ÜREME ŞEKİLLERİ
• Balıklarda üç tip üreme şekli vardır. En çok kemikli balıklarda görülen ayrı eşeyli, biseksüel üreme şeklidir. Bu şekil üremede spermatozoa ve yumurta ayrı fertlerde (erkek ve dişi)
şekillenmektedir.
• İkinci üreme şekli ise hermafroditik üremedir. Hermafroditik bir canlı hem dişi hem de erkek doku karekterlerini birlikte taşır. Normal olarak hermafrodit olan türlerin bazılarında ovaryum ve testisler aynı
zamanda olgunlaşırlar. Dengeli hermafroditizmde denilen bu olayda erkek ve dişilik hücreleri dengeli oluşurlar. Bu şekilde ki balıklar kendi kendilerini dölleyebilirler.
• Eş zamanlı oluşan bu tür hermafroditizm, bazı Myctophiformes, Cyprinodontidae, Maenidae, Serranidae ve Labridae' lerde
görülürken, hermafrodit türlerin bazılarında ise ardışık hermafroditizm vardır. Bu ardışık hermafroditizmde bireyler önce erkek, sonra dişi
veya bunun tersi sekste olurlar. Ardışık hermafroditizmi yakından incelersek Bunlar:
(a) Protogynous veya Protogini ve (b) Protandorus veya Protandri hermafrodit olabilmektedirler. Protogynous tipte ilk oluşum dişilik yönündedir. Daha sonra erkek karakter ağırlık kazanarak balık erkek cinsiyete dönüşür. Bu çeşit üreme lahoz (Epinephelus ) ve diğer bazı Synbranchidae, Maenidae, Labridae ve Serranidae balık türlerinde görülür.
• Protandorous hermafrodit'lerde ise tersine bir oluşumla önce erkek hücre ve karakterleri oluşur. Daha sonra balıklar kalıcı dişi karaktere dönüşürler. Gonostematidae, Serranidae, Maenidae, Labridae ve Platycephalidae familyalarında görülür. Örneğin, çipura balıklarının protandrous hermafrodit olduğu 1876 yılından beri bilinmektedir. Bu balığın gonadlarında heteroseksüel bölgeler mevcuttur.
• Balıklarda görülen üçüncü tip ise Partenogenetik veya Gynogenesis üreme şeklidir. Bu tip üreme, döllenme olayı olmadan yavrunun gelişmesi olayıdır. Vatanı Kuzey-Batı Meksika ile Güney-Batı Teksas olan viviparous Amazon molly'lerinin (Poecilia formosa) daima "Ali female" yani "Hepsi dişi" olarak üremeleridir
• Partenogenetik üreme gösteren balıkların çiftleşmeleri, akraba türden olan (Poecilia latipinna) veya (Poecilia sphenops)‘lar ile olmaktadır.
Çiftleşmede erkek akraba balıkların spermaları, dişi balıklarda sadece uyarıcı bir etki meydana getirmektedir. Uyarı sonucu kendi kendini dölleyen yumurtalardan oluşan yavrular daima dişi olmaktadır..
Üreme Endokrinolojisi
•
Üremede zamanlama, morfolojik değişimlerin ayarlanması ve gonad gelişimi için enerjinin harekete geçirilmesi ve üreme davranışları gibi faaliyetlerin tümü, iç salgı bezlerinin faaliyetlerine bağlı olarak gelişir. Bu olaya doğrudan veya dolaylı karışan iç salgı bezlerinin metabolik uyumluluğu zorunludur. İşte bu tür salgı
bezine örnek olarak pituitary, diğer adı ile hipofiz bezi verilebilir.
• Pituitary Gonadotropin
Vertebralı canlılarda anterior hipofızden salgılanan gonadotropin hormonların ve gonadlardan salgılanan gonadal steroidlerin üreme davranışının
ayarlanmasında esas rolü üstlenmesinin yanı sıra, neurohipofiz ve tiroid
hormonlarının da üreme davranışının belirli bileşenlerini ayarlamada doğrudan etkiye sahip oldukları bildirilmektedir.
• Balıklarda gonadotropik hormonu salgılayan hipofiz bezindeki
endokrin mekanizması ile eksternal faktörler (su sıcaklığı, ışık, pH) arasındaki bağlantıyı merkezi sinir sistemi sağlamaktadır. Bu
mekanizmada gonadotropinlerden follikül stimüle edici hormon, dişilerde primer ovaryum follikülerine etki ederek bunların gelişip olgunlaşmasını sağlar.
• Gonadotropinlerin etkisi altında gonadlardan salgılanan gonadal steroidler yumurta ve spermatozoa oluşumunun yanısıra sekonder seks karakterlerinin şekillenmesinde rol oynar. Bu steroidlerden
androgenler testiste interstitial doku, östrogenler ovaryumda
muhtemelen theca hücreleri, progesteronlar ise atretik folliküller tarafından üretilmektedir.
