• Sonuç bulunamadı

AlıĢılmıĢın dıģında olan ve nadiren görülen doğa olayları ekstrem doğa olayları (sıra dışı, doğadaki uç değerler) olarak tanımlanır.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "AlıĢılmıĢın dıģında olan ve nadiren görülen doğa olayları ekstrem doğa olayları (sıra dışı, doğadaki uç değerler) olarak tanımlanır."

Copied!
11
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

12.SINIF SORU VE KISA NOTLAR EKSTREM OLAYLAR

AlıĢılmıĢın dıĢında olan ve nadiren görülen doğa olayları ekstrem doğa olayları (sıra dışı, doğadaki uç değerler) olarak tanımlanır.

Ekstrem Doğa Olayları

Ekstrem doğa olayları kaça ayrılır? Adlarını yazınız.

Dünya Meteoroloji Örgütüne göre mevsim normallerindeki sıcaklıkların ortalama maksimum sıcaklıklardan 3 ila 5 derece üzerinde art arda 5 gün veya daha fazla süre ile devam etmesine sıcak hava dalgası denir.

Sıcaklık değerlerinin mevsim normallerinin altına düĢmesi ve düĢük sıcaklıkların uzun bir süre devam etmesi de soğuk hava dalgası olarak ifadeedilir.

Rusyanın Sibirya bölgesindeki Yakutsk sehrinde Sıcaklık -52 °C’nin altına inmediği sürece okullar ve

resmî kurumlar tatil edilmiyor. Bölge mineral açısından ise oldukça zengin. Yakutsk dünyada elmas üretimininbeĢte birinin gerçekleĢtirildiği veRusya’da bulunan altın madenlerinin yüzde40’ının bulunduğu bir Ģehir.Ayrıca Ģehirde gaz ve petrol rezervleri de bulunmaktadır.

Fırtınalar ve Tropikal Rüzgârlar

Saatteki hızları 62-117 km arasında değiĢen güçlü hava akımlarına fırtına denir. Yağmur, kar (tipi), dolu, buz, toz ve kum fırtınası gibi türleri vardır. Bazen Ģiddetli rüzgârlarla beraber ĢimĢek, yıldırım, yağmur ve dolu yağıĢları bir arada görülür. Bu hava olayına boran denir.

Fırtına türlerinden biri olan buz fırtınaları ise nadiren görülür ve yer yüzeyinin çok soğuk olduğu durumlarda Yağan yağmurun yere düĢer düĢmez donmasıyla meydana gelir.

AntarktikaKümülonimbüs bulutları içerisinde oluĢmuĢ, yeryüzüne kadar uzanan sarmal hareketlerle dönen rüzgârlara hortum denir.

. Dünya’nın en yağıĢlı yeri Hindistan’ın kuzeydoğusundaki Mawsynram (Masinram)bölgesidir. Birkaç kilometre doğudaki Cherrapunji (Çerapunçi) ise Dünya’nın en yağıĢlı ikinci bölgesidir.

KURAKLIK

Kuraklık; meteorolojik, tarımsal ve hidrolojik kuraklık olarak geliĢir. Meteorolojik kuraklık yağıĢlarda görülen Azalma ;tarımsal kuraklık bitkilerin yetiĢme süresince ihtiyaç duyduğu suya ulaĢamaması ; hidrolojik kuraklık ise su rezervlerinde azalma olarak tanımlanabilir.

-93,2 °C

) Tsunami

Depremler, volkanik faaliyetler, kütle hareketleri ya da meteor düĢmesi gibi olayların okyanus sularında salınımlar meydana getirerek oluĢturduğu dev dalgalara tsunami denir.

(2)

ç) Kütle Hareketleri

Yer kabuğunun bir parçasının yer çekiminin etkisiyle kütle hâlinde yamaçlardan aĢağılara doğru hareket etmesi kütle hareketi (heyelan, kaya düĢmesi ve toprak kayması) olarak adlandırılır. Kütle hareketlerinden biri olan heyelan genellikle eğim ve yağıĢın fazla olduğu, tabakaların eğime paralel uzandığı killi arazilerde oluĢmaktadır. Depremler ya da insan faaliyetleri de kütle hareketlerini tetikler. Kütle hareketleri, gerçekleĢtiği yere göre farklı sonuçlar doğurabilmektedir. Örneğin dağlık bir alanda akarsu yatağının önünü kapatacak

Ģekilde gerçekleĢtiğinde heyelan setgölleri gibi yeni bir yeryüzü Ģekli oluĢtururken bir yerleĢim alanında oluĢtuğunda can ve mal kayıplarına neden olmaktadır.

Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru sözcükleri yazınız.

1. Deniz ve okyanus diplerinde meydan gelen Ģiddetli depremlerden hemen sonra ... oluĢur.

2. En yıkıcı olan depremler levha sınırlarında oluĢan ……….. depremlerdir.

3. Kuraklığın oluĢumunda……….bilinçsiz kullanımı da etkilidir.

4. ġiddetli rüzgârlarla beraber ĢimĢek, yıldırım, yağmur ve dolu yağıĢlarının bir arada görüldüğü hava olayına ……….. denir.

5. Yer yüzeyinin çok soğuk olduğu durumlarda yağan yağmurun yere düĢer düĢmez donmasıyla meydana gelen olaya………..denir

KÜRESEL ĠKLĠM DEĞĠġĠMĠ

(3)

Doğal faktörler veya insanların beĢerî ve ekonomik faaliyetleri nedeniyle atmosferin gaz bileĢiminin bozulması sonucunda, iklim de gözlenen değiĢimler küresel iklim değişimi olarak adlandırılır.

Atmosferin Sera Etkisi: GüneĢ’ten gelen kısa dalga boylu ıĢınlar yeryüzü tarafından soğurulduktan sonra uzun dalga boylu ısı enerjisi olarak geri salınır. Uzun dalga boylu ısı enerjisinin atmosferdeki su buharı, karbondioksit, metan, azot oksit gibi sera gazları tarafından soğurularak atmosferi ısıtmasına atmosferin sera etkisi adı verilir

Son 150 yıldır enerji üretimi, ulaĢım ve sanayileĢme gibi insan etkinlikleri sonucu atmosferde artan sera gazları ve parçacıklar atmosferin sera iĢlevini kuvvetlendirerek küresel ısınma olarak adlandırılan sıcaklık artıĢına neden olmuĢtur.

Küresel iklim değiĢimi, insanların atmosferdeki kimyasalların dengesini bozması ve atmosferin sera etkisine

Müdahalesi ile gerçekleĢmiĢtir BeĢerîveekonomik faaliyetler sırasında atmosfere salınan subuharı,karbondioksit (CO2), metan (CH), azot oksit(N2O) ve ozon (O3) gibi sera gazları küresel iklim değiĢiminintemel nedenidir. Küresel iklim değiĢimineneden olan bazı insan faaliyetleri Ģunlardır:

Fosil yakıt kullanımı, ormansızlaĢma , tarım uygulamaları , Ģehir ısı adası , atıklar Küresel İklim Değişiminin Gözlenen ve Öngörülen Etkileri

Uç Değerdeki Hava Olayları ve İklim Şartlarının Değişmesi Meteorolojik ve Hidrometeorolojik Kökenli AfetlerinArtması Ekonomik ve Sosyal Etkilerin Ortaya Çıkması:

Buzulların erimesi

Deniz seviyesinin yükselmesi

Okyanus sularının asitliliğinin artması Biyoçeşitliliğin azalması

Çölleşme; Sıcaklık artıĢı ve yağıĢ miktarlarında düĢme olarak adlandırılan kuraklık çölleĢme tehlikesini beraberinde getirmektedir.

Çölleşme; kurak, yarı-kurak iklim bölgelerinde arazinin yağıĢ alma, su tutma kapasitesinin azalması ve doğal bitki örtüsünün tahrip olarak toprak erozyonunun yaĢanmasıdır. Kısacası çölleĢme, toprağın susuz- laĢması ve çoraklaĢmasıdır.

Çölleşmenin Nedenleri

1. Ġklim değiĢikliği sonucu yaĢanan kuraklık 2. Bitki örtüsünün tahrip edilmesi

3. Nüfus artıĢı ve su kaynaklarının fazla tüketimi 4. YanlıĢ tarım ve sulama uygulamaları

5. AĢırı otlatma

Çölleşmeyi Önlemek İçin Alınabilecek Önlemler 1. Doğal kaynakların israf edilmeden kullanılması

2. Bilimsel ölçütlere göre arazi kullanım planlarının yapılması 3. ÇölleĢme ile mücadelede yerel halkın sürece dâhil edilmesi 4. Su kaynaklarının korunması

5. Bitki örtüsünün korunması ve ağaçlandırma çalıĢmalarının yapılması 6. Bölge Ģartlarına uygun tarım ürünlerinin tercih edilmesi

7. AĢırı ve yanlıĢ sulamanın önüne geçilerek damla sulama gibi yöntemlerin tercih edilmesi 8. Mera ve otlakların aĢırı otlatmaya karĢı korunması

Damla sulama yöntemiyle yaklaĢık %50 su tasarrufu sağlanır.Tarımda kullanılacak suyun bir boruyla taĢınıp bitkinin kök bölgesine damlalar hâlinde verilmesine damla sulama adı verilir.

Kyoto

Protokolü’ne göre

• Ülkeler sera gazı salınımını 1990 yılı seviyesinin %5 altına çekecektir.

• Fosil yakıtlar yerine alternatif enerji kaynakları kullanılacaktır.

(4)

• Az enerji tüketen sistemlere geçilecektir.

Protokol, 2013-2020 yıllarını kapsayan taahhüt dönemine girmiĢtir. Doha’daki (Katar) toplantıda yapılan değiĢiklik ile 2020 yılında sera gazı salınımlarının %18 azaltılması kararlaĢtırılmıĢtır.

Paris İklim Anlaşması

Paris Ġklim AnlaĢması, BirleĢmiĢ Milletler Ġklim DeğiĢikliği Çerçeve SözleĢmesi çerçevesinde sera gazları salınımını azaltmaya yönelik önlemleri içeren bir anlaĢmadır. 191 ülke tarafından imzalanmıĢ ve 2016’da yürürlüğe girmiĢtir. AnlaĢmanın baĢlıca amaçları Ģunlardır:

• Küresel sıcaklık artıĢının 2 0C altında kalmasını sağlamak

• Sera gazı salınımını azaltmak

• Çevreci, sürdürülebilir ekonomi politikalarına önem vermek İnsanlığın Ev Ödevi: Küresel İklim Değişimiyle Başa Çıkmak

Tüm insanları ve geleceğimizi ilgilendiren küresel iklim değiĢimine karĢı etkilerin azaltılması ve uyum sağlama olmak üzere iki yöntemin birlikte uygulanması gerekmektedir.

Etkileri azaltmak için.

Karbon Salınımının Azaltılması, Tüketim Alışkanlığının Değiştirilmesi,Eneji verimliliği, ornamların korunması, geri dönüşüm

Küresel iklim değiĢiminin muhtemel zararlarını azaltmaya yönelik hazırlık ve savunma stratejileri uyum sağlama çalıĢmalarıdır.

Su Kaynaklarının Yönetimi,Afet risk yönetimi,Ekosistemlerin korunması, Sağlık Tedbirleri, Tarım ve Gıda Güvenliği:

1 numaralı konumda çölleĢme riskinin düĢük olmasının nedenlerini açıklayınız.

2 numaralı konumda çölleĢme riskinin yüksek olmasının nedenleri nelerdir?

3.ÇölleĢme riski yüksek olan 3 numaralı konumda çölleĢmenin önlenmesi için neler yapılmalıdır?

Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru sözcükleri yazınız.

1. Sanayi, ulaĢım, madencilik ve enerji üretimi gibi faaliyetler nedeniyle atmosferin gaz bileĢiminin bozulması sonucunda iklimde gözlenen değiĢimlere ... adı verilir.

2. Sıcaklık artıĢı ve okyanus sularının yükselmesi tropikal kuĢaktaki okyanuslarda yaĢayan ...

taĢlaĢarak beyazlaĢmasına ve barındırdığı canlı türlerinin neslinin tükenmesine yol açmaktadır.

3. Enerji üretiminde ... yakıtların kullanılması atmosferdeki sera gazı miktarını arttırmaktadır.

(5)

4. Atıkların tekrar kullanımına olanak sağlayan ... çöp miktarını azaltarak küresel iklim de- ğiĢimine karĢı katkı sağlar.

GEÇMĠġTEN GELECEĞE ġEHĠR VE EKONOMĠ

Tarım ve Hayvancılık Sektörünün Sosyal, Kültürel Hayat Üzerindeki Etkileri

Ekonomik faaliyetin tarım ve hayvancılık olduğu yerlerde nüfusun büyük bir kısmı kırsal kesimde yaĢar. Kırsal kesimde yaĢayan insanların en önemli etkinlikleri; toprağı sürme, tohum atma, fide dikme, hasat ve hayvanları otlatma Ģeklindedir. Ġnsanların sosyal ve kültürel hayatları da bu etkinliklere bağlı olarak Ģekillenir. Örneğin hava koĢulları, tarımsal üretimlerini doğrudan etkilediği için insanların günlük konuĢmalarında önemli yer tutar.

Kırsal kesimde yaĢayan insanların, bulundukları yerleĢmenin eksikliklerini gidermek için gönüllü veya zorunlu olarak

gerçekleĢtirdiği imece usulü sosyal hayatlarının bir parçasıdır. Bu durumun örnekleri ülkemizde olduğu gibi tüm dünya ülkelerinin kırsal yerleĢmelerinde de görülmektedir.

Turizm Sektörünün Sosyal ve Kültürel Hayata Etkileri

Ekonomik faaliyetin turizm ağırlıklı olduğu yerleĢmelerde ekonomik açıdan yaĢanan değiĢimlerin yanında sosyal, kültürel ve çevresel açıdan da değiĢimler yaĢanmaktadır. Turizm, bu yerleĢmelerde yaĢayan insanların dünya görüĢlerini, anlayıĢlarını, farklı ülkelerden gelen insanlarla ilgili düĢüncelerini etkileyebilen sosyal ve kültürel bir olaydır.

Sanayi ve Hizmet Sektörünün Sosyal ve Kültürel Hayat Üzerindeki Etkileri

Ekonominin sanayi ve hizmet sektörüne dayalı olduğu kentlerde, ekonomik etkinlikler kent yaĢamı ve kent kültürünün oluĢmasında belirleyici role sahiptir. Sanayi ve hizmet sektörünün olduğu yerlerde çalıĢma

zamanları dıĢındaki serbest zamanlar kentin sunduğu sosyokültürel imkânlardan yararlanılarak geçirilir. Tiyatro, sinema,konser ve spor alanları;

ġehirlerde çocuklar için okul öncesi eğitim görebileceği kurumların, bilim sanat merkezlerinin, çocuk parklarının daha çok olması çocukların bedensel, biliĢsel ve sosyal geliĢimine katkı sağlar .

Mesleki eğitim merkezleri, meslek sahibi olamayan, yeni meslek edinmek isteyen veya belirli biralanda kendini geliĢtirme ihtiyacı hisseden kiĢiler için ĢehirleĢmenin yoğun olduğu alanlarda sunulan imkânlardan biridir.

ġehir hayatında engelli insanların topluma katılması, gündelik yaĢam içinde yer almasına yönelik olanaklar vardır,.

(6)

Haliç’teki Değişimin Sosyal ve Kültürel Etkileri

ĠĢlevini yitirmiĢ ve kullanılmayan sanayi tesisleri bu projeler ile birer kültür merkezine dönüĢtürülmüĢtür.

1835 yılında kurulan Feshane-i Amire eskiden bir fes üretim fabrikası iken günümüzde fuar, kongre ve kültür merkezine dönüĢmüĢtür

Osmanlı Dönemi’nde gemi çapası üretim atölyesi olarak kullanılan lengerhane binası, günümüzde müze hâline getirilmiĢtir.gibi.

SĠLĠKON VADĠSĠ

Silikon Vadisi’nin tarım bölgesi olduğu zamanlarda toprağı sürme, tohum atma, hasat ve hayvan otlatma insanların baĢlıca etkinliği iken bu etkinliklere bağlı olarak insanların çalıĢma koĢulları, yaĢadıkları evler ve çevresindekilerle iliĢkileri sosyal yaĢam biçimlerini oluĢturmuĢtur.

Günümüzde Silikon Vadisi; donanımdan yazılıma, medya firmalarından Genel Ağ Ģirketlerine kadar dünyanın En zengin yatırımcılarının bulunduğu bir teknoloji merkezi hâline gelmiĢtir.Burada yaĢayan insanların eğitim seviyesi yükselmiĢ ve bu değiĢim yaĢam tarzlarının ve kültürlerin de değiĢmesini sağlamıĢtır.

Şehirleşme, Sanayi ve Göç İlişkisinin Toplumsal Etkileri

Ġnsanlar, Neolitik Dönem baĢlarında (yaklaĢık on bin yıl önce) avcılık ve toplayıcılık yaptığı göçebe yaĢamdan tarım faaliyetleriyle yerleĢik yaĢama geçmeye baĢlamıĢtır. Özellikle Mezopotamya’nın tarımsal faaliyetlere uygun olması bu bölgenin insanlar tarafından tercih edilmesini sağlamıĢ ve böylece bu alanlarda büyük yerleĢmeler oluĢmaya baĢlamıĢtır.Ekonomik geliĢmeler ve nüfus artıĢıyla birlikte ilk Ģehirler oluĢmaya baĢlamıĢtır.

Uzun yıllar tarım yerleĢmesiyle nüfusu ve yaĢam standartları belirli bir seviyede olan Ģehirler, 1750’deki Sanayi Devrimi’yle baĢta Batı Avrupa olmak üzereönüne geçilemez bir değiĢim yaĢamıĢtır. Önce maden kömürü, daha sonra petrolden gücünü alan makineler ham maddeleri mamul maddelere dönüĢtürmüĢ, yeni sanayi kolları ortaya çıkmıĢ ve üretilen maddeler çeĢitlenmiĢtir.

GeliĢen ticaretle birlikte dünyanın uzak kesimleri birbirine bağlanmıĢtır.ġehirler, yeni ekonomik sistemin verimliliği ve bilimsel geliĢmeler sayesinde daha çok insanın evi hâline gelmiĢtir

Birbirleri ile sürekli etkileĢim hâlinde olan sanayileĢme, ĢehirleĢme ve göç; toplumun günlük hayatına getirdiği birçok iyileĢmenin yanında toplumsal ve ekonomik sorunlara da yol açmıĢtır.

Kentleşmeden Kaynaklanan Başlıca Sorunlar 1. Plansız kentleĢme ve gecekondulaĢma 2. Çevre sorunlarının artması

3. ĠĢsizlik artıĢı

4. Trafik yoğunluğu (Görsel 1.21) 5. Tarım ve orman arazilerinin kaybı 6. Gürültü kirliliğindeki artıĢ

7. Kent içi yeĢil alanlarının daralması 8. Güvenliğin azalıĢı

Kahve üretimi ve göçlerle büyüyen Ģehir Sao Paolo.aynı zamanda bu Ģehir ani büyüdüğü ve çok çeĢitli kültür karmaĢası iççinde olduğu için sürekli silahlı saldırılarda her yıl 6000 kiĢi öldürülmektedir.

Petrolden Gelen Zenginlik: Batman

Daha önceleri bir köy olan Batman petrolün bulunmasıyla önce bir ilçeye daha sonra da modern bir Ģehir haline gelmiĢtir.

Geçmişten Geleceğe Dünya Nüfusu

Dünya nüfusunun bu denli hızlı artmasına karĢı baĢta gıda, enerji, tatlı su, yerleĢilecek alan ve güvenlik gibi tüm insanlığı ilgilendiren konularda çözüm üretmek amacıyla çeĢitli projeler geliĢtirilmektedir.

Yaşam Kaynağımız: Suyun Geleceği

Hızla artan dünya nüfusunun en büyük sorunlarından biri kullanılabilir tatlı su ihtiyacıdır. Su, yerine baĢka birmaddenin ikame edilemeyeceği sınırlı bir doğal kaynaktır. Sağlıklı suya ulaĢmak, her Ģeyden önce temel bir insan hakkı olarak değerlendirilmelidir.

BM, mevcut su tüketimi eğilimlerini göz önüne alarak 2025 yılına kadar su kıtlığı yüzünden 700 milyondan fazla kiĢinin göç riski altında kalabileceğini tahmin etmektedir.

(7)

Şehir ve Yerleşme

ġehirler, yerleĢme anlamında artık doğal sınırlarına ulaĢmıĢtır. ġehir yerleĢmelerinde sera gazları emisyonunun fazlalığı, küresel iklim değiĢikliğinin yansımaları,tarım alanlarının ve ormanların tahribi ile artan ekolojik sorunlar insanların bunlara karĢı daha güçlü tedbirler almasını zorunlu hâle getirmiĢtir. Bu tedbirlerden biri, Ģehirlerin dikey doğrultuda büyümesidir.Buçözüm,kendi içerisinde birtakım sorunları da beraberinde getirdiğinden ekolojik ortamın korunması adına kalıcı biryöntem olarak görülmemektedir.

Çin’de hayata geçirilmesi planlanan ve Ģehirsel hava kirliliğini ortadan kaldıracak projelerden biri olan “yüzen deniz anası”, teknik olarak aerokist denen cihazlardır. Bu cihazlar sayesinde yaĢanmaz hâle gelen kentsel gökyüzü, asitli kirleticilerden arındırılacak, asit yiyen bu deniz analarında kullanılan sular, tekrar arındırılarak kullanılabilir hâle getirilecektir

Geleceğin Konutlarına Bir Örnek: Kapsül Kulesi

Dünya nüfusunun sürekli artması, yaĢam alanlarının sıkıĢması ve doğal kaynakların azalıĢ göstermesi gibi sorunlardan dolayı gelecek yıllarda evlerin kapsül dairelere dönüĢmesi olasıdır.

Tarımın Geleceği: Dikey Çiftçilik

Dikey tarım da denen bu modelde çiftçilerin ürettiği tarım ürünlerinin Ģehirlere taĢınması yerine tarımsal

üretim Ģehirlerde yapılır. Bu tarım yönteminin Ģehirlerde gerçekleĢtirebilmesi için mimarisi özelolarak tasarlanmıĢ binalara ihtiyaç vardır

Geleceğin Ekonomisi

Yapay Zekâ

Yapay zekâ, insan varlığında gözlemlediğimiz ve“akıllı davranıĢ” olarak adlandırdığımız davranıĢları gösterebilen bilgisayarlardır.

BaĢta ticari Ģirketler olmak üzere tüm çevrelerce kullanılması beklenen akıllı sözleĢmeler sistemi;

Yapay zekâ desteği ile hiçbir hukuk veya yazılım bilgisine ihtiyaçduyulmadan hukukenbağlayıcılığı Olan bir“akıllı sözleĢme” oluĢturulabilir.

Uzay Madenciliği

Dünya nüfusunun hızla artması ve doğal kaynakların hızla tükenmesi nedeniyle yeni kaynakların aranması zorunlu hâle gelmiĢtir. Dünyadaki doğal kaynaklar artan ihtiyaçlara yetmediği için uzay madenciliği gündeme gelmiĢtir Değerli madenlere sahip olan gök taĢlarından çıkartılabilecek demir, nikel, titanyum, altın, manganez, paladyum ve tungsten gibi madenlerin getirisinin yakın bir gelecekte trilyon dolara ulaĢabileceği tahmin edilmektedir.

Kent Kültürü

Dolayısıyla kent, yalnızca günümüz insanına dahabüyük bir oranda iĢ ve yerleĢim olanağı sunan bir yer değildir.

Aynızamanda Dünyanın en uzak yerlerini kendine çeken; türlü bölgeleri, insanları ve etkinlikleri bir düzene Göre biçimlendiren;ekonomik,siyasal ve kültürel yaĢamın öncüsü ve denetleyicisi konumunda olan bir merkezdir.

Kültür; insan ve insan dünyası ile ilgili her türlü ürünü ve yaratıyı içerir, bunun yanı sıra kültür, insan iliĢkilerini Ve insanların birbirleriyle olan etkileĢimlerini de kapsar. Bu anlamda kültür bir toplumun maddi Ve manevi değerlerinin toplamını ifade eder.

(8)

Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru sözcükleri yazınız.

1. Kırsal kesimde yaĢayan insanların, bulundukları yerleĢmenin eksikliklerini gidermek için gönüllü veya zorunlu olarak gerçekleĢtirdiği faaliyetlere ... adı verilir.

2. Meyve bahçelerinin yaygın olduğu tarım bölgesinden dünyanın teknoloji merkezi hâline gelen bölge...olarakadlandırılır.

3. Kahve üretimi ile hızla büyüyen, yoğun göç alan ... Güney Amerika’nın en büyük yerleĢmesi hâline gelen Ģehirdir.

4. Sanayi Devrimi’yle birlikte belirli hızlarla artan Ģehir nüfus oranına günümüzde en fazla sahip olan kıta ...Kıtası’dır.

Türkiye’nin İşlevsel Bölgeleri

Buna göre bölgeler; Ģekilsel (formal) bölgeler ve iĢlevsel (fonksiyonel) bölgeler olmak üzere iki baĢlık altında toplanabilir

somut veriler ıĢığında sınıflandırılmıĢ bölgelere şekilsel bölgeler denir. ġekilsel bölgeler; toprak, su, tarım,hayvancılık, nüfus, yerleĢme ve sanayi gibi hem doğal hem de beĢerî unsurların ölçülüp sınıflandırıldığıalanlardır. Bu tür bölgeler, doğal ve beĢerî açıdan incelenerek ikiye ayrılır. ġekilsel bölgelerin ölçüm vesınıflandırmasının yer Ģekilleri, toprak ve iklim gibi doğal konulara göre belirlendiği bölgelere doğal şekilsel bölgeler; nüfus, tarım ve yerleĢme gibi beĢerî konulara göre belirlendiği bölgelere ise beşerî şekilsel bölgeler denir.

(9)

İşlevsel Yönetim Bölgeleri

Devletin ülkeyi kolayca yönetmesi, hizmetlerin yurt geneline ulaĢımının sağlanması, denetim için yasaların dikkate alınmasıyla ayrılan bölümlere göre yönetilen bölgelere işlevsel yönetim bölgeleri denir.

Ülkemizde yönetim; yerel ve merkeze bağlı yönetimler olarak ikiye ayrılır. Yerel yönetimler; belediye (büyükĢehir, il, ilçe, belde) ve muhtarlıklardır Merkeze bağlı yönetimler ise valilik ve kaymakamlıklardır.

İşlevsel Hizmet Bölgeleri

Hizmet sektörü içinde yer alan yönetim bölgeleri; sağlık, eğitim, pazarlama-ticaret, güvenlik, barınma-eğlence, ulaĢtırma-iletiĢim, rekreasyon-turizm faaliyetleriyle ilgili olarak belirlenen iĢlevsel bölgelerdir.

İşlevsel İstatistik Bölgeleri

Düzenli ve güvenilir bir biçimde tutulan istatistikler, ülkelerin geliĢip kalkınabilmesi için yapılan planlamalarda Önemli bir role sahiptir.Ġstatistiki verilerin kaynağını oluĢturan coğrafi alanlar ve bilimsel araĢtırmalar ıĢığında devlet tarafından istatistiki bölgeler oluĢturulur.

Türkiye Ġstatistik Kurumu (TÜĠK) Türkiye’nin sosyoekonomik yapısı hakkında her türlü veriyi elde etme görevini üstlenir. TÜĠK; istatistik bölge birimleri sınıflandırmasını, istatistik verilerin toplanmasını, bölgelere

özel sosyoekonomik çözümlemelerin yapılması ve bölgesel politikaların sınırlarının çizilmesini sistematik bir Ģekilde yapar.

İşlevsel plan proje bölgeleri

Bölgeler arası kalkınma farklılıklarının giderilmesinde bölgesel planlama yaklaĢımı kullanılmıĢ ve önemli sonuçlar elde edilmiĢtir. Bölgesel kalkınma planlarının temel amacı; bölgedeki ekonomiyi canlandırmak, yatırımları artırmak ve bölge halkının ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmaya katılmasını sağlamaktır.

Türkiye’nin Bölgesel Kalkınma Projeleri

Türkiye’de bölgeler arası ekonomik ve sosyal farklılıkları gidermek için bölgesel kalkınma çalıĢmaları baĢlatılmıĢtır.

Ekonomik ve sosyal kalkınma için gerekli hertürlü kaynağın,nüfus ve ekonomik faaliyetlerin ülkenin her yerinde dengeli dağılması hedeflenmiĢtir.

Güneydoğu Anadolu Projesi’nin Amaçları

Bu proje; Gaziantep,Adıyaman, ġanlıurfa, Diyarbakır, Mardin, Siirt,ġırnak,Batman ve Kilis illerinin tamamını Veya belli bir bölümünü içermektedir

En baĢta sadece sulama ve enerji yatırımlarını amaçlayan proje ile sosyal, kültürel ve ekonomik geliĢmele- rin sağlanması da hedeflenmektedir. Bu hedefler Ģunlardır:

• Ekonomik geliĢimi artırarak GAP bölgesinin diğer bölgelerle gelir farklılıklarını azaltmak

• Bölgedeki kır ve kent alanlarının altyapısını geliĢtirmek

• Konut ihtiyacını karĢılayıp mevcut konutları iyileĢtirmek

• UlaĢtırma hizmetlerinin yapılmasını sağlamak

• Bölgedeki eğitim seviyesini yükseltmek

• Kurumlar arasındaki eĢ güdümü sağlamak

• Sanayi, maden, tarım, ormancılık, sağlık, kültür, turizm ve enerji alanlarında Ģartları iyileĢtirmek Doğu Karadeniz Projesi’nin Amaçları

Artvin, Bayburt, Giresun,GümüĢhane, Ordu, Rize, Samsun, Tokat ve Trabzon illeridir

• Bölgenin sosyokültürel geliĢimini sağlamak

• Ekonomik yapıyı güçlendirmek

• UlaĢım ve iletiĢim hizmetlerini güçlendirmek

• Kıyı kesimde ürün çeĢitliliğini artırmak

• BaĢta yaylacılık olmak üzere turizm faaliyetlerini geliĢtirmek . Doğal kaynakların daha verimli kullanımını sağlamak

(10)

Yeşilırmak Havzası Gelişim Projesi’nin Amaçları Amasya, Çorum, Samsun ve Tokat’

• YeĢilırmak ve kollarında var olan kirlilik alanlarını tespit edip önlem almak

• Proje alanında erozyonla mücadele etmek için çalıĢmalar yapmak

• AkıĢ rejimini düzenleyici çalıĢmalar yapmak

• Proje bölgesinde ekonomik ve sosyokültürel kalkınmayı sağlamak için çalıĢmalar yapmak

Zonguldak Bartın Karabük Projesi (ZBK)

Zonguldak Bartın Karabük Projesi; kömüre ve çeliğe dayalı sanayiye olan bağımlılığı azaltarak yeni iĢ sahaları oluĢturmak için hazırlanan bir projedir.

.Bölgede özelleĢtirilen veya küçülme kararı alan bazı sanayi ve madencilik kuruluĢlarındaki değiĢimlerin sonucunda ortaya çıkacak ekonomik ve sosyal sonuçları belirlemek

• Yeni iĢ imkânları oluĢturularak bölge dıĢına göçün önüne geçmek

• Ġmalat sanayi ve hizmetler sektöründe yeni istihdam alanları oluĢturmak

• Özel sektörün yeni faaliyetlerinin geliĢtirilmesini sağlamak ve yatırım alternatiflerini belirlemek

• Bölgenin ağırlıklı ekonomik yapısını teĢkil eden tarım ve ormancılık faaliyetlerindeverimliliği artırmak

• Bölge için orta ve uzun dönemli bölgesel geliĢme planı hazırlamak

• Gelecek dönemlerde bölgede yapılabilecek yatırım alanlarını tanımlamak

Bölgede tarımın dıĢında kırsal kesimdeki kalkınmayı sağlayacak bir diğer sektör de turizmdir. Büyük bir bölümünü ormanlık alanların oluĢturduğu bölge, doğa turizmine katkı sağlayacak pek çok özelliği bünyesinde bulundurur. Küre Dağları Millî Parkı ve Yenice Ormanları bu alanlara en önemli örnektir (Görsel 2.16). Bölge, doğa turizmi yanında deniz, kültür ve kongre turizmi için de önemli potansiyele sahiptir. UNESCO “Dünya Miras Kenti” kapsamında yer alan Safranbolu ve Amasra,turizm açısından markaolma potansiyeline sahiptir

Konya Ovası Projesi (KOP)

KOP bölgesi, Aksaray, Karaman, Konya, Niğde, NevĢehir,Kırıkkale, KırĢehir ve Yozgat illerinden oluĢmaktadır.

1985 yılında baĢlayan bölgedeki çalıĢmalarla DSĠ yatırımlarınında içine alarak gerçekleĢtirilen sulama projesine KOP adı verilmiĢtir.

Konya Ovası Projesi’nin Amaçları

• Tarımsal yapıda değiĢimi ve sürdürülebilirliği sağlayarak sanayi, ticaret, ulaĢım ve enerji gibi sektörleri güçlendirmek

• Eğitim, sağlık, kültür ve diğer sosyal hizmetlere eriĢebilirliği artırmak

• Bölge içi ve bölgeler arası geliĢmiĢlik farklarını azaltmak

• Yenilikçi bir yaklaĢımla bölgenin rekabet gücünü geliĢtirmek

• Bölgenin ekonomik ve sosyal kapasitesini güçlendirmek

• Bölge halkının refah düzeyini yükseltmek

Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru sözcükleri yazınız.

1. Artvin, Bayburt, Giresun, GümüĢhane, Ordu, Rize, Tokat, Samsun ve Trabzon illerini kapsayan bölgesel kalkınma projesine...denir.

2. Bölge Ģekilsel ve...olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

3. Zonguldak Bartın Karabük Projesi bünyesinde yer alan Safranbolu ve ... UNESCO “Dünya Miras Kenti” kapsamında yer almaktadır.

4. Ülkemizin sosyoekonomik yapısıyla ilgili her türlü istatistiksel veriyi elde etme iĢi yasayla kendisine verilen kurum...dur.

(11)

Referanslar

Benzer Belgeler

Coğrafya bilimi; coğrafi ortamda doğal süreçler içerisinde meydana gelen değişimleri, insan etkinlikleriyle şekillenen beşerî ortamdaki değişimleri bir çalışma

3) Canlı ve cansız ortamlardan oluşan doğal çevrenn kendi içinde sürekli bir ilişki vardır. Bazı durumlarda canlılar doğal unsurları etkilerken bazı durumlarda ise

Sıcaklık farkı belirlendikten sonra hattaki ortalama sıcaklığa göre ısıtma ekipmanı boyutu (düz boru ve serpantin için uzunluk) seçilir. Yaygın olarak kullanılan düz

 Evrenin sınırları konusunda ilk defa Bruno, yıldızların da güneş sistemimiz gibi gökte asılı durduğunu, bizden başka canlıların da varolduğunu ve evrenin

Öğretmen özel eğitimde fen ve doğa etkinliklerini seçerken, planlarken ve uygularken çocukların ilgisini çeken basit konular seçmelidir.. Konular işlenirken,

 BYKH, insani kalkınmaya yönelik olarak yoksulluk ve açlığın ortadan kaldırılması, tüm bireyler için temel eğitim, toplumsal cinsiyet eşitliğinin

Bursa’dan Kuşadası’na giden ve aralarında ÇEKÜL Vakfı Başkan Yardımcısı ve TKB Danışma Kurulu Üyesi Mithat Kırayoğlu, Bursa Büyükşehir Belediyesi Kültür

A) Aşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerlere doğru sözcüğü/sözcükleri yazınız. Dünya’nın Ekvator’dan şişkin, kutuplardan basık, kendine özgü şekline