3. HAFTA
• KÜTÜPHANE TÜRLERİ VE ÖZELLİKLERİ
• HALK KÜTÜPHANELERİ
• ÜNİVERSİTE KÜTÜPHANELERİ
• OKUL KÜTÜPHANELERİ
• ÇOCUK KÜTÜPHANELERİ
• ÖZEL VE ARAŞTIRMA KÜTÜPHANELERİ
• MİLLİ KÜTÜPHANELER
KÜTÜPHANE TÜRLERİ ve ÖZELLİKLERİ
Halk kütüphaneleri
Üniversite (akademi) kütüphaneleri Milli kütüphane
Okul kütüphaneleri Çocuk kütüphaneleri Özel kütüphaneler
Araştırma kütüphaneleri
Halk Kütüphaneleri
Halk kütüphaneleri ortaya çıkan ilk kütüphane türüdür.
Her toplumda farklı kültürlerin, farklı gelişim aşamalarında ve halkın genel eğitimi için ortaya çıkmışlardır.
Halk kütüphanesi, yerel, bölgesel, ulusal veya başka bir toplumsal kuruluş tarafından kurulan, desteklenen ve finans edilen bir kurumdur.
Halk Kütüphaneleri
Irk, ulus, yaş, cinsiyet, din, dil, ekonomik, iş durumu, eğitim farkı ve yetersizlik durumu gözetmeksizin toplumun bütün üyelerine eşit olarak hizmet verir; bilgi ve hayal gücü birçok çalışmalara çeşitli kaynaklar ve hizmetler aracılığıyla erişimi sağlar.
Halk kütüphaneleri varoluş amaçlarını yerine getirerek, demokratik bir toplumun geliştirilmesinde ve yaşatılmasında önemli rol oynarlar.
Halk Kütüphaneleri
Temel amaçları;
• Bireylerin ve grupların dinlenme,
• yaşam boyu öğrenme ve boş zamanlarını değerlendirme,
• eğitim, bilgi ve kişisel gelişim konularındaki gereksinimlerini karşılamak için çeşitli ortamlarda kaynak ve hizmet sağlamaktır.
Üniversite Kütüphaneleri
Üniversitelerin temel görevleri arasında eğitim ve öğretimi gerçekleştirmek ve araştırma yapmak gelmektedir. Bu görevlerini yerine getirirken de ilgili oldukları konulardaki bilgilere ihtiyaç duyarlar. İhtiyaç duydukları bilgiyi ise üniversite kütüphaneleri aracılığıyla karşılarlar.
Üniversite kütüphaneleri, içinde bulundukları üniversitenin öğretim üyelerinin, öğrencilerin, bilim adamlarının ve araştırmacıların bilgi gereksinimlerini ve bu bilgi gereksinimlerini karşılayabilecekleri bilgi kaynaklarını karşılamak amacıyla kurulmuş kütüphanelerdir.
Üniversite Kütüphaneleri
Üniversite, kütüphanesi ile yayınlarını toplar, duyurur; öğrencilere, öğretim üyelerine, ve araştırmacıya sunar.
Bir üniversite tarafından kurulan, desteklenen, yönetilen ve bağlı bulunduğu üniversitelerin öğrencileri ve akademik personelin ihtiyacı olan bilgileri sağlayan ve yine onların öğretim, araştırma ve hizmet programlarını destekleyen bir kütüphane ya da kütüphaneler sistemidir.
Üniversite Kütüphaneleri
Kullanıcılarına ödünç verme, danışma, bilgi hizmetleri gibi çeşitli hizmetler sunar. Koleksiyonlarını satın alma, bağış veya değişim yollarıyla sağlarlar.
Öğrencilerin ve akademik personelin aradıkları bilgilere eksiksiz erişmelerine olanak sağlayacak kaynakları içerir ve bu amaca uygun personelle hizmetler verirler. Türkiye'deki en eski üniversite kütüphanelerinden birisi İstanbul Üniversitesi Merkez Kütüphanesidir.
Diğeri ise Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesidir.
Çocuk Kütüphaneleri
Çocukların hem boş zamanlarını değerlendirip hem de kendi gelişimlerini sağlamaları açısından kurulan, içinde çeşitli yaş gruplarındaki çocukların ilgilerini çekecek ve gereksinimlerini karşılayacak türlü yapıtları bulunduran kütüphanelerdir.
Çocukların ders dışında kültür ve beğenilerini geliştirebilecekleri ortamlar yaratmayı amaçlarlar. Örneğin; Ankara'daki Ali Dayı Çocuk Kütüphanesi
Okul Kütüphaneleri
Okulda öğretmenlerin ve öğrenim gören öğrencilerin her türlü gereksinimlerini karşılamaları için kurulan ve bu kapsamda hizmetlerini yürüten kütüphanelerdir.
Bu kütüphanede çalışan personeller, yönetmelik kapsamında bilgi ve belge yönetimi mezunu bir kişi ya da kütüphanecilik kursunu tamamlamış olan kişilerdir.
Bu kütüphaneler eğitimin temel ilke ve amaçları doğrultusunda hareket ederler.
Ayrıca okullarında özel olarak yönelmiş oldukları amaçları da gerçekleştirmek için katkıda bulunmayı amaçlarlar.
Okul Kütüphaneleri
ilkokul ile her düzey ve türdeki orta dereceli öğretim kuruluşunda oluşan;
gerek eğitimin temel ilke ve amaçları gerekse okulun özel olarak yöneldiği amaçların gerçekleşmesine yardımcı;
okul eğitiminin önce fırsat eşitliği içinde bütünlük ve gelişen bir içerik kazanarak yürümesi, sonra da eğitimin yaşam boyu sürecek bir kişisel etkinliğe dönüşmesini sağlamakla yükümlü hizmet birimidir.
Okul Kütüphanelerinin amaçları
• Okulun görevleriyle birlikte öğretim programında belirtilen eğitimsel amaçları desteklemek ve ilerletmek
• Çocuklarda okuma, öğrenme, yaşamları boyunca kütüphane kullanma alışkanlığını ve zevkini geliştirmek ve sürdürmek
• Bilgi edinme, anlama, hayal kurma ve eğlenme amacıyla bilgiyi kullanma ve yaratıcılığı sağlama deneyimlerini oluşturacak fırsatlar sunmak
• Toplumdaki iletişim yöntemlerine duyarlı olarak bilgiyi değerlendirmeleri ve kullanmaları için bütün öğrencileri eğiterek beceri kazanmalarını desteklemek
Okul Kütüphanelerinin amaçları
• Ulusal ve evrensel tüm kaynaklara erişimi sağlayarak kullanıcıların farklı görüşleri, deneyimleri ve düşünceleri üretebilmelerini sağlayıcı olanakları tanımak
• Sosyal ve kültürel olayların farkında olmayı ve bunlara önem vermeyi sağlayan faaliyetler düzenlemek
• Okulun görevlerini başarıyla yerine getirmesi için öğrenciler, öğretmenler, yöneticiler ve velilerle birlikte çalışmak
Okul Kütüphanelerinin amaçları
• Etkin ve sorumlu vatandaş olarak demokrasiye katılmak için düşünce ve bilgiye erişim özgürlüğünün gerekliliğini benimsetmek
• Okul kütüphanesinin kaynaklarını, hizmetlerini ve okumanın gerekliliğini okulun tamamına ve ilgili olabilecek herkese anlatmak
• Okul kütüphanesi bu görevlerini politika ve hizmetler geliştirerek, kaynakları seçip elde ederek, bu kaynaklara erişimi sağlayarak, eğitimsel olanaklar sunarak ve eğitilmiş personel çalıştırarak yerine getirir.
Milli Kütüphane
Millî Kütüphane, yerli yayınların tümünü, yurt dışında ülke üzerine yazılmış yayınların elden geldiğince toplandığı kütüphanelerdir.
Kültür Bakanlığı’na bağlı olarak hizmet veren Ankara’daki Milli Kütüphane, Türkiye’de basılı her türlü kaynağı derleyen 6 kütüphaneden birisidir.
1948 yılında açılmıştır. 2019 tarihinde Milli Kütüphanenin statüsü değişmiştir.
Derleme hizmetlerinin yanı sıra 1955 yılında çıkarılan yasayla birlikte kurulan Milli Kütüphane Bibliyografya Enstitüsüyle 1952’den günümüze Türkiye Makale Bibliyografyasını ve 1955’den günümüz ise Türkiye Bibliyografyasını yayınlamaktadır.
Milli Kütüphane
İzmir Milli Kütüphane, 1878’den 1908 Sultan Abdülhamit döneminde İzmir’de vakıf kütüphanelerine bazı yeni kütüphaneler eklenmişti. Ancak bunlar daha çok dini ihtiyaçları karşılayabilecek kitaplıklardı. Bu devire uygun bir kitaplık oluşturmak için yapılan tek girişim, Giritli Ali Refet Efendi’nin kurduğu özel bir kütüphanedir.
Ülkede bir sivil toplum girişimi ile kurulan ilk milli kütüphane olan İzmir Milli Kütüphanesi, 29 Ekim 1933 tarihinden beri Mimar Tahsin Sermet Bey’in yaptığı neo-klasik binada hizmetini sürdürür. Halen, Türkiye’nin altı derleme kütüphanesinden birisidir. Milli Kütüphane Vakfı’nın malıdır ve onun yönetimindedir.
Milli Kütüphane
Beyazıt Devlet Kütüphanesi, eski adı Kütüphane-i Umumi Osmani’dir.
Türkiye'de 1984’de devlet eliyle kurulan ve oluşum şartları bütün ayrıntılarıyla bilinen ilk kütüphanedir. Bir derleme kütüphanesidir.
İsmail Saip Sencer, Beyazıt Devlet Kütüphanesine çok sayıda fare bastığı için onun müdürlük yaptığı dönemde kütüphanede çok sayıda kediye baktı; ileri derecede kedi meraklısı olan İsmail Saip'in döneminde kütüphane "kedili kütüphane" olarak anılmaya başladı.
Milli Kütüphane
Kütüphaneye 2 adet 48 gözlü fiş dolabının yaptırılması ile ülkede modern fiş ve kataloglama usulünün uygulandığı ilk kütüphane olmuştur.
1952'de kütüphane bünyesinde Bayezid Çocuk Kütüphanesi açıldı. Bu bölüm sonraki yıllarda süreli yayın deposu olarak kullanıldı. 1992’den beri kütüphane bünyesinde görme engelliler için özel bir bölüm bulunur.
Milli Kütüphane
TBMM Kütüphanesi, Meclis Kütüphanesinin tarihi Osmanlı Parlamentoları olan “Meclis-i Ayan”
ve “Meclis-i Mebusan’a kadar uzanmaktadır. 1916 yılında Meclis-i Mebusan İçtüzüğü'nde yapılan bir düzenlemeyle Kütüphane, idari teşkilat içerisinde özel bir komisyona bağlı bir hizmet olarak yer almıştır.
23 Nisan 1920 tarihinde açılan Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin de hemen ilk döneminde yaptığı hizmetlerden biri de Meclis Kütüphanesini resmen kurmak olmuştur.
Dr. Mazhar (Germen) Bey, kütüphanenin kurulması ve bunun için bütçeden ödenek ayrılması hususundaki önergesi ile bu girişimin önderliğini yapmıştır. Önerge 28 Eylül 1920 tarihinde kabul edilmiştir.
TBMM Kütüphanesi'nden milletvekili veya Meclis personeli olmayanlar da yararlanabilirler.
Özel Kütüphaneler
Özel konulara yönelik kitap ve dokümanların bir araya getirilerek hizmetlerin sunulduğu kütüphanelerdir.
Genellikle bu kütüphanelerin sağlamış olduğu hizmetlerden belirli meslek sahiplerinden kişiler ya da endüstriyel düzeydeki kuruluşlar faydalanmaktadır. Ayrıca bireylerin kendi evlerinde oluşturdukları kütüphanelerde özel kütüphaneler olarak değerlendirilir.
Özel Kütüphaneler
Parçası bulunduğu mesleki, ticari, ekonomik, kültürel, endüstriyel, bilimsel, teknolojik ya da idari kuruluş çalışanlarının bilgi gereksinimlerini mümkün olduğunca hızlı bir şekilde karşılamak amacıyla özel bir koleksiyon çerçevesinde özel hizmetler sunmak amacıyla yapılandırılmış bilgi merkezidir.
