DOĞA ve İNSAN
cografyahocasi.com
NELER ÖĞRENECEKSİNİZ
Bu bölümde doğa ve insan etkileşimini, coğrafyanın konularını ve bölümlerini, coğrafya biliminin gelişmesine katkı sağlayan bilim insanlarını öğreneceksiniz.
Kazanım: 9.1.1. Doğa ve insan etkileşimini örneklerle açıklar.
Kazanım: 9.1.2. Coğrafyanın konularını ve bölümlenmesini açıklar.
Kazanım: 9.1.3. Coğrafya biliminin gelişi- mini açıklar.
Doğa; toprak, bitki, hayvan, deniz, okyanus vb. unsurlardan oluşur. Bu unsurlar, bir araya gelerek doğal ortamları meydana getirir. İnsan, kendisinden önce oluşmuş doğal çevrede yaşamını sürdürmeye başladığı andan itibaren doğa ile etkileşim hâlindedir.
1. Yaşadığınız çevrede ön plana çıkan doğal unsurlar hangileridir?
2. Doğa, yaşadığınız çevrede hangi amaçlar
için kullanılmaktadır?
Doğayı oluşturan ortamların birbirleriyle etkileşimi doğal ortamı
meydana getirir. Doğal ortam; litosfer (taş küre), atmosfer (hava
küre), hidrosfer (su küre) ve biyosferden (canlı küre) oluşur.
Doğayı Oluşturan Dört Temel Ortam
Litosfer (Taş Küre): Yerkürenin
katılaşmış üst kısmı, yer kabuğudur.
Atmosfer (Hava Küre): Yerküreyi çevreleyen gaz örtüsüdür.
Hidrosfer (Su Küre): Yer kabuğunun çukur alanlarını dolduran büyük su havzaları, buzullar, akarsular ve yer altı sularıdır.
Biyosfer (Canlı Küre): Litosfer, atmosfer ve hidrosferdeki canlı yaşam alanlarıdır.
Aşağıdaki tabloda doğayı oluşturan dört temel ortam ve bu ortamlara ait bazı unsurlar verilmiştir.
Doğal ortam unsurlarının hangi temel ortamla ilişkili olduğunu tablodaki ilgili alana işaretleyiniz.
Doğal şartlar altında gelişen olayların oluşturduğu ortama doğal ortam adı verilir.
Doğal şartlar altında gelişen olayların oluşturduğu ortama doğal ortam adı verilir.
İnsanın yeryüzünde gerçekleştirdiği bütün faaliyetleri oluşturan ortama beşerî ortam denir.
İnsanın yeryüzünde gerçekleştirdiği bütün faaliyetleri oluşturan ortama beşerî ortam denir.
Doğal ortam ile beşerî ortamın birlikteliğinden oluşan en geniş yaşam alanına coğrafi ortam denir.
Doğal ortam ile beşerî ortamın birlikteliğinden oluşan en geniş yaşam alanına coğrafi ortam denir.
İnsan, coğrafi
ortamda yaşamsal etkinliklerini
gerçekleştirirken yaşadığı yerin
doğal ortam özellikleri ile
etkileşim hâlindedir.
İnsanlar,
çeşitlenen ve artan ihtiyaçlarını
karşılayabilmek için doğaya
birtakım
müdahalelerde bulunmuştur.
Aşağıdakilerden hangisi, insanın doğaya olan etkisine örnek gösterilemez?
A) Kloroflorokarbon gazlarının artmasıyla ozon tabakasının seyrelmesi
B) Denizlerdeki kirlenmeye bağlı olarak biyoçeşitliliğin giderek azalması
C) Her yıl farklı sayıda tropikal siklonun meydana gelmesi D) Kişi başına düşen tatlı su miktarının giderek azalması E) Yağmur ormanlarının büyük bir hızla yok olması
2011 - YGS
Doğal ve beşerî unsurlar birbirleriyle karşılıklı etkileşim içindedir.
Aşağıdaki durumlardan hangisinin beşerî faaliyetler üzerindeki olumsuz etkisi diğerlerinden daha fazladır?
A) İtalya’da Etna Yanardağı çevresinde toprakların geçirimli olması sonucu tarımsal ürün çeşitliliğinin azalmasının
B) Şiddetli lodos nedeniyle Çanakkale Boğazı’nda deniz ulaşımının aksamasının C) İzlanda’da meydana gelen volkanik patlamalar sonucu kül ve toz bulutlarının hava trafiğini etkilemesinin
D) Konya Havzası’nda obrukların oluşumu sonucu tarım alanlarının zarar görmesinin E) Antalya kıyılarında dalga aşındırması sonucu falezlerin gerilemesinin
2012 - YGS
İnsanlar, binlerce yıldır doğa ile uyum içerisinde yaşamaya devam etmiş ve bu süreçte doğanın özelliklerini keşfederek yaşamı kolaylaştırmaya çalışmıştır. Ancak zamanla insan-doğa etkileşiminde insan daha baskın bir duruma geçmiştir.
Buna göre aşağıdakilerden hangisi, parçada belirtilen duruma örnek gösterilemez?
A) Sulak alanların kurutularak tarım yapılması ve üretim artışı
B) Su kaynaklarına yakın alanların yerleşme yeri olarak seçilmesi C) Barajlar yapılarak sel ve taşkınlardan korunma, enerji üretimi
D) Kutuplara yakın alanlardaki yer altı kaynaklarının çıkarılması ve işlenmesi
E) Fay hatlarının bulunduğu alanlarda depreme dayanıklı yapıların inşa edilmesi
2014 - YGS
2019 - AYT
İnsan etkisine bağlı olarak doğal sistemlerde meydana gelen değişimler bütün canlı yaşamını ciddi oranda etkiler. Bu etkinin artarak devam etmesi hâlinde doğal sistemlerde geri dönülmez sorunların yaşanacağı öngörülmektedir.
Aşağıdakilerden hangisinin devam etmesi durumunda gelecekte bu sorunlar daha fazla ortaya çıkacaktır?
A) Enerji üretiminde fosil kaynakların kullanımının teşvik edilmesi B) İhtiyaç duyulduğu kadar tüketim yapılarak israfın önlenmesi
C) Enerji verimliliği yüksek teknolojilere geçilerek enerji tasarrufunun sağlanması D) Mevcut ormanların korunması ve ağaçlandırma faaliyetlerinin artırılması
E) Atıkların geri dönüştürülerek tekrar kullanımının sağlanması
İnsanlar; dünya üzerinde var olduğu andan itibaren doğal ortamdan yararlanmaya, ilerleyen zamanlarda da doğal ortamı şekillendirmeye başlamıştır. Zaman içinde insanın doğal ortamla ilişkisini konu alan coğrafya bilimi, bir bilim dalı olarak ortaya çıkmıştır ve bu bilim dalı günümüze kadar gelişim göstermiştir.
1. Coğrafya kavramı sizde neyi çağrıştırıyor?
2. Coğrafyanın gündelik faaliyetlere katkıları neler olabilir?
BİR BİLİM OLARAK COĞRAFYA
Coğrafi ortamdaki doğal ve beşerî olayları, insanla ilişkilendirerek inceleyen bilim dalına coğrafya denir.
Coğrafi ortamdaki doğal ve beşerî olayları, insanla ilişkilendirerek inceleyen bilim dalına coğrafya denir.
Coğrafya bilimi; coğrafi ortamda doğal süreçler içerisinde meydana gelen değişimleri, insan etkinlikleriyle şekillenen beşerî ortamdaki değişimleri bir çalışma metodolojisi içerisinde araştırır ve inceler.
Coğrafya bilimi; coğrafi ortamda doğal süreçler içerisinde meydana gelen değişimleri, insan etkinlikleriyle şekillenen beşerî ortamdaki değişimleri bir çalışma metodolojisi içerisinde araştırır ve inceler.
COĞRAFYANIN BEŞ TEMEL UNSURU
Mekâna bağlı tüm olayları kendi metot ve teknikleriyle araştıran modern coğrafyanın beş temel unsuru vardır. Bu beş unsurla coğrafya, diğer bilim dallarından ayrılır.
Konum Yer
(Mekan) Hareket
Bölge
Beşeri ve Fiziki Ortam
İlişkisi
COĞRAFYA BİLİMİ
Fiziki Coğraf ya B e ş e r i C o ğ raf ya
Jeomorfoloji Klimatoloji Hidrografya Biyocoğrafya
Kartoğrafya
Nüfus Coğrafyası Yerleşme Coğrafyası
Tarım Coğrafyası Siyasi Coğrafya Ekonomik Coğrafya
Tarihi Coğrafya
JEOMORFOLOJİ
Jeomorfoloji (Yer Şekilleri Bilimi)
Litosferi oluşturan unsurları (yer kabuğu, kayaçlar, topraklar), litosfer olaylarını (tektonizma,
volkanizma, dağ oluşumu vb.) ve yer şekillerinin oluşum süreçlerini (dağ, plato, ova,
vadi vb.) inceler.
Yararlandığı Bilimler Jeoloji (Yer Bilimi) Pedoloji (Toprak Bilimi)
Petrografi (Taş Bilimi) Jeofizik (Yer Fiziği Bilimi)
Kimya Fizik
KLİMATOLOJİ
Klimatoloji (İklim Bilgisi)
Atmosfer ve hava olaylarını (basınç değişimi, sıcaklık
değişimi vb.), iklim elemanlarını (sıcaklık, basınç ve rüzgârlar vb.)
ve yeryüzünde görülen iklim tiplerini (Akdeniz iklimi, muson
iklimi vb.) inceler.
Yararlandığı Bilimler
Meteoroloji
(Hava Olayları Bilimi) Fizik
HİDROGRAFYA
Hidrografya (Sular Coğrafyası)
Hidrosferi oluşturan çeşitli su ortamlarını (deniz, göl, akarsu vb.) ve hidrosferde
meydana gelen doğa olaylarını (su döngüsü,
akıntılar, dalgalar vb.) inceler.
Yararlandığı Bilimler
Hidroloji (Su Bilimi) Oseonografya
(Okyanus ve Deniz Bilimi) Limnoloji (Göl Bilimi)
Potamoloji (Akarsu Bilimi)
Hidrojeoloji
(Yer Altı Suları Bilimi)
BİYOCOĞRAFYA
Biyocoğrafya (Canlılar Coğ.)
Biyosferdeki bitki ve hayvan topluluklarının
genel özelliklerini, etkileşimlerini ve
yeryüzündeki dağılışlarını inceler.
Yararlandığı Bilimler
Biyoloji (Canlılar Bilimi) Botanik (Bitki Bilimi) Zooloji (Hayvan Bilimi)
Tıp
KARTOĞRAFYA
Yeryüzünün bütününün ya da bir bölümünün
düzleme aktarılma tekniklerini ve
haritalardan yararlanma esaslarını inceler.
Yararlandığı Bilimler
Matematik Geometri
İstatistik Fotogrametri
YERLEŞME COĞRAFYASI
Yerleşmelerin gelişimini, tiplerini, dağılışını;
yerleşmeyi etkileyen faktörleri ve mesken
tiplerini inceler.
Yararlandığı Bilimler
Arkeoloji (Kazı Bilimi) Tarih
NÜFUS COĞRAFYASI
Nüfusun özelliklerini, dağılışını, değişimini, hareketlerini ve nüfus politikalarını; bunların
coğrafi ortamlar ve olaylarla etkileşimini inceler.
Yararlandığı Bilimler
Demografi (Nüfus Bilimi)
İstatistik
(Sayısal Sınıflama Bilimi)
EKONOMİK COĞRAFYA
İnsanların tarım, hayvancılık, ormancılık, madencilik,
turizm, ticaret, sanayi, hizmetler vb. ekonomik
faaliyetleri ile bu
aaliyetlerin coğrafi olaylarla etkileşimini inceler.
Yararlandığı Bilimler
İktisat (Ekonomi)
SİYASİ COĞRAFYA
Devletlerin jeopolitik konumlarını ve
konumlarının
dış siyasetteki etkilerini inceler.
Yararlandığı Bilimler
Uluslararası İlişkiler Tarih
İktisat (Ekonomi)
TARİHİ COĞRAFYA
Geçmişin coğrafi özelliklerini
coğrafya biliminin yöntem ve ilkeleri
ile inceler.
Yararlandığı Bilimler
Arkeoloji Tarih
2 1 6 4 7 3 5 9 10
8
Coğrafya öğretmeni Şebnem Hanım, sınıfındaki öğrencileri gruplara ayırmış ve onlardan yaşadıkları yerin ekonomik, kültürel ve teknolojik imkânlarını araştırarak rapor hâline getirmelerini istemiştir. Buna göre;
Erinç grubu: Bölgelerinde ne tür hayvanların yetiştirildiğini ve kültür balıkçılığı ile uğraşan işletmeleri,
İzbırak grubu: Yaşadıkları alandaki İnternet, yazılı ve görsel medya hizmetleriyle bunların kullanılabilirlik durumlarını,
Tümertekin grubu: Bölgelerinde faaliyette bulunan iki termal tesisi ve bu tesislere kaynak olan sıcak suların çıktığı alanları rapor hâline getirerek sınıfta sunmuşlardır.
Grupların çalışma konularına bakıldığında aşağıdakilerin hangisinde, beşerî coğrafyanın alt dalıyla ilişkilendirilecek bir rapor çalışması yapılmamıştır?
A) Nüfus coğrafyası B) Turizm coğrafyası C) Tarım coğrafyası D) Enerji coğrafyası E) Ulaşım coğrafyası
YGS - 2013
• Bulunduğunuz yerleşmede ne kadar insan yaşıyor?
• Çevrenizde hangi ürünler yetiştiriliyor?
• Isınma ihtiyacınızı hangi kaynaklardan karşılıyorsunuz?
• Çevrenizdeki binaların yapımında ne tür malzemeler kullanılıyor?
Yukarıdaki sorularla yoklanmak istenen bilgiler arasında, coğrafyanın hangi alt alanına ait inceleme konuları yoktur?
A) Nüfus Coğrafyası B) Ulaşım Coğrafyası C) Tarım Coğrafyası D) Enerji Coğrafyası
E) Yerleşme Coğrafyası
YGS - 2017
Aşağıda, bir yörenin bazı doğal ve beşerî özellikleri verilmiştir.
• Günlük ve yıllık sıcaklık farkları fazladır.
• Kış mevsiminde karın yerde kalma süresi uzundur.
• Sıcaklık farklarının fazla olması yörenin enerji ihtiyacını artırmaktadır.
• Yaz sıcaklıklarına bağlı olarak tarımda sulamaya duyulan ihtiyaç fazladır.
Bu özellikler coğrafyanın hangi alt dalı ile daha fazla ilgilidir?
A) Hidrografya B) Jeomorfoloji C) Klimatoloji D) Biyocoğrafya E) Kartografya
2018 TYT
Bu grafikte numaralandırılarak boş bırakılan yerlere aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir?
I II
A) Nüfus Coğrafyası Siyasi Coğrafya B) Bitki Coğrafyası Nüfus Coğrafyası C) Turizm Coğrafyası Bitki Coğrafyası D) Siyasi Coğrafya Toprak Coğrafyası E) Toprak Coğrafyası Turizm Coğrafyası
2019-TYT
Aşağıdaki grafikte Beşerî Coğrafya’nın bazı alt dalları gösterilmiştir.
Beşeri Coğrafya
Enerji Coğrafyası
Yerleşme Coğrafyası
………….……I………..…..…
Ulaşım Coğrafyası
……….II………
NEDEN COĞRAFYA ÖĞRENMELİYİZ?
Doğal sistemlerin oluşum ve gelişim süreçlerini anlayabilmek, Doğal sistemlerin oluşum ve gelişim süreçlerini anlayabilmek,
Doğal ve beşerî süreçlerin kendi içindeki işleyişleri ile birbirlerini nasıl etkilediklerini ve bu işleyişin zaman içerisindeki değişimini anlayabilmek,
Doğal ve beşerî süreçlerin kendi içindeki işleyişleri ile birbirlerini nasıl etkilediklerini ve bu işleyişin zaman içerisindeki değişimini anlayabilmek,
Giderek birbirine bağımlı hâle gelen doğal ve beşerî süreçlerin birbirleriyle ilişkilerini Kavrayarak yaşanılan yerin konumu ile fiziksel ve kültürel özelliklerini öğrenebilmek, Giderek birbirine bağımlı hâle gelen doğal ve beşerî süreçlerin birbirleriyle ilişkilerini Kavrayarak yaşanılan yerin konumu ile fiziksel ve kültürel özelliklerini öğrenebilmek,
Coğrafi süreçlerin geçmişteki durumundan hareketle insanların yaşam tarzlarının zaman içindeki değişimini ve çevreyi nasıl etkilediklerini anlayabilmek,
Coğrafi süreçlerin geçmişteki durumundan hareketle insanların yaşam tarzlarının zaman içindeki değişimini ve çevreyi nasıl etkilediklerini anlayabilmek,
Coğrafi olaylara ilişkin olarak “nerede, nasıl ve niçin?” gibi sorular sorarak yaşanılan yer, bölge ve ülkenin ve tüm dünyaya ilişkin zihin haritasını oluşturmak,
Coğrafi olaylara ilişkin olarak “nerede, nasıl ve niçin?” gibi sorular sorarak yaşanılan yer, bölge ve ülkenin ve tüm dünyaya ilişkin zihin haritasını oluşturmak,
NEDEN COĞRAFYA ÖĞRENMELİYİZ?
Toplumun mekânsal organizasyonundan hareketle dünyadaki benzerlik ve farklılıkları
kavrayabilmek,
Toplumun mekânsal organizasyonundan hareketle dünyadaki benzerlik ve farklılıkları
kavrayabilmek,
Yerel ve küresel ölçekte coğrafi olay ve olguların
mekânsal dağılımını tanıyabilmek,
Yerel ve küresel ölçekte coğrafi olay ve olguların
mekânsal dağılımını tanıyabilmek,
Fiziksel çevre ile toplum arasındaki ilişkileri ilgilendiren konularda doğru kararlar verebilme
yeteneğine sahip olabilmek,
Fiziksel çevre ile toplum arasındaki ilişkileri ilgilendiren konularda doğru kararlar verebilme
yeteneğine sahip olabilmek,
Dünyadaki sınırlı doğal kaynakların kullanımına ve korunmasına yönelik planlamalar konusunda
akılcı karar verebilme yeteneğine sahip olmak,
Dünyadaki sınırlı doğal kaynakların kullanımına ve korunmasına yönelik planlamalar konusunda
akılcı karar verebilme yeteneğine sahip olmak,
Giderek küreselleşen dünyada karşılıklı
bağımlılığı anlayabilmek ve dünya vatandaşı olabilmek için coğrafya
öğrenmeliyiz.
Giderek küreselleşen dünyada karşılıklı
bağımlılığı anlayabilmek ve dünya vatandaşı olabilmek için coğrafya
öğrenmeliyiz.
COĞRAFYA BİLİMİNİN
GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE GELİŞİMİ
Coğrafya kelimesi, ilk kez İlk Çağ’da (MÖ III. yüzyıl) Mısır’ın İskenderiye şehrinde yaşamış Erotesthenes tarafından kullanılmıştır.
Coğrafya ismi, Latince geo (yer) ve graphein (tasvir etmek) kelimelerinin birleşmesiyle geographica şeklinde ortaya çıkmıştır.
İlk Çağ’da Coğrafya
İlk coğrafi düşünceler Mezopotamya, Mısır ve Doğu Akdeniz Havzası’nda yaşamış düşünürler tarafından ortaya konulmuştur.
İlk Çağ’da coğrafi bilgiler gezilen yerlerin tasvir edilmesi ile basit planlar ve haritalar çizilmesi yöntemleriyle ortaya konmuştur.
İlk Çağ’da coğrafyaya katkı veren kişiler: Tales, Platon, Heredot,
Aristoteles, Amasyalı Strabon ve İskenderiyeli Batlamyus’tur.
Tales Heredot Aristoteles Strabon Batlamyus
Dünya’nın şekli ve yapısı ile ilgili
fikirler öne sürmüştür.
(M.Ö. 625-547)
Heredot insan çevre ilişkilerine
değinmiştir.
(M.Ö. 484-426)
Doğal kaynaklar ile devletlerin
gelişiminin ilişkisine değinen
Aristoteles coğrafya ile ilgili
ilk görüşleri ortaya koymuştur.
Strabon, Geographika (Antik Anadolu
Coğrafyası) adı verilen 17 ciltlik
bir çalışma kaleme almıştır.
Geographica Syntaxis adlı eserinde küremsi
dünya yüzeyinin haritalama yöntemlerini anlatmış, başta dünya haritası olmak üzere çeşitli haritalar
çizmiştir.
Batlamyus‘un
Dünya Haritası
Orta Çağ’da Coğrafya
Orta Çağ’da Türk-İslam ülkelerinde büyük bir aydınlanma çağı başlamış, bilimsel alanda önemli gelişmeler kaydedilmiştir.
İslamın etkisiyle namaz vakitleri, oruç süresi ve hac yollarının belirlenmesi gibi ihtiyaçların ortaya çıkması Müslüman bilim insanlarının coğrafyaya ilgisini artırmıştır.
Orta Çağ’da coğrafyaya katkı veren kişiler: El-Harizmi, El-Biruni,
Muhammet İdrisi, İbn Batuta, İbn Haldun.
Dünya’nın şekli hakkında kitap anlamına gelen Kitap Suret el Arz’ı
yazmıştır.
Dünya’nın boyutları, yarı çapı, çevresi ve
eksen eğikliği hakkında bilgi veren Kanun el
Maksudi’yi yazmıştır.
Kitabu Roger adlı eseri vardır.
Dairesel bir dünya haritası çizmiş ve
eserinde iklim tiplerini
anlatmıştır.
İslam dünyasının büyük kısmını ve Hindistan’ı gezmiş,
29 yıl süren seyahatleri boyunca edindiği
bilgileri
seyahatnamesinde toplamıştır.
Tunus’ta doğmuş olan İbn Haldun’un
Mukaddime isimli eserindeki
fikirlerinin etkileri günümüz bilim
dünyasında da hala sürmektedir.
El-Harizmi El-Biruni Muhammet İdrisi İbn Batuta İbn Haldun
Yeni Çağ’da Coğrafya
Orta Çağ’dan Yeni Çağ’a geçiş dönemindeki Rönesans hareketleri Avrupa’da coğrafya biliminin gelişmeye başlamasında etkili olmuştur.
Avrupalıların Çin ve Hindistan gibi Uzak Doğu ülkelerinin zenginliklerine ulaşma isteği birçok coğrafi keşfin yapılmasına neden olmuştur.
Coğrafi keşiflerin başında: Bartelmi Diyaz’ın Ümit Burnu’nu keşfi (1488), Vasco da Gama’nın Hindistan’a deniz yoluyla ulaşması (1497), Kristof Kolomb’un Amerika’yı keşfi, Magellan’ın başlatıp Sebastian Del Cano’nun tamamladığı dünyanın etrafının dolaşılması (1522) gelir.
Yeni Çağ’ın en önemli eserlerinden biri Belçika’lı Ortelius (Orteliyus) tarafından deri üzerine çizilmiş 70 haritadan oluşan ilk dünya atlasıdır.
Piri Reis
Bu dönemin ünlü denizcisi Piri Reis (1465-1554) çizdiği dünya haritası ve yazdığı Kitab-ı Bahriye isimli eserleriyle dünyaca tanınmıştır.
Katîp Çelebi
Evliya Çelebi
Katîp Çelebi’nin yazdığı Cihannüma (Dünya’nın Aynası) bu çağın en önemli coğrafya eserlerindendir.
Bu çağda yaşamış ünlü Türk seyyahı Evliya Çelebi (1611- 1682) Orta Doğu, Avrupa ve Kuzey Afrika’da birçok ülkeyi gezmiş, seyahatnamesinde gezdiği yerlerle ilgili bilgileri detaylı bir şekilde anlatmıştır.
Yeni Çağ’da Osmanlı Devleti’nde de coğrafya bilimi adına çok değerli eserler ortaya konulmuştur.
Piri Reis’in Dünya Haritası
Yakın Çağ’da Coğrafya
Coğrafyanın metodolojisi bu çağda oluşturulmuştur. Coğrafya biliminin bölümleri ve konuları günümüzdeki şeklini almış ve pek çok bilim insanı coğrafya bilimine yeni alanlar kazandırmıştır.
Bu dönemde coğrafya biliminin gelişmesinde Alman bilim insanları ön plana çıkmıştır.
Yakın Çağ’da coğrafyaya katkı veren kişiler: Von Humbolt,
Karl Ritter, Fredrich Ratzel, P. Vidal de la Blache.
Coğrafyanın metodolojisini
oluşturmuş,
coğrafya biliminin ilkelerini ortaya koymuş
ve fiziki coğrafyanın öncüsü olmuştur.
Çalışmalarını Cosmos
isimli eserinde toplamıştır.
Von Humbolt
Karl Ritter
Fredrich Ratzel Vidal de la BlacheCoğrafya İlminde Tarihi Esaslar ve Mukayeseli Genel Coğrafya adlı eserin
sahibi Karl Ritter beşerî coğrafyanın
öncüsü olmuştur.
Antropocoğrafya (Beşeri Coğrafya)
isimli eserini yazmıştır. Bunun
yanında siyasi coğrafyanın
kurucusu olmuştur.
Yakın Çağ’ın ünlü Fransız coğrafyacısı P. Vidal de la Blache
(Vidaldö la Bılaçhe) bölgesel coğrafya
akımının öncüsü olmuştur.
ÖLÇME ve DEĞERLENDİRME
Coğrafyanın bir dalı olan ...……….. iklimle ilgili konuları inceler.
………..………. coğrafyanın metodolojisini oluşturmuş, coğrafya biliminin ilkelerini ortaya koymuş ve fiziki coğrafyanın öncüsü olmuştur.
Yeni Çağ’ın ünlü denizcisi ……….. çizdiği dünya haritası ve yazdığı Kitab- ı Bahriye isimli eserleriyle dünyaca tanınmıştır.
………..., yeryüzü şekillerinin oluşumları, dağılışları ve sınıflandırılması ile ilgilenir.
……….. yerkürenin katılaşmış üst kısmı, yer kabuğudur.Litosfer Jeomorfoloji
Piri Reis
Von Humbolt
Klimatoloji
BOŞLUK DOLDURMA
Evliya Çelebi Orta Doğu, Avrupa ve Kuzey Afrika’da birçok ülkeyi gezmiş, seyahatnamesinde gezdiği yerlerle ilgili bilgileri detaylı bir şekilde anlatmıştır.
İlk Çağ’da coğrafyaya katkı veren kişiler: Von Humbolt, Karl Ritter, Fredrich Ratzel ve P. Vidal de la Blache’dir.
Biyosfer: Yer kabuğunun çukur alanlarını dolduran büyük su havzaları, buzullar, akarsular ve yer altı sularıdır.
Terim olarak Coğrafya ilk kez, M. Ö. 3. yüzyılda Eratosthenes tarafından kullanılmıştır.
Jeomorfoloji, hidrografya, klimatoloji, biyocoğrafya ve kartoğrafya fiziki coğrafya alt dallarını oluşturur.
DOĞRU-YANLIŞ
I. İlk Çağ’da coğrafyayla ilgili çalışmaları, günümüzdeki coğrafya anlayışına benzer şekilde yapması nedeniyle ilk coğrafyacı kabul edilir.
II. Osmanlı denizcisi ve harita bilimcisi olup, Amerika’yı gösteren Dünya haritaları ve Kitab-ı Bahriye adlı denizcilik kitabıyla tanınmıştır.
III. Fiziki coğrafya alanında yaptığı araştırmaları ve keşifleri bulunan, Güney Amerika Kıta’sının batı kıyılarındaki soğuk su akıntısını keşfeden Alman Coğrafyacıdır.
1) Yukarıda bazı özellikleri verilen ve coğrafyaya önemli katkıları olan bilim insanları, aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak eşleştirilmiştir?
I II III
A) Humboldt Strabon Piri Reis B) Strabon Piri Reis Humboldt C) Humboldt Piri Reis Strabon D) Strabon Humboldt Piri Reis E) Piri Reis Strabon Humboldt
Aşağıda coğrafyanın incelediği konulardan bazıları verilmiştir.
– Bitki örtüsü – Yer altı suları – İklim tipleri
– Akarsu aşınım şekilleri
2) Buna göre, coğrafya alt dallarından hangisinin incelediği alan verilmemiştir?
A) Jeomorfoloji B) Klimatoloji
C) Nüfus Coğrafyası D) Hidrografya
E) Biyocoğrafya
I. Mesken tipleri II. İklimler
III. Okyanus ve denizler IV. Tarımsal faaliyetler
3) Yukarıda verilenlerden hangileri beşeri coğrafyanın inceleme alanına girmektedir?
A) I ve II B) II ve III C) I ve IV D) II ve IV E) III ve IV
Coğrafya insan ve doğal çevre arasındaki etkileşimleri konu alan bir bilim dalıdır.
4) Buna göre aşağıdakilerden hangisi coğrafyanın doğrudan ilgilendiği konulardan biri değildir?
A) Dünya üzerinde yağış dağılışı
B) Akarsulardan yararlanma yolları
C) Nüfusun yeryüzünde dağılışını etkileyen faktörler D) Soğuk iklimlerde yürütülen ekonomik faaliyetler E) Geçmişten günümüze devlet yönetim şekilleri
5) Buna göre yukarıda verilen görseldeki tesisin yeri belirlenirken coğrafyanın hangi dalları ile ilgili verilerden yararlanılması beklenemez?
A) Jeoloji B) Enerji coğrafyası
C) Ulaşım coğrafyası D) Yerleşme coğrafyası E) Turizm coğrafyası
Ülkemizin enerji ihtiyacını karşılamak için çeşitli alanlarda yatırımlar yapılmakta ve teknolojinin en son imkânlarından verimli bir şekilde yararlanılmaya çalışılmaktadır.
MEB Coğrafya 9 Ders Kitabı, 2017
Yazarlar
İsmail ÖZDOĞAN Kenan TÜRKEZ Mutlu KARAKOÇ
MEB Coğrafya 9 Ders Kitabı, 2019
Yazarlar
Alper SOYATLAR Bülent AKÇA
Halil COŞAR İsmail SOLAK
Mehmet KARAGÖZ
