ÖZET
‹nfeksiyon hastal›klar›ndan afl›larla korunma esas olarak çocukluk yafl grubunu ilgilendiren bir uygulama olarak süre- gelmifltir. Ancak, son y›llarda eriflkin hastalarda da çocukluk ça¤›nda uygulanm›fl afl›lar›n etkinli¤ini devam ettirilebilmesi ve influenza ve pnömokoksik pnömoni gibi baz› infeksiyonlardan korunulabilmesi için afl›lanman›n uygulanabilece¤i anlafl›lm›fl, baflta Amerika Birleflik Devletleri olmak üzere pek çok geliflmifl ülkede eriflkin afl›lama programlar› bafllam›flt›r. Ancak ülke- mizde eriflkin afl›lmas› henüz ülke çap›nda yayg›nlaflt›r›lamam›flt›r. Afl›lanma oranlar› sa¤l›k alan›nda daha geliflmifl ülkelere göre çok düflük düzeydedir
Anahtar sözcükler: afl›, eriflkin
SUMMARY Adult Vaccination
As a result of successful immunization practices geared toward infants and children, the incidence of childhood vaccine- preventable diseases has declined dramatically. However, similar success among adults has not been achieved. All adults should be immune to measles, mumps, rubella, tetanus, diphtheria and varicella. All those aged 50 or older, and younger persons at high risk should recieve influenza vaccine annually; all those aged 65 or older, and younger persons at high risk should recieve pneumococcal vaccine. Adults susceptible to hepatitis A, hepatitis B and polio should be vaccinated if they are at risk for ex- posure to an infection. Ideally, recommended vaccines should be given to all adults as a routine part of health care.
Today, vaccines are safe, effective, and readily available. Benefits of vaccination include reduced disease incidence, morbidity and mortality, and reduced health care costs. However, vaccines remain underutilized among adults, especially among per- sons at high risk for infection and complications of disease, and among older people.
Keywords: adult, vaccine
ER‹fiK‹N AfiILAMA
Serhat ÜNAL
Hacettepe Üniversitesi T›p Fakültesi, ‹ç Hastal›klar› Anabilim Dal›, ‹nfeksiyon Hastal›klar› Ünitesi, ANKARA sunal@hacettepe.edu.tr
‹nfeksiyon hastal›klar›ndan afl›larla korun- ma esas olarak çocukluk yafl grubunu ilgilendi- ren bir uygulama olarak süregelmifltir. Ancak, son y›llarda eriflkin hastalarda da çocukluk ça-
¤›nda uygulanm›fl afl›lar›n etkinli¤ini devam et- tirilebilmesi ve influenza ve pnömokoksik pnö- moni gibi baz› infeksiyonlardan korunulabilme- si için afl›lanman›n uygulanabilece¤i anlafl›lm›fl, baflta Amerika Birleflik Devletleri olmak üzere pek çok geliflmifl ülkede eriflkin afl›lama prog- ramlar› bafllam›flt›r. ABD’de eriflkinlerde afl›yla korunulabilir hastal›klardan influenza ile iliflkili ölümler y›lda 40 bin-50 bin aras›nda olmakta, yaklafl›k 200 bin kifli bu nedenle hastahaneye yat›r›lmakta ve hastal›¤›n toplam maliyeti 750 milyon-1 milyar dolar aras›nda de¤iflmektedir.
Yine ayn› ülkede y›lda pnömokok sufllar›n›n ne- den oldu¤u 500 bin pnömoni, 50 bin sepsis, 3 bin menenjit olgusu bildirilmekte ve bu olgula- r›n 40 bini kaybedilmektedir. Bu örneklerden anlafl›laca¤› üzere eriflkin hastalarda afl›yla ko- runulabilir hastal›klar geliflmifl ülkelerde bile önemli kay›plara yol açabilmektedir.
Eriflkin afl›lama; primer afl›lama serileri, daha önce uygulanm›fl afl›lar›n tekrar› (booster doz), ya da rapel fleklindedir. Eriflkinlerde tok- soid afl›lar (difteri, tetanoz afl›lar›), canl› afl›lar (k›zam›k, kabakulak ve k›zam›kç›k afl›lar›), inaktif virus afl›lar› (influenza afl›s›), inaktif viral partikül afl›lar› (hepatit B afl›s›) ile inaktif bakte- riyel polisakkarit afl›lar› kullan›lmaktad›r (pnö- mokok afl›s›).
114 ANKEM Derg 2007;21(Ek 2):114-116
Etkinlik
‹nfluenza afl›s›: Afl›l› sa¤l›kl› kiflilerde inf- luenza insidans› % 70-90 daha azd›r. Bak›m ev- lerinde kalan yafll›larda afl›n›n hastal›k insidan- s›n› % 30-40, hastaneye yat›fl s›kl›¤›n› ve pnömo- niyi % 50-60, mortaliteyi ise % 70-100 azaltt›¤›
gösterilmifltir(6).
Pnömokok afl›s›: Morbiditeyi önleyici et- kinli¤i % 60-64 aras›ndad›r. >65 yafl kiflilerde ise
% 44-61 aras›nda etkindir. Ancak afl› iliflkili im- münitenin ne kadar süreli oldu¤u bilinmemek- tedir(2).
Hepatit B afl›s›: Afl›n›n infeksiyonu önleyi- ci etkisi % 80-95 aras›ndad›r. Bu oran 50-59 yafl aras›nda % 70 ve >60 yafl›ndaki kiflilerde % 50’dir(2). Sa¤l›kl› kiflilerde koruma en az 7 y›l devam etmektedir(9).
Tetanoz-Difteri afl›s›: Do¤ru uygulamada tetanozun önlenmesinde % 100, difterinin ön- lenmesinde % 85 etkilidir(3).
K›zam›k-Kabakulak-K›zam›kç›k afl›s›:
Tek doz k›zam›k afl›s› % 95 oran›nda koruma sa¤lamaktad›r. Kabakulak afl›s› y›ll›k hastal›k insidans›n› % 75-95 oran›nda azaltmaktad›r. K›- zam›kç›k afl›s› k›zam›kla benzer immünite olufl- turmaktad›r(4,5,6).
Eriflkin afl›lamada baflar›, uygulanacak afl›- lar›n maliyet aç›s›ndan etkin olmalar› ve eriflkin afl›lama komitelerinin kurulmas› ile mümkün olacakt›r. Bu grupta hedef afl›lamalar›n neler olaca¤›, maliyetlerin karfl›lanabilece¤i sosyal güvencelerin oluflturulmas› ve en önemlisi erifl-
kin yafl gruplar›nda afl›yla önlenebilir hastal›k- lar konusunda etkin araflt›rmalar›n yap›lmas›
gerekmektedir. Ancak ülkemizde eriflkin afl›la- ma halen çok düflük düzeydedir. Ege bölgesin- de yap›lan bir çal›flmada 65 yafl üzeri 12295 ol- gunun % 72’sinde hiçbir afl› uygulanmad›¤› tes- pit edilmifltir(1).
Tablo 1’de ACIP (Advisory Committee on Immunization) eriflkin afl›lama önerileri yafla göre, Tablo 2’de ise altta yatan hastal›klara göre verilmifltir(2).
Afl›lar›n yan etkileri
Lokal etkiler: ‹nfeksiyon bölgesinde a¤r›, flifllik, k›zar›kl›k, BCG afl›s› sonras› lokal ülser- leflme
Sistemik etkiler: Atefl, cilt döküntüsü, len- fadenit, bafl a¤r›s›, bulant›, ifltahs›zl›k. Nadir olarak oral polio afl›s›ndan sonra poliomiyelite benzer paralizi ortaya ç›karabilir. Nadiren otizm, Gullain-Barré sendromu, multiple skle- roz, sistemik lupus eritematoz, romatoid artrit, dermatomiyozit, reaktif artrit görülebilir(8).
Afl›lar›n kontrendikasyonlar›
Yüksek ateflli hastal›klar.
‹mmün yetmezliklerde immünsüpresif te- davi alanlarda hiçbir canl› afl› yap›lmamal›d›r.
Aktif nörolojik bir hastal›¤›n varl›¤›.
Ayn› afl›n›n bir önceki dozunda anafilaktik reaksiyon görülmüflse sonraki dozlar yap›lma- mal›d›r.
Tablo 1: ACIP yafla göre eriflkin afl›lama önerileri.
Afl›
Tetanoz, difteri (Td)
K›zam›k, k›zam›kc›k, kabakulak (MMR) Suçiçe¤i
‹nfluenza
Pnomokok (polisakkarid) Hepatit A
Hepatit B Meningokok
19-49 yafl 50-64 yafl >65 yafl
1 veya 2 doz*
2 doz*
Y›lda 1 doz**
1 doz **
2 doz (0, 4/8 haftalarda)**
Y›lda 1 doz*
1 doz*
2 doz (0 ve 6/12 aylarda, ya da 0 ve 6/18 aylarda)**
3 doz (0 ve 1/2, ya da 4/6 aylarda)**
1 ya da daha fazla doz**
Her 10 y›lda bir tek doz *
1-2 doz**
*Bu yafl grubundaki herkese, **Meslek yaflam flekli veya t›bbi nedenlerle risk faktörü olan kiflilere önerilir.
115
Tablo 2: ACIP altta yatan hastal›klara göre eriflkin afl›lama önerileri.
Afl›
Tetanoz, difteri (Td)
K›zam›k, k›zam›kc›k, kabakulak (MMR) Suçiçe¤i
‹nfluenza
Pnömokok (polisakkarid) Hepatit A
Hepatit B Meningokok
Afl›n›n komponentlerine (yumurta protei- ni, jelatin veya neomisin, streptomisin gibi anti- biyotikler) karfl› anafilaktik reaksiyon görülme- si durumunda afl› yap›lmamal›d›r(8).
KAYNAKLAR
1. Bibero¤lu K ve arkadafllar›: Haydi büyükler afl›ya. Erifl- kin afl›laman›n neresindeyiz ? 8. Ulusal ‹ç Hastal›klar›
Kongresi, Abst No:354, Antalya (2006).
2. Centers for Disease Control: Update on adult immuni- zation: recommendations of the Immunization Practices Advisory Committee (ACIP), MMWR Oct 14; (2006).
3. Centers for Disease Control and Prevention: Tetanus surveillance-United States, 1991-94, MMWR 1997;46(SS- 2):15-25.
4. Centers for Disease Control and Prevention: Measles-
United States, 1996, and the interruption of indigenous transmission, MMWR 1997;46(11):242-6.
5. Centers for Disease Control and Prevention: Mumps surveillance-United States, 1988-1993, MMWR 1995;44(SS-3):1-14.
6. Centers for Disease Control and Prevention: Rubella and congenital rubella syndrome-United States, 1994- 1997, MMWR 1997;46(16):350-4.
7. Centers for Disease Control and Prevention: Prevention and control of influenza: recommendations of the Im- munization Practices Advisory Committee (ACIP), MMWR 1995;44(RR-3):1-22.
8. Immunization Practices Advisory Committee: Asses- sing adult vaccination status at age 50 years, MMWR 1995;44:561-3.
9. Immunization Practices Advisory Committee: Hepatitis B virus: a comprehensive strategy for eliminating trans- mission in the United States through universal childho- od vaccination, MMWR 1991;40:1-25.
Gebelik Konj. imm. ytm, Lösemi, Lenfoma, Malignansi, BOS s›z›nt›s›, radyasyon, yüksek doz KS.
Diyabet, kronik kalp, akci¤er, karaci¤er hastal›klar›, kronik alkolizm
Her türlü dalak yoklu¤u
Böbrek yetmezli¤i, son dönem böbrek hastal›¤›, HD hastalar›, p›ht›laflma faktörü alanlar
HIV infeksi.
Sa¤l›k çal›flanlar›
Her 10 y›lda bir tek doz *
***
***
* 1-2 doz**
1 ya da 2 doz*
2 doz (0 ve 4/8 haftada)* *** 2 doz*
Y›lda 1 doz** *
2 doz (0 ve 6/12 aylarda, ya da 0 ve 6/18 aylarda)**
3 doz ( 0, 1/2, 4/6 aylarda)**
1 doz** 1 doz*
3 doz (0 ve 1/2, 4/6 aylarda)*
1 doz**
1-2 doz* 2 doz**
*Bu gruptaki herkese, **Meslek yaflam flekli veya t›bbi nedenlerle risk faktörü olan kiflilere önerilir, ***Kontrendikedir
116
