Akılcı ilaç kullanım ilkelerine uygun reçete yazma pratiği

(1)

Akılcı ilaç kullanım ilkelerine uygun reçete yazma pratiği

Uz. Dr. Seçilay Güneş

(2)

Akılcı ilaç kullanımı nedir?

• Hastanın klinik bulgularına ve bireysel özelliklerine göre uygun ilacı, uygun süre ve dozajda, en düşük fiyata ve kolayca sağlayabilmesi (DSÖ,1985, Nairobi toplantısı)

• “İlacın üretilmesi, reçete edilmesi, kullanıcıya

ulaştırılması, ilaçla ilgili düzenlemelerin yapılması, ilacın kullanılması aşamalarında akılcılığın ve toplum

çıkarlarının öne çıktığı yaklaşımların sergilenmesi “

(3)

Akılcı ilaç kullanımı nedir?

• Hekimler, meslek yaşamları boyunca ortalama 40 - 60 ilaç kullanıyor

• Ulusal veya uluslararası “Kanıta dayalı tedavi rehberleri” bulunmaktadır

• ANCAK, hasta sorumluluğu hastayı bizzat tedavi eden hekime aittir

• Dolayısı ile, tedavi rehberlerinde önerilmiş ilaçları kullansa bile, hekimin, tercih

nedenlerini iyi bilmesi gereklidir

(4)

REÇETE nedir?

• Belli bir hastaya yönelik

• Belli bir ilacın

• Eczacı tarafından verilmesi için

• Hekim tarafından

• Eczacıya yönlendirilmiş

• Yazılı veya elektronik

• İstem formu

(5)

Reçete, özellikleri nelerdir?

Geleneksel dili latince

“Rp” = Lütfen veriniz

“Sig.” = Talimatlar

Altın standardı yoktur Her ülke kendisi belirler Açık, anlaşılır ve okunaklı

Tıbbi ve hukuki geçerliliği olan bir doküman

Dolmakalem-ıslak imza/e-imza

(6)

Sağlık Bakanlığı 2007/21 sayılı genelge…….

Örnek kaşe:

Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hastaneleri Uzm. Dr. ….. ……

Dip.Tesc.No: 112349

Genel Cerrahi Uzmanı

(7)

İlaçla tedavi hatalarının önlenmesindeki “5D”

Olması gereken

• DOĞRU HASTA

• DOĞRU İLAÇ

• DOĞRU DOZ/DOZLAM

• DOĞRU UYGULAMA YOLU

• DOĞRU ZAMAN

Sık yapılan hatalar Okunaksız

Açıklamalar anlaşılmaz

Açıklamalar yetersiz

İlaç uygun değil

(8)

Akılcı tedavi süreci

• Hastanın sorununu tanımlayın

• Tedavi hedeflerini belirleyin

• Etkili tedavi seçeneklerini sıralayın

• Uygun tedaviyi-kriterlere göre- seçin

• Kişisel tedavinin uygunluğunu değerlendirin

• Hastaya bilgi, talimat ve uyarıları verin

• Tedaviye başlayın / başlatın

• Hastayı ve tedaviyi izleyin, gerekirse sonlandırın

(9)

Temel ilaç/tedavi seçim kriterleri

• Etkinlik

• Farmakodinamik

• Farmakokinetik

• Uygunluk

• Aktif madde ve dozaj şekli

• Standart doz şeması /terapötik pencere

• Standart tedavi süresi

• Emniyet

• Kontrendikasyonlar, etkileşimler, risk grupları

• Maliyet / yarar oranı

(10)

Tedavi seçimi nasıl olmalıdır?

• Hasta öncelik ve beklentileri

• Olanaklar

• Yaş

• Hastalık şiddeti

• Eşlik eden sağlık sorunları

• Maliyetler değerlendirilerek…

(11)

Akılcı ilaç ve tedavi

• Öneriler-öğütler

• Bilgi verme-eğitim

• İlaçsız izlem

• İlaç-dışı tedaviler: fizyoterapi, egzersiz, ergonomi

• İlaçla tedavi

• Sevk etme

• Hepsi

(12)

İlaç dozaj şekilleri

• Sistemik

• Oral: Tablet (kaplamalı, yavaş salınan), kapsül, şurup, toz

• Sublingual (tablet, aeresol)

• Rektal: Fitil, lavman

• İnhalasyon: Gaz, buhar

• Enjeksiyonlar: SC, İM, İV, infüzyon

• Yerel dozaj şekilleri

• Cilt: Merhem, krem, losyon

• Duyu organları

• Oral/lokal

• Rektal/lokal

• Vajinal

• İnhalasyon/lokal

(13)

“Bel ağrısı”

• Zorlanma

• Disk hernisi

• Diskitis

• SpA

• Osteoid osteoma

• Meme Ca metastazı

• Aort anevrizması

• Pankreatit

(14)

Adım 1: Tedavi amaçlarının belirlenmesi

• Ağrı azalsın/kaybolsun

• Tutukluk azalsın/kaybolsun

• Hareket açılsın

• Güç kazanılsın

• İşlev sıkıntısız yapılsın

• Uyku düzelsin

• Endişeler azalsın/giderilsin

• Günlük yaşama/işe dönülsün

(15)

Adım 2: İlacın uygunluğunun değerlendirilmesi

• Aktif madde ve dozaj şekli

• Standart doz şeması

• Standart tedavi süresi

• ETKİNLİK

• GÜVENLİLİK

(16)

Yüksek risk etkenleri / grupları

• Hamilelik – Laktasyon

• Çocuklar

• Yaşlılar

• Böbrek yetmezliği

• Karaciğer yetmezliği

• İlaç alerjisi

• Diğer hastalıklar

• Kullanılan diğer ilaçlar

(17)

Adım 3: Reçetenin yazılması

Hem bilim

hem sanat gerektirir !

(18)

Adım 4: Hastaya bilgi, talimat ve uyarıların verilmesi

• İlacın etkileri: Neden verdik, nelere iyi gelecek /gelmeyecek, ne zaman etki edecek, ilacı

aksatırsa/almazsa ne olur

• Yan etkiler: Nelerdir, ne yapar, ne kadar sürer, ne şiddettedir, ne yapılabilir

• Talimatlar: Nasıl-ne zaman-ne süre alacak, nasıl

saklanacak, kalanı ne yapsın

(19)

Adım 5: Hastaya bilgi, talimat ve uyarıların verilmesi

• Uyarılar: Ne zaman almasın, neler yapmamalı, azami doz, tedavinin bütünlüğü

• Kontrol: Kime, ne zaman, ne zaman hemen?, kontrolde yapılacaklar

• Her şey anlaşıldı mı/tamam mı/anlaştık mı?

Tekrarlayın,

• Başka sormak istediğiniz bir şey var mı?

(20)

Adım 6: Tedavinin izlenmesi

• Hastanın kendi izlemi

• Hekimin izlemi

• TEDAVİ AMACINA ULAŞTI MI?

• TEDAVİ ETKİLİ ANCAK DEVAMI GEREKLİ

• TEDAVİ BAŞARISIZ MI OLDU?

(21)

İlaç seçenekleri

• Basit ağrı kesiciler

• Nonsteroidal antiinflamatuvarlar

• COX-2 seçici NSAİİler

• Topikal NSAİİler

• Kas gevşeticiler

• Opioid ağrı kesiciler

• Sistemik glikokortikoidler

• İntra-artiküler ilaçlar

• Kortikosteroidler

• Hyaluronatlar

• Adjuvan ilaçlar: Antidepresanlar, antikonvülsanlar

• Hastalık modifiye edici ilaçlar

• Biyolojik ajanlar

(22)

NSAİ

• Diklofenak Na

• Diklofenak K

• İbuprofen

• Etodolak

• Deksketoprofen Trometamol

• Ketoprofen

• Flurbiprofen

• Naproksen

• Nimesulid

(23)

Türkiye ilaç tedavi klavuzu

• Parasetamol: Doz: Ağızdan 4-6 saatte bir 0,5 gr günde en fazla 1 gr

• Yan etki: Ender, döküntü, hematolojik bozukluklar, uzun süreli kullanımdan sonra akut pankreatit bildirilmiştir.

Aşırı dozun ardından Kc hasarı bildirilmiştir.

• Örnek:

• Minoset: Tablet; 500mg parasetamol;20 tb/kutu

• Panadol: Tablet; 500 mg parasetamol;24 tb/kutu

• Paradine: Pediyatrik damla 100mg parasetamol/5 ml;150

ml/şişe

(24)

Diklofenak Sodyum

• Endikasyonları:

• INTRAVENÖZ KULLANIM: NSAİ’lerin antikoagülan ilaçlarla (düşük dozda heparin dahil) bir arada kullanılması, hemorajik diyatez öyküsü, tanı konmuş ya da kuşku halinde serebrovasküler

kanama öyküsü, kanama riski yüksek olan ameliyatlar, astım öyküsü, orta şiddette ya da ağır böbrek hastaları, hipovolemi ve dehidratasyonda da kontrendikedir

• Doz: Ağızdan, günde 75-150 mg, 2-3 doza bölünerek, tercihen yemekten sonra

• Gluteus kasına derin intramüskülerler enjeksiyonla, akut

alevlenmelerde ve ameliyat sonrasında, en fazla 2 gün boyunca günde bir kez (ağır vakalarda günde iki kez) 75 mg

(25)

Diklofenak Sodyum

• Üreter koliğinde, 75 mg, 30 dakika sonra gerekirse 75 mg daha

• İntravenöz infüzyonla (hastanede), 30-120 dakika boyunca 75 mg, 4- 6 saat sonra gerekirse tekrarlanır, en fazla 2 gün

• Ameliyattan sonra ağrının önlenmesi için, başlangıçta ameliyattan sonra 15-60 dakika boyunca 25- 50 mg, sonra saatte 5 mg hızında infüzyon, en fazla 2 gün

• Rektal yolla, supozituar şeklinde, günde 75-150 mg bölünmüş dozlarda

• Herhangi bir yolla en yüksek toplam günl k doz 150 mg ü̈

• ÇOCUKLARDA 1-12 yaş, juvenill artritte, ağızdan ya da rektal yolla , günde 1-3 mg/kg, bölünmüş dozlarda (25 mg enterik kaplı tabletler, 12.5 mg ve 25 mg yalnız supozituar)

(26)

Diklofenak Sodyum ve Potasyum

• Cataflam: Draje, 50 mg diklofenak potasyum; 20 draje/kutu

• Dicloflam: Draje 50 mg diklofenak potasyum 10 ve 20 draje/kutu

• Dikloron: Ampul IM 75 mg diklofenak sodyum 4 ve 10 ampul/kutu

• Dolorex: Draje, 50 mg diklofenak potasyum;10 ve 20

draje/kutu

(27)

Kas gevşeticiler

• Tiyokolşikosid: Kas spazmlarının kısa süreli giderilmesi

• Yan etkileri: Epigastrik ağrı, ishal, aşırı duyarlılık

• Doz: Ağızdan günde 2 kez 8 mg

• İntramüsküler enjeksiyonla günde 4-8 mg

(28)

Hasta 1: “Ellerim ağrıyor”

• 53 yaşında, kadın hasta, hekim, Ankara

• Son 1 yıldır, aralıklı, kullanmak ve hava koşulları ile ilişkili, uç eklemlerde ağrılı olabilen şişlikler, sabah tutukluğu

tanımlamıyor, diğer eklemlerinde belirgin yakınması yok

• Sistemik sorunu yok

• Annesinde daha ileri benzer yakınmalar var

• 2.-3. DİF eklemlerde Heberden nodülleri+, sağ DİF eklem şiş, sıcak, kırmızı

• Diğer eklemler serbest, ağrısız.

(29)