XIII. Hafta ders içeriği SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİİ Serada Bitki Yetiştiriciliğinin Planlanması KBP201 ÖrtüaltıYetiştiriciliği

(1)

XIII. Hafta ders içeriği

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİİ Serada Bitki Yetiştiriciliğinin Planlanması

(2)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ

Serada Bitki Yetiştiriciliğinin Planlanması

Seraların ısıtılması, bütün yıl boyunca seradan sürekli ve iyi ürün alınmasını sağlar. Buna karşılık, soğuk ve ısıtılmayan seralar, özellikle kışı sert geçen yerlerde kış aylarında boş kalabilir. Ayrıca ısıtılmayan seralarda bitki yetiştiriciliğini iyi planlamak gerekmektedir.

Sera yetiştiricilik programına alınacak bitkinin seçimi, Pazar olanaklarına göre seçilmelidir. Pazarın isteklerine göre yetiştiricilik yapılırken, yerel pazarlara göre kültür seçimi ekonomik olmayabilir.

Bu durumda daha uzaktaki ve geniş pazarlara, ülke dışı olanaklarda incelenmelidir.

(3)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ

Serada Bitki Yetiştiriciliğinin Planlanması

Seralar fazla masraflı olarak kurulduklarından, yüksek verim alınması gerekir. Bu nedenle seralarda yetiştiriciliği planlarken şu noktalara dikkat edilmelidir.

1.Yetiştiriclik dönemleri aralıksız olarak birbirinin peşine yetiştirilmeli,

2.Az masraflı, fakat yüksek gelirli olan bitkiler seçilmeli,

3.Serada toprak dezenfeksiyonu ve yıkanması gibi işlemler, seranın boş olduğu zamanlarda yapılarak, seranın ekonomik olması sağlanmalıdır.

4. Seraların bulunduğu bölgenin iklim koşullarına göre kışın ısıtma ve yazın soğutma maliyetlerine dikkat edilerek seçim yapılmalıdır.

(4)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ

Serada Bitki Yetiştiriciliğinin Planlanması

Serada bitki yetiştiriciliği kesin sınırlarla gruplandırmak mümkün değildir. Ancak yaygın kullanılan gruplandırmadan birisi gemş yıllarda Ülkemiz seraların çoğunluğunda, günümüzde soğuk ve sıcak bölgelerde ısıtılmayan seralarda tercih edilen yetiştiricilik planlanması

1.Ön kültür bitkisi yetiştiriciliği ve

2.Ana kültür bitkisi yetiştiriciliği şeklindedir.

(5)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ

Serada Bitki Yetiştiriciliğinin Planlanması

1. Ön kültür bitkisi yetiştiriciliği

Ön kültür bitkisi olarak yetiştiriciliği tercih edilen bitkilerin genel özellikleri.

a.Bitki gelişimini (Vegatasyonunu) kısa sürede tamamlayan bitkiler(Örnek marul, kıvırcık, yeşil soğan, turp, tere, roka vb.).

b. Ekonomik değeri olan bitkiler Örnek marul, kıvırcık, yeşil soğan, turp, tere, roka vb Pazar değeri olan bitkilerdir..).,

c.Serada ana kültür yetiştiriciliğini ile benzer ortamda yetiştirilebilen veya onun aralarında yetiştiriciliğe izin veren bitkiler.

Örneğin ana kültür bitkisi sera toprağında yetiştiricilik dönemi bitince bu dönemin bitki artıkları temizlenince yerinde ön kültür bitkisi yetiştiriciliği yapılabilir. Hatta sera da ana kültür bitkisinin yetiştiriciliğin sonuna doğru ön kültür bitkisi olarak fide ile üretimi tercih edilen marul, kıvırcık vb. fidesi viyollerde

(6)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ

Serada Bitki Yetiştiriciliğinin Planlanması

1. Ön kültür bitkisi yetiştiriciliği

Ön kültür bitkisi olarak yetiştiriciliği tercih edilen bitkiler

ıspanak, semizotu, turp ve taze soğan, tere, roka, marul, kıvırcık, salata vb. Sebzeler ayrıca soğuğa dayanıklı mevsimlik süs bitkilerinin (süs lahanası, hercai menekşe vb.) fide yetiştiriciliği yapılabilmektedir.

(7)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ

Serada Bitki Yetiştiriciliğinin Planlanması

Ana kültür bitkisi yetiştiriciliği

Ana kültür bitkilerinin genel özellikleri

a.Ekonomik değeri yüksek bitkiler (mevsime bağlı olmadan pazarlanabilen)

b.Vegetasyon süresi uzun bitkilerdir.

c.Pazara erken çıktığında yüksek fiyat bulabilen bitkilerdi (Açıkta yetiştirilen bitkilerden önce Pazarda satılan

Ana kültür türlerinin yetiştiriciliği planlanırken bölgenin iklim şartları dikkate alınmalıdır. Ana kültür bitki gelişimini serada soğutma yapmaya gerek kalmadan tamamlaması maliyetin düşük olmasına olanak sağlarken, soğutma devreye girerse açıktan maliyetli olur.

Bu da serada yetiştiriciliği gereksizleştirebilir.

(8)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ

Serada Bitki Yetiştiriciliğinin Planlanması

Ana kültür bitkisi yetiştiriciliği

Ülkemizde ana kültür bitkisine örnekler; domates ve hıyar, biber, patlıcan ve fasulye vb. sebzeler; gül, karanfil, gerbera vb. Süs bitkileri örnek verilebilir

(9)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ

Serada Bitki Yetiştiriciliğinin Planlanması

Diğer gruplandırma şekli ise günümüzde Ülkemizde Ege ve Akdeniz gibi sıcak iklime sahip bölgelerimizde ise ısıtma sistemi bulunan seralarda yetiştiricilik planlamasında kullanılan dönemleri genel olarak şu şekilde sınıflandırabiliriz.

1.Tek ürün yetiştiriciliği 2.İlkbahar Yetiştiriciliği 3.Sonbahar Yetiştiriciliği

(10)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ

Serada Bitki Yetiştiriciliğinin Planlanması

1. Tek ürün yetiştiriciliği

Ülkemizin sıcak bölgelerinde yazın serada soğutma yapmadan yetiştiricilik yapmak mümkün olmamaktadır. Çünkü . yaz aylarında dışarıdaki hava sıcaklığı bitkilerin isteklerinin bile üstünde olması ve sera içi sıcaklığının dış hava sıcaklığından, yaklaşık 5-10⁰C daha yüksek olmasıdır. Soğutma da üretim maliyetini arttırır. Bu nedenle, seraların yazın 1-2 ay süreyle boş bırakılıp, serada temizlik, dezenfeksiyon vb işlemlerin yapılması veya sebze ve meyve kurutulması veya balık yetiştiriciliği daha ekonomik kullanılmasına olanak sağlamaktadır. Bu tür yetiştiricilikte kış aylarında ısıtma yapılarak sera 10-11 ay yetiştiricilikte kullanılabilir.

(11)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ

Serada Bitki Yetiştiriciliğinin Planlanması

1. Tek ürün yetiştiriciliği

Yetiştiricilik eylül ayında başlanır ve temmuz ortası, ağustos aylarına kadar sürebilir Tek ürün yetiştiriciliğinde Ülkemizde ana kültür bitkilerinin yetiştiriciliği (domates ve hıyar, biber, patlıcan ve fasulye vb sebze; karanfil, gül, gerbera vb. kesme çiçek , süs bitkileri örnek verilebilir ).. tercih edilir

Tek ürün yetiştiriciliğinin yapıldığı aylar

(12)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ

Serada Bitki Yetiştiriciliğinin Planlanması

İlkbahar Yetiştiriciliği

Ülkemizde sıcak bölgelerde ısıtmalı seralarda; İlkbahar yetiştiriciliği ise şubat ayında başlar ve Temmuz sonuna kadar sürer.. Bu şekilde yetiştirilen bitki türlere hıyar, domates, biber ve patlıcan vb .sebzeler; karanfil , gerbera vb. kesme çiçek yetiştiricliği .örnek verilebilir.

İlkbahar yetiştiriciliğinin yapıldığı aylar

(13)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ

Serada Bitki Yetiştiriciliğinin Planlanması

Sonbahar Yetiştiriciliği

Ülkemizde sıcak bölgelerde ısıtmalı seralarda; sonbahar yetiştiriciliği ise eylül ayından başlanır ve ocak ayı sonuna kadar sürer aylarına kadar sürebilir. Bu şekilde yetiştiriciliği yapılan bitki türlere örnek olarak; hıyar, domates, biber ve patlıcan vb sebzeler; karanfil , gerbera vb. kesme çiçekler verilebilir. Genellikle ilkbahar ve sonbahar yetiştiriciliği birlikte planlanır.

Sonbahar yetiştiriciliği yapılan aylar

(14)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ

Serada Bitki Yetiştiriciliğinin Planlanması

Serada özellikle çok yıllık bitki yetiştiriciliği yapılacaksa sera yılın 12 ayı yetiştiricilik yapılacak şekilde planlanması, bu tür seralar kış ısıtılmakta veya bitkiyi dondan koruyacak tedbirler alınmakta, yazında soğutulacak şekilde planlanmalıdır. 12 ay boyunca yetiştiricilik denince ilk akla gelen iç mekan süs bitkileri gelmektedir. Bunun yanında tropik iklim ve ılıman iklim bitkilerin yetiştiricilik alanları genişletilir. Bitkilerin ilkbahar, sonbahar ve kış donlarından korumak amacıyla da kullanılır.

(15)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ

Serada Bitki Yetiştiriciliğinin Planlanması

Ülkemizde tek ürün yetiştiriciliği yapıldığı gibi birden fazla tür de bir arada yetiştirilebilir. Hıyar ile biber, domates ile fasulye, patlıcan ile kabak ikilileri örnek verilebilir. Ayrıca kültür bitkisi yetiştiriciliği yapılırken aynı sera mevsime uygun fide yetiştiriciliği ve çelik köklendirilmesi yapılarak değerlendirilebilir.

(16)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

Serada bitki yetiştiriciliğinde verim ve kalite ön plana çıktığı için, sera içi ekolojik koşulların bitki için optimum düzeyde olması sağlanmasının yanında şu kültürel işlemlerde yapılır.

a.İpe alma veya bitki için destek sağlama, b.Budama,

c.Malçlama,

d.Meyvesini tükettiğimiz bazı sebzelerde Hormon kullanım , Tozlanma ve Döllenmeye yardım vb., uygulamaları uygulandığı bitkilerde üzerinden örnekler verebiliriz.

(17)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

a. Askıya (İpe) alma

Yaygın olarak kullanıldığı bitkiler; sırık domates, hıyar, sırık fasulye, küçük meyveli kavun ve karpuzda vb. sebzelerde askıya (ipe) alma işlemi uygulanabilmektedir.

Bitkilerin seralarda askıya alınıma nedenleri şunlardır:

1. Bitkilerdeki ışık gören yüzeyi arttırmak,

2. Bitkiler arasındaki hava hareketini kolaylaştırmak,

3. Kök, gövdeyi taşıyacak güçte olmadığı için bitkiyi dik tutmak, 4. Bitkilerin ömrünü uzatmak,

5. Her türlü bakım işlemini kolaylaştırmak, 6. Birim alandaki bitki sayısını arttırmak,

7. Hastalık ve zararlı kontrolünü kolaylaştırmak,

8. Bütün bu iyileştirmeler sonucu olarak ürünün verim ve kalitesini yükseltmek

(18)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

a. Askıya (İpe) alma veya bitki için destek sağlama,

Askıya alma işlemi şöyle yapılır; öncelikle bitki sıralarını 2m üzerinden bitki sıralarına paralel olmak üzere askı telleri geçirilir.

Bu askı tellerine, her bir bitki için ayrı ayrı olmak üzere rafya, ince sicim ya da plastik ipler bağlanır ve bu iplerin serbest kalan uçları toprağa değdiği yerden kesilir. Aynı işlem ya bütün bitkiler için yinelenir ya da bir bitki için alınan ölçü örnek olarak kullanılmak koşuluyla, bitki sayısı kadar ip kesilerek hazırlanır. 1 dekar sera için 6-7 kg plastik ip almak yeterlidir.

(19)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

İpin alt ucu bitkiye, genellikle 3. ve 4. yaprağın gövdeye birleştiği yerin altından bağlanır. İpin alt ucunun 3. ve 4. yaprağın altından bağlanmasının nedenini, dikim ve askıya alma işlemlerinin tamamlanmasından sonra toprağa değen yaprakların yani 1. ve 2. Yaprakların toplanması oluşturur. Bağlama işlemi sırasında bitki gövdesini sıkmamaya çalışmak gerekir. Bunun için çoğu kez bağlama sırasında bitki gövdesinin yanına parmak konur ve ip gövdeye parmakla birlikte bağlandıktan sonra parmak çekilir. Bu verilen bolluk gövde büyüme payı için yeterli olmaktadır.

(20)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

Ancak üretici çoğu kez ipin serbest kalan ucunu bitkiye bağlamak yerine, toprağın 10-15cm üzerinden ve bitki sıralarının yanından geçirdiği ikinci bir tele bağlamayı yeğler. Bunun yanında her bir bitkinin yanına dikilen kazıklara bağlanabilir. Bitkilerin, yer çekimi doğrultusunda, ağırlıklarının etkisiyle ipler üzerinde kaymasını engellemek için bağlama iplerine şekilde görüldüğü gibi hafif bir eğim verilir. Bağlama sonrasında yere dik konumda olan bağlama iplerinden ilki, tel üzerinde 5-10 cm kadar kaydırılır, diğer bütün ipler bu iple paralele hale gelecek şekilde, son ipe kadar kaydırılarak hafif eğim elde edilir.

(21)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

Bitkiler askı iplerine saat yelkovanı yönünde sardırılarak büyütülür.

Elbette ki aksi yönde de sardırılabilir. İşlemin adını saat yelkovanı yönünde diye koymak unutarak tersi bir işlem yapmayı engeller.

Sarılıcı bir bitki özelliğine sahip olmayan domates bitkisinin büyüme ucunun, hiç olmazsa haftada bir veya her salkım için bir kez olmak üzere askı iplerine sardırılması gereklidir. Sarma işlemi sırasında ipin salkımın üzerine gelmemesine de ayrıca özen gösterilir. İplere sardırma işlemi, klipsler kullanılması halinde yapılmayabilir. Gerek sardırma ve gerekse klipslerle bitkileri dik tutmada, hasadı kolaylaştırmak için meyve salkımları ara yollara bakacak şekilde bir düzenleme yapılır. Askı ipleri bilindiği gibi üretim sonunda kesilerek bitkilerle birlikte atılır.

(22)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

Sarıcı gövde özelliğinde olan hıyar, kavun vb. bitkilerde ayrıca sülük bulunan bitkilerde (hıyar, kavun, karpuz, fasulye vb.) klip kullanmadan gerek kalmaz. Bitki kendiliğinden tutunur.

Bitki boyu, 2m yukardan geçen askı tellerinde uç alınarak durdurulmayacak daha fazla uzatılacaksa o takdirde masuralı ipe alma uygulanır. Bu amaçla genelde plastikten yapılmış masuralar kullanılır. Masuraya askı ipinin 2-2.5 katı daha fazlası ip sarılır ve masuralar her bitki için ayrı ayrı olmak koşuluyla, askı teline takılır. İplerin alt uçları yine bitki gövdesine alttan 3. veya 4.

yaprağın altında olacak şekilde bağlanır. Bitki askı telini geçtikçe masuradaki ip salınarak büyüme ucunun askı ipinin hizasında kalması sağlanır ve gövdenin yaprakları alınmış alt kısmı toprak üzerine yatırılır.

(23)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

Askı teline kadar yani 2m’ye kadar büyümesine izin verilen domateslerde bitkilerde 10-12 salkım oluşurken bu yöntemle askıya alınanlarda 25-30 ve hatta 40 salkım görmek mümkündür.

Bitkinin aşağı çekilen çıplak gövdesi toprak üzerine değil, toprağın 50-60cm üzerinden geçirilen bir tele de yatırılabilir..

(24)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

a. Askıya (İpe) alma Biberde

Yaygın büyüyen ve sürgün ucu alınmadan büyütülen kısa boylu biber çeşitleri genelde askıya alınmazlar. Ancak dallarının dağılmasının önüne geçmek için biber bitkileri arada kalacak şekilde, bitki sıralarının önüne geçmek için biber bitkileri arada kalacak şekilde, bitki sıralarının iki yanından geçirilen teller veya ipler içinde bitkilerin korunması yoluna gidilebilir.

Uzun boylu çeşitlerde askıya alma işlemi, her gövde ayrı ayrı olmak koşuluyla aynen domateslerde olduğu gibi yapılır. Askıya alınan biber bitkilerinde 3-4 sürgün gelişmesine izin verilir ancak tüm yan sürgünlerin 1. veya 2. yapraktan sonra uçları alınır. Bu durumda sezon boyunca gövde, askı iplerine 2 veya 3 haftada bir sardırılır.

(25)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

a. Askıya (İpe) alma Patlıcan

Seralarda yetiştirilen patlıcanların askıya alınmaları çeşit özelliklerine bağlıdır. Bazı alçak boylu çeşitler, hiçbir destek olmaksızın durabilirken; bazı uzun boylu çeşitler, askıya alınarak yetiştirilirler. Zira bu çeşitlerde boylanma 2-2.5m’yi bulur.

Patlıcanların askıya alınma şekli domatesin ipe alma işlemi ile büyük benzerlik içindedir, patlıcanlarda, domateslerden farklı olarak, 3-4 gövdeli büyümeye de izin verilebilir. Birkaç gövdenin bırakılması halinde askıya alma işlemi her gövde için ayrı ayrı yapılır.

(26)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

a. Askıya (İpe) alma Patlıcan

Patlıcanların askıya alınma şekli domatesin ipe alma işlemi ile büyük benzerlik içindedir, patlıcanlarda, domateslerden farklı olarak, 3-4 gövdeli büyümeye de izin verilebilir. Birkaç gövdenin bırakılması halinde askıya alma işlemi her gövde için ayrı ayrı yapılır.

Askıya alınan patlıcan bitkilerinde askı ipinin bağlanması gövdenin çatallandığı noktanın altından yapılır. Patlıcan bitkisi de, domates gibi, sarılıcı değildir, o nedenle hiç olmazsa haftada bir büyüme ucunun askı ipi etrafında ve saat yelkovanı doğrultusunda döndürülmesi veya bitkinin klipsler yardımıyla askı ipine tutturulması gerekir. Üreticimiz askı ipi olarak çoğu zaman sağlam pamuk ipi kullanır.

(27)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

a. Askıya (İpe) alma Fasulye

Seraya dikilen bitkiler yaklaşık 1 haftalık, doğrudan tohum ekimiyle kazanılan bitkiler 4-5 gerçek yaprağa sahip olduklarında ya sırığa yada askı ipleriyle askıya alınırlar. Bu amaçla kullanılan sırıklar yaklaşık 8mm çaplı demir, ağaç veya kargıdan olabilir. Sırığa yada askıya almanın geciktirilmesi halinde, bitkilerin sürgün uçları ve sülükleri birbirine dolanacağı için askıya alma güçleşir.

Ülkemizde yaygın olarak uygulanana askıya alma şekli hıyarlarda olduğu gibidir. Yani askı tellerinden biri bitki sıralarının 10-15cm üstünden ve yanından, diğeri 2m yüksekten geçirilir, bitkiler, bu iki tel arasında her bir bitki için ayrı ayrı bağlanan iplere sardırılarak büyütülür.

(28)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

Fasulyede 4 askı ipi, bir piramit oluşturacak şekilde, üstte birleştirilir.

Böylece piramidin eğik yüzeylerinden yer çekimi doğrultusunda sarkan meyveler, daha kolay görülür bir hale gelir. Bu durum hasadın daha kolay yapılmasını, meyvelerin düzgün büyümesini, irileşmesini sağlar, hastalık ve zararlı kontrolünü kolaylaştırır.

(29)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

Eğer piramit şekli verilerek ipe alma uygulanmıyorsa askı iplerine, tel üzerinde 10-15 cm kaydırılarak, eğim kazandırılır. Dış ülkelerde fasulyeleri askıya almanın bir diğer şekli de bitkileri ağlar üzerinde büyütmektir. Ağların gerileceği kazıklar bitki sıralarının 35-50cm kadar dışına çakılır. Kazık boyları 155-185cm arasında değişir. Böylece bitkilere hafif bir eğimde verilmiş olur. Genelde 10-12 gaugelik kafesli tel veya ağ kullanılır. Bu tarzda yetiştirilen fasulyelerde verim ve kalite daha yüksektir, hasat ile hastalık ve zararlı kontrolü daha kolaylaşır. Fasulye bitkileri üzerindeki gözden kaçtığı için kartlaşan meyveler, bitkinin yaşlanmasını hızlandırır, ömrünü kısaltır.

(30)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

a. Askıya (İpe) alma Kabak

Serada yetiştirilen kabaklar mutlaka askıya alınarak yetiştirilmelidir.

Askıya alma aynen hıyar bitkisinde olduğu gibi yapılır. Bitki sıralarının biri 10-15cm, diğeri 180-200cm üzerinden iki askı teli geçirilir. Bitkiler, bu iki askı teli arasında her bir bitki için bağlanan, askı iplerine sardırılarak büyütülür. Çok büyük ve sık yapraklar askıya almayı güçleştirdiği için daha az ve küçük yapraklı çeşitler seralarda kullanıma daha uygundur.

(31)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

a. Askıya (İpe) alma Kavun

Açıkta kavun tarımında askıya almaya ve budamaya gerek duyulmazken sera yetiştiriciliğinde bitkinin ışık görme şansını arttırmak, hastalık ve zararlı oluşumunu azaltmak ve kontrolünü kolaylaştırmak, bitkinin havalanmasını sağlamak gibi daha pek çok nedenle askıya alma ve budama zorunlu olarak yapılır.

Kavun bitkileri aynen hıyar bitkilerinde olduğu gibi askıya alınarak büyütülür. Yani bitki sıralarının 10-15 cm ve 2 m üzerinden olmak üzere iki askı teli gerilir, bitkiler bu iki askı teli arasına, her bitki için ayrı ayrı olmak koşuluyla bağlanan iplere sardırılarak büyütülür. Bitkilerin sülükleri de bu iplere tutunmalarında büyük rol oynar. Serada kavun yetiştiriciliği askıya almadan da

(32)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

a. Askıya (İpe) alma Karpuz

Ülkemiz yeni yeni örtü altına giren karpuz üretiminin büyük bir kısmı yanlış da olsa askıya alınmadan yapılmaktadır. Ancak çok az da olsa askıya alan üreticimiz de vardır. karpuz bitkileri, dikim olayı bittikten, tutma olayı gerçekleştikten hemen sonra askıya alınırlar.

Askıya alma aynen hıyarlarda olduğu gibi yapılır. Meyveler 0.5kg kadar bir ağırlık kazandığında özel file veya düzenlerle askıya alınırlar. Bu işlem yapılmadığı takdirde, bitki meyvelerin yükünü taşıyamayarak ip üzerinde aşağı kayar.

(33)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

a. Destek sağlama Kavun

Kavun meyveleri özel düzenlerle askıya alınabilirler. Böylece meyve yükü gövdeye bindirilmez, gövdenin daha fazla sayıda meyveyi taşıması, meyvenin daha düzgün büyümesi sağlanmış olur.

(34)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada budama

Sera da budama; öncelikle bitkide vegetatif-generatif dengeyi kurmak, bitkilerde ışık gören yüzeyi arttırmak, bitkilerin kendileri ve birbirleri arasındaki hava hareketini daha etkin bir hale getirerek özellikle hastalık ve zararlı etmenlerin çoğalmasını engellemek ve bitkiden, üretici olmaktan çok tüketici duruma geçmiş yaprakları uzaklaştırmak, amacı ile yapılır.

(35)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada budama

Sera da budama; öncelikle bitkide vegetatif-generatif dengeyi kurmak, bitkilerde ışık gören yüzeyi arttırmak, bitkilerin kendileri ve birbirleri arasındaki hava hareketini daha etkin bir hale getirerek özellikle hastalık ve zararlı etmenlerin çoğalmasını engellemek ve bitkiden, üretici olmaktan çok tüketici duruma geçmiş yaprakları uzaklaştırmak, amacı ile yapılır.

(36)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Domateste Budama

Serada yetiştirilen domateslerde yapılan budamalar;

1.Sürgün budaması 2. Uç alma,

3. Yaprak ayıklama,

4. Çiçek ve meyve budaması olmak üzere 4 şekilde yapılır.

(37)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Domateste Budama 1.Sürgün budaması

Bu sürgünler yaprak koltuklarından, çiçek salkımlarından ve kök boğazlarından çıkmış olabilir. Bitkiler seralarda bu nedenle bütün koltuk sürgünleri alınarak tek gövdeli yetiştirilir. Koltuk, yaprakların gövdeye birleştiği noktadan çıkan sürgüne verilen addır. Seralarda koltukları alınmadan büyütülen bitkiler, bir çalı görünümü alarak sera üretimini fevkalade güçleştirirler. Böyle bitkiler arasında, hava hareketinden söz edilemeyeceği için, hastalık ve zararlı üremesi hızlanır, kontrol ve bakım çok zorlaşır, verim düşer, kalite bozulur ve askı ipleri bitkileri taşıyamaz hale gelir. Bu nedenle sera domateslerinde koltuk budaması zorunludur.

(38)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Domateste Budama 1.Sürgün budaması

Koltukların 4-5 cm boyda iken, bitki bu sürgünleri geliştirerek için boşuna enerji sarf etmeden, alınmaları gerekir. Aksi halde oluşacak yaralarda kurşuni küf etmeninin çoğalması hızlı olur. Koltukların daha ileri dönemlerde koparılmaları halinde gövdede büyük yaralar açılır, bitkinin bu yaraları kapatması uzun zaman içinde ve güç olur.

Gözden kaçacak büyümüş ve odunsu bir yapı kazanmış olan koltuklar keskin bir bıçakla kesilerek bitkiden uzaklaştırılmalıdır.

(39)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Domateste Budama 2.Uç Alma

Uç alma işlemi, bitki üzerinde bırakılmak istenen salkım sayısının iki yaprak üzerinden büyüme ucu alınarak yapılır. Bırakılan iki yaprak hem salkımı güneşin yakıcı etkisinden korumak ve hem de beslemek içindir. Sonbahar yetiştiriciliği yapılan seralarda ise uç alınarak bitkilerin büyümesinin belli bir noktada, durdurulması koşuldur. Bu amaçla uç almada, bitkinin serada ki ömrünün ne olacağının yani üretimin ne zaman biteceğinin bilinmesi gereklidir. Bu durumu ise çok düşen sera sıcaklıkları belirler. Genelde sonbahar üretiminde şubat ayında üretimin bitmesi istenir. Uç alma, bitkide bırakılmak istenen salkım sayısına göre de yapılabilir. Bu uç alma şeklinde bitkiler üretim programı başında verilen karara uygun olarak yetiştirilir.

(40)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Domateste Budama 2.Uç Alma

Normal 10-12 salkımdan uç almada m²’deki bitki sayısı 2, salkım sayısı 20-24’dür. Tek salkımdan, 2 veya 3 salkımdan uç almalarda da m²’deki salkım sayısı korunmak durumundadır. Yani m²’deki bitki sayısı bir salkımdan uç almada 20-24, 2 salkımdan uç almada 10-12 ve üç salkımdan uç almada 6-8 arasında olmak durumundadır.

Sonbahar yetiştiriciliğinde uç alma işlemi kasım ayı ortalarında yapılır ve böylece meyvelerin şubata kadar büyüyüp olgunlaşması sağlanır. Genelde ise uç alma işlemi üretimin bitirilmesi düşünülen tarihten 2 ay önce yapılır. Böylece gelişmesi hızlanan son salkımdaki meyvelerin de istenilen zaman içinde hasadı yapılabilir. Uç alma küçülen meyveleri büyütmek amacıyla da yapılabilir.

(41)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Domateste Budama 3. Yaprak Budaması

Yaprak budaması ya da ayıklaması ise, sera domateslerinde yapılması zorunlu bir diğer işlemdir. Domates bitkileri yaklaşık 1.20m boylandıklarında toplam yarak alanları, potansiyel transpirasyon ve fotosentez bakımından en yüksek etkinliğe erişir. Aynı bitkilerin boyları 1.85m’ye ulaştığında ise fotosentez potansiyeli, aynı ışık varlığında, daha fazla değildir. Zira altta kalan yapraklar gölgededir.

Işık gören yüzey sadece üstten 1.20m’lik kısımdır. Bu nedenle bitki boyları 1.20m’yi aştıktan sonra alttaki yapraklar düzenli bir şekilde toplanır. Üreticilerimiz ise genelde salkımdaki meyvelerin tümünün hasadından sonra o salkıma kadar olan bütün yaprakları alarak yaprak budaması yapar.

(42)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

Ancak bu olay üst salkımlara ve sera sıcaklıklarının yükselmeye başladığı dönemlere doğru tersine çalışmaya başlar. Özellikle ilkbahar ve yaz aylarında doğrudan güneş ışığı alan meyvelerde görülen ısı yükselmeleri renk oluşumunun kötüleşmesine neden olmaya başlar. Onun için bu dönemde, diğer dönemin aksine, meyvelerin yaprakların gölgesinde kalmasına özen gösterilir.

(43)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

Bitkinin diğer kısımlarındaki budaması ise, birbirine gölge yapan yaprakların, bitkiler arasındaki hava hareketini engelleyen yaprakların ve sararan, yaşlanan yaprakların alınması şeklinde sürdürülür. Yapraklar gövdeye birleştikleri noktadan koparılır. Yaprak sapının bir kısmının gövdede kalmasına, enfeksiyonu önlemek açısından, izin verilmez. Dorey (1960) bir işçinin 1000 kadar bitkiyi 6 saatte budayıp büyüme ucunu askı teli etrafında döndürülebildiğini bildirmektedir.

(44)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

(45)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

(46)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Domateste Budama 3. Çiçek Budaması

Çiçek budaması salkımlar üzerindeki çiçek sayısını azaltmak, pazarlanabilir meyve sayısını arttırmak amacıyla yapılır. Bir çalışmada tek ürün olarak yetiştirilen domates bitkilerinin çiçek salkımlarında 3 ve 5 çiçek kalacak şekilde budama yapılmış ve yapılmamışlarla kıyaslanmıştır, sonuçta toplam veri açısından en iyi sonuç salkımlarda 5 çiçeğin bırakıldığı uygulamadan alınmıştır. Onun için özellikle fazla çiçekli salkımlarda çiçek budaması yapmakta büyük yarar vardır.

(47)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Domateste Budama 3. Çiçek Budaması

Hasadı salkımıyla yapılan çeşitlerde de her salkımda yaklaşık 6 meyve oluşacak şekilde meyve budaması yapılmaktadır. Meyve budaması çiçek budamasına kıyasla daha garantili bir işlemdir.

Salkımda istenen kadar meyve bıraktıktan sonra geri kalan meyve ve çiçekleri budamak gibi. Zira bırakılan çiçeklerin hepsinin meyve bağlamama riski vardır.

(48)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Hıyardae Budama

Serada yetiştiriciliği yapılan hıyar bitkilerinde budama 5 şekilde yapılır.

1- Yaprak budaması, 2- Sürgün budaması, 3- Uç alma,

4- Sülük alma,

5- Erkek çiçekleri toplama.

(49)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Hıyardae Budama 1- Yaprak budaması

Yaşlanan yapraklarla toprağa değen ve birbirine gölge yapan yaprakları toplamak, bitkiler arasındaki hava hareketini engelleyen yaprakları almak, gibi değişik amaçlarla yapılır, yapraklar alınırken yaprak sapları gövdede bırakılır. Yaprak budaması; yaşlanan yaprakların bitkinin besin maddelerini kullanmasına, hastalık ve zararlıya yataklık etmesine izin vermemek, topraktan enfeksiyonu önlemek, bitkiler arası hava hareketini ve güneş gören yüzeyi artırmak amacıyla yapılır.

,

(50)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Hıyardae Budama 2- Sürgün budaması

Sürgün budaması çok sürgün veren çeşitlerde uygulanır. Zira böyle çeşitlerde yan dalların bırakılması bitkilerin çalı sıklığını almasına neden olur ki bu da istenen bir durum değildir. Böyle bitkilerin yan dalları üzerinde oluşan meyvelerin tamamını Pazar değerine eriştirmesi de söz konusu olamaz. Hıyarlarda erken gelişme döneminde yapılan budamanın; meyve sayısını azalttığı, kuru madde yüzdesinin yükselmesi sonucu meyve ağırlığını arttırdığı saptanmıştır. Bugün hiç sürgün vermeyen, meyvesini ana gövde üzerinde oluşturan hibrit çeşitler vardır.

(51)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Hıyardae Budama 3- Uç alma

Uç alma bitkinin ana büyüme ucunun kırılarak bitkinin uzamasının durdurulması anlamına gelir. Eğer seracı hıyar bitkilerini kısa süreli olarak serada tutmak istiyorsa ve düzenli olarak sürgün budaması yapmamışsa, o takdirde dilediği zamanda uç alarak üretimi bir süre sonra durdurabilir. Ancak böyle durumlarda bitki dikim aralıklarının daha sık tutulabileceği unutulmamalıdır. Çok sürgün veren çeşitlerde ise haziran ayında uç alınarak bitkinin sürgün vermezsi ve büyümesi hızlandırılır, böyle dallanan hıyar bitkilerinde sürgün uçları alınmaz bırakılır. Bu budama şekliyle sık bir gelişmeye zorlanan hıyar bitkilerinin ışığın yakıcı zararlı etkilerinden korunmaları sağlanır, yüksek sera içi sıcaklıkları bir ölçüde düşürülebilir

(52)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Hıyardae Budama 4. Sülük alma

Hıyar bitkilerinin askı ipine tutunmasını sağlayan sülükleri dışındaki sülükleri toplanır, böylece sülüklerin bitkiden boşuna besin maddesi tüketmesinin önüne geçilmiş olur. Toplanmayan sülüklerin 30-40 cm kadar boylandıklarını görmek mümkündür.

(53)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Hıyardae Budama

5. Erkek çiçek budaması

Eğer hıyar çeşidi monoik yapıda yani erkek ve dişi çiçekler veren bir çeşitte erkek çiçeklerin hepsi açtıktan 24 saat sonra toplanabilir.

Böylece erkek çiçeklerin bir yandan besin maddesi kullanmalarının, diğer yandan da çürüyerek Botrytis tehlikesi oluşturmalarının önüne geçilmiş olur. Ancak günümüzde serada yetiştirilen hıyarlarda partenokarp meyve oluşturan çeşitler tercih edilmektedir. Bu çeşitlerde bu budamaya gerek kalmaz.

(54)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Biberde Budama

Domates, hıyar gibi sera sebzelerine uygulanan budama şeklini biber bitkilerine uygulamamakta, ancak özellikle tek ürün yetiştiriciliğinde ocak ayı ile birlikte düşmeye başlayan sera sıcaklıkları nedeniyle duran gelişmeyi; ana gövde ve yan dallar üzerindeki yaşlı, sararmış ve küllemeye yakalanmış yaprakları alarak ve meyveleri toplanmış dalların uçlarını hafifçe budayarak tekrar hızlandırmaktır. Böylece yeni gelişen sürgülerden nisan ayında yeni ürün almak mümkün olabilir.

Askıya alınan biber bitkilerinde 3-4 sürgün dışındaki sürgünler ile yan sürgünlerin 1. veya 2. yapraktan sonra uçları alınmaktadır. Yan sürgünlerin alınması haftada bir, nadiren de ayda bir yapılmaktadır.

(55)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Patlıcanda Budama

.Sera patlıcan bitkilerinde budama 1.Dal,

2. Sürgün ve

3.Yaprak budaması şeklinde yapılır.

Dal Budaması

Seralarda 2-2.5m boylanan çeşitlerde genellikle 2 ana dalın gelişmesine izin verilir, diğerleri bir bıçak yardımıyla kesilerek bitkiden uzaklaştırılır ve bundan sonra gelişen yeni dalların da gelişmelerine hiçbir şekilde izin verilmez.

(56)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Patlıcanda Budama Sürgün Budaması

Patlıcan bitkilerinde dipten gelen sürgünler ana gövdenin gücünü azaltmaması için, gelişmesi istenmez, o nedenle görüldükleri anda koparılırlar. Ana dallar üzerinde gelişen sürgünlerin de iki meyveden sonra uçları alınarak büyümeleri durdurulur. Bu iki meyvenin hasadından sonra ise, sürgünün tamamı gövdeden uzaklaştırılır. Bu işlem genelde tek ürün yetiştiriciliğinde uygulanır. Hollandalı sera patlıcan üreticileri patlıcan bitkilerinin şu şekilde budarlar ve ana dallar üzerinde görülen yan sürgünlerin, gelişmiş bir çiçek görüldüğü gibi ana gövde üzerindeki yaprakların koltuklarından çıkan sürgünlerin gelişmesine izin vermezler.

(57)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Patlıcanda Budama Yaprak Budaması

Yaprak budaması, bitkinin ışıktan yararlanma şansını arttırmak amacıyla, aksatılmadan yapılır. Seraya dikimden 3-4 hafta sonra yaprak budamasına başlanır ve iki haftada bir gerektikçe yinelenir.

Yaprak budaması ayrıca çok yapraklanan patlıcan bitkilerinin generatif gelişmeye kaydırılmaları için de yapılır. Hastalıklı ve yaşlı yapraklarda, gövdeler üzerindeki ilk meyvelerin hasadından sonra o meyvelerin altındaki yaprakların hemen tümü toplanır. Böylece bitkiler arasındaki hava hareketi daha güçlendirilebileceği için hastalık ve zararlıların da kısmen önüne geçilmiş olur.

(58)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Patlıcanda Budama Çiçek Budaması

Seralardaki patlıcan bitkilerinde çiçek seyreltmesinin de aksatılmadan yapılması zorunludur. Özellikle kümeler şeklinde çiçek açan çeşitlerden sadece sağlam saplı, gösterişli, ana çiçek denilen biri meyve çiçeği olduğundan, bu çiçek dışındakilerin yani sekonder çiçeklerin koparılarak atılmasında büyük yarar vardır. hiç istenmediği halde hormon kullanılan seralarda, hormon uygulaması yoluyla bazen çiçeklerin de meyveye dönüştükleri görülürse de, genelde bu meyveler küçük, açık renkli, Pazar değeri düşük meyveler olarak gelişirler. Pazar değeri olmayan bu meyvelerin bitki üzerinde bırakılmaları halinde esas meyvelerin gelişmesi aksar.

(59)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Patlıcanda Budama Çiçek Budaması

Büyüyen meyvelerin üzerinde mor taç yaprakları görüldükçe toplanmalıdır. Zira suyu çok iyi tutan bu yapraklar mantari hastalıkların özellikle de Botrytis’in gelişmesine, meyve sapının çürümesi sonucu meyve dökülmesine neden olurlar.

(60)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Fasulyede Budama Yaprak Budaması

Tek ürün ve sonbahar ürününde fasulyede güney bölgemizde kasım ayı ortalarında başlayan hasat, aralık ayı sonlarına doğru verimde azalma ile devam eder. Bu dönemde yapılan bir yaprak budaması ile bitkilerin tekrar gençleşmesi ve generatif yapının güçlenmesi sağlanır.

Yaşlanan, sararan, etlenen, rengi koyulaşan ve irileşen (boyu 8- 9cm’yi bulan) yaprakların tümünün alınması şeklinde yapılır. Bitkide sadece genç yapraklar bırakılır, böylece işlevini tamamlamış yaprakların bitkiyi sömürmesine de izin verilmemiş olunur. İlkbahar ürününde ise her hasattan sonra bitki üzerindeki kart, sarı ve kuru yapraklar toplanır.

(61)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Fasulyede Budama Uç alma

Bitki boyu 2. tele yani 2m’ye ulaştığında uç alma yapılır. Uç alma ile bitkinin yeni sürgünler vermesi ve yeni sürgünlerde yeni meyveler bağlaması sağlanır. Yurtdışındaki üretimlerde, sera çeşitlerinde yan sürgünlerin 3 veya 4. boğumdan sonra uçları alınır.

(62)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Kabakta Budama

Budama alttan kuruyan ve yaşlanan yaprakların alınması şeklinde yapılır. Üretici değil tüketici olan bu yaprakların bitkide bırakılması verimin düşmesine neden olur. Seralarda örneğin arı kullanarak doğal yolla tozlaşma ve döllenmeye yardım yerine, hormon kullanımı gibi kolaycılığa kaçılır. O nedenle erkek çiçekler hem besin maddesi kullanmalarının önüne geçmek ve hem de meyvelerde şekil bozukluğuna neden olmamak için toplanır ve dolması yapılmak üzere satılır.

(63)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Kavunda Budama

Kavunda yaygın olarak yapılan budama şekilleri şöyledir : 1.Ana Gövdeli Budama

2. Tek Yan Gövdeli Budama 3.Çift Yan Gövdeli Budama

(64)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

Kavunda yaygın olarak yapılan budama şekilleri şöyledir : 1.Ana Gövdeli Budama

2. Tek Yan Gövdeli Budama 3.Çift Yan Gövdeli Budama

(65)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Kavunda Budama:

1.Ana Gövdeli Budama

Bu budama şeklinde tepe alma yapılmadığı için ana gövde ipe

sardırılarak büyütülür ve ana gövde üzerindeki bütün sürgünlerin 3-4 yaprak üzerinden uçları alınır.

(66)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

2. Tek Yan Gövdeli Budama

Bitkiler, 3-4 yapraklı iken, bitki üzerinde 2 yaprak kalacak şekilde uç alma yapılır. Kalan 2 yaprağın koltuğundan çıkan iki yan sürgünden güçlü olanı veya altta olanı bırakılır, diğeri alınır. Bırakılan sürgün ana gövde olarak büyütülür ve üzerinde gelişerek bütün sürgünlerin 3. veya 4. yapraktan sonra uçları alınarak, her sürgünde 1 meyvenin gelişmesine izin verilir.

(67)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

3.Çift Yan Gövdeli Budama

Tek yan gövdeli budamada olduğu gibi 3-4 yapraklı bitkilerde ilk 2 yapraktan sonra yine uç alma yapılır, ancak bırakılan 2 yaprak

koltuğundan çıkan 2 sürgünün de gelişmesine izin verilir, bu iki ana sürgün üzerinde gelişen sürgünlerin 3-4 yapraktan sonra uçları

alınarak büyümeleri durdurulur.

(68)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Kavunda Budama Meyve budaması

Bazı üreticiler de bitki üzerinde sadece ilk iki meyveyi bırakmakta, daha sonra bu iki meyveden de daha iyi gelişenin büyümesine izin vererek tek meyveli bitkiler yetiştirmektedirler. Ancak bu tarz yetiştiricilikte sıra üzeri ve arası aralıkları küçülme gereği unutulmamalıdır. Böylece fiyatların en yüksek olduğu dönemde ürünü hasat etme şansı yakalanmaktadır. Bu yöntemle Galia tipi kavunlarda 1500-2200 g ağırlığında meyveler elde edilebilmektedir.

(69)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

Kavun bitkileri hangi şekilde budanmış olarsa olsunlar genelde uç alma yapılmaz. Ana gövde 2 m yüksekten geçen 2.askı ipine ulaştığında gövde aşağı sarkıtılarak büyütülür. Uç alınacaksa ki bu işlem daha çok ilkbahar ürününde uygulanır, bitki boyu 2. asık ipine ulaştığında yapılır. Bitki boyları 2. askı ipine ulaştığında alttan yaprak toplama da başlatılır. Alttaki kartlaşan, sararan hatta kuruyan yaprakların hepsi toplanır. Böylece bitkinin yorulmasına ve hastalık ve zararlı odaklarının bitkide kalmasına izin verilmemiş olunur.

(70)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

b. Serada Budama Karpuzda Budama

Budama yerde yetiştirilen karpuz bitkilerinde değil, askıya alınanlarda söz konusudur. Budama alttaki kartlaşan yaprakların budanması şeklinde başlar. Alt yaprakların düzenli alınması, Fusarium kök boğazı çürüklüğü gibi hastalıkları, kök boğazının havalanmasını sağlayarak engellemeye çalışmak açısından da önemlidir. Dişi çiçek budaması yapılarak bitkide istenen sayıda meyvenin büyümesine izin verilir.

(71)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

c. Hormon Kullanımı, Tozlanma ve Döllenmeye yardım Domateste

Ülkemizde soğuk seralarda çiçeklerin meyve tutumunu , dışarıdan hormon verilerek sağlanabilir.

Hormon uygulamalarında hormonun dozu ve verilme zamanı ile şekli çok iyi bilinmelidir. Yapılan çalışmalar NAA’nın 30 ppm’lik, 4 CPA’nın 10 ppm’lik ve Parachlorophenoxy acetic acid’in 25-100 ppm’lik dozlarının domateslerde verime etkilerinin olumlu olduğunu ortaya koymuştur.Fazla hormon kullanımı domateste şekil bozuklukları neden olur. Meyveler kof, köşeli, memeli ve yumuşaktır.

(72)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

Hormon uygulaması taç yaprakları tam açılmış yeni çiçeklere yapılır.

Salkımlarda 3-4 çiçeğin açmış olması hormon uygulamasının başlangıcı için en uygun zamandır. Uygulama sabah saat 8⁰⁰ile 10⁰⁰ arasında yapılmalı ve 8-10 günde bir tekrarlanmalıdır. Her salkım için bir kez yapılan bandırma veya püskürtme şeklinde hormonlama yeterlidir. Bu dönemde yapılan hormon uygulaması ile açacak çiçeklere de etkili olduğu bilinir. Bandırmada, salkımlar 500cm³’lük ağzı geniş, açık ve temiz kaplara konulan hormonlara bandırılarak gerçekleştirilir.

(73)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

c. Hormon Kullanım, Tozlanma ve Döllenmeye yardım ı Domateste

Salkım kaptan çıkarılmadan tekrar silkelenmesi gerekmektedir.

Böylece hormonun bitkinin diğer kısımlarına hormon çözeltisinin damlaması önlenmiş olur. 1 dekarlık alandaki bitkilerin birer salkımına hormon uygulayabilmek için 2,5-3 litre çözeltiye ihtiyaç vardır. Püskürtme şeklinde hormon uygulamasında hormonların yapraklara gitmemesi için salkımlar arkasına bir karton veya tahta pano kullanılır. Püskürtme yaklaşık 30cm’lik mesafeden yapılmalıdır.

(74)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

Tozlanma ve Döllenmeye yardım

Domates seralarında %60-70 oransal nem ve yetersiz hava hareketinde çiçek tozlanırının topak şeklinde dağılması neden olur. O nedenle domates seralarında ürün alabilmek için bitkileri veya tek tek salkımları her gün veya haftada birkaç kez, saat 10⁰⁰- 15⁰⁰ arasında sallayarak veya seralara arı yerleştirerek tozlaşma ve döllenmeye yardımcı olmak gerekir.

Sallama işlemi pille veya aküyle çalışan vibratörlerle yapılabileceği gibi elle de yapılabilir.

(75)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

c. Hormon Kullanımı, Tozlanma ve Döllenmeye yardım Hıyarda

Tozlanma ve Döllenmeye yardım

Monoik çiçek yapısına sahip hıyarlarda tozlanma ve döllenmeyi artırmak için ya arılar kullanılır yada çiçek tozları yeni açmış dişi çiçeklerin tepeciğine elle silkelenebilir.

(76)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

d. Malçlama

Sera toprağında yetiştiricilik yapılıyorsa yabancıot çıkışını önlemek, kök bölgesini sıcak tutmak amacıyla malçlama yapılır. Malçlamada genelde 0.02mm- 0.05mm kalınlığa sahip şeffaf veya siyah polietilen örtüler kullanılır. Malç materyalinde renk seçimi üretim dönemi ve yabancı ot sorunu dikkate alınarak yapılmalıdır. Üretici her iki rengin yerini kısmen tutan gri renkli örtüleri tercih etmektedir. Malç; sera kavun üretiminde yapılması zorunlu bir işlemdir. Zira %25-100 arası verim , %10-15 arası erkencilik artışına neden olduğu saptanmıştır.

Malçın karpuzda %98 verim, %306 erkeci ürün artışı sağladığı gerçeğini ortaya koymuştur (Abak ve ark., 1990).

(77)

Örtüaltı Yapıları 4. Seralar

SERALARDA BİTKİ YETİŞTİRİCİLĞİ Serada Yapılan Kültürel İşlemler

d. Malçlama

Sarı renk malç plastiğinin, böcekleri kendi üzerine çekerek geniş alanlara dağılmasını engellediği ve böylece virüs taşıyıcı olan bu böceklerin zarar boyutlarının azaltıldığı belirtilmektedir. O nedenle seracılarımızın, gereği halinde, sarı renk malç plastiği

kullanmalarında büyük yarar vardır.