Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu'nun 27 Ekim 2006 günü Resmi Gazete'de yayımlanarak
yürürlüğe giren "Baraj Alanlarından Etkilenen Taşınmaz Kültür Varlıklarının Korunması ile İlgili İlke Kararı"na (*) (**) göre, artık barajlar öncelikle "SİT alanları dışında" planlanacak.
Hasankeyf ve Allianoi gibi tarihsel yerleşmelerin hidroelektrik barajlarına kurban edilmemesi için önemli bir karar alındı.
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu 'nun 27 Ekim 2006 Cuma günkü Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 04 Ekim 2006 tarih ve 717 sayılı "Baraj Alanlarından Etkilenen Taşınmaz Kültür Varlıklarının Korunması ile İlgili İlke Kararı" na göre, artık barajlar öncelikle "SİT alanları dışında" planlanacak.
Baraj yerinin değiştirilmesinin mümkün olmadığı durumlarda ise projeden etkilenecek arkeolojik değerler kurtarılmadan, inşaata başlanmayacak...
Hasankeyf'i boğmaya aday Ilısu Barajı 'nın dış kredilerinde henüz kesinlik sağlanamadığı; Allianoi'yi sulara gömecek tamamlanan Yortanlı Barajı için de İzmir Koruma Kurulu'nun uygulama izni vermediği bir süreçte alınan ilke
kararının, her iki tarihsel zenginliğin kurtarılabilmesi için hukuksal alanda önemli dayanak oluşturabileceği belirtiliyor.
Bu örneklerin dışında yeni baraj projelerinin de bulundukları akarsu havzalarındaki kültürel mirasın saptanmasına bağlı olarak "yer seçimleri" nin değiştirilmesi gündeme gelebilecek...
Karar neleri içeriyor?
Koruma Yüksek Kurulu'nun, "Ülke topraklarının çok sayıda ve çeşitli kültür mirasını barındırdığı göz önüne alındığında, baraj alanlarının koruma ve kullanma dengesiyle değerlendirilmesi gerekmektedir" saptamasıyla aldığı kararda, 1. madde olarak özetle şu hüküm getiriliyor: "Üniversitelerden ve bakanlık uzmanlarından oluşacak bir heyet tarafından yapılacak envanter ve belgeleme çalışmalarıyla kültür varlıklarının ve arkeolojik SİT alanlarının bulunması halinde baraj alanı olarak başka yerlerin planlanmasına..."
İlke kararının 2. maddesine göre ise planlanan barajların "başka bir yerde yapılmasının mümkün olmadığının Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nca, (DSİ) tespit edilmesi durumunda" izlenecek kurallar özetle şöyle:
* Kültür ve Turizm Bakanlığı ile Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, DSİ tarafından oluşturulacak Bilim Komisyonu 'nun hazırlayacağı Acil Eylem Planı kapsamında, öncelikli olarak çağdaş ve güncel bilimsel yöntemler aracılığıyla belgelemeler, kazılar, rölöveler ve jeolojik etütler yapılacak;
* Buna göre kültür varlıklarının öncelikle "yerinde korunması" na; zorunluysa başka bir yere taşınmasına veya belgelenerek su altında bırakılmasına da uygulama projelerinin uygunluğuyla birlikte koruma bölge kurulları karar verecek.
* Tüm harcamalar ile kamulaştırmalar DSİ tarafından sağlanacak; koruma ve kurtarma projelerinin uygulanması tamamlanana kadar baraj inşaatına başlanmayacak.
Yapımı sürmekte olan barajlarda da 2. maddedeki kuralların geçerli olduğu belirtilen Yüksek Kurul İlke Kararı'nın, tarihsel mirasın geleceğini belirleyecek "baraj yeri seçimi" nde sadece DSİ'yi yetkili kılması ise olumlu beklentiler üzerinde "kuşku yaratan" bir kural olarak görünüyor.
çünkü, kültürel mirasın su altında bırakılmasının, bu konuda uzman kuruluş olmayan DSİ tarafından "zorunlu" sayılabileceği her türlü tartışmalı proje, "kalkınma adına tarihi gözden çıkaran çağdışı anlayış" ın yeni örneklerini yaratabilecek...
İlgili İlke Kararları: (27.10.2006 Tarihli Resmi Gazete)
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunun Baraj Alanlarından Etkilenen Taşınmaz Kültür Varlıklarının Korunması ile İlgili 717 Sayılı İlke Kararı
Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulunun Kentsel Sitler, Koruma ve Kullanma Koşulları ile İlgili 720 Sayılı İlke Kararı
