T.C.
NECMETT N ERBAKAN N VERS TES E T M B L MLER ENST T S
E i im Bilimle i A abilim Dal
Rehbe lik e P ik l jik Da ma l k Bilim Dal
Y k ek Li a Te i
ERGENLER N DUYGUSAL ZERKL K VE YA AM DOYUMLARININ BA LANMA ST LLER A ISINDAN NCELENMES
Selva BARKALE
Da ma
Prof. Dr. Erdal HAMARTA
ii N S Z
celikle li a e i imimde b a a ba a la g e i i hi i i me e ek be i ce a e le di e , m al mala a a me de e li aki le i i ba a a a , de e i i m e le imde a mda hi e i im k de e li h cam P f. D . E dal Hama a a e ekk bi b bili im.
Me le ime ha la ke m bilgi bi ikimle i i bi le e ak a a , akademik d la e al ma di i li le i i ek ald m Ahme Kele l E i im Fak l e i i de e li h cala he bi i e e ekk ede im.
Li a e k ek li a e i imim b ca ek k ke ka ald m e he seferinde ab e ilgile i le desteklerini esirgemeyen de e li h cala m D . D . S le ma Ba ba Yal e D . . e i Ha ice em eke K a a i e likle e ekk ede im. al mala m e eledi imde be i m i e ede , gece g d demede ka g la m a la abildi im, me leki e le imde e he l a a mda destek im olan de e li d m Seda E l a e ekk ede im.
Ha a b ca ek k ala da emli ba a la a im a a a , e lad lmak a
g d a ak ha a a bak e d ek ald m, de e i i he ama
a mda hi e i e ek be i b g le e ge i e ca m babama e ekk ede im.
B ha a a ald m ilk efe e i iba e he ama a mda la e elle imi
k k a , k l e gi i e demek ld e e , m a a la mda
d g la ma e lik edi be i k cakla a , be i be a a m ellikle imi mima ca m a eme e ekk ede im.
Va l la ha a m e ele di e , m ka a la mda a mda d a , ilk a kada m e da m la ak ba a ablal k d g a a ca m ka de ime
e ekk ede im. S la ak ha a ma dahil e mek e m l l k d d m l a kada m e k d m ha alle i a i a l ma ba a la de e i e
g e i i i e ekk ede im.
Selva BARKALE KONYA- 2021
iii NDEK LER
N S Z ...
NDEK LER ...
TEZ KABUL... V
TEZ ALI MASI OR J NALL K RAPORU ... V
B L MSEL ET K BEYANNAMES ... V S MGELER VE KISALTMALAR ... X ZET ... X ABSTRACT ... X 1 G R ... 1 1.1ARA TIRMANIN AMACI ... 6 1.2ALT AMA LAR ... 6 1.3ARA TIRMANIN NEM... 7 1.4VARSAYIMLAR ... 9 1.5SINIRLILIKLAR ... 9 1.6TANIMLAR ... 9 2 ALANYAZIN ... 11 2.1BA LANMA ... 11 2.1.1 Ai h e A kada la Ba la ma al mala ... 17 2.1.1.1 G e li Ba la ma ... 19 2.1.1.2 Ka g l /Ka a Ba la ma ... 19 2.1.1.3 Ka a Ba la ma ... 20 2.1.2. Ha a e Sha e Ba la ma al mala ... 21 2.1.3 Ba h l me e H i i D l Ba la ma M deli ... 22 2.1.3.1 G e li Ba la ma ... 23 2.1.3.2 Sa la l Ba la ma ... 24 2.1.3.3 K k l Ba la ma ... 24 2.1.3.4 Ka Ba la ma ... 25
iv
2.1.4 E ge lik D emi e E ge lik D emi de Ba la ma ... 26
2.2. ZERKL K ... 30
2.2.1. e klik Bile e le i ... 32
2.2.1.1 De e e kli i ... 32
2.2.1.2 Da a al e klik ... 33
2.2.1.3 D g al e klik ... 35
2.2.2 E ge lik D emi e E ge lik D emi de D g al e klik ... 36
2.3YA AM DOYUMU ... 39
2.3.1 Ya am D m a E ki Ede Fak le ... 41
2.3.2 E ge lik D emi e E ge lik D emi de Ya am D m ... 43
2.4 LG L YAYIN VE ARA TIRMALAR ... 45 3 Y NTEM... 51 3.1ARA TIRMANIN MODEL ... 51 3.2 ALI MA GRUBU ... 51 3.3VER TOPLAMA ARA LARI ... 52 3.3.1 Ki i el Bilgi F m ... 52
3.3.2 Yak li kile de Ya a la E a e i - O a c kl k D emi l e i ... 53 3.3.3 D g al e klik l e i ... 53 3.3.4 Ya am D m l e i ... 54 3.4.VER LER N TOPLANMASI ... 54 3.5VER LER N ANAL Z ... 55 4 BULGULAR ... 57
5 TARTI MA, SONU VE NER LER... 65
5.1TARTI MA ... 65
5.1.1 E ge le i D g al e klikle i i Ci i e e G e cele me i 65 5.1.2 E ge le i Ya am D mla Ci i e e G e cele me i ... 66
5.1.3 E ge le i D g al e klikle i i Ya a G e i cele me i... 68
v
5.1.5 E ge le i Ba la ma S ille i ile D g al e klik li ki elli i i
e Y da c l cele me i ... 70
5.1.6 E ge le i Ba la ma S ille i ile Ya am D m li ki elli i i e Y da c l cele me i ... 74 5.2SONU ... 77 5.3 NER LER ... 78 KAYNAK A ... 80 EKLER ... 100 ZGE M ... 104
ix S MGELER VE KISALTMALAR K a a a Akt. Aktaran e . e i e D . D e le e Ed. Edi
MEB Mill E i im Baka l
UNESCO United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization
x ZET
E i im Bilimle i A abilim Dal
Rehbe lik e P ik l jik Da ma l k Bilim Dal Y k ek Li a Te i
ERGENLER N DUYGUSAL ZERKL K VE YA AM DOYUMLARININ BA LANMA ST LLER A ISINDAN NCELENMES
B a a ma amac e ge le i d g al e klik e a am d mla ba la ma ille i a da i cele me idi . A a ma al ma g b 2019-2020 e i im e im l da K a ili i me ke il ele i de el e de le k lla da e i im g e lam 513 e ci l m . A a ma a ka la e cile i ba ki i el bilgile i i i Ki i el Bilgi F m , ba la ma ille i i beli le me i i i Yak li kile de Ya a la E a e i - O a c kl k D emi l e i , d g al e klik d e i i beli lemek i i D g al e klik l e i e a am d m d e i i beli lemek i i Ya am D m l e i k lla lm . A a mada d g al e klik e a am d m a la a a daki de i imi ci i e e g e fa kl la ma k l e i ile a lm . D g al e klik e a am d m a la a a daki de i imi a a g e fa kl la ma k l a a a ali i (ANOVA) a d m ile i cele mi i . Ba la ma ille i, d g al e klik e a am d m a la a a daki ili ki i a ali i i i Pea M me le a m K ela Ka a Tek i i de a a la lm . Ba la ma ille i i d g al e klik e a am d m a klama g c i e kl d al eg e a ali i ile he a la m . A a ma la a g e, e ge le i d g al e klik a ci i e e g e a laml ekilde fa kl la mak ad e b fa kl la ma kad la lehi edi . E ge le i d g al e klik l e i al b la da ald kla a la ci i e le ba da ka la lm . Ka la ma c da idealle i meme al b da ci i e le a a da a laml bi fa kl la ma b l ma ke ba m l k e bireyle me al b la da kad la lehi e a laml bi fa kl la ma ld c a la lm . E ge le i a am d m a la a a da ci i e e g e a laml bi fa kl la ma lmad c a la lm . Ya a g e a la i celemede i e e ge le i hem d g al e klik a la hem de a am d m a la a a g e a laml fa kl la ma g e medi i b l m . Ba la ma ille i l e i i ka g al b ile d g al e klik l e i i idealle i meme, ba m l k e bi e le me al b la a a da ega if de d k d e de bi ili ki i ld g lm . Ba la ma ille i l e i i ka ma al b ile d g al e klik l e i i idealle i meme, ba m l k e bi e le me al b la a a da a d e de ega if de bi ili ki i ld beli le mi i . Ka g e ka ma b la ile d g al e klik lam a e a am d m lam
a a a da ega if de a d e de ili ki i a ld c a la lm . A a mada ba la ma ille i de ka ma al b d g al e kli i a laml bi da c ld beli le mi i . Ka ma al b a ama da d g al e klik al b la da idealle i meme, ba m l k e bi e le me al b la i i de da c ld beli le mi i . Ya am d m a da c l da i e ba la ma ille i al b la da ka g e ka ma al b da c ld c a la lm .
xi ABSTRACT
Department of Educational Sciences Guidance and Psychological Counseling Program
Master Thesis
The E ami a i Of Em i al A m A d Life Sa i fac i Of Ad le ce Terms Of Attachment Styles
Selva BARKALE
The aim of this study is to examine adolescents' emotional autonomy and life satisfaction in terms of attachment styles. The study group of the research consisted of 513 students studying in private and public schools in the central districts of Konya in the 2019-2020 academic year. "Personal Information Form" for some personal information of the students participating in the study, "Experiences in Close Relationship Inventory-II Middle Childhood Scale" to determine attachment styles, "Emotional Autonomy Scale" to determine the level of emotional autonomy, and "Life Satisfaction Scale" to determine the level of life satisfaction was used. In the study, the difference between emotional autonomy and life satisfaction scores according to gender was controlled by t test. The control of differentiation according to age for the change between emotional autonomy and life satisfaction scores was examined with the help of analysis of variance (ANOVA). Pearson's Moments Multiplication Correlation Coefficient Technique was used to analyze the relation between attachment styles, emotional autonomy and life satisfaction scores. Multiple linear regression analysis was used to calculate the explanatory power of the attachment styles on the emotional autonomy and life satisfaction. Per the research results; Adolescents' emotional autonomy scores differed significantly according to gender, and this differentiation is in favor of women. The adolescents' scores from the sub dimension of emotional autonomy scale were compared on the basis of gender. As a result of the comparison, it was concluded that there was no significant difference between genders in the non-idealization sub-dimension, while a significant difference was observed in favor of women in the independence and individuation sub-dimensions. It was also concluded that there was no significant difference between adolescents' life satisfaction scores by gender. In the analysis made according to age, it was found that both emotional autonomy scores and life satisfaction scores of adolescents did not differ significantly according to age. There was a low level of negative correlation between the anxiety sub-dimension of the attachment styles scale and the non-idealization, independence and individuation sub-dimensions of the emotional autonomy scale. It was determined that there was a moderately negative relationship between the avoidance sub-dimension of the attachment styles scale and the non-idealization, independence and individuation sub-dimensions of the emotional autonomy scale. It was concluded that there was a moderate negative correlation between the anxiety-avoidance dimensions and total scores of emotional autonomy and life satisfaction. In the study, avoidance sub-dimension of the attachment styles was identified to be a significant predictive variable of emotional autonomy. It was determined that the avoidance sub-dimension was also a predictor of non-idealization, independence and individuation sub-dimensions of emotional autonomy. As for the predictability of life satisfaction score, it was concluded that the anxiety and avoidance sub-dimensions, which are among the sub-dimensions of attachment styles, were the predictors.
1 B L M 1
A a ma b b l m de gi i , a a ma amac , al ama la , a a m, l l kla , a mla e em b l mle i e e e ilecek i . Gi i b l m de a a ma a k la de i ke le e ge lik d emi e e e i de k aca ele al acak .
1 G R
Bire i geli imi, a e ka daki d lle me ile ba la e i li de i imle i i e i i de ba d a e a am b de am ede bi d (E lma , 2011; Santrock, 2014). B geli im k b lu e ka ma k bi e i . Ki i k b l e ka ma k geli im e le i i e ki i i m b ca a (C cel l , 2010). Geli im eci de e ala fa kl d emle bi bi i ile a lma a ik l jik e fi l jik ba ellikle g e i .
Geli imi a am b de am e i i i e e c k amc la da la E ik he d emi ke di i e ha la geli im g e le i i ld beli e ek lamda a am b de am ede 8 e e i a a k m . He e e bi bi i le ili kili k i ik a mala i e mek e l geli im el g e le i e i e ge i ilmeme i gelecek d emle e i de e ki ahibidi . E ik b e ele i g e e ka g e i lik a ma i e e bebeklik d emi, e kli e ka a ma i e e e ke c kl k d emi, gi i imcili e ka l l i e e k l ce i d emi, ba a a ka ba a l i e e ilk k l d emi, kimlik edi me e ka l ka ma a i e e e ge lik d emi, ak l a ka la ma i e e ge e i ki lik d emi, e ke li e ka d g l i e e e i ki lik d emi e be lik b l e ka m l i e e a l l k d emi la ak beli lemi i (Erikson, 1977).
B geli im d emle i i ba la g e bi i ama la am bi a a al ile lemek d ancak g m de a la al mala d l da a a ha la la b d emle d m ce i, bebeklik, e ke c kl k, a e ge c kl k, e ge lik, e ke e i ki lik, a e i ki lik e ile i e i ki lik la ak beli le mi i (Gerrig ve Zimbardo, 2013; K l , 2013a; K l , 2013b; K l , 2013c; K l , 2013d; K , 2004; Santrock, 2014). He bi i i a ha a da emli e kile e ahi la b geli im
2
d emle i i e i i de e ge lik d emi bi e i geli imle i e de i imle i a da la a ka d emle de bi i l a a ma da l mak ad .
Ergenlik, c kl k d emi i bi me i de ba la a ak fi l jik la ak e i ki li e la a a kada ge e , bi e i geli im e le i i e i i de e ala bi d emdi ( a , Bilgi ve K l A c , 2005; K , 2004 ;Va , 1963). Geleneksel a lamda ele al d da i e e i lik e ba la bi e i ebeveynlerinden ekonomik ve al la ak ba m la ma ile a e e bi d em la ak i ele di ilmek edi (Steinberg, 2018). B d em bi e de bede el b me ile bi lik e h m al, ci el, al, ki i el, d g al e ihi el ek k de i im e geli imle i de ka a a b l a a e me le ba la bede el lg l a e i me le b la el bi e e la ak g lmek edi (K lak l , 2004). B e e h l fi ik el geli mele e al de i iklikle i e lik e i i bi d em la ak la a kmak ad ( ba e k, 1992). B d emde me da a gele ci el lg l k, e d da fa la aki ge i me, arkada la e ki i i hi edilme i gibi de i imle ld k a beli gi di . A
ama da be i i le le i de de de i imle me da a gelmek edi . Be i deki blem me, la lama e d me i k l ede me ke le bi ge i d emi dedi e b durum gencin d a la ili ki k ma bi imi i e kile e ek al a am e i de de i imle me da a ge i i (Kazdin, 2008). E ge lik d emi a cak m geli im ala la i e e bi bak a la ele al d da e i i bi imde de e le di ilebili (Adams, 1995).
E ge lik d emi a a al rtalama la ak de e le di ildi i de k la e kekle e g e iki l kada e ke lg la mala ede i le ci i e le a a da fa kl l k g l . UNESCO, 15-25 a a al e ge lik d emi la ak beli le mi i . B d em lkemi de ci i e le ba da de e le di ildi i de k la da alama la ak 10-12, erkeklerde ise 12-14 a a al da ba la 25 a a kada de em ede eci kapsar (K , 2004; Sa g l , 2002; Va , 1963; Yavuzer, 2001; Y k l , 2000). Ya lm la a mla da da ha eke le e ge lik d emi i bi e i a am da 10-25
a a al da e ald g lmek edi (Steinberg , 2018).
E ge lik d emi fi l jik de i imle i ld a a al da e ald da fi ik el g c e k ala a la emli bi e edi (K l , 2013b).
3
Bede el de i imle i a a kimli i l ma e bi e ellik ka a ma gibi ik l jik g e le i de i e di i de bi k a a mac e k amc a af da e ge lik d emi ha a a da k i ik d em la ak ele al m (Dalk l , 2006). Hassas bir d em la ak i ele di ilme i de d mla a da la la ka da e ge lik d emi deki bi e le i daha d a l lmala e kilidi . B d em bi e le i a la itibariyle li e e i e i e e ci i lmakla birlikte de i e bede i e m a la abilme, b l d ama m a la abilme, e e i e i i de e edi ebilme, kimlik l ma gibi bi k d m bi bi imde a amak ad la . Bi k de i im e geli imi bi imde a d eme de k gelme i de d m e la la de e le di me eci de ha a i e le i be abe i de ge i mek edi . Ha a gelecek d emle i i e kileme i a da k i ik, de i e e geli e d mla a m a lamak a da da ha a la ak i ele di ile bi d emdi ( e e Ge d an, 2007).
Bi e i geli imi i m ala la bi b la ak de e le di ildi i de al e ede k la ili kile i de emli bi l ad g lmek edi . E ge lik d emi fa kl ala la daki geli mele i a la ma ile birlik e k la ili kile i e i lilik ka a d d emdi . S al e ede k la ili kile fa kl ih i a la d lma da da emli l amak ad (Hamarta, 2004). Bi e i a am b de am ede geli im eci deki d emle i bi bi i ile ba la l la bi i ci i a m a mak ad . E ge lik d emi de k la e i li ili kile i l ma da ge mi d emle i bi de e le di ilme e al ma beli le ici l k udur. Ergenlik bi e i ke di de ceki d emle i m ha ebe i i e ide a a d d emdi . Bu
d eme e ki ede ge mi d em la g de b l d ld da c kl k
d emi a a la la a k g lmek edi (Arslan, 2008).
Bi e d a a geldik e a celikli la ak a e i ile e kile im k a . K la b e kile im ih i a ka lama a d k bi l jik a l d lme i i a la ke daha ala b e kile im i elle i ile ek a am di e le i i etkileyen bir h l al . K aca e ke d emde me da a gele ik l jik de i imle , kurulan e kile imle ve b e kile imle i kali e i bi e i a am b geli imi i d da e kile e e me le de dir. Bi e i k m ld ilk e kile imi a am di e d emle i de k acak ld e i e kile imle e e ki i i a kla ma da
4
Metin Orta ve S me , 2016). Ba la ma ile ilgili a la al mala i cele di i de k am emeli i B lb i a m ld al mala a da a d g lmek edi (Bowlby, 1973;1980;1982).
B lb e (2013) g e c kla d d kla a da i iba e e ele i ile e kile im h lindedirler. B e kile im c ba la mak i i bi fig l ma da kili bi eme ahi i . Ya am ilk lla da ba la ma da a g l e d e li bi ekilde e gile i a cak ile le e lla da ba la ma da a da fa kl l kla g lmek edi . lk la k a la iki ci e c la bak ld da ba la ma da a hem l k hem de kl k bak m da a alma g e i . B a almada a la bi lik e
gele g e a da emli bi l k d .
E ge lik, c kl k d emi de a bi e i a a da ba la ma
da a fa kl l kla g e di i bi d emdi . E ge lik e bi e i a g e e ke di e g e i ile bi lik e ebe e le i e ba la ma de i i . E ge lik d emi de ba la ma da a ailede k al e ede la ki ile e e bi e i i e i i de b l d g la a elik bi h l alma a ba la . B d em ba la ma da bi de i imi k l a da ba la ma da a c kl k ba la ma a k de am
i eli i dedi (Bowlby, 2013). E ke d em ba la ma fig le i i a am ile le e d emle i deki e ki i ba la ma k am e e e i de de e le di ildi i de ki ile a a ili kile i l ma da bi i g e i g d d lmek edi ( akmak T la , 2002). B e e ede bi e i m a a e i de e kili lacak e ke d em ba la ma da a la i cele di i de eci geli imi i e klik ile ili ki i g e
a mak ad .
Ba la ma ili ki i c ba la ma fig de g e emelli la ak ke fe kma da a i e i . c kla ak a la ile ad kla la e la la a la e i li ak i i ele e e i ke fe me da a a a ka mak ad . Ke di i i g e de hi ede c k ba la ma fig de akla a ak ke ifle a ma a ba la . E ke d em c kl da g le b ke if da a la e kli i ba la g c la ak g lmek edi . B e klik da a ba la ma a gibi g lmek edi a cak ba la ma da a ile ba la l bi imde a a kmak ad . c k g e de hi edip ke ifle a a ke k k , ka g d d a da ha a ld da ba la ma fig
5
daha k a da i e . B h a e ke d emde g le , di e a am d emle i e i de e ki i b l a ba la ma e e lik geli imi i bi bi i ile ili kili ld
le ebili (Bowlby, 2012).
c ilk d emdeki e e ke ifle i e klik geli imi i ilk g e ge i la ak ele al a da b gi i imle bi eci ba la g c i eli i dedi . e klik a da geli im e de i im eci de e le di ildi i de e ge lik d emi i b geli imi a la ma da e emli a am d emi ld ifade edilmek edi ( demi e k, 2011). e kli i e ge lik d emi ile bi lik e a lma e a a mala a kl kla b d emle bi lik e k lma emel di ami i i e e ge lik d emi deki geli imle i e klik geli imi de emli l ama da ka akl d .
e klik ek b l i cele e bi ka am lma e i li b la la i cele mi i . Steinberg (2017), e klik ka am da a al e klik, de e e kli i e d g al e klik lmak e e b a ele alm . B al mada da ele al a e kli i al b la d g al e klik e ge lik d emi de al e ede k la ili kile le ak da ili kilidi . B d emde bi e le e ki d emle e k a la d g al a lamda a e e babala a e kide ld da daha a ih i a d a ak b ih i a la al e edeki a kada la la ka lama a daha fa la e ilim g e i le . E ge i ha a da aile e al evrenin yer ald b iki b l e d g al e kli i geli imi a da ld k a emlidi (E e ik, 2014).
E ge lik d emi de me da a gele bede el b me, al, ki i el, d g al e ihi el ek k de i im e geli imle bi e i a am de e le di me eci e i e de e ki e mek edi . ellikle a am aile la da ka ak daha ge i al bi e e e la ma la bi e a am ge el bi de e le di me i i a ma eci e gi ebilmek edi . Ya am ge el a lamda de e le di e bi e i mem i e d e i a am d m ka am ile ifade edilmek edi . Ya amda al a d m ki i i bekle ile i ile eli de la la ka la ma d m da elde edile la ak a mla abili ( e e Ka ab l , 2003). De i imle le ka ak e i e la e ge lik d emi i e be abe i de ge i di i e i li blemle ebebi le bi e i a am da mem i e i likle e ebe la ak a amda al a d m e i de e kili
6
labilmek edi . B de e ge lik d emi de a am d m i celeme e de e emli bi de i ke la ak ka m a kmak ad .
Y ka da e ge lik d emi emeli de ele al m la ba la ma, d g al e klik e a am d m k la b al ma i e i i i l mak ad . Ergenlik emeli de ele al a b al ma k la ili ki i i a a k lma ala a ka k la
a la aca d lmek edi .
1.1 A a a A ac
A a mada e ge le i d g al e klik e a am d mla ba la ma ille i a da i cele me i hedefle mi i . A a mada e ge le i ba la ma ille i ile d g al e klik e a am d m a a da a laml d e de bi ili ki i l
lmad ve de i ke le i dama ili ki i incelenmi ir.
1.2 Alt A a a 1. E ge le i d g al e klik a la ci i e e g e a laml d e de fa kl la mak a m d ? 2. E ge le i a am d m a la ci i e e g e a laml d e de fa kl la ma m d ? 3. E ge le i d g al e klik a la a a g e a laml d e de fa kl la mak a m d ? 4. E ge le i a am d m a la a a g e a laml d e de fa kl la ma m d ?
5. E ge le i ba la ma ille i, d g al e klik e a am d mla a a da a laml d e de ili ki a m d ?
6. E ge le i ba la ma ille i, d g al e kliklerini a laml d e de damak a m d ?
7. E ge le i ba la ma ille i a am d mla a laml d e de damak a m d ?
7
1.3 A a a
a a am e ele e a lm bi b la ak ele al d da a am b de am ede geli im eci e ede ba m bi de e le di me e abi lama .
a , ha a a ba lad ilk a da ha a a e di i a a kada a am de am i i ekli la ak ba kala la la ile i imi i d mek edi . Ya am e ke d emle i de ha a a kalmak i i k la b ile i im, g l d g al ba la l m a emi ha lamak ad . Ba la ma da a la ak i imle di ile e e ke d emde ki i i ke di i i i beli lemi ld bi e e d k l a g l d g al ba , m a am e i de e kili la emel bi fak la ak ka m a kmak ad . Ba la ma da a ala a da ge i e ma b a da emi i a a k a i elik edi . B h a de i imle i a a d , bi e i ge mi i de e kile i gelecek a am e i de beli le ici le ahi la e ge lik d emi de ba la ma
ille i i i cele me i a a ma a de e g lm .
E ge lik d emi de i imle i de la a ka emli bi h da ak ili kile deki ba m l a d k de i imle di . Ya am e ke d emi de k lm la ak ili kile b d emde aile la a ma a ba la a ak e i e lmak ad . Yak ili kile de ba ml l k a ba l lma a ge i e la a ka d g al e klik ka am b h a ba la ma da a ile ak da ili kilidi . Bi e ili kile i de al e e e d k de i imle i me da a ge i i ke a ama da de i e a a l ml lma a d k bekle ile e de ahi i . Elde e mek i edikle i e ili ki bekle ile i bi e i a amda ald d m d e i i e kilemek edi .
E ge le i a amda alaca d mda e kili la fak le de bi i de bede el e ik l jik de i imle e m a lama eci de me da a gele e fak d . Ya a a de i imle e ka e ge i bak a ha a da ald d m e i de e ki ahibi labilmek edi . B d emdeki de i imle e m a lama eci i a l kl bi ekilde a la lma c kl k d emi ile de ak da ili kilidi . E ke d emde aile ile k la ili ki e ile i im bi imle i e ge lik d emi i daha a l kl ge me i e a a a lamak ad ( al, 2011). Hem aile hem de al e e ile k lacak ili ki e ile i imi l ml lma a amda al a d m e i de de l ml e kile a a aca d lmek edi . B a a mada bi e i e ge lik d emi de
8
ba ml l kla da l bi e lma da la a ka d g al e klik ile a am bekle ile i i ka la ma d m beli le e a am d m ka amla ba la ma
ille i d l da ele al m . Ba ml l k ka am ld k a la da ld g m de d g al a lamda e k e a am da d m ala e ge bi e le i
e i i ilme i i ld k a de e li ld d ce i le e ke d emde k la ili kile i b h aki l i celeme e de e g lm .
A a ma MEB e ba l de le e el k l ik l jik da ma la e cile i i ki i el, al e akademik b la da la lamalar yapabilmelerine ka k a la acak . E ge lik d emi i e i i de e ala e cile i d g al e klik e a am d mla a ili ki e ile g ehbe lik e ki likle i i la la ma h da g e ici la ak de e le di ilebili . Elde edile e ile i ba la ma
ille i ile bi lik e g de b l d lma , k l ik l jik da ma la e cile i i aile ili kile i i a lamala a da a d mc lacak . B h a al ma, aile ile a la e a ik g mele de i i e ge mi lle i e le i ilmesi ve ba la ma ili kile i i al lma ge eklili i i a a k a i elik edi . B a ede hem al e e i de hem de aile i de de ek g e e g e ala bi e le i
a amla daha l ml de e le di me imk lacak e a am d mla a g erecektir.
E ge le le ilgili a la al mala g de b l d ld da g e li e e ece bi aile am da ke di g le i i a kla ma a i i e ile e ge le i daha k ek be lik a g e daha e ki ba e me a ejile i e ahi ld kla g lm . e klikle i e gelle e e ge le i i e de e if h h li g e me k da i k al da ld kla beli le mi i . e klikle i g a d edile e a f aile ba la a ahi la e ge le i da a la a ama la l kla ak a la da fa la lma b al ma emi i la a ka mak ad (Steinberg, 2017). A a mada ele al a ba la ma e e klik a a daki ili ki i ellikle
ebe e da a la d e leme h daki bili le di me al mala a c l k
e me i ama la mak ad .
E ge lik hem e ge hem de e ge le ili ki i e i i de la e e i i i bi k i e e d em la ak ka m a kmak ad . B a da a lm la al ma
9
e ge lik d emi deki bi e le i daha i i a la lma a k am al la ak ka k a lama e e ge le le ili ki i e i i de la ebe e le e e e i imcile e l g e me i a da em a e mek edi . B a a e ke d emde l a ba la ma ille i ile e ge a am daki d g al e klik e a am d m ili ki i i
al ld a a ma ala a da c lma i eli i a mak ad .
1.4 Va a a
B a a mada e ge lik d emi deki e cile i Ki i el Bilgi F m , Yak li kile de Ya a la E a e i - O a c kl k D emi l e i, Ya am D m l e i e D g al e klik l e i e a la d mla a acak ekilde i e ce a la e dikle i a a lm .
1.5 S a
1. A a mada elde edile e ile K a ilinin me ke il e i de b l a i i le i al a ak g lama a la k lla la l d .
2. A a mada elde edile e ile Ki i el Bilgi F m , Yak li kile de Ya a la E a e i - O a c kl k D emi l e i , Ya am D m
l e i e D g al e klik l e i ile elde edile e ile ile l d .
1.6 Ta a
Ergenlik: Bi e le i bede el, bili el e l m al a la da de i imle e ad kla c kl k d emi de e i ki li e ge i i em il ede bi a am d emidi (Ka a a , 2016).
Ba a a: a d a bi a a la ak bireylerin kendisi i i emli la ki ile e elik la ak l d kla g l d g al ba d (Bak c l , 2010; Bowlby, 1982; 2012;2013).
D a : D g al e klik, e ge lik d emi deki bi e i a e e
baba la a a daki c k a ba la d e leme de ece i l e ki e g e d g al la ak daha a ba ml lma a ka l k gelmek edi . Bili el a da idealle i meme e a e-baba bi e la ak g me ; d al a dan
10
ba m l k e bi e le me d m la ak ele al mak ad (Deniz, 2010; Steinberg , 2017).
Ya a D : Bi e i m a am daki k e i li b la a ili ki bekle ile i e eli de la la ka la ma la elde edile d m a da
11 B L M 2 2 ALANYAZIN
B b l mde a a ma blemi i ba ml e ba m de i ke le i ile ilgili ka amla a e ala a da e ala a a mala a e e ilmi i . B d l da a la ba la ma e ba la ma ille i, e ge lik d emi de ba la ma, d g al e klik, e ge lik d emi de d g al e klik, a am d m e e ge lik d emi de a am d m k la b l mde ele al m .
2.1 Ba a a
Ala a da a lm la al mala ge mi lla a a a ak i cele di i de beli li al ma k la he d emde a a ld g lmek edi . De i e al a la la bi lik e kl kla ele al a b k la he ama la da lma bi le e i a a am daki emi i g la iteliktedir. a a am he d eminde etkili olan ve k a a mala da kl kla e ala k la da bi i de ba la mad . Ba la ma k bi e i emel ala m a a ma ala la da g l bi k am al
emele ahi lma ile de la a kmak ad .
Ba la ma k am ka am da lm la al mala i cele di i de
ka am aba c dildeki ka l kla bilmek k a la lma a da em
arz etmektedir. al mala da e ala bonding kelime i i i b , ekle bi a ada lma ifade e mek i i k lla l ke ba la ma e i i a da ili ki e ba k ma a lam a gelmek edi . Ka am daha k ha a la lemi e e c kl ba la g c daki k a bi d eme i a e ede i elik edi . Kelime ama ama ba la ma (a achme ) kelimesinin yerine de kulla lmakla bi lik e i a la ilgili a la mla k
ld da ge ellikle bi bebe i bak c ile ili ki k ma a lam a gelmek edi . Ba la ma (attachment) ka am ile ifade edile la , bi bebe i a li bak c ile kuvvetli he eca al ba k ma a e b c da l a ba l l d me a a i a e e mek edi . B d l da i cele di i de ba la ma bi kim e i ba ka bi kim e e d k l ifade e mekle bi lik e ca l lma a bjele e d k l e la da e me i i e di i de daha ka aml bi kelime e ka ama ka l k gelmek edi (Y k , 2019). Ba la ma k am da bu temelde i a la
12
ke dile i i i emli la ba kala la g l d g al ba la k ma e ilimle i i al da a a ede le i a klamaya d k bi akla md (Arslan ve Teze, 2016).
a l l m al bi b l k i e i i de bi lik e a amala da ka akl la ak fi ik el e d g al a lamda bi bi le i e ba l lmala e ki bi
ka amd . A cak i ema ik a lamda ba la ma a a mala la ak
i ele di ilebilecek al mala emeli gili iki a i J h B lb a af da a lm (Hendrick, 2016). J h B lb ka i e i b ca a m ld
al mala da edi mi ld g lemle i e e ik ka am alla ma al mala Ba la ma e Ka be me (Attachment And Loss ) ad al da ka m ld cil e
l a ki a a bi le i di (Bowlby, 1973; 1980; 1982). cil e l a al ma emel cildi la Ba la ma ki ab ba la ma a a mala ile ilgili a c i elik e di
e g m de de hale emel ka ak lma i eli i a mak ad .
Bowlby al mala d l da ba la ma ili ki i i bireyin kendisi i i beli lemi ld ki i e/fig e d k l a g l d g al ba olarak a mlamak ad (Bowlby, 2013). Ba la ma ili ki i d g al ba la da ba m bi da a la ak ele al d da i e ki i i i a a e d a ile i i ba a kabildi i d le bi e e ak l elde e me e ak l k ma aba ile la a bi da a bi imi la ak g lmek edi (Bowlby, 2012). Bi e de bah i ge e b da a ak i e lma i i ba k lla a ih i a a d e b k lla ba l k al da la m . Beli le mi la k lla ba la ma da a ak i e e i i gibi a ama da da ald bi im e l a da e ki e mek edi . Beli le mi la k lla ekildedi :
1. c d m : Y g l k, a l k, ac , me, ha al k
2. A e i e i e da a : A e kl , a e a lma e a e i ak l k a ka ma
3. O am al k lla : k c bi la a l , eddedilme (Bowlby, 2013)
B d l da de e le di ildi i de ba la ma, ki i i ke di i i i beli lemi ld ki i e/fig e d k g l d g al ba la a ahi lma e ellikle belli
13
k lla la ka la da beli le mi la ki i le/fig le ili ki k mak i i d d g l i ek la ak ifade edilebili (Bowlby 2012; 2013). Ba la ma k am l m
emelle i i cele di i de evrimsel biyoloji, e i l ji, e e ili kile i k am e ika ali ik akla mla e ki i g e a mak ad .
Ba la ma k am geli im e i i cele di i de ilk la ak e ke a a a e i de a la bebeklerin a ad kla e a la lma a al lm . B lb k k a aki bebekle i a ede a lmama, a l k a a d da i e e ide
ka ma e ak da kalabilmek i i e a la a la a ak ak l
ga a ileme aba a ahi l . O lla da a g la ak al la e i l ji e e im el bi l jide ha eke le e ke a a a e e ak kalma adece i a a da de il, ba a di e ima la lmak e e bi k ca l da g lemle ebile bi da a
lma ebebi le ak l ha a a kalma a a a e im el bi i le e hi me etti i i e e . Ba la ma da a i emi i ilk i a e le i i de c kla da a lama, a ma e ak if a ama da a la ak bi i cil ba la ma fig de a lma a ka i le el bi e ki ld ifade ede . san yavrusunun beslenme, korunma e e ke m faali e le e ba lama bece i i di e ca l la a k a la daha ge ld da ha a a kalmak i i e i ki le i daha eli bak m a ih i a d l . Beli ile ede le de bak c ba a d a l l e cakl lmak e e c a elik m da a la ba la ma ili ki i i di ami i i i le di ici e geli imi i i de bi imle di ici la me da a ge i i . B lb , e im el e i i de e id a la e i ki le e ak lma aba , ba la ma ili ki i i ilk ad m la ak de e le di mi i . B d l da ba la ma ili ki i i de ha a a kalma e eme ka a i e i e la ma bak m da g d el bi da a ekli de ele ala ak b d al evrimsel e imle l g lam (S me , Sa l ve Berument, 2016).
E i l ji akla m da da e i le e ba la ma i emi, i a geli imi deki emel e ekli de ele al a ak aki lla da de am ede ki ilik geli imi e d g d e leme i e a da b i emi e ilme i le ekille di i g ile i lm (S me vd., 2016). B lb i ba la ma k am da g e a a etiyolojik temelin
l ma da L e i dek e ka a la ile a m ld aki e me al ma e kili lm (Bowlby, 2012). al mada la a ka e h l gla im i i g
14
(m h leme) dedikleri olay B lb i ba la ma ili ki i a da k ak da ilgile di mi bi e i . m i i g kl kla kab l g e bi g la ak, geli me i belli bi d emi de e ala ak d a ha lma ifade ede ke i l bi e me eklidi . e i i deki ha a a da k i ik d em e ge i d l k ellikle i le ba la ma k am emelde e kilemi i . B e ile le dek e ka a la g lemi B lb i ke di d ce i e ekil e ecek emli bi h
lm (Y k , 2019). K amdaki e i l jik emeli la a k h m
memelile gibi d d a ile hi bi de e imi lma a i a i g d el la ak ba la ma i emi d hili de da a ma d . Bi e i b i em e e e i de a am de am e i ebilmek i i ke di i de daha lg bi fig e ih i a d a ak e i i fig a a ma, ke fe me e ehlike a la da g e li la ak k lla d g ba la ma k am e i l jik al a daki emeli i l mak ad r (G g , 2000).
Ba la ma k am a ih el la ak g de b l d ld da i e e e ili kile i k am bi la ak a a k e b emele da al ile ledi i g lmek edi . Ne e ili ki i k amc la i i temel ilke olarak e ke c kl k de e imle i b k eme ahi i . B k amc la c a am da emli e i la ki ile le la ili kile i le ilgilenmektedirler. c ha a da emli e e ahi la ki i d mda ebeveynlerken ellikle de c a e idi . K amc la bi di e emel ilke i i e c bili al da, e edeki emli
e ele i a mala l a d k . c a e e baba
bili al daki a mala , a e e baba a da lmad ama la da da c la la ili kile di di i bi e e g e i g . c a e e baba i elle i me a gelecek e gi ece i ili kide ka daki ki i i a l g ece i i em ili i l
(Burger, 2006). Ne e ili kile i k am dan ile le e ba la ma k am de e le i de k am ge e lili i e elik daha fa la bilim el e de e el ka a lam (Masterson, 2013).
Kuramdaki psikanalitik etkinin i e B lb i 1930 l lla da ika ali ik grupta aktif la bi ika ali lma da ka akl ld d lebili (Koyuncu, 2017; T e Sa a , 2006). Ba la ma k am ika ali ik , ba la ma ile ilgili e le i bi e i m a am d emle i de e kili lma ile ili kilidi (Hamarta,
15
2004). B lb g le i de ika ali ik akla mda e kile mi l a da kuram da psikanalitik yakla mda fa kl l k g e e bi ka ellik a d . Ba la ma k am
ihi el a l g lama e a a la i el le i de i ade ge ek
a a la la a kla a ak a abili e mele i i e me i k am ika ali ik bak a fa kl la mak ad r (G g , 2000). B bak mda ika ali ik akla m i g d el da a e i i de fa kl la a B lb i g e g e ba la ma da a , c k ve anne i a a da l a bi ak m a la a e k a da da a i emi e ba l
la ak de e le di ilmi i (Y k , 2019).
Ba la ma k am , bah i ge e akla mla emeli de, c kla la e i i e le e ellikle de a ele i le a a daki ili kile i i cele me i le ekil alm . B lb b ba la ma ili kile i la ak adla d k b ili ki bi e i de ekle ici e k c bi i a la ba l l k l ma ge ek i imi i ka la . B lb ellikle c kla ke di i i e i i e bi i cil ki ile de a lma a a d da me da a gele e kile i i celemi i (Burger, 2006). Jame R be e B lb i bi lik e m ld kla al mala da ha a e e a lma a da a a gi me gibi nedenlerle annelerinden a lm la c kla e kile i g lemle mi i .
al mala d l da c kla da g le e kile in a la e , m l k
e k ma lmak e e e e ld beli le mi i (Masterson, 2013 ; Bowlby,2014; 2015). al ma c da ha la a a la da am de i imi i e kile i l a da
c kla e kile i de e kili la emel de i ke i a e fig kl ld beli le mi i (Bowlby, 2013). B la d l da a lma ile ilgili a la g lemle ba la ma ili kile i i a kla ma da emel beli le ici a a la la ak
g leme al m .
B lb e g e ba la ma ili ki i c bak m e e i e bi ak l k k ma i e mek edi . K la b ak l de am a la ma ba la ma ili ki i i emel hedefidi . K la ak d lme i i i aba g e ile ba la ma ili ki i c ke ifle i i i bi g e la ak g lmek edi . c k e bak m e e i a a da k la ili ki e e i a ma e ke fi e a da ka la labilecek ehlikeli d mla da ba labilecek g e li bi ak i le i g (Bowlby, 2012; 2013). Bak m e e le i c kla ge ekli ke if e a ama da a la da
16
ke dile i i a lam bi emel a da g e li bi la ak k lla m a emi ha rlamala g e li ba la ma a la ma bak m da e k i ik bak m e e da a
la ak g lmek edi (Metin Orta ve S me , 2016). e lemek ge eki e B lb e g e ba la ma ili ki i i ak l k, a l a di e me, e al da ke kali eli bak mla de ek a la abilecek g e li ak e e k bi bi e la ak ha eke edebilmek i i ge ekli la g e li i le i lmak e e d emel i le i a d . B i le le i etkin la ak e i e ge i ilebilme i h ba la ma ki i i i ( l kla a e i ) e
a da b i le le e d a l ld ile ili kilidi (S me vd., 2016).
B lb bebekle i bah i ge e bi i cil bak c la a bi ba la ma ili ki i geli i dikle i i ifade e mek edi . Ol la b ba la ma ili kile i i de gelecek e l acak ili kile i a l geli ece i e ili ki i sel olarak i leyen/ al an modeller ya da fa kl bi ifade ile bili el a da d g al emala geli i dikle i i ile i m (Hendrick, 2016). el al ma m deli, ba la ma la ilgili ki i i ahi ld duygu
e de e imle e d k bilgile i d e le me i ile fa k da la ak a da fa k da lmada ahi l a k alla k me i la ak ifade edilebili (Main, Kaplan ve Cassidy, 1985). B i el m delle , ke dili i d d a la i ele e , c
ih i de ekille e e i b aka de e imle i i m de ka akla d d lebili (Masterson, 2013). B m delle adece ba ka i a la a l da a d kla a ili ki ekle de iba e lma a ama da i a ba kala la bi lik e la ke di be li i e ili ki m delle di . D a a bi a e a da baba imge i de il, i a la a a e kile im ekle idi . el m delle bi e i da a bi imi e l g e mek i i l d , ba kala la bi lik e lma a l bi d g
ld akla ge i e imgele di (Gerhardt, 2019).
B lb i g b kada de e li a a k a e ke geli e ili ki el ba la daha a lu acak la ba la e i deki g l e ki i i a ma da ka akl d (Hendrick, 2016). Ba la ma k amc la e ke a am d emi de bak m e e le ili ki i a a ak ke dili i e di e le i i a a mla h al a da ba d a ba la ma bi imi i , a am ile le e lla da g ece a kald ifade etmektedirler. K amc la a g e bi e i ba kala la ak bi ili ki k k mad e ili ki i de ekle ici, k c ellikle a a mad ha a
17
he d emi de ak ili kile de g lemle ebili (Ke ebi , d a Ka l ve da , 2011).
a la la la ke di alg la a da ha eke le gelece e elik g le e la la l a ak d a a e ke di i i d adaki e i e ili ki i el al ma m delle i geli i i le . Bi e i d a a ili ki l d i el al ma m deli deki temel, ba la ma fig e ede ld a e a a l e ki e ece i e ili ki la a a mda l . Be e ekilde ke di i e ili ki l d i el al ma m delle i de i e ki i ba la ma fig g deki kab l e i e i e d k
ka mla a a . Ki i i ba la ma fig la labili lma a ili ki d d g e a da la labili lmama a ili ki hi e i i k k i e b m delle i a ile ili kilidi (Bowlby, 2014).
B lb i g e g e ba la ma i emi i i e di i i el al ma m delle i bi e i gelece i cede ke i me i e, la la a ma a e g da a la e gileme i e a d mc lmak ad . B le ba la ma ili ki i a l da c gelecek eki ihi el, d g al e al e e ekle i i l acak emi i a lamak ad (Masterson, 2013). C g i i e (bili el) m delle a ama da ba la ma e i i i ika ali i a a a m ld g le de a a bi k a a da i a e e mek edi (Y k , 2019).
Bi e i ba la ma fig le i ile ili ki i d l da l a i el m delle be li e e e eye elik em ille i i i e mek edi . Ol a b em ille bi ak m
cede ke i mele e e la la a lma a imk a la ma a a l ml e l m ba la mala a la a a ma g e i i de le mek edi (Y k , 2019). B a da de e le di ildi i de ki i i ba la ma fig ile k d e kile im e ile i im d l da l a i el al ma m delle i bi e i ahi laca ba la ma ili e i de g l bi beli le ici etkiye sahiptir ( eke, 2015) .
2.1.1 A A a a a Ba a a a a a
Ba la ma k am de ili ce akla gele ilk i im la B lb b g ba la ma
k am c a lmak ad a cak adikal g le i de d la d emi de
18
ekille di di i e i a ma eddedi e ge e ik a la a al la d . Buna a me Bowlby ba la ma ile ilgili g le i i a l a c lm ancak
Ai h al mala a kada k am ka lama imk b lamam
(Nicholson ve Parker, 2020).
Ba la ma ili ki i d l da l a ba la ma ille i ile ilgili al mala
a lma a c l k ede i im Ma Ai h lm . Ai h ba la ma
k am e i e al a ak g e li bi a a ma emeli k a ilk ki i kabul edilmektedir (Ivey, Ivey, Myers ve Sweeney, 2013). Ai h al mala ba la ma k am de am ede e e i de ala a ka m ld g lem el e de e el al mala la
ld k a de e lidi . Ai h a m ld al ma da d g al e al
ili kile i a ede ek ba la ma i a la a am b ca k d kla k a da, fa kl e emli d g al ba el bi ld ifade e mi i . B bak a ile ba la ma ili ki i ba la ma fig ile k la d g al bi ba d e ba ka bi ba la ma fig ile a la amame de i i ileme (Ainsworth, 1989; Akyol, 2015; Bahad , 2006).
Ma Ai h e a kada la (1978) Yaba c O am la ak adla d la de e el akla m emi a e i de B lb i ba la ma al mala a i ema ik bak a la e i bilgile ekle mi i . B de e el al ma amac c kla a ede a ld da, aba c bi i le dada al kald da ve anneleri tekrar d d de g e dikle i da a la i celemek ir. Yaba c am de e i de c kla a ele i ile ili kile i i i cele me i c da c kla da 3 i ik ba la ma ili ld beli le mi i . c kla fa kl d mla a ma b ak lma a d da e dikle i e kile i dikka e ala ak l la ba la ma
ille i g e li, ka g l /ka a e ka a la ak fla d lm (Bowlby, 2014; S me vd., 2016; Masterson, 2013; Van Der Kolk, 2020). Ai h u emi h l k lla lmak ad e B lb i elde e mi ld la de eklemek edi (Nicholson ve Parker, 2020; Gerhardt, 2019).
19
2.1.1.1 G enli Ba lanma
Yaba c am de e i e a da bi g bebe i a l h la a ak a
da a la a ak e e i i g lemle mi a cak b bebekle i a e ge i d d de aki le i a e e e kle ka l k e dikle i g lm . Bebekler annelerinin d de a a ele i le ba k a ak e e i ke fe me da a g e mi le di . B e kle i g e e bebek ba la ma ili g e li ba la ma la ak adla d lm (Ak ld , 2017; Karen, 1990).
G e li ba la m la bebekle i a ele i i da a la i cele di i de bebekle i i ak l k ih i ac a ce a e mede d a l ld kla , bebekle i i a d m a la fa k e ikle i e b a a h l bi ekilde ce a e dikle i g le mi i . B a ede g e li ba la a bebekle i a ele i i d a l bi i la ak i elle i dikle i e d la la a mad kla amla da dahi aha ke ifler a kla g lm . Bu bebekle i al lmad k bi d m i i a ele i de k la ca a labilmele i, bi a a da a lama c da a ele i i ce a e ece i e dai la i a la da ka akla mak ad (Ai h , 1985; K O ha , 2010; Webb ve Musello, 2020).
B d l da de e le di ildi i de g e li ba la a bebekle i emel ellikle i ke if e ak if lmala , a ede a ld k a a bi e le ek ema a a a gi mele i e a e d d k e a k la l kla aha la a ak k a ede ke ife ge i d mele idi . B bebekle i a ke a da ke if e ke a ele i i g e li bi la ak k lla mala la d (G g , 2015; Masterson, 2013).
2.1.1.2 Ka g l /Ka a Ba lanma
De e e a da da a la d l da ba la ma ili beli le mi la bi di e g ka g l /ka a la ak adla d la e di eli bebekle de l a g
lm . B bebekle al ma ba da i iba e a e e a a e da ke dile i ke fe mek e ka a bebekle la ak g lemle mi le di . B bebekle i k a a lama e ilimi g e dikle i e ld k a edi gi , e di eli a la e giledikle i g lemle mi i . B bebekle i a e ge i d de ema k ma a al ke a
ama da da fke le akla kla g lm . B bebekle i a e d de ak l k i ekle i e ka g e dikle i fke i e e d g la a lma
20
gi i imi e di e le ka l k e mele i dikka ekmi i . (Ka e , 1990; K O ha , 2010). B bebekle i aba c a ka emki li lma e ilimle i i a a a ede
a l a a c da ak lma e ilimi e ka g e ile k g l k
e kile i de d la b bebekle i aki le i ilme i lm (Ainsworth, 1985). Ebeve le i d d ama da aki le mek e ba a la b bebekle i ke ifle i e e la a ge i d eme ke a lama a de am e ikle i g lemle mi i (Masterson, 2013).
B ba la ma ili e ahi c kla ebe e i la labili a da ce a verebili d mda l lma aca ile ilgili k k la a ahi ld kla beli le mi i . B beli i lik de bi e i a l k ka g a a k hale ge i mek edi . A l kla ilgili ka g l lma a e e a k lma e e e i ke fe me k da ka g l a la sergilemeyi beraberinde getirmektedir. Ka g l / ka a ba la ma ili e ahi c kla de e e a da a e i e ede ld la fa la ilgile dikle i de ke if a amad kla g lemle mi i . B ba la ma ili i a a k de ekle ici da a la i e ba d mla da la labili l a d m ede d mda ke di e d mla da b le lma a bi ebe e m a i a e e mek edi . Bebeklerinin i ekle i e a e mede a l hakim ld ebe e da a bi imle i i a a kl kla a la a l k e e k e me ehditle i de ba la ma ili i de ekle e
la la ak ka m a kmak ad (Ainsworth, 1985; Bowlby, 2012).
2.1.1.3 Ka nan Ba lanma
Ka a ba la ma ili la ak beli le mi g ba d hil olan bebeklerin a l k e e ide bi le me e kile i i di e ba la ma ille i de a c ekilde fa kl la ma al ma i i dikka ekici lm . B bebekle i da a la di e ba la ma ille i e g e daha ka a la i e di i g lemle mi i . B bebekler a e i amda geli e gidi le i e ka a c bi e ki g e me ke k a e beli i i g e mi le di . B bebekelerin fi ik el ema a da aha lama ih i ac d mamala da dikka ekicidi . Bebeklerin a ad b d m a la lma da yap lm la e g lemle i i ld k a beli le ici bi l lm . B bebeklerin a ele i i e de ih i a ka lama ad a ilgi i lik g e e ek bebeklerini ihmal edici da a la a ahi ld beli le mi i . A ele i ellikle bebekle i i
21
a lamala a e ki e mede gecik ikle i e e ece da a la g e mede ek iklikle i i ld g lm . Bebek i e a e i b ilgi i a a akl k g e e ek e d g al k kl k geli i e ek ka l k verir. Annelerin ilgisiz da a la da d la ke if e a da bebeklerin a ele i i g e li bi la ak k lla amad kla g lmek edi . fade edile da a la c da i e bebekle i a ele i de a ld kla da k ka g la mad kla a ele i ge i d d de i e ilgi i kald kla g lm (Ainsworth, 1985; Arslan, 2008; Burger, 2006; Karen, 1990; Ul , 2005). e i li ede le le a e i le ge ekli ak l k ama a e da bak m alama a b bebekle de hi bi ama e g e ilme ece i, de e g me ece i e ih i a la ld da kim e i a da lma aca e k ma aca a d k bi alg ekille mek edi . Hem ke di i e hem de e e i e d k b alg la l ma ka a ba la ma ili ile ili kilidi (S lm , 2010).
B bebekle di e bebekle e be e ekilde ak lma i e ele de eddedilecekle i e dai bekle ile i de a ele i le a ala da hi bi ba la ma ili ki i km gibi da a la e gile le (K O ha , 2010). Bebeklerde anne gidi e geli le i e ka e ki i lik g lemle e de k i l d e le i e ab l mle i i cele di i de bebekle i a l da ik l jik d e de a e gidi e geli le i e ka e ki i lmad kla g lmek edi . B ailele deki bebekle d g la i i a l ekilde d e le ici bi de ek alama acakla e i le e ih i a la ba ma e ilimi g e i le (Masterson, 2013; Gerhardt, 2019).
2.1.2. Ha a S a Ba a a a a a
Hazan ve Shave a m ld kla al mala la ala a ka k a lam e ba la ma al mala a e i bi bak a ka a d m la d . Hazan ve Shaver,
B lb i k am emel ala ak Ai h e a kada la l d m delde
ha eke le al mala a e mi le di .
Ha a e Sha e (1987) al mala da B lb i c l k e i i a da i e Ai h e a kada la a af da geli i ile ba la ma e i i i emel bile e le i i e i ki le i a ad kla ma ik ili kile e g la abili li i e i e
22
al m la d . B al ma d l da ba la ma al mala ceki lla da a la c kla emel al d al mala da fa kl la a ak e i ki le e elmi i .
Ba la ma ile ilgili ille i e i ki ili kile i e a lama al mala
emelde i e B lb i g e da a d e b g de ekledi i
g lmek edi . B lb e g e ebe e le i da a ekille i al ca bebeklikte de il a ama da c kl k e e ge lik a a la da da e kili lma d mek edi . Bebeklik de e imle i ki ilik geli imi e e ki ede i el m delle i l ma a la . B a la ebe e le i em ili m delle i de me da a geli e bireyin ke di e ba la abilece i i a la a l da ra mala ge ek i i e d k beklentileri meydana getirir (Bowlby, 2012). B lb e g e e i ki ba la ma
c kl k ba la ma de am lma i eli i i a e e i ki ba la ma k la la c k lla l m da emli bi le ahi i (Bowlby, 2013). Bu h a ba la ma ili ki i i c kl k d emi ile l kalma a am b d d ld de e ke d em ba la ma ille i i a am aki e ele i de
l acak la ili kile i i ek i eli i a d d lebili (Va l k , 2015).
Ha a e Sha e al mala a a amac celikle bebekle i i tasarlanan teorinin, e i ki ma ik ili kile i i a klamaya d k bi bak a
lma l m . al ma emeli de bebek ba la ma ille i deki
fa kl l kla l a la ede le i e i ki ma ik ba la ma ille i i beli le icile i ld g a mak ad . al mada Ai h e di e le i i ortaya
k m ld ba la ma ille i emel al a ak l bi flama emi
k lla lm . Elde edilen rakamsal verile e g e al ma a ka la ki ile i ak ili ki de e imle i i %56 ke dile i i g e li, %24 ka a , %20 i i e ka g l /ka a la ak fla d m (Hazan ve Shaver , 1987).
2.1.3 Ba H D Ba a a M
D l ba la ma m deli de aki lla da a la al mala la Ba h l me ve Horowitz (1991) a af da a a k m . D l ba la ma m deli i emeli de bi e i ke di i e e ba kala a elik l d alg la emel al m . M delde beli le mi la d bile e de iki i bi e i ke di e elik
23
l ml e l m d ce i i i e i ke di e iki bile e i i e ba kala a elik l ml e l m d cele i l mak ad .
Ba h l me e H i (1991) al mala da d l ba la ma m deli i a la mak i i ema ize etme emi k lla m la d . M deli a kla ma a elik
l lm d l ba la ma ili ekil 1 de ekilde g e ilmek edi :
Benlik Modeli (Ba ml l k) Olumlu Olumsuz (D k) (Y k ek) H c e 1 G
Yak l k k mada aha e ba m
H c e 2
Sa a
li kile le ekli me g l lma e ili kile i d me H c e 4 Ka Yak l a ka ka e ka ba ml H c e 3 Korkulu Yak l k k k e allik e ka ma
ekil 1: D l Ba la ma M deli (Bartholomew & Horowitz, 1991)
M delde ele al a ba la ma ille i g e li ba la ma (Secure attachment), ka (Di mi i g a achme ), a la l (P e cc ied a achme ) e k k l (fea f l) ba la ma la ak adla d lm . B ba la ma ille i e al mada k aca e verilecektir.
2.1.3.1 G enli Ba lanma
H c e 1 de b l a g e li ba la ma bi e i hem ke di i e elik l ml be lik m deli e hem de ba kala i i l ml m dele ahi ld ili ifade e mek edi . G e li ba la ma ili de bi e le ke di be lik de e le i i be im e le e ba kala a ka da l ml akla mda ld kla da amimi a kada l k ili kile i i
Olumlu (D k) Di erleri Modeli (Ka ma) Olumsuz (Y k ek)
24
aha l kla geli i ebili le . Bi e le i di e i a la da kab l edici laca d me e ilimi e ilme e de e d g a mak ad (Bartholomew ve Horowitz, 1991; Bartholomew ve Shaver, 1998; Burger, 2006). G e mi ld kla ellikle i le g e li ba la a ki ile ba kala la ak l k k abili ke e k kalma da ba a abili le . Ba la ma k da l ml bi bak a a ahi ld kla da e k edilme ka g da ak, eli ili kile k ma k da da ba a l d la ( e i ka a, 2013).
M delde g e li la ak i imle di ile a g e mi ld ellikle bak m da ceki lla da beli le mi la (Ai h, 1985; Ha a ve Shaver, 1987) g e li ba la ma ili le ak be e lik g e mek edi .
2.1.3.2 Sa lan l Ba lanma
H c e 2 de b l a a la l ba la ma ili de bi e ke di i i i l m be lik m deli e, ba kala i i i e l ml m dele ahi i . B bi e le ba kala da
kab l g me e al ke ba kala kab l edi e me ece i k da
e di ele e ahi i le . Sa la l ba la ma ili e ahi bi e le ke di de e le i i ba kala la la ili kile i de a ad kla da ke dile i de k ba kala bekle ile i e dakla la (Ba h l me ve Horowitz, 1991; Bartholomew ve Shaver, 1998; Burger, 2006). B ba la ma ili de bi e le ke dile i e g e ek ikli i a a a e b de de hem eddedilmek e hem de ak ili kile de ka a af e k edece i de k ka bi a dad la ( e i ka a, 2013). Bireyler ili kile i i dak k a a ka a af k d kla da ki i el de e lik e e e lili i ili kile i de b lma aba i i dedi le .
2.1.3.3 K k l Ba lanma
H c e 3 e b l a k k l ba la ma ili de i e bi e le ke dile i e ka olumsuz benlik m deli e ahi ke be e ekilde ba kala i i de olumsuz modele ahi i le . K k l ba la ma ili e ahi bi e le i ellikle i a la l ba la ma ili e be e ellikle g e mek edi . B bi e le de ili kile i de ba kala emel ala d ce a a ahi irle a cak k k l ba la a bi e le kab l g mekle ilgili e di e e ahi de ilke ili kile i i ka be me ile ilgili k k la a ahi i le .
25
K k l ba la ma ili e ahi bi e le ili kile i de l m a g la ma e e k edilme korkusunu ya amak ad la . Bi e le ahi ld kla b k k la da d la i k alma a ak ak l k g e mek e ka mak ad la (Bartholomew ve Horowitz, 1991; Bartholomew ve Shaver, 1998; Burger, 2006).
B bi e le ke dile i e d k e ilme e la k lmad g e ek ba kala da eddedici ld g d l da ili kile i de bi ha li la ka la la e ak ili kile de ak d la ( e i ka a, 2013).
2.1.3.4 Ka Ba lanma
H c e 4 e b l a ka ba la ma ili bi e i ke di i i i l ml be lik m deli ile ba kala i i l m m deli ke i im k a da b l mak ad . Ka ba la ma ili e ahi bi e le bi ili ki eci e gi dikle i de ba kala da
l m l kla gelece i d ce i ile ak ili kile e d hil lmak a ka la . Ka ba la ma ili e ahi bi e le i ak ili kile e d k a l kla da me c . B bi e le ak ili kile de l m l k gelece i d ce i ile ili kile de ka mala a a me ak ili kile i de e li ld a a ak i k e me l a ba mak ad la . B a l d e ek ahi ld kla be lik a g la d me e al la . Ba la ma ili i de bi e i ke di i korumak i i ak ili kile de ak kalma b a ede de ha al k kl kla da ka a ak i ci mek e k ma a mak ad (Bartholomew ve Horowitz, 1991; Bartholomew ve Shaver, 1998; Burger, 2006).
Ke dile i e d k l ml g le i d l da ahi ld kla
g l kle i i e ba m a amla ehlike e gi ece i d ce i de ha eke le eli e d e li bi ili ki i b ba la ma ili de g lmeme i la d ( e i ka a, 2013).
Bi e i k m ld ili kile i ba la ma i emi emel al a ak i cele di i d mla da fa kl l me ek ikle i e fla d ma bi imle i k lmak ad . He e kada b fa kl l kla k l a da ba ba la ma b la la a k g lmek edi . c kl k e e i ki lik lmak e e fa kl a am d emle i de g e al a ak de e le di me a ld da ba la ma i emi deki ka g l e
26
ka mac b la emel eci em il ede i elik e ld a dai ak bi g k d (F ale e Walle 1998; ak . S me , 2006).
2.1.4 E D E D Ba a a
a da l mda e ge lik d emi i am la ak a la lma i i e i li bak
a la m ld kla g le i b le i mek d bi akla m lacak . Bu
bak a la da e de gele le i ik l ji, bi l ji, a ih, l ji, e i im e antropol ji ld g lmek edi . T m bak a la bi le i i i ak k ada ergenlik, emel amac c kla e i ki lle i e ha la mak ld bi ge i d emi la ak g lmek edi . E ge li i e bi ba la g e bi i e ahi la ak g mek e i e d emi lg la mam l k a lg la m l a biyolojik, toplumsal, psikolojik e ek mik le de bi di i ge i i i e e d em la ak g mek daha a laml bi akla md (Steinberg , 2017).
E ge lik, lg la ma l daki de i imle i e ald bi ge i le d emidi . B d emde a e e baba ile la ili kile e ide ekil al , ak a ili kile i ak la , ci el a mla e ki i le ka ci e la ilgide a me da a geli , d ce i emi i e daha e ideali lma e ilimi dedi (Santrock, 2014). B geli im d emi de ci el l kab lle me, d g al a lamda ba m l k ka a ma, ak a la a a da kab l g me, i bi li i a ma e lide lik e e ekle i i geli i me, ke di i e g bi a am fel efe i l ma, me lek e imi e ha l k a ma, ke di kimli i i b lma e kab lle me gibi geli im el g e le i a l da bah edilebili . E ge lik d emi i bah i ge e ge el ellikle i g de b l d ld da a kada ili kile i i l k ka a ma e ilimi le bi lik e ebe e le e daha az vakit a ma
e ba m l k i e i la a kmak ad (T k a ve Savran, 2010).
E ge le i bi di e de i imi de ba la ma ili kile i de me da a gelmek edi . E ge lik d emi b ca ba la ma da a la ka am ailede k aile d da la kim ele e elik i . c kl k d emi de ha li fa kl la a b ba la ma ili ki i de aile d da kim ele e ele ba la maya e i li g la e l l kla da d hil ld g lmek edi . B g la a bi k l a da iversite e e i, al ma g b , di el a da li ik bi l l k ek la ak g e ilebili .
27
E ge lik d emi i e i i deki ek k i a i i b g e l l kla bi i cil a da iki cil de ece ba la ma fig la ak ka m a kabilmek edi . T l l k ya da gruba ba la ma e a da ba la g i i g a emli k mda e ala bi ki i e ba la ma a da a ac l k edebili (Bowlby, 2013).
E ge le de g le ba la ma da a da bi e de e ki likle i a ile bi lik e bebekli e a a a bi a alma me da a gelmek edi . B d ma ek la ak d emde g le ba la ma da a d da fi ik el ak l k a amak a i ade ih i a d ld da ba la ma fig ile ka g la e k k la a la mak bi imi de
a a kmak ad (Dama l , 2006).
Bi e i ba la ma ili kile i de me da a gele de i im fa kl g le de de e b lmak ad . Geli im el eci a am b ele ala k amc la da la E ik
akla m a g e e ge lik d emi kimlik edi me e ka l ka ma a i e e bi d emi emel almak a e ak l a ka al lm l i e e d emi de k me
ka amak ad (Erikson, 1968). E ik beli lemi ld d em el
ba amakla daki geli im el g e le i e i e ge i ilme i l ml ka a mla elde edilme i ile ili kilidi . B ka a mla da bi i be e ba kala a d m
a la ma d . Kimlik geli imi e ge le i be e eki a a daki a m e bi ekilde a abilme i c da me da a gelmek edi . B ba lamda g le de i imle e klik e ba m l k ih i ac da a g lme i i de e iklemek edi . h i ac ka la ma i e aile d daki al e e ile e kile imi ge ekli k lmak ad . Kimlik
l m ecinde l a a kada e ak a g la ise e ge i i ba la ma fig g e i g ebilmek edi . D la la e ge b e e ba la ma ili ki i i d al sonucu olarak ak a e e i ile daha fa la aki ge i mek i e ebilmek edi (Akda , 2011; G g , 2000). c kl k d emi de a e-baba a ba la ma ba k la ak g l ke bah i ge e de i imle i e ki i le e ge lik d emi de ba la ma eci de a kada ili kile i, e i ki lik e i e ma ik ili kile ba k d . E ge lik e ge e i ki lik e a kada e ma ik ili kide l a a ki ile ba la ma ili ki i de la a kma a a me bi e le i b k bi l i i a e e baba a ba la ma h l emi i k mak a e d mek edi (Kesebir vd., 2011; M b l ve k, 2011).
28
Ya am e ke d emi de k la ak ba la ma la ak adla d la ak d g al ba gelecek e k lacak la m ili kile a da beli le ici bi le sahiptir. Ba la ma ili ki i b a da a am b e kili lacak bi eklili e ahi tir ve a ama da a am b k lacak m ili kile i i eli i i ekille di ecek kada g l d ( ahi , 2010). Ba la ma fak ili ki el ba da a am b e kile i de e le di ildi i de bi e i d m da i iba e ili kide b l d , c kl k a ki i e bak m e e ki i i , ile le e d emle de i e a kada l k e ma ik ili ki i i
e ile ki ilerin bi e i da a le i i , h al a l e ile i im a la beli le me i de emli bi l ad g lmek edi . Ya a da k lacak ak ili kile i i eli i bi e i ek k elli i e e ki e i i gibi bi e le de g le ba la ma a la da ili kile i i eli i e i de e ki ahibidi . Ya am ilk lla da bak m e e ki i le l la ba la ma a ile ile le e lla da l acak ili kile de g le ba la ma a la be e lik g e i . Bi e i ba la ma a ili ki m , k la ile i im a e da a le i e i de emli bi e ki e
ahi ld g lmek edi . (G d a , 2015).
Bi e de e ke d emde l a ak m ili kile i e kile e ba la ma ille i i e ge lik d emi ba da i cele me i e ge geli imi de emli e i la kimlik geli imi, fa kl d mla daki d g al m ve k la ili kile i di ami i i anlamak a da em a e mek edi . A a mala a g e e ge le i i al e ki lik, ki ile a a i le ellik e ge el a am d m l la ak k lla ld da
ba la ma e m a a da a l k ela la ld g lm (Rice, 1990).
E ge lik d emi ba la ma ili kile i e i de beli le ici l a a la a am e ke lla da bi e i g m ld bak m a la c ki ile i e ki i ile l mak ad . E ke d emde bak m a la a ki ile de de e li ld e e ildi i d g hi ede ki ile i ihi le i de l kla i el m delle i l ml lma da ka akl e ge lik d emi de daha e ki , ke di e g e li e m l ld kla g l . Ka g l ba la ma ili e ahi bi e le i i el m delle i de ke dile i e ka l m l kla ba k ld ba kala a ka i e daha l ml ld kla g lmek edi . Ka a ba la ma ili e ahi bi e le deki i el m delle de ise bireyin hem ke di i e hem de ba kala a ka l m bi akla m ba k
29
gelmektedir (G l eki , 2010). E ke d emde l a b i el m delle de e ge lik d emi i ek k de e ki i al a almak ad .
G e li ba la ma ili e ahi e ge le g e li lma a ba la ma illi e ge le le ka la ld da g e li e ge le i bi k ala da ge el la ak i le g e dikle i g lm . G e li ba la a e ge le i l m d g la la ba e mede daha ba a l ld kla , al e e e daha i i m a lad kla e
e e lilik alg la g e li lama a la a g e daha l ml ld g lmek edi . G e li lma a e ge le i al e e e mda l kla ek i i g l ke a
ama da l e i kli da a la daha fa la g e me e me illi ld kla beli le mi i (Cooper , Shaver ve Collins, 1998).
G e li e ge le daha l ml d g e da a d e leme bece i i e ahi ke g e li ba la ma a e ge le de d m daha l m dedi . Ka g l - ka a ba la ma ili e ahi la e ge le e ken c kl k d emi de a am ld kla l m l kla da d la ellikle i kli e l da a la g e me e e ilimlidi le . Ka g l - ka a bebekle i a ele i e ka g e dikle i ald ga ca da a la e ge lik d emi de l da a la e gile me i ile a a kabilmek edi . Ka g l ba la ma ili e ahi e ge le b a da l m d g la g e mede e ba e mede sorunlu da a la g e me e e ilimliyken ak a la ile ilgilenmede al akla mla g e me e meyillidir. Ka a ba la ma ili e ahi ergenlerin sosyal becerilerinde ise durum fa kl l k g e mek edi . Ka a ba la ma ili e ahi e ge le de be e e ke d em a a la da d la l m d g la ifade e mek e b d g la la ba a kmak i i i kli e blemli da a la g e me e e ilimli l ala da b la g e mek i i e e li al akla mla da yoksundurlar. Ge el bi de e le di me ile g e li lma a i el m delle e ahi e ge le g e li i el m delle e ahi e ge le e g e daha az sosyal uyuma sahipken d g la d e leme e ba a kma k da daha a e ekli e ahi i le . e le e ke ba la ma de e imle inin e ge le i al ili kile i deki ba a la e a am mla e i de beli le ici bi e ki e ahi ld g lmek edi (Cooper vd., 1998; Willemsen ve Marcel, 1996).
30
2.2.
e klik kelime i e e k c kle i i bi a a a gelme i c da l m . Kelime i l a a la a a i cele di i de bi e i ke di i e, e k i e g l lma a a i ke di e e me e ka l k gelmek edi . e klik
kelime i i l a a la a lamla g de b l d ld da e k
ka am g l k, g l k, h i e , ke di ke di i d e leme, ke di i a mlama, ke di i e me, ki i el k l, ke di ke di e e ki, ba m l k gibi ek k ka ama be e ekilde k lla lmak ad r. e klik kelime i i e i li ka amla a gelecek ekilde k lla ma ahi lma i e ge el bi a m a lma da la c e ke
la ak ka m a kmak ad (Deniz, 2010; M b l , 2011). Ala a i cele di i de e klik k ile ilgili ek k a mal g b l mak ad .
e klik ka am a ika ali ik bi g le e ge lik d emi a da akla a A a F e d (1958) ilk c kl k a b a a ba lm i el d le i e ge lik e e ide a ma d la la a e-baba ile a mala me da a geldi i e g a m . Aile i i de me da a gele a mala d l da bi e i a e baba da a lma i edi i g e klik ih i ac i i la dad . B g a ma la ak ifade edili e e ge i ce i de k m ld ba la mala k a ma a ka l k gele ek ge ekli ld a lmak ad . K am da a a a g e e ge le i a l kl labilmele i i i anne ve babala da ba m d ebilmeleri ve davranabilmeleri gereklidir. E ge le i b ka a mla
a la abilme i i e d g al ba la da k ma ile m mk g lm . cele i b g kab l g e de ile le e d emle de a la al mala da aile ile ak ili kile i d lme i i e ge in i i l e i de e kili ld a ili ki la elde edilmi i ( demi , 2012).
P ika ali ik g e al e a if la ak ba k amc la i e e kli e bi e le me bak a ile akla m la d (Blos, 1967). Bi e i ke di g ile ili kili la bi e le me ki i i be li i i a e e baba da fa kl , e k e e e li g me i ile ili kilidi . B a da bi e le me c kl k d emi e g e daha lg , sorumlu ve anne-baba a ka daha a ba ml ili kile k ma i e mek edi .
31
e e lilik k am da i e e klik bi e i amame ke di i a af da ba la la e e ile bi e lem ld g g la mak ad . Kuramda bireyin ke di e lemle i i ge ekle i me i i i i el bi m i a ge ekli ld da edilmektedir. Psika ali ik k am e i e ailede a lma ge ekli g lme ke al ili kile la a ka lm . K amda i el m i a d da belli da a la a la mak e k l edilmek e kli i ka la ak g lmek edi (Deci ve Ryan, 2000; De i , k ve Duyan, 2013; demi ve k, 2011). K ama g e bi e i i e klik, ailede ba m lma a da bi e le me ekli de de il ke di i i edi i i i bi da a ba la ma, de e le di me e d me la ak g lmek edi .
Steinberg ve Silverberg (1986) i al mala da i e e klik, e ge lik a a gelmi la bi e i ebe e lerinden hem fiziksel hem de duygusal olarak
akla ma a a ebe e le i e fa la ba ml lmada ke di ml l kla ke di i ala ak if l bi ece ka l k gelmek edi (Ak .Ya c , 2019). K am bi e i c kl k a g le ba ml l e ge likle bi lik e a alma la aile ile ba d e ek ke di ka a la alabili k ma gelme i i e klik la ak
a mlamak ad .
al mada g la m la e ge lik a a gelmi bi e i fi ik el la ak aile i de akla ma ama ba m l k kelime i i akla ge irebilmektedir. Ba m l k kelimesi ge el a lam la bi e le i ke di ba la a da a abilme ka a i ele i e i a e ede . Ba m l k geli imi bu a da k k ki e ge lik d emi deki e klik geli imi e i de e ki ahibidi a cak e klik da a al ld kada bili el e d g al bile e le i de i e i i de b l d a daha ge i a l bi ka ama ka l k gelmek edi (Steinberg , 2017).
Ge el a lamda de e le di ildi i de e klikle ilgili akla mla ba la c kl k a gele ba ml l kla a ma a dakla d kla ba la i e bi e i e im a ma a, ama beli leme i e, bili -d g e da a d m d e leme i e la kla g lmek edi (G e , 2017). e kli i b la a ili ki g le ele al d da i e ge el la ak m al mala da e klik ka am
ek b l lmad a ili ki g la e ald g lmek edi a cak b b la ha gile i ld a dai fa kl g le k d .
