DENİZCİLİKTE İLGİ ÇEKİCİ İLKLER
Her şeyin bir ilki olduğu bilindiğine göre; konumuz ve mesleğimiz olan dennizcilik alanında ki ilginç ilk olaylar hakkında neler biliyoruz? Hiç düşündünüz mü? 15. yüzyılın başından itibaren özetle bu olaylara bir göz atalım. Bakalım denizcilikte ve deniz ticaretinin ilkleri yıllara göre gösterdiği gelişimde neler olmuş:
1436 Gemi mevkinin matematiksel hesaplanması için ilk defa Volta Cetveli, Andrea
Biancho tarafından düzenlendi.
1490 İlk olarak” Portolano Rizo “ isimli klavuz kitabı basıldı.
1508 İlk deniz sigortası İngiltere‘de yapıldı.
1537 İlk defa Pedro Nunes “Tratado Da Sphera” küresel seyir prensibini yayınladı.Bu
metot 1498 deCabot ve 1524 te Verrazano tarafından kullanılarak Büyük Daire
1545 Navigasyon hakkında ilk bilimsel tez yayınlandı.
1550 Sextant isimli rasat aleti icat edildi.
1557 İtalyan piloy(kaptan) Battista Testa Rossa “Brieve Compendio Del Arte Del
Navigar
1580 İngiltere ‘de Time House’ ta manyetik sapma (Varation),yapılan bir seri manyetik
gözlemlerle bulundu. William Borough bu doğal sapma değerini yaklaşık olarak 11
derece 25 dakika Doğu olarak hesapladı.
1584 Hollanda‘lı pilot (kaptan) Lucas Janszoon Waghenear ; navigasyonun
pirensiplerinden ve seyir talimatları isimli kitabı bastı. Bu kitap 200 yıl boyunca
kullanılmıştır. L.J.Waghenear alçak enlemlerdeki ülkelerin seyir yapılabilir
sularında uygulanacak talimatlar ve seyir haritaları ile 2 cilt olarakta Kuzey
Baltık Denizleri isimli kitabları bastı.
-Fransa’da Cordovanda Gironde nehri girişinde deniz feneri kullanıldı.
1585 İlk defa denizciler 330 kulaç su derinliğinin ölçüldüğünden söz etmişlerdi.
1588 “Waggoners” isimi ile ingilizceye Anthony Ashley tarafından tecüme edildi. 30 yıl
içinde 24 defa hollanda, latinve ingiliz dillerine çevrilerek basıldı. Amerikan ,
İngiliz ve Fransız denizcileri bu kitabta anlatılan sularda seyir yaptıklarından çok
kullanıldı.
1599 Merkator ‘un Deniz Haritası hazırlandı.
-Edward Wriglit tarafından “Navigasyonun Kaçınılmaz Hatalarının Bulunması Ve
Düzeltilmesi”isimli kitabı yayınladı.Bu kitabta Meridyen Parçaları, Kerte Hattı
Seyiri ( Merkator Seyri) konuları vardı.
1601 Sigorta ile ilgili ilk kanun yapıldı.
1608 Hollanda ‘da Teleskop icat edildi.
1612 Astronomi Profesörü olan ve Gresham Kolejinde görevliyken doğal sapma değerini
6 derece 13 dakika olarak hesapladı.
1696 “Lloyd Haberleri yayınlandı.
1700 Deniz Barometresi icat edildi.
1701 Edmond Halley çok büyük bilgilere sahip ilk doğal sapma hatlarını (isogonik
hatlar) göstern haritalar yaptı.
1714 İlk buharlı makina yapıldı.
1720 İlk Deniz Sigorta Müessesesi kuruldu.
1732 İngiltere’de Thames Nehus girişinde ilk defa küçük bir fener gemisi kullanıldı.
1735 İlk Kronometre icat edildi.
1767 İlk deniz takvimi (Almanak) yayınlandı.
-İlk defa Amerika Birleşik Devletlerinde Delaware Nehrinde,şamandıralar
kullanıldı.
1768 Kaptan Cook ilk dünya seyahatine çıktı.
1773 İngiliz Harp Gemileri tarafından, geliştirilmiş gemi hızı ve gidilen mesafeyi hassas
olarak ölçen savlolu (halatlı) Pareketa kullanıldı.
1779 Kaptan Cook vahşiler tarafından öldürüldü.
1780 Atlantic Neptüne isimli kitabta yalnızca Kuzey Amerika’ya ait 257 harita
sunululmakta olup taşınması çok zordur. Haritalar çok büyük ve talimatlar
lüzumsuz içeriliklerle doluydu.
1784 George Graham tarafından manyetik sapmanın yıllık değişimleri yayınlandı.
1789 “Bounty”gemisinde isyan çıktı.
1790 İlk defa can kurtarma filikası Güney Shield Nehrinde kullanıldı
1799 H. M. S Lutine isimli gemi battı.
1801 Bileşik Büyük Biritanya ve İrlanda Fransa ‘nın nezdinde metrik sistemi belirledi.
-02 H.M.S Investigator gemisi kaptanı Matthew Flinder Avusturalya seyahati
sırasında gemi manyetik alanının (Devation) pusula üstüne olan dikine etkisini
keşfetti. Bunun düzeltilmesi için, bu günde kullanılan Flinder çubuklarını
uyguladı.
1812 İlk buhar makinesi vapur Clde ‘de denendi.
1815 İlk buharlı gemi Thames ‘de çalışmaya başladı.
1817 İlk defa Atlantik okyanusunu bir yat ile geçti.
1818 İlk buharlı gemi Atlantik okyanusunu geçti.
1819 İlk demirden yapılmış “Vulcan” isimli gemi Clyde ‘de inşa edildi.
1820 İngiltere ilk kraliyet Astronomi Cemiyeti kuruldu.
1821 İngiltere ‘de ilk Denizciler için Hastane cemiyeti kuruldu.
1824 İngiltere ‘de ilk cankurtaran (tahlisiye)Enstitüsü kuruldu.
1825 İlk defa Buharlı gemi Hindistana ulaştı.
1827 Deniz Ticaret Bahriyesi Gemi adamlarının öksüzlerinin korunması için yetimhane
kuruldu.
1829 Denizcilerin öksüz kız çocukları “öksüz kadınlar” okul ve barınma evi kuruldu.
1830 Denizcilerin Barınması için koruma evi ilk olarak London’da kuruldu.( Bu gün
bütün Avrupa denizci denizci memleketlerinde ”Seaman House” isimi ile anılan
oteller vardır.)
1836 Gemicilik ve Ticareti Gazetesi ilk olarak yayınlandı.
1838 İngiltere’de ilk Buharlı Harp Gemisi inşa edildi.
-Bu yıl ilk defa Buharlı gemi servisi ile Atlantik okyanusu 17 günde geçildi.
-Bu yıl ilk defa gemi Pervanesi kullanıldı.
1840 Cunard Buharlı gemisi “Britannia” Birinci yolculuğuna çıktı.
1843 İngiltere’de ilk buharlı gemi inşa edildi.
1847 “Rüzgar ve Akıntı Haritası- Kuzey atlantik” de basıldı.
1848 Kuzey batı geçidi keşfedildi.
1850 Amerika Bileşik Devletlerinde ilk şamandra renkleri hakkında kongre yapıldı.
1851 İlk denizaltıTelgraf kablosu döşendi. Kraliçe kupası yarısını America İzmir ‘li
yat kazandı.
1855 İlk defa Meteoroloji ile ilgili ofis tesis edildi.
-İngiliz Kraliyet Astronomu Sir George Airy manyetik pusulanın sapma değerinin
düzenlenmesi için yumşak demirden yapılan mıknatıs cubuklarını geliştirdi.
1869 Amerika Birleşik Devletlerinde ilk olarak “The New American Practical
Navigator” izmirli kitap basıldı.
1877 İlk telefon icat edildi.
1878 Lord Kelvin makinalı mükemmel bir derin su iskandil aletini yaptı.
-Sahil Geodetik ölçme ismi verildi.
1884 İlk güçlendirilmiş Türbin makinası yapıldı.
1889 Uluslararası denizcilik konferansında şamandıralar hakkında konferans yapıldı.
1894 İlk Turbina İzmir ‘li Turbin makineli gemi denize indirildi.
1895 İlk defa Kaptan Slocum 13 tonluk Sloop tipi teknesiyle tek başına Dünya
Seyahatine çıktı.
1897 Ticaret gemiciliğinde ilk pilotaj kuralları kabul edildi.
1900 Adnuralty tarafından telsiz telgraf tesis edildi.
-Atlantik okyanusu yat gemisinde rekor kırıldı.13 gün 20 saat.
-Amerika Birleşik Devletleri kara suları ve iç sularında yaklaşık 5000 şamandıra
vardı.Bugün 20.000’den fazladır.
1901 Yeni Uluslararası işaret kodları kullanıldı.
-Uluslararası Denizcilik Konferansı Washington’da toplandı.
-Discovery isimli gemi Antartika’nın keşfi için yola çıktı.
1903 Uluslararası Telsiz Telgraf Konferansı Londra’da toplandı.
-Uluslararası Telsiz Telgraf Konferansı Berlin’de tolandı.
1904 Fueloil kullanılarak ilk uzun yolculuk Nebraska isimli gemi Kaliforniya’dan
Newyork’a 12.724 millik yolu 51 gün 7 saatte gitti.
-Cunard Gemicilik Şirketinde Buhar Türbün makinası kullanıldı.
1910 İlk ışıklı şamandıra Amerika Birleşik Devletlerinde servise girdi.
1911 Amerika Birleşik Devletlerinde Elmen A.Sperry ve Almanya’da Anschatz- Kampte
ilk Gyropusula denemelerini yaptılar Birinci Dünya Harbinde ilk olarak harp
gemilerinde kullanıldı.
-Alexander Behm Almanya ‘da Kiel’de ilk elektrikli denizcilik ölçme aletini(Edco
Sounding) denemesini yaptı.
1918 Pierre Langevin elektrikli iskandil ile derinlik ölçtü.
1922 İlk defa America Bileşik Devletleri Donanmasında elektrikli iskandil geliştirildi.
Kaptan Fatih TÜRKÜSTÜN
