlukta olup yapılarda bölme, doğrama, kaplama ve dekoratif gibi belirli işlevleri yerine getirmek amacıylakullanılmaktadır.
•
Bunlara örnek olarak çatı, duvar ve döşeme kaplamaları, doğrama malzemeleri ve boyalar gösterilebilir.12
•
Diğer taraftan aynı malzeme bazen taşıyıcı malzeme, bazen de detay malzemesi olarak kullanılabilmektedir.•
Buna örnek olarak ahşap malzemesi verilebilir. .13
c) Koruyucu (yalıtım) malzemeleri:
•
Yapıyı olumsuz dış etkilerden koruyan, cam yünü, taş yünü, perlit, bitümlü malzemeler gibi ısı, ses ve su izolasyon malzemeleri bu gruba girerler.14
Yapımında kullanılan malzemelere göre yapıların sınıflandırılması 1) Kerpiç yapılar
2) Ahşap yapılar
3) Kârgir (Kâgir) yapılar: Taş, tuğla ve kerpiç malzemeleriyle yapılmış yapılardır.
17
4) Hımış Yapılar
•
Dikme ve payandalardan meydana gelen ahşap elemanlar arasına taş, tuğla, kerpiç gibi kâgir malzeme doldurularak yapılan yapılardır.18
5) Betonarme yapılar
19
6) Çelik yapılar
20
