5-6 Yaş Aralığında Sizi Neler Bekliyor?
Bu yaşlarda çocuklar akranla ve kurallı oyunlardan keyif alırlar, akran ortamında vakit geçirmelerini sağlamak onlar için önemli ve destekleyicidir.
Anektod: Çocuğunuz artık yetişkinlerin rollerini taklit eder.
Gelişimsel Seyir
Çocukların yaşayacakları gelişim özellikleri ve değişimler, kişisel farklılıklar gösterse de genel olarak öngörebileceğimiz bir seyir izler.
Yetişkinler olarak bu değişimleri bilmek ve farkında olmak, hem kaygılarımızı gidermek hem de onlara destek olmak için önemlidir.
Bilişsel Gelişim
Biliş, ileri zihinsel süreçleri içerir. Zihinsel süreçler dikkat, algı, bellek, dil gelişimi, okuma ve yazma, problem çözme, anımsama, düşünme, akıl, yaratıcılık vb. özellikleri içermektedir. Bilişsel gelişim, doğumdan başlayarak çevre ile etkileşim ve çevrenin anlaşılmasını sağlayan bilginin edinilmesi, kullanılması, saklanması, yorumlanarak yeniden düzenlenmesi ve değerlendirilmesindeki
zihinsel süreçleri içine alan gelişim alanıdır. Bilişsel gelişimin desteklenmesinde yetişkinlerin rolü çok önemlidir. Anne babaların zengin uyarıcı çevre sunmaları (Doğa gezileri, kültürel geziler ve oyunlar…) çocukların gelişimlerini desteklemektedir.
5-6 yaş aralığında sizi neler bekliyor?
Artık tam anlamıyla bir okul çocuğudur.
Anaokulunda yeni bilgiler edinmekten; öğrenmekten keyif alır.
Başlangıç (İlk), orta, son pozisyonlarını isimlendirir.
20 nesneye kadar sayıp kaç tane olduğunu söyler.
1’den 10’a kadar olan rakamların isimlerini söyler.
1’den 10’a kadar olan rakamları sıralar.
Nesneleri genişlik ve uzunluk özelliklerine göre sınıflandırır.
Nesnelerin sıra içindeki yerlerini birinci, ikinci, üçüncü olarak isimlendirir.
1’den 25’e kadar olan rakamlar arasından ismi söyleneni gösterir.
Basit bir labirenti tamamlar.
Haftanın günlerini sıra ile söyler.
Model olunduğunda dörtgen çizer.
Basit arttırma işlemi yapar.
Doğum gününü gün ve ayı ile söyler.
Daha sonra ne olacağını tahmin eder.
Yarım ve bütün nesneleri gösterir.
1’den 100’e kadar ezbere sayar
Fiziksel Gelişim (Psikomotor)
'Motor’ kelimesi anlam olarak, hareketi ifade eder. Anne karnında iken her birey fiziksel olarak gelişmeye başlar. Dünyaya geldiğinde de bu gelişim hızlanarak devam eder. Önceleri refleks olan hareketlerin bazıları, refleks olarak ömür boyu devam ederken, bazıları da
zamanla organların bilinçli olarak kullanılması ile motor becerilere dönüşür. Nefes alıp vermek ya da göz kırpmak, ömür boyu bireyin istemi dışında da olsa devam eden refleksif hareketlerdir. Oysa tek ayak üzerinde sekmek ya da kağıt kesmek, organların kullanımının bilinçli olması ile yapılan eylemlerdir ve psikomotor gelişim içinde değerlendirilir. Psikomotor gelişim, yaşam boyu devam eden motor becerilerde ortaya çıkan davranışların kontrol altına alınması sürecidir. Söz konusu olan davranışlar; duyu organları, zihin
ve kasların birlikte çalışması ile ortaya çıkar.
Aşağıda belirtilen davranışların, bir yıl içerisinde sırası ile gerçekleşmesi beklenmektedir.
Denge tahtasında ileri ve yürür.
Ayak değiştirerek sıçrar.
Salıncağı harekete geçirip, sallanmaya devam eder.
Elinin parmaklarını açıp başparmağı ile hepsine dokunur.
Modele bakarak küçük harfleri kopya eder.
Kaydırağın merdiveninin basamaklarını çıkar.
Eliyle topa yön vererek, topu sürer.
Bir resmi %95 sınırların içinde kalarak boyar.
Kenarlarından 3 mm’den fazla kaydırmadan dergi veya gazetelerden resim keser.
Kalemtıraş kullanır.
Karmaşık resimleri modele bakarak çizer.
Kağıttan basit şekilleri yırtarak çıkarır.
İki kez taklit yoluyla kare kağıdı çapraz olarak katlar.
Yumuşak top veya fasulye torbasını tek eliyle yakalar.
Kendi başına ip atlar.
Sopa veya raket ile topa vurur.
Koşarken yerden nesneleri alır.
Bir ayağı ile sürüyerek vagon kullanır.
Yukarı sıçrayıp, havada dönüp tek ayağı üzerine düşer.
Çizgili kağıt üzerine adını yazar.
30 cm yükseklikten atlayıp topuklarının üstüne düşer.
10 saniye tek ayak üstünde gözleri kapalı desteksiz durur.
Sosyal-Duygusal Gelişim
Sosyal-duygusal gelişim, çocuğun duygularının farkında olması, kendini tanıması, yeterliliklerini ve sınırlarını bilmesi, hangi durumda nasıl davranacağını bilerek duygu kontrolünün olması, böylelikle iç dünyasında yaşadıkları ile çevrenin beklentileri arasında denge kurabilmesi, yaşadığı topluma uyum sağlaması olarak ifade edilir. Çocuk, duygusal gelişim sürecinde olumlu ve olumsuz duyguları
doğal bir şekilde yaşar. Olumlu duygulara uygun tepkiler vermek önemliyken, çocuğun olumsuz duygular yaşama sıklığı ve yoğunluğu da oldukça önemlidir. Sosyal-duygusal gelişimin niteliği anne-baba ve çocuk etkileşimi ile yakından ilişkilidir.
Aşağıda belirtilen davranışların, bir yıl içerisinde sırası ile gerçekleşmesi beklenmektedir.
Kendi ile ilgili kızgınlık, mutluluk, sevgi gibi duyguları ifade eder.
Sürekli gözetim olmadan 4-5 akranı ile paylaşarak oyun oynar.
Başkalarına oyunun veya etkinliğin kurallarını açıklar.
Yetişkinlerin rollerini taklit eder.
Yemek zamanı sohbete katılır.
Sözel muhakeme gerektiren oyun kurallarına uyar.
Sıkıntısı olan oyun arkadaşını rahatlatır.
Kendi arkadaşlarını kendi seçer.
Basit aletler kullanarak yapı-inşa oyunları planlar ve oynar.
Kendi için amaçlar belirleyip bu amaçlar doğrultusunda etkinliğini sürdürür.
Kukla oynatarak veya kendi rol alarak, hikayenin bir kısmını canlandırır.
Dil (Konuşma) Gelişimi
Dil gelişimi seslerin, kelimelerin, sayıların, sembollerin kazanılması, saklanması ve dilin kurallarına uygun olarak kullanılmasını içeren bir süreçtir. Dil gelişimi, doğumdan itibaren başlar ve yaşam boyu devam eder. Dil ve öğrenme arasında önemli bir ilişki vardır.
Çocuğun dil gelişiminde iletişim kurma, diğerlerinin dikkatini çekme, isteklerini duygu ve düşüncelerini iletme ihtiyacı vardır.
Aşağıda belirtilen davranışların, bir yıl içerisinde sırası ile gerçekleşmesi beklenmektedir.
Bir sesin yüksek veya alçak olduğunu söyler.
Az, çok, birkaç olan miktarları gösterir.
Ev adresini söyler.
En çok, en az olan miktarları gösterir.
Basit fıkralar anlatır.
Günlük deneyimlerini anlatır.
Konum ve hareket belirtmek için ‘İçinden’, ‘Uzağına’, ‘-a doğru’, ‘Üstünde/n’ sözcüklerini kullanır.
‘Niçin’ sözcüğünü içeren sorulara açıklayarak cevap verir.
Üç-beş bölümlük hikayeyi birleştirip anlatır.
Sözcükleri tanımlar.
“Bana…. tersini söyle” sorusunu cevaplar.
“Eğer…… yaparsan ne olur?” gibi akıl yürütme sorularını cevaplar.
‘Dün’ ve ‘Yarın’ı anlamlı olarak kullanır.
Yeni ve bilmediği sözcüklerin anlamını sorar.
Öğrenme Yaklaşımları
Aşağıda bireylerin yatkınlıklarının olduğu zeka türleri ve içeriklerine yer verilmiştir.
Araştırmalar her bir çocuğun kendine özel bir öğrenme yöntemi ve kapasitesi olduğunu göstermektedir.
Siz de çocuğunuzun aşağıdaki zeka türlerinden hangisine yatkın olduğunu keşfetmeye çalışabilirsiniz.
Yaş aldıkça, sizin de desteğiniz ile çocuklar yeni bilgileri hız ve kolaylıkla edinebilmektedir, ancak asıl önemli olan çocuklara öğrenme hevesi ve merakı aşılamak değil mi? Peki bunu sağlamak erken yaşlarda mümkün mü?
Anne baba olarak neler yapabilirsiniz bir bakalım.
Sizin sunduklarınız arasından tercih hakkı tanıyın.
Başarılarını değil, çabasını takdir edin.
Sorduğu sorulara bıkmadan, usanmadan, "Daha küçüksün." demeden yanıt verin.
Kitap okumayı önce siz sevin, ancak böylelikle yeni bilgiler edinme merakı olan bireyler yetiştirebilirsiniz.
Akranları ile kıyaslamayın.
Düşmesine, pislenmesine ve oyuncaklarını söküp, yeniden birleştirmeye çalışmasına izin verin.
Doğada zaman geçirmesini sağlayın.
Başlanılan işin bitirilmesi ile ilgili kararlı olun.
Ceza ve ödülden kaçının.
İyi ve kötü davranışları ile ilgili, her iki tarafta soğukkanlı olduğu bir zamanda durum ile ilgili sohbet edin. Koşulsuz sevin ve sizin istediklerinizi yapması için zorlamayın.
Kendi istediklerinin arkasından gitmesi için yüreklendirin.
Eğitime yeni bir yaklaşım getiren 'Çoklu Zekâ Kuramı' Harward Üniversitesi öğretim üyelerinden Howard Gardner tarafından geliştirilmiştir. Çoklu zeka kuramında, bireydeki tek zeka, “IQ” durumuna karşılık birçok zeka alanları ve yetiler bileşiminin var
olduğunu, bunlarında geleneksel kalıplaşmış sınavlar ile ölçülemeyeceğini bireylerin sadece yetenekli oldukları bir alanda uzmanlaşmaları yerine, sahip oldukları çoklu zekâ (Dilsel, mantıksal, uzamsal, müzikal, bedensel, sosyal, öze dönük, doğa ve moral zekâ...) alanlarında bireylerin uygun ve kapsamlı eğitimlerle geliştirilmelerini, teşvik edilmelerini sağlaması gerektiği savunulmaktadır.
Çoklu Zeka Alanları
Matematiksel-mantıksal kapasite:
Sayıları etkili bir şekilde kullanabilme, neden-sonuç ilişkisinden varsayımlar oluşturma, sorgulama ve soyut işlemler yapabilme yeteneğidir.
Görsel-mekansal kapasite: Görsel araştırma, fark etme, zihinsel benzeştirme, uzamsal akıl yürütme, hayalleri gerçekleştirme, içsel ve dışsal benzetmeleri birleştirme yetenekleridir.
Müziksel-ritmik (İşitsel) kapasite: Müzik formlarını algılama, ayırt etme ve müzikle ifade etme yetenekleridir.
Bedensel-kinestetik kapasite: Bireyin düşünce ve duygularını anlatmak için vücudunu kullanması, ellerini kullanarak yeni şeyler üretmesi yeteneğidir. Bir problemi çözmek, bir model inşa etmek veya bir ürün meydana getirmek için vücudunun belli organlarını kullanabilme yeteneğidir.
Sosyal kapasite: Çevresindeki insanların duygularını, isteklerini ve ihtiyaçlarını anlama, ayırt etme, onlarla etkili iletişim kurabilme yeteneğidir.
Kişisel (İçsel) kapasite: Kendini tanıma ve kendisi hakkında sahip olduğu bu bilgi ve anlayış ile uyumlu davranışlar sergileme yeteneğidir.
Doğaya ilişkin kapasite: Yaşayan canlıları tanıma, onları belli karakteristik özelliklerine bağlı olarak sınıflandırma ve diğerlerinden ayırt etme yeteneğidir.
Sözel-dilsel zeka: Bireyin dile ait kavramları sözlü ya da yazılı olarak etkili bir biçimde kullanabilme yeteneğidir.
Oyun
Gelişim alanlarına dair oyunun katkısı sayesinde çocuklar hem yaşa bağlı gerekli yeterlilikleri kazanabilmekte hem de uzun yıllar sürecek olan okul yılları için de öğrenmeyi sevme ve okul gereklilikleri kapsamında yer alan; kalem kullanımı, gerek görülen süre boyunca bir etkinliğe odaklanma ve benzeri becerileri edinebilmektedirler. Yine oyun sayesinde çocuklar, akranları ve çevrelerindeki
diğer kişiler ile sağlıklı ilişkiler kurmayı ve ilişkilerini yönetebilmeyi de deneyimlemiş olmaktalar.
Zeka Alanlarını Geliştirmeye Yönelik Oyun ve Oyuncak Önerileri
Bu yaşlarda çocuklar akranla ve kurallı oyunlardan keyif alırlar, akran ortamında vakit geçirmelerini sağlamak onlar için önemli ve destekleyicidir.
Sosyal aktivitelerden oldukça keyif alan ve toplum düzen ve kurallarına uyum gösterebilme becerisinde ciddi bir artış olan 4 yaş çocuğu ile çocuk oyunlarına (Tiyatro-müzikal) gitmeye başlamanız hem erken yaşlar itibarıyla kültürel aktivitelerden keyif almaya
başlamasına hem de bu oyunlar aracılığı ile birçok kazanım edinmesine yardımcı olacaktır.
Çocuk ansiklopedisi benzeri kitaplardan keyif alan 5 yaş çocukları için, kitapçıları beraber dolaşmak ve uygun gördüğünüz zaman, uygun gördüğünüz sayıda, uygun gördüğünüz kitabı beraber almanız ve evinizde okumanız da yine kitap seçme, eve gidene kadar
içindekileri merak etme gibi kitap-okuma sevgisini aşılamak adına yardımcı olacaktır.
Ailece oynayacağınız kutu oyunları hem ilişkileri hem de bir etkinliğe belirli bir süre boyunca dikkatini yoğunlaştırabilme becerisini geliştirmesine destek olacaktır.
İnşaat oyunları ve doğada geçen zaman da bu yaş grubu çocuklarının ihtiyacına yönelik ve çocukların sizlerle yapmaktan keyif alacakları etkinlikler.
