Konya'da pastahanelerde tüketime sunulan dondurmaların mikrobiyolojik kalitesi

veı,

un.

DerI!. (20Q.i). 20. 2 :59-~

KONYA

'DA

PASTAHANELERDE TÜKETiME SUNULAN

DONDURMALARıN

MiKROBiYOLOJiK KALiTESi

Ahmet Güner'

ct

Mustafa

Arenca

Abdullah

Keleş

1

l\

licrobiological Qu

ality o

f

Ice C

rcums

So

ld

a

t P

astry S

hops in K

on ya

Özel:Aıaşllrmada,Konya'da pastahanelerdetüketimasurUan 46adetsade,27adet kakaolu,19adel.monluve19adet

ç

i-\eldiOımakOzeretoplam109 dondurmanumunesitoplammezolilikaerobik,kcntorm, Staplıyfocccctıs

aureus

vemaya-kül yö-nündenincelendi.Numunelerinortalamatoplam mezofifikaerobikmikroorganizmasayısı9.8x1 Q5.2.5xl07_{kcb'g, koliform}

bak-teri2.6xlQ2.7.9xl07 _{koblg, Staphylococcus}

_a

_ureus

_{1.2-1 .7xı03 kobIg, maya ve küf 3.4xlQ2.1 .9xl 04kobIg arasında tespit}

edildi. Sonuçta sade dorıO..ırmaların %49.97si, kakaOıulann % 66.651. limonIu dondurmalann o/036.B3'u ve çileldi don-wrmalann%73.72'sininTur1<GıdaKodcksiMikrobiyolojikKriterlerTebIiği'nelJ'yTTladığısaptandı.

Anahtar Kelimeler:Ooı"d.ırma,Mikrobiyolojik Kalite

Summary: Inthisinvestigations 109ice

cream

samples, soldatpastryshopsinKonya,46ofthem

v

anna .

27of them

cocoa

,

19 ofıbemlernon, 19 ol them strawt>eoy ice erearnsamples,were examinedlorlotal mesophilic aerobic, ccntcrm.

Staph-yfococcus

aureus

and yeast-mould.Theaveragecoents of microorganismsweredetermined as 9.8x1 05-2.5xl07_cfulgfor

totalmesophilicaerobic, 2.6x1()2.7.91xl07_{cl w'gler coIiform, 1.2-1.7xlQ3clı.v'g forStaphylococcus}

_aureu

_s,

_{3.4x102·1.9xl04} clwgfor yeasl-mould.lt was cooctudedthat

49

.

97"

.40

ofvanilla icecreamsamples,66.65% olcocoa ice creamsamples,

36.83%ollemonice creamsamplesand73.72%ofstrav.t>erry

iceerearn

sarroes

were

not

Iii lotheTurkishFoodCodex.

Key Word s:IceCream, MicrobiologicalOualily

Giriş

Dondurmanın mikrobiyolojik kalitesi, üre timde kullanılan hammadden inmikrob iyolojik yük üyle, Üre-tim,ambalajlama ve _satışa sunulma _{aşamaları ndaki} kontaminasyonlarda n Onemli

ölç

ü

de

etkilenir (Masud, 1989: Hocnquez-Alvarez ve ark., 1995). Sıvı dondurm a karışımı , sahi p oldu{ıu yüksek besin içeri{ıinden dolayı mikroorganizmaların gelişimi için

çok uygun bir ortamdı r (Nielsen ve Ullum, 1989;

Bodnqu

ez-

Alvarez

ve ark., 1995; Ünlütürk, 1999; Tekinşen. 2000). Bunun yanı sıra kontam ine olan mıkroorganizmaların, dondurmaların muhafaza edil

-dikleri düşük sıcaklıkderecelerinde,uzunsürecanlı

kalabildikleri bildirilmişti r (DıQrak ve Özçel ik, 1991;

Akbulut ve ark.,1994).

Dondurmanın çok düşOk sıcaklı k derecelerinde muhafaza edilmesi, üretici ve

seneuan

ürünün

bo-zulması kon usu nda her ne kadarrahall atsa da, don-durma vasıtasıyla patojen lerin bulaşma riskini or-tadan _{kaldırmamaktadır} (Marshall ve Arbuckle, 1996). Dondurmaların mikrobiyoloj ik kaliteleri üze-rine_{yapılanaraştırmalar,} mikrobiyolojikkalitenin

üre-tim, muhafaza ve _satışa sunulma _{noktalarında}olum

-suz olarak etkilendiOiniortaya koymuştur (Kıvanç ve ark.• 1994; Rodriguez ve ark., 1993; Erol ve ark.,

1998; Sezgin ve ark., 1998; Şatırve Yaygın, 2000). Ayrıca kCıçük işletmelerde açık olarak tüke time

su-nulan dondurmaların mikrobiyolojik kalitelerinin, en-düstriye l düzeyde üretil miş ambalajl ı dondu rmalara

göre oldukça düşükolduOuyapılan araştırmalarlaor

-tava

konulmuştur (Ergü n ve _Cıvar, 1992; Warke ve

a

rk..

2000; Aslantaş, 2001; Bostan ve Akın, 2002).

Ergün ve Cıvar (1992), açıkolarak tüketima sunulan

dondurmaların toplam mezol ilik aerob ik m

ik-roorganizma ve kolilorm bakt eri bakımından

%100'unün uluslar arası standartlara uymadlQ ınl be -lirlemişferdir. Bostan ve Akı n (2002), endüstriyel dü

-zeyde üretilmiş

300

adet ambalajlı dondurmada

Sal

-monella spp

.,

Staphylococcus aureu

s

ve

Ese

herichia

collye

rasllamadıklarını bildirmişlerdir. Aslantaş

(2001), açık dondurmaların mikrob iyo lojik kalitesin in Türk StandardlarıEnstitüsü Dondurma Standardına uymadlOınl, ambalajlı dondu rmalann ise uygun

ol-duğunusaptamıştı r. Gel işTarihi:01.02. 2004 @:aguner@selcu k.edu.ır

i.SelçukÜniversites i Veterin erFakültesi.BesinHijye niveTeknolojisi AnabilimDalı.KONYA

GUNER,ARDıÇ.KELEŞ

Araştırma,

Konya

'da

peetaneoeıerceaçık

olarak

tüketıme

s

unulan

dondurmaların

m

ikrobiyoloj ik

ka

-Il

l

elerini

beürıemek amacıyla yapıldı.

Materyal ve Metol

Araştırmada,

K

onya'da

pa

stahanelerde

açık

00..

r

ak

t

üketima su

nulan dondurmalardan

46

adet sade

,

27 a

det

kakaolu

.

1

9

adet

l

imonlu ve

19

ade

t

ç

ilekli

n

umune asept

ik

şanlarda alınıp soQt,ık koşullarda

la

·

bo

ratuara getiri

ldi (

E

rkman,

2000)

.

N

umunelerin

m

ikrobiyolojik

a

naliz

inde

dökme

p

lak yö

ntemi

kullanıldı.

Toplam mezol

ilik

ae

robik

(T

MA)

mikroorganizmaların sayımı

için

pla

te

cccnt

agar

(

P

CA, Ox

oid

C

M463)

besiyerinde

30±

1

"

C'de

72

saat

,

k

olilo

rm grubu b

akteriler vole

t r

ed

b

ile

ag

ar

(VRB

A

,

Oxoid

C

M 107) b

esiyerinde

30±

1

°

C'

de

2

4

sa

at,

Stap

hylococcus

aureus egg

yclk-telıunete

k

at-kııı

Baird

-Parker

agar (BP

,

Oxid

,

CM

027S)

be

-sive

rinde 37

±1

°

C'de 18

saa

t.

maya ve küf m

ik-r

oorganiZmalan

poıato

oextr

ose

sga

r

(

PDA,

Oxoid

CM139

) besiy

erinde

2O±PC'de S gün s

ü

reyle

plak·

lar

i

nkübe

edildi. ln

kübasyon

sonrası otuşan

k

oloniler

sayılarakdeğer1endirildi.

(Christen ve ark

.•

1

993

;

FIo-wers ve atk., 1993

;

Ho

ughlby

v

e

ark.

.

1993:

E

rkmen,

2000

).

Araştırmada

elde

edile

n

sonuçların

ort

alama

de-OBr1e

ri

Software paket

programı

SPS

SlPC

(versiyon

•

10

.0)

kullanılarak

be

lir1endi

(

Sieei v

e

T

ome.

1981

)

.

Bulgular

Dondurma numune

lerin

in

m

ikrobiyolojik

anal

iz

bulguıarı

Tablo t

'de, o

n

alama m

ik

r

oorganizma s

a-yıları bakı mından

dondurma

çeşitlerinin

ka

r-şılaştırılması Şekil

t

'd

e.

m

ikroo

rgan

izma

sayılarına

gö

re nu

munelerin oransal

daOllıml

T

ablo 2'

de gö

s-t

erilmekted

i

r

.

TaJ:ıM)1.Dondurma Numunelerinin Ortalam a

M

ikrobiyolojik

Analiz

Bu

lgulan

(kob'g)

Dondu"""

Toplam mezofilik KoIiform Maya-kcıt Staphy1OCOCCUS

çeşkti aerobik bak1eri

8"'eus

sade

X±$x(109,0) 5.0nO.17 2.9412.18 2.44±O.16 1.84±O.13

n:

46

3.2x lQ6 7.9xl O' 9.6 x lOl 11 adet!g

Mın(log,o)

3.30

1.

00

1.

00

1

.00

Max(109,0)

7.

89

6

.48

5

.60

3.26

Kakaolu X±Sx (109 '0) 4.92±Q.20 3.36±O.23 2.5S±O.21 2.13±O.20

n:

27 9.8xlOS 6.3xl()J 4.7xtoa 1.2x ı 03

Min

(109'0)

3.

30

1.60

1

.00

1.30

Max(109 '0) 7.18 4.70 4.76 4.48

limonlu _X±Sx(109'0) 4.96±O.35 2.3510 .26 2.16±O.17 1.5O±O.21

n:19 5.4xl()6 2.6xl()2 3.4 xl()2 1.7 adevg

Min(Jog,o)

3

.00

1.70

1.00

1.00

Max(109,0)

7.90

3.

54

3

.23

3

.30

e-o

X±Sx(IogIO> 5.74±O.33 3.S4tO.3 1 3_00±0.30 1.67±O.12

n:

19 2.5x107 6.9xlo- 1.9 xlO' 4.3 ade Vg

Min (109'0) 3.76

1.30

1.

00

1.

00

Konya'da Pastahaneler d e TüketimeSunulanDondurmaların...

Tablo2.MikroorganizmaSayıla n naGöreDondurmaNumunelerininOransal Dağılım ı

Dondurma Mikroorgan izma Toplam mezofilik Koliform Maya-küt Staphylococcus

çeşidi düzeyi aerobik bakteri aureus

n % n % n % n % <lxl0 1 21 45,65 23 50 37 80.44 lxlO'·2.0x102 2 4,34 2.0xl02·103 9 19.56 15 32.60 7 15.22 Sade 1.0xl 03-104 7 15.21 9 19.56 5 '0.86 2 4.34 n:46 1.0x104_{-105 17 39.95 2 4.34 2 4.34} 1.0x105-106 10 21.73 2.17 2.17 1.0xl06.107 9 19.56 2 4.34 >107 3 6.52 <1xl0' 10 37,03 9 33.33 20 74.07 lxl0'-2.0xl 02 1 3,70 2.0x102-103 5 18.51 13 48.14 6 22.22 Kakao 1.0xl 03·104 5 18.51 6 22.22 2 7.40 n:27 1.0x 104.105 10 37.03 5 18.51 3 11.11 3.70 1.0xl05-106 7 25.92 1.0xl 06•107 4 14.81 >107 3.70 <ıxlO' 13 68,42 11 57,89 17 89,47 1xl 0' ·2.0x l 02 2 10,52 5,26 5,26 2.0x102-103 3 15.78 5 26.31 5.26 Limon 1.0x103-104 7 36.84 5.26 2 10.52 n:19 1.0xl04-105 3 15.78 1.0xl 05-106 3 15.78 ı.Ox 106.107 5 26.31 >107 5.26 <ıxlO' 4 21.05 4 21,05 14 73.68 lxl0'-2.0xl02 5,26 2 10.52 2.0x102·103 3 15.78 6 31.57 3 15.78 Çilek 1.0x103·104 3 15.78 7 36.84 5 26.31 n:19 1.0xl04-105 3 15.78 2 10.52 2 10.52 1.0x105-106 6 31.57 3 15.78 5.26 1.0x l 06-107 3 15.78 >107 4 21.05

GÜNER.ARDl Ç,KELEŞ

Şekıl 1. OrtalamaMıkroorganızmasayılanYOnUnden DondurmaÇeşitlerinin Karşılaştırılması

Tartışma ve Sonuç

Toplam mezoli lik aerobik mikroorga nizma

sa-yısı sade dondurmala rda 3.30-7.891og10kob/g, ka-kaolularda 3.30- 7.18log10kob/g, Iimonlu larda 3 .00-7.90 log 10 kob/g,çüeklüerde 3.76-8.43 1og10 koblg arasmoatespıtedildi (Tablo1).Sade dondurmaların

01047.8 1, kakaojula rm 01040 .73, li monl uların 01036.83 ve çileklilerinde %63.14 oranında Türk Gıda

Ko-deksi Mikrobiyolojik Kriterler Tebliği'ne (Resmi

Ga-zete, 2001)uymadığı saptandı.Toplam mezofilik ae-rob ik mikroorganizma bakım ı ndan numunelerin büyükbiroranı n ı nuygunbulunmayışı , dondurmanın üretim ve satışa sunulma aşamalarında hijyen

ku-rallarına uyulmadığını çöstermektedir (Nielsen ve

Ullum, 1989; Temiz, 1999). Sade ve çifekli don

-durmalann toptam mezotilik aerobik mik

-roorganizma orta lama sayı sı diğer çeşitlere göre

daha yüksek bulund u (Tablo 1, Şekil 1). Bu durum

sadedondurmalarındahafazlasatılmas ından dolayı

dondu rmanın hava ve dondurma ekipmanlanyle

(örn., dondurma kepçesi) daha sık temasta ol

-masından kaynaklanablhr. Nitekim Ergün ve Cıvar

(1992). dondurma kepçelerinin bırakıldığı suların toplam mezol ilik aerobik mikroorganizma ve ko

-Iilorm bakteris i yönünden Onemli birkentaminasyon

kaynağı olduğunu iteri sürmüşle rdir. Çilekli don-durmatarda tespit edilen yüksek sayı, çileğin ısı iş­

lemlerinemaruz bırakı lmadan dond urma karışımına

ilaveedilmesi ndenkaynaklanabilir.

Araştırmada belirlenen toplam mezofilikaerobik

mikroorganizma sayısı birçok araştırmacı nın (Masud , 1989; Akyü z ve Andiç. 1992: Kıvanç ve

ark., 1994; Erol ve ark.. 1998; Şatır ve Yaygın. 2000; Yücel ve Çitak. 2000: Aslantaş. 2001; Gün -şen. 2001: Mukan ve Evliya. 2002) bulgularından

7

6

>

5

•

~

.

o

•

3

g

J ı

o

T~ KoıRımı Maya. l:ıJ

Staph

meı~

..

AıJ'eus

"'"

d S,"",

."'-

Olm"'"

O

ç"'"

yüksek, Çelik ve ark. (1995)'n ı n bulgularından

düşük bulunmuştur. Özcan ve Kurdal (1997), bu

araştırma bulgularına benzer olarak, toplam me-zofilik aerobik mikroorgan izma sayısı nın çilekli don

-durmalarda

ürrorauta

rta

göre daha fazla olduğunu

ileri sörrroşıerer. Benzer olarak Bcdnquez-Alvarez

ve ark. (1995),çilekıl dOndurmalardaki toplam me

-zolilik aerobik mikroorg anizma sayısını diğer d

on-durma çeşitlerinden daha yükse k ola rak b

il-dinnişlerdir. Pinter ve ark. (1991), çeşitli dondurmaların (çilek,sade,çikolatave malaga)t

op-lam mezofihk aerobik mikroorganizma yönünden

%29.17-%33.3oranında ispanyOıDondurma St an-dard'ına uymadığ ını tespit etmişlerdir. Erol ve ark.

(1998), inceledilde ri sade, çikoıatau ve meyveli

d0n-durma numunelerinin sırasıyta 'Y063.2. %73, %61.3

oranında Türk Standardlan Enstitüsü Dondurma

Standard'ına, le~lu ve ark. (1998), inceledilderi sade dondurmaların °/044'nOn Uluslar arası Süt Fe

-derasyonude!}er1erineuymadı!} ını belirtmişlerdir.

Kolilarm grubu bakteri sayısı sade do

n-durmalarda 1.00-6.48 logıo kob/g, kakaolularda

1.60-4.70 1og10kab/g, timonlularda 1.70-3.54 10910

kab/g , çileidilerde 1.30-5.90 Iog_ıo koblg arasında

saptandı (Tablo 1). Sade dondurmaların %49.97,

kakaolulann 0,459.24, hmontularm %15.78 ve çilekli

dondurmalarında %73.72·sinin koliform grubu b ak-teri sayısı bakımından Türk Gıda Kodeksi M ik-robiyolojik KriterlerTebliği'ne(Resmi Gazete,2001)

uymadlQı tespit edildi. Çilekli ve kakaolu don

-durmalann kotitcrm bakteri sayısıve uygun olmayan

numune oranı diğer çeşitlere göre daha yüksek

bu-lundu (Tablo 1, Tablo 2, Şekil 1). Dondurmaların

yüksekoranda kolttormbakt en ilekontamineolması

hijyen kurallarına uyulmadı!}ını ortaya koymaktad ı r

(Nlelsen ve Lıuum. 1989; Temiz, 1999).Ayrıca B

ed-riquez ve ark.(1993), yüksekdüzeyde tespit edilen

Enterobaclericeae

sayıs ının, küçük işletmelerde standartıarauygun mikrob iyolojik kalitedeürün üret

-menin ve salmanın ne derece güç ol d u ğ un un bir

göstergesi olduğunu ilerisürmüşlerdi r. Limonlu don

-durmatarda koliform grubu bakteri yönünden st

an-darda uygun olmayan numune oranı diğerçeşitlere

göre daha dOşük bulundu. Bu durum, urrorau d

on-durmaları n düşükpHde{ıerlerine (Özcanve Kurdal.

19n

)

sahipolmasıyla açıklanabilir.

Araştınnada elde edilen kotitcrm grubu bak

-terilerin ortalama sayısı birçok araştı rmacının (Akol

ve Uğur; 1984; Dığrakve Ozçelik, 1991: Kıvanç ve

ark., 1994: Çelik ve ark., 1995; Sezgin ve ark.,

1998: Kanbakan ve

çon

.

1999 : Şatır ve Yaygın,

2000: Warke ve ark., 2000; Yöcel ve Çitak, 2000;

Kıın)'ıı 'dıı1'1I ~ l lI lıa nl' lt'rd l'TükfiilIM'SunUIlinDondurm ala rın...

benze rlik

iç

ersindedir

.

Gallardo ve ark. (2000) i

n-celedıkıennumunelerde koliform bakterisi tespit

edü-mediQini bildirmesine karşın. Ergün ve Cıvar(1992),

core

u

rma

numunel erinin %100' ünde, Akyüz ve Ancliç (1992), %86.12'sinde, Akol ve UOur (1984) %7 1.44'ünde koliform üremesı saptamışlardır.

Bha

·

ralh Bushan Reddy

ve

ark. (1994) otellerden t

op-Iadıkları dondurma numunelerinin % 54.5'nin düşük kapasıteb sanş yerlerinden toplanan numunelerin o/065'nin standartta izin verilen üstsınınn (9OadetlrrJ)

üzerinde kolılorm bakteri içerdiOini bildirmişlerdir.

Warke

ve

ark. (2000), dondurmalarda tespit edilen kouto rm düzeyle rinin Hındistan Starx1ard Enstitüsü

tarafından bildirilen gıivenlik timillerinden 10-100 kat daha tazıa oIduOunu ileri sürmüşlerdir.

Ö

zcan

ve Kurdal (1997),bu araştırma bulgulanyta uyumlu

ota

-rak koliform sayısını çilekli dondurmalarda li

-monlularta göredaha

'az

la

olarak belirlemişlerdir.

Maya·kü! mikroorganizmaları tümçeşitlerdeo

r-talama 1.00-5.60 Iogl0 koblg arasındatespit edildi.

Maya-küf mikroorganizmaları bakımından, kakaolu,

!imonlu ve çile kli dondurmalann sırasıyla %66.65 . %15.78ve %56.88 oranındaTürkGıdaKOdeksiM

ik-robiyolojik KntenerTebliOrne (Resmi Gazete, 2001) uymadlOIsaptandı.

Araştırmada tespit edile n yüksek maya-kınsa

-yısı, bırçok araştı rmacının (Akyü z ve Andiç. 1992; Çelik ve arx., 1995; Şahr

ve

Yaygın 2000)

bul-gularıyta uyum içersindedir. Buna karşın Bostan

ve

Akın (2002), inceledikleri endüstriyeldondurmaların

mava-kut sayısı bakımından uluslar arası s

tan-danlara uygunolduOunubildirmişlerdir,

St

aph

ylococcus aureus

_sayısı 1.00 -4.48 IOg1 0 kobl g aras ında belirlendi. Dondurmaların %5.26

-%25.92 oranla rı nda Türk Gıda KOdeksi M

ik-robiyolojik Kriterler TebtiOi'ne (ResmiGazete,2001 ) uymadlOI saptand ı. Bu durum, özellikle küçük iş­

letmelerde, perso ne l hijyenine ve eOitimi ne yeterli

önem veri lmem esinden kaynaklanabilir (Akol ve UOur,1984;Temiz,1999;Tunçel, 1999 ).

Araşt ırmadaelde edilen

Staph

.

aureus

deoeneri

birçok araştırmacının (Oı~rakve Özçelik, 1991;Çelik

ve ark., 1995;Şatırve Yaygın 2000; Günşen, 2001) bulgulan yta uyum içersindedir. Mukan ve Evliya (2002) ile ROdriquez·Alvarez ve ark. (1995), in

-celedikleri örnekle rin hiç birisind e

5

taph.

aureus

tes-pit el mediklerini bildirmesine karşın, Koçak ve ark. (1998), numunelerin %4.3'üOOe, Kıvanç ve ark. (1994) , %52.2'sinde izol e ettiklerini bildirmişlerdir.

Günşen (2001), numunelerin % 6.6l'sinin, Kan -bakan

ve

Çon (1999) , %8.S-%10.8:inin

Staph.

au-reus

yönünden dondurma standardına uymadlOını

bildirmişlerdir.

Sonuç olarak. Konya piyasası nda tüketime s u-nulan dondurmalannmikrobiyoloj ik

kaute

slnln

duşük

oldu~u ve bUyük bir ~unluOunun Türk Gıda K

o-deksi Mikrobiyolojik Kriterter TebliOi'ne uygun ol -madlOI saptandı. Bu sonuçlar, açık olarak

t

ü

ke

u

rre

sunulan dondurmalannoeneummınartınlmasınmg e-rekliUQini ortaya koymaktadır. Ayrıca üretici ve sa

-tıcıların kaliteli hammadde temini, üretim teknolojisi

ve personel hijyeni konularında,

hizmet

içi eğitim kurslarına tabi tutulmasının uygunoIaca~1kanaatine

vanldı.

Kayna kl ar

AkbtAJt, N., Kınık,

O

.

"'it Kavas, G. (1994). Pato;enba k-tenlerindondurmadacanlıkalmase.eıennın tespıtı üzerıne biraraştırma. Gtda, 19, 6, 389-391.

Akol, N. ve Uğur, M. (1984). Istanbul piyasasında se

-tılmaktaolankaymaldıdondurmalannhijyenik kalrtesi

üze-rine araştırmalar.lstaı"ltıUOniv.Vet Fak.Derg.,10,1,5J..

59

.

Akyüz, N. ve AndIç, $. (1992). Van Ilinde üretilen don-durmalann duyı.ısai kmyasal ve rnikrotıiyokıfik o.z~ lilderinin beliı1enmesi üzerine bir araştırma. Yüzüncii Yıl Oniv.

a

.

Fak.

Derg

.,

2, 2,13-28.

Aslantaş, O. (2001). Kars Ilinde tüketıme sunulan

don-durrnaların bakteriyolojik kalitesi. Kafkas Oniv. Vel. Fak.

Derg.

.

7,2, 14J.147,

""""'" """""'" Aeddy, B" K _ Aeddy, Y.,

Ran-gancd\am, M., and Pacinanabha Redd'f, V. (1994). Bac-teriological quality olice creammarketed ın Tırı.J?3b a

PiIg-rWnageıownollndia

J.

Food.$ci.TecIvloI.,31.2,151·152.

Bostan, K veAkın, B.(2002).EndüstriyeldOllc:lu rmala rı n

mikrobiyok)jik kalilesi üzerine bir araştırma. Tr. J. vet.

Anim.seı.26, 623-629.

Çelik,C., Patır, B.,Saltan, S.ve Güven,A. (1995).EIa· zı{ı'd atüketime sunulandondurmalarınhijyenikkalitesive genel kolonisayısıilemelilenmavisiindirgemesüresiara

-sındaki korelasyonüzerine araştırmalar. vet. BiL. Derg.,

11,1,67·72.

Ohristerı,G.L.,Davidson,P.M.,McAaOister, J.S.and Roth,

l.A. (1993). Colilorm and Other ınceeter Bacterta. In:

Standard Melhodsforthe Examinationof Daiıy Products.

Marshall,R.T.,Ed., 16th ed., American PublicHealthAs·

sccıatco, Washington.

Dığrak, M.ve Ozçelik, S.(1991). Elazıı}'da tüketime su-nutandondurmalann mikrobiyolojik kalitesi. Gıda, 16, 3.

195-200.

ErgCIı, O. ve ClVar,

E.

(1992). Istanburda tüketime

su-nulan ambalajlı, ambalaJsız; yerli ve dhal dondurmalann genelmikrobiyolojikkaıııeleri.veıenoercm,3.1.29-31. Erkman,O. (2000). BasicMethods forthe Microbilogical

AnaIYSiS

ot Foods. University of Gaziantep Press.

Ga

·

ziantep-Turkey.

ErOı,

1.,

Küplülu, O.•Sınken" B.ve Çelik,T.H.(1998).

Art-kara'daki çeşıtli pastanelere

art

dondurmaların rmk

GONER,ARDıÇ, KELEŞ

22,345-352.

Flowers, A.S,Andrews, W., Donnely, CW. and Koenig,

E.

(1993). Pathogens in Milk and Milk Products.In: Stan

-dard Methods for the Examination ol Dairy Products. Marshall,R.T., Ed., 161hed.,American Public Health

As-sccıauon. Washington.

Gallardo, C.S., Gonzalez, J.A., Diz-Bengochoea, M., Castro, M.G., Rodriguez, LA. and Bengochea, M.D.

(2000). Hand-made ice

erearn

.

Microbiological proliles in

aHACCP system. Anmentane. 37, 318,19-24.

Günşen, U.(2001).Bursa IImerkezinde tüketima sunulan

dondurmaların hijyenik kaliteleri. Pendik Vel MikrobiyoL.

Derg.,32,1 ·2 ,31-36.

Houghtby,GA, Maturin, L.J. and Koenig, EK (1993).

MicrobiologicalCount Mel hods.in:Standard Methods for the Examination of Dairy Products. Marshall, R.T., Ed.,

16th

ec..

Arnercan Pubtc Health Association, Was·

hington.

Kanbanakan, Ü.ve çon. A.H.(1999). Denizli'de

üç

yıllık periyerta tüketime sunulan dondurmaların bazı mik·

roorganizmalar açısından incelenmesi. Standard, ocak

Sayısl,89-94.

Kıvanç, M., Yamaç, B. ve Kunduho{ılu, B. (1994).

Es-kişehir'de halkın tüketimine sunulan dondurmaların m

ik-robiyolOjik analizi.Gıda19.5,317·322.

Koçak, C., Akan,M.veYardımcı,H.(1998). Ankara'da tü-ketime sunulan dondurmalann bakteriyolojik kalitesi. An-kara Üniv.Vet.Fak.Derg.,45,1,131-134.

Lel oğlu ,N.,Kaya, O.ve Arıkan, S.(1998). Aydın'da

üre-tılen dondurmalann hijyenik kalitesinin incelenmesi. Bor-nova vet. Kontr. ve Araşt. Enst. Md. Derg., 23, 37,12 1-1

28-Marshall.R.T and Arbuckle,W.S.(1996).Ice Cream.51h Edit ıon,Chapman &Hall, New York.

Masud.T. 1989.Microbiological quality and publichealth

signiliciance ol ice-cream.J.Pak. Med. Assoc., 39, 102· 104.

Mukan.M. ve Evliya, B. (2002). Adana piyasasında tö-kelime sunulan sade-kaymaklı dondurmalann m

ik-robiyolojik kalitelerinin tüketici sağlığı açısından

de-ğenendirilmesi .Gıda. 27,6,489-496.

Nielsen,EW and Ullum,J.A. (1989). Dairy Technology 2. Danish TumkeyDairies Ltd.,Denmark

Özcan,T.ve Kurdal,E. (1997). Bursa Ilimerkezinde sa -tılanmeyvelidondurmalarınkimyasal ve mikrobiyolojik ni

-telikleriüzerinearaştırma.Gıda,22,3.217-225.

Pintor,M.C.,Allaro,M.F., Elejabaılia, M.and A1varez, R.

(1991 l.Aeromonassop..mesophilicaercces and total E

n-terobacteriaceae in bulkice ceram from Sar rta Cruz,

Te-nerite.222,61-63 .

Resmi Gazete (2001).Türk Gıda Kodeksi Mikrobiy olojik

KriterlerTebliği. TebliğNo: 24511.

Rodnguez,A. C.,Hardisson,A,Alvarez, R"

Anas,

A.and Sierra,A.(1993).

Enterooa

ctertaceae

in ice cream saidal relail in

'ren

ente .

Spain.Joumalol Food Qualily,17,4

23-427.

Hodriquez-Alvarez, C., Hardisson,A.,Alavarez,R., Arias,

A.and Sierra, A.(1995).Hygienic·Sanitary rroıcetcrster

Ice Cream SoId at RetailSale.ActaAlimenıaria,24, 1,6

9-BO.

Sezgin, E., Atamer, M., Yamaner, N., Odabaşı. S. Boz

-kurt,ş. (1998).Ankara'dasatıla npastanedondu rmala rın ın bazı nitelikleri üzerine araştırmalar. Gıda Sanayi, 52, 40-44.

Steel,

R.G.D.,and

'rcme.

J.H.(1981).Principlesand

Pt

o-cedures ol Statislics.2nd ed.Mc Graw- Hill Intemational

Book Company,Tokyo.

şeur.G.ve Yaygın,H.(2000).Antalyapiyasasındasatılan dondurmalarınhijyenikkalilesi ve kimyasa l özellikleri.Gıda

Bil.ve TeknoL.5,1 ,38-45.

Tekinşen.O.C. (2000). Süt Ürünleri Teknolojisi. 3. Basım,

SelçukÜniv.Basımevi,Konya.

Temiz,A. (1999).Gıdalarda Indikatör Mikroorganizmalar.

Alınmıştır: GıdaMiktobiyolojisi ,Mengi Tan Basrmevi,ızmir.

Tunçel, G. (1999). Mikrobiyal Bulaşma Kaynakları. Ahn-mıştır. GıdaMikrobiyolojisi,MengiTanBasımevi, ızmir. Ünlütürk, A (1999). Süt veSüt Ürünlerinde Mikrobiyolojik

Bozulmalar,Patojen MikroorganizmalarveMuhafaza Y

ön-temleri. Alınm ışt ı r. Gıda Mikrobiyoıoiisi, Mengi Tan B a-sımevi, ızmir.

Warke, R., Kamat,A, Kamal,M.and Thomas,P.(2000 ). Incidence of palhogenicpsyehrolr ophsinice eerams sold

in some retait ccuets in Mumbai,lndia.Food ContrOı, 11,

n

·83

.

Yücel,N.ve Çitak,S.(2000).Dondurma

ö

meuenooe

bazı

mikroorganizma ların varlığı üzerine bir araştırma. T