18.Kamu Bütçesi ve Maliye Politikası Doç.Dr.Tufan BAL
Not:Bu sunun hazırlanmasında büyük oranda Prof.Dr.Tümay ERTEK’in Temel Ekonomi kitabından faydalanılmıştır.
18.1.Kamu (Devlet) Bütçesi
• Kamu bütçesi, Millet Meclisi tarafından
onaylanıp kanunlaşan ve devletin planlanan gelir ve harcamalarını gösteren yıllık bir programdır.
• Devlet, kamu bütçesi yoluyla maliye politikasını uygular ve makroekonomik değişkenler üzerinde etkili olmaya çalışır.
• Amaç, ekonomide büyüme, tam istihdam, istikrar ve adil gelir dağılımı gibi temel
makroekonomik hedeflerin gerçekleştirilmesidir.
18.1.Kamu (Devlet) Bütçesi
• Kamu bütçesinde planlanan devlet gelirleri (taxes=T) planlanan devlet harcamalarına
(government expenditures=G) eşit ise (T=G), denk bütçe, planlanan gelirler planlanan
giderlerden daha fazla ise (T>G) ise bütçe fazlası ve planlanan gelirler planlanan harcamalardan az ise (T<G) ise bütçe açığı durumu söz
konusudur.
• Türkiye’de kamu bütçesi ile ilgili üç tanımlama vardır.
▫ Genel bütçe
▫ Katma bütçe
▫ Konsolide bütçe
18.1.Kamu (Devlet) Bütçesi
• Genel bütçe, kamu kurumlarından yasama ve
yargı ile Cumhurbaşkanlığı ve merkezi idareye dahil bakanlık ve idareler,
• Katma bütçe, ayrı tüzel kişilikleri bulunan birer yerinden yönetim kuruluşu olan üniversiteler ve diğer katma bütçeli idareler yer almaktadır.
• Genel ve katma bütçeye konsolide bütçe (devlet bütçesi) denir.
• Geliri giderini karşılayamayan kuruluşlar için devlet bütçesinden ödenek konulabilir.
• Sosyal güvenlik kuruluşlarının prim gelirleri emekli aylıklarına yetmediği zaman bütçeden yardım
yapılır.
18.1.Kamu (Devlet) Bütçesi
• Mahalli idarelerin öz gelirlerine ek olarak genel bütçe vergi gelirlerinden pay ayrılır.
• TBMM tarafından onaylanıp kanunlaşan
konsolide bütçe yıl içinde uygulamaya konur.
• Yıl sonunda gerçekleşen konsolide bütçe, yıl başındaki planlanan konsolide bütçeden bazı sapmalar gösterebilir.
• Tablo 18.1.’de Türkiye’nin 2000-04 yılları arasındaki Konsolide Bütçe Özeti verilmiştir.
18.1.Kamu (Devlet) Bütçesi
18.2.Kamu (Devlet) Bütçesi
Varsayımı Altında Maliye Politikası
• Maliye politikası, hükümetin vergilerde ve kamu harcamalarında değişiklikler yaparak bunu
hazırlanan bütçeye yansıtması ve bu şekilde ekonomide arzu edilen hedeflere ulaşmaya çalışmasıdır.
• Vergilerde ve devlet harcamalarında yapılacak değişiklikler ekonomideki toplam harcamaları ve dolayısıyla üretim (=gelir) ve istihdam düzeyini etkiler.
• Bu etki çarpan mekanizması yoluyla belirlenir.
• Vergilerde ve devlet harcamalarında yapılacak
değişikliklerin gelir (reel GSYİH) üzerindeki çarpan etkisini çarpan etkisini otonom vergiler varsayımı altında incelendiğini unutmamak gerekir.
Varsayımı Altında Maliye Politikası
• Vergiler (T), devlet harcamaları (G) otonom olarak ele alındıklarında, planlanan toplam harcamaların
• AE=C+I+G+(X-M)
• =Co+cTo+I0+Go+(X0-M0)+cY
• Ve makroekonomik denge Yo=1/1-c*A idi, dolayısıyla
▫ Vergi çarpanı (kT) =-c/1-c
▫ Yatırım çarpanı (k1) =1/1-c
▫ Devlet (kamu) harcamaları çarpanı (kg)=1/1-c
▫ İhracat çarpanı (kx) =1/1-c
▫ İthalat çarpanı (km) =-1/1-c
Varsayımı Altında Maliye Politikası
• Devlet harcamalarında bir artış gelirde
kG=1/1-c) katı bir artışla, vergilerde bir artış ise gelirde kt=-c/(1-c) katı bir azalmaya neden
olmaktadır.
• O zaman, devlet harcamalarında ve vergilerde aynı miktarda bir artış, gelirde ne kadar bir değişmeye neden olur?
∆Y=kg ∆G+kt ∆T
=kg+kt=1=kb denk bütçe çarpanı diye adlandırılır.
• Denk bütçe çarpanına göre, devlet
harcamalarında ve vergilerde aynı miktarda bir artış, gelirde de aynı miktarda bir artışa neden olacaktır.
Varsayımı Altında Maliye Politikası
• Ekonomide bir enflasyonist açık olduğunda, uygun maliye politikası daraltıcı maliye
politikasıdır.
• Amaç, toplam harcamaları azaltarak
ekonomideki aşırı talebi azaltıp enflasyonu yok etmektedir.
• Daraltıcı maliye politikalarına göre, devlet harcamaları azaltabilir, vergi oranları artırabilir veya ikisi birlikte yapılabilir.
Varsayımı Altında Maliye Politikası
• Ekonomide bir deflasyonist açık olduğunda, uygun maliye politikası genişletici maliyet
politikasıdır.
• Amaç, toplam harcamaları artırarak
ekonomideki yetersiz talebi artırıp deflasyonist açığı kapatmaktır.
• Genişletici maliye politikasına göre devlet harcamaları artırabilir, vergi oranları azaltabilir veya ikisini birlikte yapabilir.
İletişim Bilgilerim:
Doç.Dr.Tufan BAL
Süleyman Demirel Üniversitesi
Tarım Ekonomisi Bölümü ISPARTA baltufan@yahoo.com
http://tufanbal.net
