• Sonuç bulunamadı

Gebeli¤in Fizyolojik Deri De¤iflimleri

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Gebeli¤in Fizyolojik Deri De¤iflimleri"

Copied!
3
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Gebeli¤in Fizyolojik Deri De¤iflimleri

Physiologic Skin Changes in Pregnancy

Ertan Y›lmaz

Akdeniz Üniversitesi T›p Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dal›, Antalya, Türkiye

13

Gebelik süresince önemli ve karmafl›k bir tak›m im-munolojik, metabolik, endokrin ve vasküler de¤iflik-likler meydana gelir. Bu de¤iflikde¤iflik-likler gebenin derisin-de fizyolojik ve patolojik bir tak›m süreçler bafllat›r. Gebelik süresince oldukça yayg›n olarak ortaya ç›kan derideki de¤iflimler, bazen anne adaylar›nda ciddi anksiyeteye yol açabilir. Gebelikde geliflen dermatoz-lar›n s›n›flamas›nda tam bir fikir birli¤i yoktur. En yayg›n s›n›flama; gebeli¤in fizyolojik de¤iflimleri, ge-beli¤in etkiledi¤i dermatoz ve deri tümörleri ve sade-ce gebelikde meydana dermatozlar fleklindedir1,2.

Hormonal De¤iflimler

Gebelik yeni bir endokrin organ olan plasentan›n or-taya ç›kmas› ve geliflmesiyle karakterizedir. Gebelik-deki endokrin de¤ifliklikler fertilize ovumun endo-metriyuma implante olmas›ndan hemen sonra bafl-lar3. Gebelik karmafl›k fizyolojik de¤iflimlerim oldu¤u

önemli bir dönemdir. Bu de¤iflimlerin ço¤unlu¤u ge-benin pituitar, tiroid ve adrenal bezlerin aktivite art›-fl›n›n yan›nda, fetoplesental ünitten sal›nan hormon-lara ba¤l›d›r. Plasentadan, human chorionic gonadot-ropin (HCG), human somatomammoprotein, human chorionic thyrotropin, human chorionic corticotropin gibi protein hormonlar› ile progesteron ve östrojen, gebelik süresince, farkl› düzeylerde salg›lan›rlar. Bu hormonlar›n düzeyleri gebeli¤in durumu ve kompli-kasyonlar aç›s›ndan tan›sal öneme sahiptir. Ancak, bu hormonlar›n derinin fizyolojisi, immunolojisi ve enf-lamatuvar yan›t› üzerine etkileri tam olarak bilinme-mektedir1,3.

Deri De¤ifliklikleri

Bu hormonlar›n deri üzerine olan etkileri tam ola-rak anlafl›lmamakla birlikte; primer veya sekonder olarak, gebelikte geliflen birçok fizyolojik deri

de¤i-Y

Yaazz››flflmmaa AAddrreessii:: Prof.Dr. Ertan Y›lmaz, Akdeniz Üniversitesi T›p Fakültesi Dermatoloji Anabilim Dal›, Antalya, Türkiye Tel.: 0242 249 67 09 E-mail: eyilmaz@akdeniz.edu.tr

D

Deerrmmaattoolloojjii 22000077 BBaahhaarr SSiimmppoozzyyuummuu’’nnddaa ssuunnuullmmuuflflttuurr

Özet

Gebelikde görülen dermatozlar; gebeli¤in fizyolojik de¤iflimleri, gebeli¤in etkiledi¤i dermatoz ve deri tümörleri ve gebeli-¤e özgü dermatozlar olmak üzere 3 grupta s›n›fland›r›lmaktad›r. Gebeligebeli-¤e ba¤l› deri de¤iflimleri a¤›rl›kl› olarak gebelik s›-ras›nda geliflen hormonal de¤iflimlere ba¤l›d›r. Fizyolojik de¤ifliklik olarak tan›mlanmalar›na karfl›n bunlar fliddetli oldukla-r› zaman patolojik olabilmektedirler. (Turkderm 2007; 41 Özel Say› 1: 13-5)

Anahtar Kelimeler: Gebelik, fizyolojik de¤iflim, deri

Summary

The dermatoses of pregnancy can be classified into the following 3 groups: physiologic skin changes in pregnancy, derma-toses and cutaneous tumors affected by pregnancy, and specific dermaderma-toses of pregnancy. Pregnancy-related skin changes are most likely caused by the hormonal changes associated with pregnancy. However, other authors consider that the so-called physiologic changes may be pathologic when severe. (Turkderm 2007; 41 Suppl 1: 13-5)

Key Words: Pregnancy, physiologic changes, skin

(2)

flimlerinden sorumlu olduklar› düflünülmektedir. Bu neden-le de¤iflimneden-ler; fizyolojik deri de¤ifliklikneden-leri veya endokrin kökenli deri de¤ifliklikleri olarak tan›mlanmaktad›rlar. Ge-belikde geliflen fizyolojik deri de¤iflikleri Tablo 1’de özet-lenmifltir2,4.

a-Pigmentasyon De¤ifliklikleri

Gebelikte görülen pigmentasyon de¤ifliklikleri; hiperpig-mentasyon ve melazmad›r. Pighiperpig-mentasyon art›fl›; artm›fl mela-nosit stimülan hormon (MSH), östrojen ve progesteronun se-rum düzeyleriyle iliflkilidir1,3.

Birçok kad›n gebelik süresince deri renginde yayg›n koyulafl-ma oldu¤unu ifade eder. Bu de¤iflim, koyu saçl›larda aç›k renk saç› olanlara göre daha belirgindir. Pigmente olan are-ola, meme uçlar›, genital ve aksiller bölge daha koyu görü-nüm al›r. Kar›n duvar› orta hatt›ndaki “linea alba” da koyu-laflarak “linea nigra” ya dönüflür. Areola çevresindeki deri koyulafl›r ve bu görünüm “sekonder areola” olarak tan›mla-n›r. Geliflen pigmentasyon, do¤um sonras› geriler ama tama-men gebelik öncesi duruma dönmesi beklenmez. Birçok ka-d›n melanositik nevuslar›n say›s›nda, çaplar›nda ve aktivite-lerinde art›fla dikkat çekerler. Nadir olarak, efelid ve skarlar-da skarlar-da hiperpigmentasyon geliflebilmektedir2,3,5.

Yüzde maske benzeri pigmentasyon ile karakterize melaz-ma, gebelerin %50’sinden fazlas›nda geliflmektedir. Genel-likle koyu tenlilerde ve gebeli¤in ikinci yar›s›nda ortaya ç›k-maktad›r. Melazman›n yo¤unlu¤u ve fliddeti kiflide geliflen yayg›n hiperpigmentasyon ile orant›l› de¤ildir. Yüzde; simet-rik yerleflimli, düzensiz ve keskin pigmentasyon fleklindedir. Melazma; sentrofasfasiyal, malar ve mandibular olmak üze-re 3 farkl› flekilde olabilir. Afl›r› melanin depolanmas›; %70 oran›nda epidermiste, %10 civar›nda dermal makrofajlarda ve %20 civar›nda da her ikisinde birden olmaktad›r. Bu biri-kim klinik olarak Wood ›fl›¤› muayenesi ile gösterilebilir. Epi-dermal melanin art›fl›nda, Wood ›fl›¤›nda, renkte belirginlefl-me olurken sadece dermal belirginlefl-melanin birikimde renkte belir-ginleflme olmaz2,3,6,7. Melazma, do¤um sonras›nda tamamen

geriler, bazen de kal›c› olabilir. Sonraki gebeliklerde veya do¤um kontrol hap› kullananlarda tekrarlayabilir. Ultraviyo-le veya görünür ›fl›k melazmay› fliddetUltraviyo-lendirebilir veya kal›c› olmas›na neden olabilir2.

b-K›l De¤ifliklikleri

Gebe kad›nlar›n hemen hepsinde de¤iflik derecelerde hirsu-tizm geliflir. Ço¤unlukla yüz, pubik bölge ve daha az olarak ekstremite ve s›rtta görülür. Bu afl›r› k›l geliflimi gebeli¤e ba¤l› endokrin de¤ifliklikler sonucu meydana gelmektedir. Hirsutizm; do¤umdan sonraki 6 ay içinde veya baz› gebeler-de son 3 ayda geriler1,2.

Birçok kad›n gebelik süresince saçlar›n›n gürleflti¤ini ifade eder. Bu durumun, saçl› deride uzam›fl anajen faza ba¤l› ol-du¤u ileri sürülmektedir3. Do¤umdan sonras›nda ise çok

sa-y›da k›l telojen faza geçer ve yayg›n saç kayb›yla sonuçlan›r. Bu dökülme genellikle 1-5 ay sürer1.

Gebelikde geliflen k›l de¤iflikliklerinden biri de erkek tip androjenik alopesiyi and›r›r tarzda hafif frontoparyetal çe-kilmedir. Bu durum, do¤um sonras›nda eski hale dönmeye-bilir. Ayr›ca, baz› kad›nlarda, gebeli¤in ileri aylar›nda saç tel-lerinde diffüz incelme görülebilir6,9.

c-T›rnak De¤ifliklikleri

Gebe kad›nlarda t›rnak cisminde k›r›lganl›k, transvers oluk-lanma, distal onikoliz ve subungual hiperkeratoz geliflebil-mektedir. Ayr›ca, t›rnak uzama h›z› bu dönemde artm›flt›r. Bu t›rnak de¤iflikliklerinin patogenezi bilinmemektedir2,6.

d-Glandüler De¤ifliklikler

Gebelik sürecinde; ekrin ve sebase bezlerde fonksiyon art›fl› görülürken, apokrin bezlerde fonksiyon azalmas› gözlen-mektedir6,9. El içi ayak taban›nda terleme azalmas›na karfl›n,

gebelikde ekrin ter bezi aktivitesinde belirgin bir art›fl söz konusudur. Bu art›fl; s›kl›kla gebelerde miliyarya, hiperhidroz ve dizitrotik ekzema geliflmesine neden olur6. Ekrin bez

fonksiyon art›fl›ndan tiroit aktivitesindeki art›fl›n sorumlu ol-du¤u öne sürülmektedir2.

Gebelik süresince apokrin aktivitede azalma oldu¤u ifade edilmektedir. Ancak, eldeki veriler çeliflkilidir. Gebelik önce-si varsa Fox-Fordyce hastal›¤› ve hidradenit süpürativan›n gerilemesi; apokrin bez aktivitesindeki azalma görüflünü desteklemektedir. Bu hastal›klar do¤um sonras›nda art›fl gösterebilir2,3.

Bireysel farkl›l›klar göstermesine karfl›n, gebelik süresinde sebum salg› h›z› artmaya yatk›nd›r10. Gebeli¤in son üç

ay›n-Ertan Y›lmaz

Gebeli¤in Fizyolojik Deri De¤iflimleri

Türkderm 2007; 41 Özel Say› 1: 13-5

14

www.turkderm.org.tr

Tablo 1. Gebelikte görülen fizyolojik deri de¤ifliklikleri Pigmentasyon

Hiperpigmentasyon Melazma

K›l

Hirsutizm

Postpartum telojen efluvium Postpartum erkek tipi alopesi T›rnak Subungual hiperkeratoz Distal onikoliz Transvers oluklanma K›r›lganl›k Glandüler

Artm›fl ekrin fonksiyon Artm›fl sebase fonksiyon Azalm›fl apokrin fonksiyon Konnektif doku Stria Vasküler Hiperemi Spider anjiyom Palmar eritem Hemanjiyom Varisler Hemoroid Ödem Vazomotor düzensizlik Purpura Mukoz membran

Jacquemier- Chadwick bulgusu Goodell bulgusu

Jinjival hiperemi Jinjivit

(3)

daki sebum salg›s›ndaki art›fl, güçlü sebotropik uyar›lar›n sa-l›n›m›yla aç›klanmaktad›r. ‹kiz veya üçüz gebelerdeki sebum salg›s›n›n, tekil gebelerden farkl› olmamas›; sebotropik fak-törlerin plasentadan çok, pituiter kaynakl› oldu¤una iflaret etmektedir. Emziren kad›nlarda gland aktivitesinin azalma-mas› da pituiter faktörlerin etkisini desteklemektedir3.

Gebe-lik süresince Montgomery glandlar› olarak bilinen areolada-ki sebase glandlar genifller ve küçük kahverengi papüller fleklinde belirginleflirler2.

e-Konnektif Doku De¤ifliklikleri

En yayg›n görülen konnektif doku de¤iflikli¤i; kar›n, kalça, gluteal bölgeler ve memelerde geliflen stria distansiyad›r. Gebe kad›nlar›n yaklafl›k %90’›nda, özellikle gebeli¤in 6.-7. aylar›nda ortaya ç›kar. Stria distansiya bafllang›çta pembe-mor renkte atrofik bantlar fleklinde ortaya ç›kar. Bazen hafif bir kafl›nt› efllik edebilir. Do¤um sonras› strialar soluk atrofik bir görünüm al›rlar. Bu durum striay› daha az görünür k›lar ama asla tamamen kaybolmaz1,11.

Hormonal faktörlerle birlikte alt dokulardaki genifllemenin konnektif doku üzerinde yaratt›¤› gerginlik sorumlu tutul-maktaysa da strian›n gerçek nedeni tam bilinmemektedir. Stria geliflimiyle gebelikte al›nan kilo ve çocuk do¤um kilosu aras›nda iliflki bildirilmifltir. Strian›n Asya ve Afrika kökenli-lerde s›k olmamas› ailesel yatk›nl›¤a da iflaret etmektedir1,12.

Molluskum fibrozum gravidarum olarak da tan›mlanan “skin tag”lar boyun yanlar›nda ve aksiller bölgede ortaya ç›-kar ve do¤um sonras›nda da kaybolmazlar1.

f-Vasküler De¤ifliklikler

Gebelikdeki vasküler de¤ifliklikler nitelik olarak hipertiro-idizm veya sirozdan farkl› de¤ildir. Bunlar›n hemen hepsin-den dolaflan yüksek düzeylerdeki östrojen ve artm›fl vasküla-rite sorumlu tutulmaktad›r. Hiperemi gebelik süresince fiz-yolojik olup vasküler proliferasyona e¤ilim söz konusur. So-nuçta, do¤um sonras› gerilemeye e¤ilim gösteren, birçok de-ri bulgusu geliflir1,3,6.

Palmar eritem ve spider anjiomlar s›kl›kla birliktedirler ve be-yaz gebe kad›nlar›n 2/3’ünde ortaya ç›karlar. Koyu tenli ve zencilerde bu oran düflüktür. Palmar eritem; karaci¤er hasta-l›klar›ndaki gibi tenar ve hipotenar k›zar›kl›k fleklinde gelifle-bilir. Bazen, yayg›n k›zar›kl›k veya benekli eritem görülegelifle-bilir. Spider anjiyomlar, ço¤unlukla süperior vena kavan›n direne oldu¤u alanlarda görülürler. Gebeli¤in 2-5. aylar› aras›nda or-taya ç›karlar ve do¤umdan sonraki 3 ay içinde gerilerler1,3,13.

Glomus tümörü ve hemanjiyomlar ortaya ç›kabilir veya olan-lar büyüyebilir. Gebelerin %5’inde geliflen küçük hemanji-yomlar s›kl›kla bafl ve boyun bölgesinde görülürler. Varisler gebelerin 1/3’ünde ortaya ç›kmaktad›r. Büyümüfl uterusun femoral ve pelvik damarlara bas›s› ve vazodilatatif hormonal de¤iflimler sonucu, venöz bas›nçtaki art›fla ba¤l› olarak, ba-caklarda varisler geliflir. Ayn› nedenle, vulvar varikozite ve s›kl›kla hemoroid de görülmektedir1,2.

Yüz, göz kapaklar›, el ve ayaklarda gode b›rakmayan ödem gebelerin yar›s›nda gözlenir. Ödem genellikle sabah erken saatlerde belirgindir ve gün içinde kaybolur. Bu ödemin

kar-diyak, renal veya pre-eklamptik ödemden ay›rt edilmesi önemlidir2,3. Vazomotor düzensizlik, yüzde “flushing”,

soluk-luk, s›cak veya so¤uk basmas› ve bacaklarda kutis marmora-ta yak›n›mlar›na neden olur ve gebelik süresince s›k görülür6.

Bacaklarda purpurik lezyonlar, s›kl›kla gebeli¤in ikinci yar›-s›nda geliflir14.

g-Mukoza De¤ifliklikleri

Gebeli¤in ilk üç ay›nda, vestibüler damarlanma art›fl› ve vaji-na fliflkinli¤i geliflir. Eritem ve hiperemi fleklinde ortaya ç›kan bu tablo Jacquemier-Chadwick bulgusu olarak tan›mlan›r. Servikste damarlanma art›fl›yla geliflen mavimsi renk ise Go-odell bulgusu olarak bilinmektedir15.

Difl etlerinde farkl› fliddetlerde ödem ve hiperemi gebelerin hemen hepsinde gözlenir ve s›kl›kla jinjivit efllik eder. Bu tab-lo, özellikle a¤›z hijyeni kötü olanlarda, a¤r›l› ve ülseratif se-yir gösterebilir. Küçük travmalara ba¤l› yo¤un kanamalar gözlenebilir. Gebeli¤in son 3 ay›nda geliflen ve do¤um son-ras› gerileyen bu tablo; palmar eritem ve spider anjioma benzerlik gösterir3,14,16.

Kaynaklar

1. Lawley TJ, Yancey KB. Skin Changes and Diseases in Pregnancy. In: Freedberg IM, Eisen AZ, Wolff K, Austen KF, Goldsmith LA, Katz SI. Et al eds. Fitzpatrick’s Dermatology in General Medici-ne. 6th ed. New York, McGraw-Hill, 2003 p.1361-6.

2. Kroumpouzos G, Cohen LM. Dermatoses of pregnancy. J Am Acad Dermatol 2001;45:1-22.

3. Graham-Brown RAC. The Ages of Man and their Dermatoses. In: BurnsT, Breathnach S, Cox N, Griffith C. eds. Rook’s Textbook of Dermatology. 7th ed. Oxford: Blackwell Science; 2004. p. 70.11.

4. Ambros-Rudolph CA. Dermatoses of pregnancy. J Dtsch Dermatol Ges 2006;4:748-59.

5. Muzaffar F, Hussain I, Haroon TS. Physiologic skin changes during pregnancy: a study of 140 cases. Int J Dermatol 1998;37:429-31.

6. Winton GB, Lewis CW. Dermatoses of pregnancy. J Am Acad Dermatol 1982;6:977-98.

7. Bleehen SS, Anstey AV. Disorders of Skin Colour. In: Burns T, Breathnach S, Cox N, Griffith C. eds. Rook’s Textbook of Dermatology. 7th ed. Oxford: Blackwell Science; 2004. p. 39.40. 8. Headington JT. Telogen effluvium. New concepts and review.

Arch Dermatol 1993;129:356-63.

9. Wong RC, Ellis CN. Physiologic changes in pregnancy. J Am Acad Dermatol 1984;10:929-40.

10. Burton JL, Cunlffe WJ, Millar DG, et al. Effect of pregnancy on sebum excretion. BMJ 1970;ii:769-71.

11. Thomas RG, Liston WA. Clinical association of stria gravidarum. J Obstet Gynaecol 2004; 24: 270-271.

12. Shuster S. The cause of striae distensae. Acta Derm Venereol 1979;59:161-9.

13. Reygagne P, Lajour JP, Ortonne JP. Palmar and plantar erythema due to infusion of sympathomimetics in pregnant women. Br J Dermatol 1991;124: 210.

14. Hellreich PD. The skin changes in pregnancy. Cutis 1974;13:82-6. 15. Benson RC. Current Obstetric and Gynecologic Diagnosis and Treatment. Los Altos (CA): Lange Medical Publ; 1982. p. 74-5. 16. Yalç›n F, Eskinazi E, Soydinç M, Bafle¤mez C, Iflsever H, Ifl›k G, et

al. The effect of sociocultural status on periodontal conditions in pregnancy. J Periodontol 2002;73:178-82.

Ertan Y›lmaz Gebeli¤in Fizyolojik Deri De¤iflimleri Türkderm

2007; 41 Özel Say› 1: 13-5

15

Referanslar

Benzer Belgeler

Arslanoğlu ve arkadaşları Uludağ Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü Isı tekniği laboratuarında şartlandırma odasında yaptığı deneylerde farklı şartlandırma

sınırlı başarıya sahip olduğundan, kronik genital lenfödem vakalarında seçilecek tedavi cerrahidir.1’2 Lenfödemli bölgeden lenf akımını arttırmaya yönelik

Sonuç olarak olgumuz sarkoidozun klinik tutulumunun genifl bir spektrum gösterebildi¤ini (burada deri, periferik sinir sistemi ve böbrekler), nörolojik tutulumun da olgumuzda

Kitap, makale, bildiri gibi çeşitli alanlarda yayınların artmasının yanı sıra ağırlıklı olarak ulusal düzeyde sergi faaliyetlerinin gözlenmekte, müze ve koleksiyonlara

dolayısıyla da ait olduğu doku ve/veya organın herhangi bir nedenle zarar görmesine, doku bütünlüğünün bozulmasına, dokuların tahrip olmasına yara denir..  Bu

Salgılar sıvı yada katı halde olabilir ve bu salgıları bitkiye değişik şekillerde fayda sağlar: örneğin tanen, reçine bitkiyi çürümekten koruyan antiseptik

Di¤er taraftan top- lumda akne epidemiyolojisi ile ilgili bir araflt›rmada akne s›kl›¤›, aktif sigara içenlerde içmeyenlere k›- yasla daha yüksek bulunmufltur; ayr›ca

DERİ EKLERİ BEZLER Ter Bezleri Yağ Bezleri Meme Bezleri KILLAR.. 3-MEMELER VE SÜT BEZLERİ 2-YAĞ BEZLERİ.. 3-MEMELER VE SÜT BEZLERİ.. a) Vücut kılı:. b) Cinsiyet kılı (axillar