PROJE RAPORU. Proje Adı Kahramanmaraş örnekleminde ortaöğretim kurumlarında EĞİTİMDE KAPSAYICILIK durum analizi araştırması

(1)

1

PROJE RAPORU

Proje Adı

Kahramanmaraş örnekleminde ortaöğretim kurumlarında “EĞİTİMDE KAPSAYICILIK”

durum analizi araştırması

İçindekiler Sayfa Numarası

Proje adı- içindekiler 1

Giriş 2

Amaç - Yöntem 3

Bulgular 4

Sonuç ve tartışma 11

Öneriler 12

Kaynakça 12

(2)

2 1. Giriş

Kapsayıcı Eğitim; Birleşmiş Milletler Eğitim Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO) tarafından kabul gören biçimiyle tanımlanmaktadır. Buna göre “kapsayıcı eğitim tüm öğrenenlerin, kültürlerin ve toplulukların farklı gereksinimlerine, öğrenmeye katılımı artırarak ve eğitim sisteminin içindeki ayrımcılığı azaltarak yanıt verme sürecidir. Bu süreç, öğrenme çağındaki tüm çocukları içeren ortak vizyonu ve tüm çocukları eğitmenin devletlerin sorumluluğu olduğu inancıyla içerik, yaklaşım, yapı ve stratejiler konusunda yapılması önemli olan değişiklikleri kapsar.”1 Pratikte ise kapsayıcı eğitim, nitelikli ve amacına uygun olmak kaydıyla evrensel bir hak olan eğitim hakkını herkes için gerçekleştirmeye yönelik geniş ölçekli stratejiler, aktiviteler ve süreçlere işaret eder.2 Kapsayıcı eğitim, engeli olan çocukların eğitim hakkı ile yakından ilişkili olsa da, yalnızca bu gruptaki çocukların eğitim hakkı ile sınırlı değildir; daha geniş anlamda farklı nedenlerle dezavantajlı durumda olan tüm çocukların eğitim hakkının sağlanması için gerekli olan bir yaklaşımdır.

Ülkemizde özellikle Suriye iç savaşının çıkmasında sonra bölgemizde artan yabancı uyruklu insanların sorunları daha da artmış, mülteci problemleri yaşanmaya başlamıştır.

Eğitim problemi de bu problemden biridir.

Ülkemizin uluslararası mevzuatta imza atığı anlaşmalar ve kendi mevzuatımızda eğitimin tüm bireyler için bir hak olduğu ve devlet mekanizmasının eğitimi hakkının tüm bireylere ulaştırmak zorunda olduğu belirtilmiştir. Eğitim temel haklardan biri olması ve yabancı uyruklu öğrencilerin yanında toplumun dez avantajlı gruplarının da topluma uyumunda ve geleceğe daha umutlu bakabilmesini sağlamaktadır

Yabancı uyruklu öğrencilerin eğitiminde, eğitimde kapsayıcılık önemli bir etken olarak karşımıza çıkmaktadır. Kapsayıcı eğitim sadece yabancı uyruklu öğrenciler için değil toplumda dezavantajlı grupların tümünün eğitimin kapsama alanına girmesi, öğrencileri dil, din ırk, mezhep ayrımına girmede, bedensel ve zihinsel engel durumunu gözetmeksizin ayrımcılıkları dışarda bırakarak eğitimin tüm bireyleri kapsaması ve hitap edebilmesidir. Bu sebepledir ki araştırmada cevabı aranan sorular aşağıdadır.

 Eğitimin paydaşlarından olan öğretmen ve öğrenciler kapsayıcı eğitimi biliyor mu?

 Öğretmenlerin öğrenciler arasında ayrımcılık yapıyor mu?

 Gün geçtikçe eğitim sistemimize dahil olan yabancı uyruklu öğrencileri eğitim öğretimde dahil edilmesinde öğretmen profili yeterlimdir?

 Öğretmelerin sınıf ortamında tüm öğrencileri kapsayacak şekilde ders işliyor mu?

 Öğretmen öğrencileri sınıflandırıyor mu?

 Öğretmen ders anlatımlarında BEP li öğrencileri de kapsıyıor mu?

 Öğretmen yabancı uyruklu öğrencileri kapsayacak öğretim yöntem ve tekniklerini kullanabiliyor mu?

 Öğrenci kendini sınıfta ayrımcılığa maruz kaldığını düşünüyor mu?

 Ders ortamı fiziksel olarak tüm öğrencilerin eğitim almasına elverişli mi?

 Dez avantajlı öğrenciler kendilerini eğitimin bir parçası olarak görüyor mu?

(3)

3 1.1.AMAÇ

Temel haklardan olan eğitim hakkının verilmesinde, toplumun dez avantajlı gruplarının ( engelli, yabancı uyruklu, ekonomik seviyesi düşük, cinsiyet, ırk, mezhep, din ayrımcılığına maruz kalanların) eğitim öğretim faaliyetlerinde ayrımcılığa maruz kalıp kalmadığını tespit etmek, eğitim hizmetini suna öğretmenin eğitimde kapsayıcı model hakkındaki bilgi ve düşüncesini almak. Yabancı uyruklu öğrencilerin Türk eğitim sistemindeki öğretmen farkındalığını artırmak ve öğretmeni hazırlamak. Eğitim öğretim hizmetini alan öğrencilerin eğitim süreci içinde kendini sürece ait hissedip etmediğini Kahramanmaraş örnekleminde araştırmaktır.

Bu sebeplerden, temel haklardan olan eğitim hakkının sadece mevzuatta değil, sahada da tüm bireyleri kapsayıp kapsamadığını tespit etmek için öğretmen ve öğrenci grubuna 2 anket uygulanarak eğitimin kapsayıcılığı araştırılmıştır.

2. YÖNTEM

2.1 Araştırma Deseni

H1. Eğitimde kapsayıcı model yeterli seviyede değildir.

H2. Eğitimde öğretim sürecinde ayrımcılık yapılmaktadır.

H3.Yabancı uyruklu öğrencilere yönelik farklılıkları kabulde problemler yaşanmaktadır.

H4. Eğitim öğretin süreci içinde dez avantajlı grupları da kapsayacak şekilde planlanmıştır H5. Öğretmen farklı gruplara hitap etmekte problemler yaşanmaktadır.

H6. Bireyler eğitimin temel haklardan olduğunu kavramıştır.

Araştırma örneklemi Kahramanmaraş merkez ilçedeki ortaokul ve liselerdir. Tesadüfi örneklem yöntemiyle seçilen Bu okullardaki 108 öğretmene, öğretmenler için hazırlanan anket, 170 öğrenciye de öğrenciler için hazırlanan anket uygulanmıştır.

2.2 Veri Toplama Aracı

Katılımcılar ortaokul, lise öğretmen ve öğrencileridir, anket çalışması öğretmenlere bire bir olarak yapılmış, öğrencilerinde sınıflardan seçilen 9 öğrenciye yapılmıştır, Suriyeli öğrencilerinde anketi doldurabilmesi için Türkçeyi iyi kullanabileni Suriyeli öğrencilerin seçilmesine dikkat edilmiştir 10 soruluk 3 lü likert tarzında hazırlanan anket çalışması uygulanıştır.

2.3 Veri Analizi

Anket sonuçları istatistik programı olan SPSS tarafından değerlendirilmiş ve grafiksel olarak yüzdelik dilimlere ayrılmıştır.

(4)

4 2.4 Geçerlilik ve Güvenirlilik

Ankete cevap verme oranı %100 olarak gerçekleşmiştir. Ölçeğin güvenirliğini hesaplamak için Cronbach Alpha korelasyon katsayısı hesaplanmış ve bu sayının (0,72) olduğu tespit edilmiştir. Ölçek güvenilirdir.

3. Bulgular 3.1Öğretmen

Araştırma kapsamında öğretmenlerin %36 sının kapsayıcı eğitimle ilgili yeterli bilgiye sahip olmadıkları, % 26 lık kısmının da karasız olduğu tespit edilmektedir. Ankete katılan öğretmenlerin %37 i kapsayıcı eğitimle ilgili bilgi sahibi olduğunu belirtmiştir.

Araştırmaya katılan öğretmenlerin tamamı ders ilgisi olmayan öğrencileri derse motive etmeye çalıştıklarını belirtmiştir.

KATILIYORUM 36%

KATILMIYORUM 38%

KARARSIZIM 26%

1.Kapsayıcı eğitim hakkında yeterli bilgiye sahibim

2.Derse ilgisi olmayan öğrencileri, derse motive etmeye çalışıyorum

(5)

5

Öğretmenlerin %36 sı öğretmenleri ders başarısına göre sınıflandırdığını, %38 i sınıflandırmadığını %26 sı da bu maddeye kararsızım şeklinde cevap vermiştir

Öğretmenlerin %11 inin sınıfta sadece kendini dinleyenlere hitap ettiğini belirtirken

%87 lik kısımda sınıfta belli bir gruba hitap etmediğini belirtmişitir.

Öğretmenlerin %36 sının hem cinsleriyle daha rahat iletişim kurabildikleri %38 ininde bu durma katılmadığı, %26 sının da kararsız olduğu tespit edilmişidir.

3.Öğrencileri ders başarısına göre sınıflandırırım

KARARSIZIM 2%

4.Sınıfta belli bir gruba hitap ediyorum (Dersi dinleyenlere )

5.Hem cinslerimle daha rahat iletişim kurabiliyorum

(6)

6

Öğretmenlerin tamamı eğitim hakkının temel haklardan olduğunu belirtmektedir.

Öğretmenlerin %36 sı sınıfı kapsadığını, %38 i sınıfı kapsayamadığını ve %26 sı da bu durumda karasızı olduğunu belirtmişidir.

Öğretmenlerin %58 i ders anlatırken Dez avantajlı gruplardan olan BEP li öğrencilere de hitap edebildiğini %42 lik kısmının da bu konuda sıkıntılar yaşadıklarını belirtmişitir.

6.Eğitim hakkı temel haklardandır

7.Ders anlatımlarında tüm sınıfı kapsıyorum

8.Ders anlatırken [BEP li) öğrencilere de hitap ediyorum

(7)

7

Öğretmenlerin %36 sı ders anlatırken yabancı uyruklu öğrencileri de derse aktif bir şekilde katılımın sağladığını %38 i derse aktif bir şekilde katılımını sağlamaydığını %26 sı da kararsız olduklarını belirtişlerdir.

Öğretmenlerin %84 ü “ders çalışmayandan çok ders çalışan öğrencilerle ilgileniyorum

“maddesine katılmıyorum, %8 katılıyorum,%8 i de karasızım seçeneğini işaretlemiştir.

9.Yabancı uyruklu öğrencileri de ders ortamına aktif bir şekilde katılmasını sağlıyorum

KATILIYORUM 8%

KARARSIZIM 8%

10.Ders çalışmayandan çok ders çalışan öğrenciyle ilgileniyorum

(8)

8 3.2Öğrenci

Ankete katılan öğrencilerin % 30 u kapsayıcı eğitim hakkında bilgi sahibi olduklarını

%20 sinin bilgi sahibi olmadığını %50 si de karasız olduklarını belirtmişidir.

Ankete katılan öğrencilerin; “Öğretmenlerin fiziksel olarak sınıflandırılıyor” maddesine

%75 i katılmadıklarını, %21 inin katıldığını %4 ününde karasız kaldıklarını belirtmiştir.

Ankete katılan öğrencilerin “ öğretmenim sınıfta ayrımcılık yapıyor” maddesine %74 ü katılmıyorum, %15 i katılıyorum %11 i de kararsızım seçeneğini işaretlemiştir.

KATILIYORUM 30%

KATILMIYORUM 20%

KARARSIZIM 50%

1.Kapsayıcı eğitim hakkında yeterli bilgiye sahibim

KATILIYORUM 21%

KATILMIYORUM 75%

KARARSIZIM 4%

2.Öğretmenim fiziksel olarak bizi sınıflandırıyor

3.Ögretmenim sınıfta ayrımcılık yapıyor

(9)

9

Ankete katılan öğrenciler” 4.Eğitim alanımız tüm öğrencilerin [engelli bireylerin dahi]

eğitim alacağı Şekilde yapılmıştır” Maddesine %66 sı katılıyorum, %20 si katılmıyorum, %14 ü de karasızım cevaplarını vermiştir.

Öğrencilerin “Öğretmenim cinsiyet ayrımcılığı yapıyor” maddesine %72 si katılmıyorum, %17 si katılıyorum, %11 i de katılmıyorum cevaplarını vermiştir.

Öğrencilerin” Eğitim hakkı temel haklardandır” maddesine %87 si katılıyorum, %9 u katılmıyorum, %4 ü de karasızım cevaplarını vermiştir.

4.Eğitim alanımız tüm öğrencilerin [engelli bireylerin dahi] eğitim alacağı Şekilde yapılmıştır

5.Öğretmenim cinsiyet ayrımcılığı yapıyor

KATILMIYORUM 9%

KARARSIZIM 4%

6.Eğitim hakkı temel haklardandır

(10)

10

Öğrencilerin” Öğretmenim maddi durumlara göre ayrımcılık yapıyor” maddesine %80 i katılmıyorum, % 14 ü katılıyorum, %6 sı da kararsızım, cevaplarını vermişlerdir.

Öğrencilerin ”Öğretmenim tüm sınıfı kapsayacak şekilde davranıyor” maddesine %77 si katılıyorum, %18 i katılmıyorum, %5 i de kararsızım şeklinde cevap vermiştir.

Öğrencilerin” Öğretmenim ders başarısına göre ayrımcılık yapıyor” maddesine %53 ü katılmıyorum, %32 si katılıyorum, %15 i de karasızım cevabını vermiştir.

KARARSIZIM 6%

7.Öğretmenim maddi durumlara göre ayrımcılık yapıyor

KARARSIZIM 5%

8.Öğretmenim tüm sınıfı kapsayacak şekilde davranıyor

9.Öğretmenim ders başarısına göre ayrımcılık yapıyor

(11)

11

Öğrencilerin ”Eğitim hakkı temel haklardandır engellenemez” Maddesine %87 si katılıyorum ,%9 u katılmıyorum, %4 ü de karasızım cevabını vermiştir.

4. Sonuç ve Tartışma Araştırmamızda;

 Eğitim hakkının temel haklardan biri olduğu konusu paydaşlar tarafında hem fikir olunana konulardan biridir

 Temel haklardan olan eğitim hakkı tüm bireylerin kabul ettiği ve ulaşmasına rağmen, eğitim öğretim süreci içinde bazı bireylerin eğitim ortamlarının içine alınmasında güçlükler yaşandığı ortaya çıkmıştır. Bu güçlükler bireysel farklılıklardan kaynaklandığı gibi sınıflandırmadan da kaynaklanmaktadır.

 Öğretmenlerin tüm sınıfı kapsamak istemesine rağmen öğrenciler arasındaki belirli olgulardan ötürü sınıflandırdığı ve bu sınıflandırmanın eğitim öğretim ortamını etkilediği tespit edilmişidir.

 Sınıfta öğretmenlerin cinsiyet anlamında kapsayıcılıklarının düşük olduğu hem öğretmen anketinde ve öğrenci anketinden de ortaya çıkmıştır.

 Araştırma sonucunda dez avantajlı grupların eğitim öğretim sürecine katılmasında sıkıntılar olduğu tespit edilmiş, özellikle yabancı uyruklu öğrencilerin eğitim sistemimizdeki yerinin artmasından bu sıkıtılar daha da artacağı düşünülmektedir.

 Araştırma esnasından yabancı uyruklu öğrencilerin belirli okullarda daha çok olduğu gözlemlenmiş bunun sebebi olarakta ortaokullarda ve ilkokullarda okulların hinterlanda göre öğrenci aldığı öğrenilmiştir. Bu durum belirli okullarda ve sınıflarda yabancı uyruklu öğrencilerin Türk öğrencilerden daha çok olmasına neden olduğu ve bu durumun uyum sürecini uzattığı tespit edilmiştir.

 Öğretmen ve öğrenci anketi incelendiğin de öğretmen grubunun daha çok ayrımcılık yaptığını düşünmesine rağmen, öğrenci grubunun daha az oranda ayrımcılığa maruz kaldığını belirtmiştir.

 Öğrenciler daha çok ders başarısı konusunda ayrımcılığa maruz kaldıklarını belirtmişlerdir.

 Yabancı uyruklu öğrencilerin artmasıyla eğitim ortamlarında farklılıklarında artacağı ortadadır bu farklılık ana dil, etnik köken, din bağlamında olacağında okulların buna hazırlanması ilerde çıkacak sorunlar içim önemlidir, bu anlamda eğitimde kapsayıcı model daha da önemli hale gelmektedir.

 Yapılan araştırma da eğitimin kapsayıcılık durumunda problemler olduğu ve buna yönelik çalımlara yapılmasına gerektiğini ortaya koymaktadır.

KATILMIYORUM 9%

KARARSIZIM 4%

10.Eğitim hakkı temel haklardandır. Engellenemez

(12)

12 5. Öneriler

Araştırma sonunda dez avantajlı grupların da eğitim öğretim sürecinden dah da faydalan bilmesi için yapılabilecek la

 Eğitimde kapsayıcı model, özellikle yabancı uyruklu öğrencilerin sayısının artacağından dolayı öğretmenlere hizmet içi eğitim şeklinde verilmelidir.

 Okullarda öğretmen ve öğrenciler arasında bireysel ve kültürel farklılıklar vurgulanmalı ve saygı gösterilmesi gerektiği belirtilmelidir.

 Öğrencileri ölçme ve değerlendirme yapılırken bir ayrımcılığını söz konusu olmadığı, bu durumun sadece ders başarısını ölçme olduğu belirtilmelidir.

 Yabancı uyruklu öğrencilerin gidecekleri okullar belirlenirken okulların hinterlandından çok, öğrencileri tüm okullara ve sınıflara eşit dağıtılmasının yabancı uyruklu öğrencilerin uyumunu hızlandıracaktır.

 Öğretmenlerin derslerde tüm sınıfa hitap etmesi ve lakap takma, ayrımcılık yapma gibi davranışlardan uzak durması gerektiği gerekli eğitimlerle anlatılmalıdır.

 Ölçme ve değerlendirmede sonuç odaklı değerlendirme değil süreç odaklı ve kişisel özellikleri ortaya çıkarabilecek bir süreç değerlendirilmesi paydaşların ayrımcılığa maruz kalmasını önüne geçecektir.

Kaynaklar

Çayır, K. (2014), “Biz” kimiz? Ders kitaplarında kimlik, yurttaşlık, haklar.

İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları. ÇHK (2001). Demirdirek, H. ve Şener, Ü. (2014).

81 il için toplumsal cinsiyet eşitliği karnesi. 12 Aralık 2016’da şuradan erişildi:http://www.tepav.org.tr/upload/files/haber/1391012395-

881_Il_icin_Toplumsal_Cinsiyet_Esitligi_ Karnesi___Taslak.pdfERG (2011).

Türkiye’de kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitimin durumu. İstanbul: ERG.

Eşit Haklar Derneği (2011). Türkiye’de engellilere yönelik ayrımcılık ve hak ihlalleri. 12 Aralık 2016’da Fırat, B. Ş. (2010). “Burada benden de bir şey yok mu öğretmenim?” Eğitim sürecinde kimlik, çatışma ve barışa dair algı ve deneyimler, toplumsal uzlaşma aracı olarak eğitimin rolü projesi alan araştırması raporu.

İstanbul: Tarih vakfı yayınları. Alp, S. ve Taştan, N. (2011). Türkiye’de ırk veya etnik köken temelinde ayrımcılığın izlenmesi raporu 18 Aralık 2016 tarihinde şuradan

eklendi,http://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/docs/Irk_veya_Etnik_Koken_

Izleme_Raporu.pdf

Eğitim reformu girişimi; TÜRKİYE de ORTA ÖĞRTETİMDE KAPSAYICI EĞTİM DURUM ANALİZİ 20 Aralık 2016 tarihinde şuradan alındı.

http://www.egitimreformugirisimi.org/sites/www.egitimreformugirisimi.org/files/ERG_Kapsa yiciEgitim_DurumAnalizi.pdf