Yuvarlak Kurtlara Etkiyen İlaçlar Kalp Kurduna Etkiyen İlaçlar

Yuvarlak Kurtlara Etkiyen İlaçlar Kalp Kurduna Etkiyen İlaçlar

T.C.

ONDOKUZ MAYIS ÜNİVERSİTESİ VETERİNER FAKÜLTESİ

FARMAKOLOJİ VE TOKSİKOLOJİ ANABİLİM DALI

yuvarlak kurtlara

etkiyen ilaçlar

Yuvarlak kurt ilaçlarının sınıflandırılması

• BZD’lar (tiyabendazol, albendazol, fenbendazol)

• Ön-BZD’LAR (tiyofanat, netobimin, febantel)

• İmidazotiyazollar (levamizol, butamizol)

• Tetrahidropirimidinler (morantel, pirantel)

• Antibiyotikler (avermektinler, milbemisinler)

• Piperazin tuzları (piperazin adipat)

• OF bileşikler (triklorfon, koumafos, krufomat)

• Kuvarterner amonyum bileşikleri (befenium, tenium)

• Diğerleri (fenotiyazin, fitalofin, nitroskanat)

BZD’lar

Genel özellikleri ve üstünlükleri:

• At ve gevişenlerde daha etkindirler.

• Oniki parmak bağırsağında bulunan parazitler BZD’lar ağız yolu ile kullanıldığında daha

duyarlıdırlar.

• Bölünmüş dozlar halinde verilmeleri tek dozda verilmelerinden daha etkilidir.

• En etkili ilaçlar çözünürlüğü zayıf olanlardır.

• Parenteral yolla zayıf etkili olduklarından sadece ağız yolu ile verilirler.

Tiyabendazol (TBD)

• Sindirimden çabuk emilir ve tüm dokulara dağılır.

• Tamamı vücutta BT'a uğrar.

• Gevişenlerde, Trichuris dışında, tüm mide-bağırsak kurtlarını etkiler.

• Parazit yumurtaları ve larvalarını da etkiler.

• İlacın akciğer kıl kurtlarına etkisi %60-85 arasındadır.

• İlacın kalıcı etkisi olmadığından, parazit

infestasyonunun yoğun olduğu yerlerde, hayvanlar ilkbahar ve yazın 6 hafta arayla ilaçlanmalıdır.

Tiyabendazol (TBD)

• Yeme %0.125 oranında katılıp sürekli olarak verildiğinde, sindirim kanalı ve dışkıdaki

parazitlerin yumurtlaması ve çevrenin kirletilmesi önlenebilir.

• İlaç vücutta hızla BT'a uğradığından, aynı amaçla süt hayvanlarına da verilebilir.

• TBD sağaltım indeksi çok büyük (>20) bir ilaçtır.

• Hayvanlarda teratojenik, mutajenik etkileri de yoktur.

BZD türevleri

• Albendazol (ABD)

• Albendazol oksit (ALDO, Rikobendazol)

• Mebendazol (MBD)

• Kambendazol (KBD)

• Fenbendazol (FBD)

• Parbendazol (PBD)

• Oksfendazol (OFD),

• Oksibendazol (OBD),

• Flubendazol (FLBD),

• Siklobendazol (SBD),

• Triklabendazol (TKBD),

• Luksabendazol (LBD)

BZD türevlerinin özellikleri

• Tüm BZD türevleri yapı yönünden TBD'a benzerler.

• Suda az çözündükleri için, sindirimden sınırlı emilirler.

• BZD türevleri et ve süte geçtiğinden, belli bir süre insan besini olarak kullanılmamalıdır.

• MBD dışında kalan BZD türevleri parazitlerde fumarat redüktazın etkinliğini engelleyerek etkili olurlar

• MBD ise parazitlerde glikozun taşınmasını bozar.

BZD türevlerinin özellikleri

• Hayvanlarının BZD'lara tahammülü oldukça iyidir.

• KBD hariç, tüm bileşiklerin sağaltım indeksleri 10-1000 arasındadır;

• Normal dozun 2-3 katı miktarda verilen KBD ise sığırlarda ölüme sebep olabilir.

• Ama koyunlar 10 katına dayanabilirler.

• Genç, hasta ve zayıf hayvanlarda rahatça kullanılabilirler.

• Gebeliğin 4. haftasında teratojenik etkiye yol açabilirler.

Ön-BZD’lar

• Tiyofanat

• Netobimin

• Febantel

Tiyofanat

• Vücutta lobendazole çevrilir.

• Sindirim yolu ile iyi emilir ve tüm vücuda dağılır.

• İlaç kullanılan havanlar 7 gün geçmeden kesilmemeli,

• Sütler 3 gün kullanılmamalıdır.

• Parazitlerin yumurtalarına da etkilidir.

• Sağaltım indeksi yüksek (>20) güvenli bir maddedir.

Netobimin

• Vücutta büyük ölçüde ABD ve metabolitlerine

(özellikle albendazol sülfoksit ve - sülfon) çevrilir;

• Antelmintik etkiden anılan metabolitleri sorumludur.

• İlaç koyunlarda gebeliğin ilk 5 ve sığırlarda ilk 7 haftası boyunca kullanılmamalı;

• İlaç verilen koyunlar 5 gün ve sığırlar 10 gün geçmeden kesilmemeli;

• Koyunlardan 56 saat ve sığırlardan 48 saat süreyle elde edilen sütler tüketim için kullanılmamalıdır.

Febantel

• FBD ve OBD'un ön maddesidir.

• Ağızdan verildikten sonra, sindirimden hızlı emilir.

• İlacın sağaltım indeksi büyüktür.

• Gebeliğin her döneminde güvenle kullanılabilir.

• İlaç verilen sığırlar 35 gün, koyunlar 14 gün geçmeden kesilmemeli ve

• İneklerden 96 saat süreyle elde edilen sütler tüketim için kullanılmamalıdır.

İmidazol türevleri

• Levamizol

Levamizol

• Tetramizol içerisinde L-izomeridir.

• D-izomerine göre antelmintik etkinliği daha güçlü ve zehirliliği daha az olduğu için günümüzde L-

tetramizol olan levamizol kullanılmaya başlanmıştır.

• Daha ziyade parenteral olarak kullanılır.

• Damlatma şeklinde sırtın orta hattı boyunca deriye uygulandığında, ağızdan ve DA uygulamayla

karşılaştırılabilecek ölçüde emilir uygulama kolaylığı sebebiyle, bu alışılmış yollara tercih edilir.

Levamizol

• Kİ yolla verildiğinde 28 gün,

• Ağızdan verildiğinde

• Sığırlar 14 gün ve

• Koyunlar 21 gün,

• Dökme çözelti halinde deriye uygulandığında 42 gün geçmeden kesilmemeli ve

• Sağılan hayvanlarda ve

• Yumurtacı tavuklarda kullanılmamalıdır.

• Atlarda (20 mg/kg ↑) ölüme yol açtığından kullanılmaz.

Levamizol

• İlaç parazitleri felç ederek etkiler;

• Küçük dozlarda, nikotine benzer şekilde,

parazitlerin otonomik gangliyonlarını uyarır;

• Felç aslında kas ve gangliyonların sürekli

uyarılması sonucu gelişen bir tükenme halidir (spazmlı felç).

• Levamizol, parazitlerde, ayrıca, fumarat redüktazın etkinliğini de engeller;

• Böylece NADH'nin NAD'e yükseltgenmesinde elektron akış zincirini kırar; ama,

• Parazitlerdeki etki bakımından önemi azdır.

Levamizol

• İlaç hayvanlarındaki mide-bağırsak, akciğer ve kalpte bulunan yuvarlak kurtların çoğunu etkiler.

• İlacın bağışıklık sistemini uyarıcı etkisi de vardır.

• Sağaltım dozlarına hayvanların tahammülü iyidir;

• Ayrıca, gebeler için güvenli bir maddedir.

• Nikotinik etkisi sebebiyle, tetrahidropirimidinler, dietilkarbamazin, OF bileşikler ve kloramfenikolle birlikte verilmemelidir.

Tetrahidroprimidin türevleri

• Pirantel

• Morantel

• Oksantel

• Morantel ve pirantel parazitlerin nöro-musküler kavşağındaki nikotinik reseptörlere bağlanır.

• AK'E benzer etkiye yol açar; uyarı halini felç izler ve parazitler vücut dışına atılır.

• Pirantel, ayrıca, AkE’ın etkinliğini de engeller.

morantel pirantele göre geç etkir ama, etkisi 100 kat daha fazladır.

Morantel

• Gevişenlerde sindirim sisteminden hızlı emilir.

• Sağaltım indeksi (7) (sığırlarda 20) büyüktür.

• Gebelerde güvenle kullanılabilir,

• İlaç verilen sığırlar 14 gün, koyunlar 3 gün geçmeden kesilmemelidir.

• İstenmeyen etkilerini artırması sebebiyle, pirantel, OF bileşikler, dietilkarbamazin ve levamizolle;

• Antagonistik etki sebebiyle, piperazinle birlikte kullanılmamalıdır.

Morantel

• Ağızdan 90 gün süreyle etki sağlayan bol şekli de bulunur;

• Morantel tartarat içeren uzun etkili müstahzarlar hayvanlar meraya çıkmadan hemen önce

verildiğinde,

• Larvalarla meraların kirletilmesi azalmakta;

• Yıl içinde veya izleyen yıllarda parazit infestasyonu kontrol altına alındığı için,

• Önemli verim artışı sağlanabilmektedir.

Pirantel

• Işıkta, izomerlerine ayrışır ve etki kaybına uğrar;

• Bu sebeple, hazırlanınca, hemen kullanılmalıdır.

• İlaca hayvanların tahammülü oldukça iyidir;

• Sağaltım indeksi (7) büyüktür.

• Çok zayıf ve düşkün hayvanlarda kullanılmamalıdır.

• Kolinerjik ilaçlar veya AkE’ın etkinliğini engelleyen maddelerle birlikte kullanıldığında zehirliliği artar.

• Levamizolla antagonistik etkili olduğu için kullanılmaz.

Oksantel

• Sindirim kanalının ön kısmından çok az emilir;

• Böylece, kalın bağırsaklarda yüksek miktarda bulunur.

• Son derece güvenli bir maddedir.

Antibiyotikler

• Avermektinler

• Abamektinler

• İvermektinler

• Doramektin

• Milbemisinler

• Milbemisin D

• Milbemisin oksim

• Nemadektinler

• Moksidektin

• Higromisin B

Avermektinler (ivermektinler)

• Strep.avermitilis kültürlerinden elde edilmiş

makrosiklik lakton yapılı bir grup bileşiğin adıdır.

• İvermektin ismiyle bilinen B türevleri daha etkindir.

• İvermektin ağız, deri ve parenteral yollarla kullanılır.

• BOS hariç, tüm vücut doku ve kesimlerine girer.

• Karaciğer ve yağ dokuda yüksek; kaslarda düşük yoğunlukta bulunur.

• Collie ırkı köpeklerde kan-beyin engelini aştığından ivermektine doza bağlı olarak duyarlıdırlar.

Avermektinler (ivermektinler)

• Avermektinler parazitlerin hareketini önlerler.

• Parazitlerde GABA'nın salıverilmesine yol açarlar.

• GABA, sinaps ve kavşaklarda uyarı geçişini engelleyen bir NM’dür.

• GABA salıverilmesinin artması hücre zarında bulunan ve GABA-reseptörleri ile kenetli klor

kanallarının açılmasına, klorun hücreye girmesi ve sinaps sonrası hücrede normal istirahat zar

geriliminin yükselmesine sebep olur.

Avermektinler (ivermektinler)

• Böylece aksiyon potansiyel dalgasının doğması ve kaslara iletilmesi zorlaşır.

• İlaç yuvarlak kurtlar ve dış parazitlerde yumuşak felce sebep olur.

• Bu ilaçlar parazitlerin üremesini de bozarlar;

• Yuvarlak kurtlarda hatalı yumurta şekillerine;

• Erkek ve dişi kalp kurtlarında kısırlığa yol açarlar.

Avermektinler (ivermektinler)

• Tüm hayvanlarda karşılaşılan

• Yuvarlak kurtlar ve

• Kan emici dış parazitlere (kene, bit, pire, uyuz, uçkun sinek larvaları gibi) son derece etkilidir.

• GABA sistemi bulunmaması sebebiyle, ilaç

• Şeritler ve

• Kelebeklerde etkili değildir.

Avermektinler (ivermektinler)

• Memelilerde kan-beyin engelini zor geçmesi

sebebiyle, ilacın sağaltım indeksi (sığırlarda 30-40) son derece büyüktür.

• Collilerde kan-beyin engeli genetik noksanlık sonucu bu ilacın beyine girişini

engelleyemediğinden, 0.1 mg/kg ve üzerindeki ilaca duyarlılık gösterirler;

• İlaçla doz aşımı ve zehirlenme hallerinde GABA antagonisti etkileri olan maddeler (pikrotoksin, pentilentetrazol gibi) kullanılabilir.

Avermektinler (ivermektinler)

• Besin değeri olan hayvanlarda dokularda uzun süre kaldığından

• Parenteral verildiğinde sığırlar 35 ve koyunlar 42 gün

• Deriye dökme tarzında uygulandığında sığırlar 25 gün

• Ağızdan verildiğinde koyunlar 28 gün geçmeden kesilmemelidir.

• Doğuma 28 gün kalan hayvanlarda kullanılmaması tavsiye edilir, ilacın teratojenik olduğu yönünde

bilgiler vardır.

Abamektin

• İlaç parenteral olarak DA yolla kullanılır.

• Uygulama yerinden yavaş ama iyi emilir.

• Vücudu büyük ölçüde safra aracılığında dışkı ile fazla miktarda atılması sebebiyle, çok sayıdaki uçucu sinek larvasının gelişmesini önler.

• Çevrede ışığın etkisiyle hızla yıkımlanır.

• İlaç birçok iç ve dış parazite etkilidir.

• İlaç ivermektinden daha zehirlidir.

• Sığırlar 42 gün geçmeden kesilmemeli,

• Sağılan hayvanlarda kullanılmamalıdır.

Doramektin

• Mutasyonla biyosentezle hazırlanmış son derece güçlü ve geniş spektrumlu bir avermektin türevidir.

• Susam yağı (etiloleatla) hazırlanan çözeltisi DA

yolla uygulandığında, uygulama yerinden yavaş bir şekilde emilir ve parazitlere uzun etkili kan

yoğunluğu sağlar.

• İlaç yuvarlak kurtlar, bit, pire, uyuz etkenleri gibi dış parazitlere son derece etkilidir.

• Mide-bağırsak kıl kurtlarının olgun ve larvalarına karşı son derece (>%99) etkilidir.

• İlaçlanan sığırlar 42 gün geçmeden kesilmemelidir.

Nemadektinler

• Moksidektin

• Ağızdan, parenteral ve deriye dökülerek uygulanır.

• İlaç yuvarlak kurtlar ve dış parazite etkilidir;

• Gevişenler ve tek tırnaklılardaki önemli mide- bağırsak ve akciğer kurtları, bunların larvaları,

• Köpeklerde kancalı kurtlar ve kalp kurdu ilaca duyarlıdırlar.

• Sığırlar 42 gün ve koyunlar 14 gün geçmeden kesilmemeli,

• Sağılan hayvanlarda kullanılmamalıdır.

Milbemisinler

• Milbemisin D

• İlaç ağızdan verildiğinde, köpeklerde yuvarlak kurtlara son derece etkilidir;

• Kalp kurtlarına karşı koruyucu olarak aylık arayla kullanılır.

• Son derece güvenli bir maddedir.

• Collie ırkı köpeklerde 1 mg/kg dozda kalpte düzensizliklere,

• 5 mg/kg dozda da sinirsel bozukluklara yol açar.

Milbemisinler

• Milbemisin oksim

• Sindirim kanalından çok az (%5-10) emilir;

• Önemli ölçüde (%90-95) değişmemiş halde terk eder.

• Kalp kurdu da dahil, iç ve dış parazitlere son derece etkilidir.

• İvermektine duyarlı Collie ırkı köpekler de bile son derece güvenli bir maddedir.

• Bunlarda sağaltım indeksi 10-20 dolayındadır.

Piperazinler

• Piperazin, dietilendiamin yapısında havadan su ve karbondioksit emen kuvvetli bir bazdır.

• Ağzı sıkıca kapatılmış şişede ve ışıktan korunarak saklanmalıdır.

• Çeşitli anyon tuzları şeklinde bulunur.

• Bunlar dayanıklı ama nem çekici maddelerdir.

• Piperazin ve tuzları sindirimin ön kısmından iyi emilir.

• Dolaşımda ilacın bir kısmı metabolize edilirken, bir kısmı (% 30-40) değişmemiş halde idrarla çıkarılır.

Piperazinler

 Piperazin yapı yönünden GABA'ya benzer.

 Parazit kaslarında gerilimin artmasına ve sonuçta felç gelişmesine sebep olur.

 Parazitler bağırsak hareketleriyle vücuttan atılırlar.

 Hayvanlarda askarid ve noduler parazitlere etkilidir.

 Ağızdan tablet, kapsül ve bulamaç şeklinde verilir;

 Kuru veya ıslatılmış yem veya samana katıldığında hayvanlar tarafından isteyerek yenilir.

 Piperazin tuzlarının zehirliliği azdır. Gebe ve mide- bağırsak yangısı olanlarda da rahatça kullanılabilir.

Kuvarterner amonyum türevleri

 Befenium

 Tenium

Befenium

• Sindirim kanalından çok az emilir; vücudu öncelikle dışkı ve idrarla terk eder.

• Köpeklere verildikten sonra, ilk 6 saat içinde kancalı kurtlarda kasılma veya burulma görülür ve sonra

gevşeyerek ölürler.

• Gevişenler ve etçillerdeki parazitlere karşı etkilidir.

• Koyunlar dışında (Sİ=2), hayvanların ilaca tahammülü genellikle iyidir.

• Ostertagia’ya karşı kullanılırken, yemek borusu

oluğunun şekillendirilmesi ve sonra ilacın verilmesi tavsiye edilir.

Tenium

• Köpeklerdeki kancalı kurtlara son derece etkilidir.

• Piperazin sitratla (1k tenium + 2k piperazin) birlikte kullanıldığında, kancalı kurtlar ve solucanlara karşı son derece etkilidir.

• Tablet ve kapsül şeklinde veya yiyeceğe katılarak verilir.

• Yan etki olarak ara sıra kusma, sürgün ve kas güçsüzlüğü oluşabilir.

• Tenium kedilerde kullanılmaz.

Diğer antelmintikler

• Dietilkarbamazin

• Ağızdan verildikten sonra ilaç mideden hızla

emilir ve 3 saatte plazmada doruk değerine çıkar.

• İlaç yağ doku hariç tüm vücuda dağılır.

• Sağaltım indeksi son derece büyük (danalarda 20) bir maddedir.

Diğer antelmintikler

• Nitroskanat

• Şeritlere

• Askaridler ve

• Kancalı kurtlara son derece etkili bir maddedir.

kalp kurduna

etkiyen ilaçlar

Kalp kurdu ilaçlarının sınıflandırılması

• Olgunlara etkiyenler

• Stibofen

• Kaparasolat sodyum

• Melarsomin

• Filarsen

• Mikrofillere etkiyenler

• Dietilkarbamazin sitrat

• Levamizol

• Avermektinler

• Milbemisinler

• Ditiyazin

Stibofen

• Organik antimon bileşiğidir.

• İlaç paraziti nekroze ederek kısırlaştırır.

• Kanda parazitin mikrofilleri kaybolur.

• Birikici etkisi zamanla parazitin ölmesini sağlar.

Parazitin yavaş ölmesi emboli tehlikesinin

önüne geçilmesi açısından faydalı bir durumdur.

• İlaç karaciğer ve böbrek zehiri olarak etkidiğinden sağaltım sık sık kesilmek zorunda kalabilir.

• Bazen ilacın etkisiyle köpekte koku alma

kaybolduğundan av köpeklerinde bu durum göz önüne alınmalıdır.

Kaparasolat sodyum

• % 20 arsenik içerir.

• Güneş ışığına duyarlı bir maddedir.

• Olgun kalp kurduna seçici olarak öldürücü etkilidir.

• Mikrofilleri etkilemez.

• sağaltım indeksi orta (<4) bir bileşiktir.

• Dİ yolla verilir.

• İrkiltici olduğundan damar dışına kaçırılmamalıdır.

• Uygulama solunum takip edilerek yavaş yapılır.

• Çok fazla parazitin ölmesi anafilaksi oluşturabilir.

Filarsen

• % 26 arsenik içerir.

• D.immitis’e karşı öldürücü olarak etkir.

Melarsomin

• 3 değerli bir arsenik (As⁺³) bileşiğidir.

• Kİ yolla verilir. uzun süre dolaşımda kalır.

• 4 aylık ve ergin kalp kurduna etkilidir.

• Zehirlenmede dimerkaprol uygulaması yararlı olur.

Dietilkarbamazin sitrat

• Mikrofillere karşı kullanılan en etkin ve en az zehirli maddedir.

• İlaç mikrofilleri makrofajlara duyarlı kılar.

• İlacın olgun parazitlere etkisi oldukça zayıftır.

Levamizol

• Mikrofillere ve olgun erkek parazitlere etkilidir.

• İlacın etkisiyle şekillenen kusmaya karşı atropin verilebilir.