ÜREME SİSTEMİNİN ÜREME SİSTEMİNİN FİZYOLOJİSİ FİZYOLOJİSİ

(1)

ÜREME SİSTEMİNİN ÜREME SİSTEMİNİN

FİZYOLOJİSİ FİZYOLOJİSİ

Doç. Dr. Funda Özdemir

(2)

Gonadlardaki ana (germ) hücrelerinin Gonadlardaki ana (germ) hücrelerinin gelişerek olgun ovum ve sperm haline gelişerek olgun ovum ve sperm haline

dönüşmesine OOGENEZİS ve dönüşmesine OOGENEZİS ve

SPERMATOGENEZİS denir.

(3)

OOGENEZİSOOGENEZİS

Fetal hayatın erken devrelerinde primer Fetal hayatın erken devrelerinde primer germ hücreleri mitosis ile çoğalarak

germ hücreleri mitosis ile çoğalarak

oogonium denilen dişi ana germ hücresini oogonium denilen dişi ana germ hücresini

yaparlar. Bu çoğalma intrauterin hayatın 5.

ayına kadar sürer. Oogoniumların mitozla ayına kadar sürer. Oogoniumların mitozla

çoğalmaları durduktan sonra hacimce çoğalmaları durduktan sonra hacimce

büyümeye başlarlar. Bu hücrelere

Primer Primer Oosit

Oosit

(Oosit I)(Oosit I) denir. Oogoniumlar ve denir. Oogoniumlar ve primer oositler

primer oositler

46 46

kromozomludur. kromozomludur.

(4)

7. ayın sonunda genelde oogoniumların 7. ayın sonunda genelde oogoniumların hemen hepsi kaybolmuş, primer oositler

hemen hepsi kaybolmuş, primer oositler meydana gelmiştir. Primer oositlerin etrafı meydana gelmiştir. Primer oositlerin etrafı

epitel doku ile sarılmıştır. Bu oluşuma epitel doku ile sarılmıştır. Bu oluşuma

Primer Follikül

adı verilir. adı verilir.

(5)

Primer oositlerin meydana gelmesi ile Primer oositlerin meydana gelmesi ile uzun bir istirahat devri başlar. Bu istirahat uzun bir istirahat devri başlar. Bu istirahat

puberteye kadar devam eder. Bir kız çocuğu puberteye kadar devam eder. Bir kız çocuğu

doğduğunda ovaryumlarında, içinde primer doğduğunda ovaryumlarında, içinde primer

oosit bulunduran yaklaşık 500 bin tane oosit bulunduran yaklaşık 500 bin tane

primer folikül bulunur.

Bir kadının fertil çağ boyunca her ay bir Bir kadının fertil çağ boyunca her ay bir primer folikülün gerçek olgunluğa erişmesi primer folikülün gerçek olgunluğa erişmesi

ile yaklaşık 400 kadar oosit ovulasyonla ile yaklaşık 400 kadar oosit ovulasyonla

overlerden atılır. Geri kalanlar gelişmenin overlerden atılır. Geri kalanlar gelişmenin

farklı safhalarında dejenere olarak kaybolur.

Buna

follikül atrezisi follikül atrezisi

denir. denir.

(6)

Puberte ile beraber her ay pek çok Puberte ile beraber her ay pek çok primer oosit büyümeye başlar. Ancak primer oosit büyümeye başlar. Ancak

bunlardan sadece bir tanesi gerçek bunlardan sadece bir tanesi gerçek

olgunluğa erişerek ilk meyotik bölünmeyi olgunluğa erişerek ilk meyotik bölünmeyi

geçirir ve ovulasyonla overlerden atılır.

Birinci meyotik bölünmeyi geçirmiş bu Birinci meyotik bölünmeyi geçirmiş bu

hücreye

Sekonder Oosit (Oosit II) Sekonder Oosit (Oosit II)

denir. Oosit II, 23 kromozomludur. Oosit II denir. Oosit II, 23 kromozomludur. Oosit II

eğer fertilize olursa ikinci meyotik bölünmeyi eğer fertilize olursa ikinci meyotik bölünmeyi

de geçirerek olgun

ovum ovum

halini alır. halini alır.

Böylece oogoniumdan olgun ovumun ortaya Böylece oogoniumdan olgun ovumun ortaya

çıkma süreci olan

çıkma süreci olan ““oogenezis”oogenezis”

gerçekleşmiş olur.

(7)

OOGENEZİSOOGENEZİS Germ hücresi Germ hücresi

(Mitosis ile)(Mitosis ile) ↓

↓

Oogonium Oogonium (Gelişerek) (Gelişerek)

↓↓

Primer oosit Primer oosit

(ilk meyotik bölünme) (ilk meyotik bölünme)

↓↓

Sekonder oosit Sekonder oosit

(ikinci meyotik bölünme) (ikinci meyotik bölünme)

↓↓

OVUMOVUM

(8)

SPERMATOGENEZİSSPERMATOGENEZİS

Yenidoğanın testislerinde bulunan Yenidoğanın testislerinde bulunan

spermatogonialarda puberteye kadar bir spermatogonialarda puberteye kadar bir

gelişme görülmez. Puberteyle beraber gelişme görülmez. Puberteyle beraber

spermatogenezis tüm hayat boyu devam spermatogenezis tüm hayat boyu devam

eder.

(9)

Testislerde bulunan germ hücreleri mitosis ile Testislerde bulunan germ hücreleri mitosis ile

çoğalarak spermatogoniaları oluştururlar.

Spermatogonialar gelişerek

Spermatogonialar gelişerek primer primer

spermatositleri (46 kromozomlu Spermatosit spermatositleri (46 kromozomlu Spermatosit I) I) yaparlar. Primer spermatositler ilk meyotik yaparlar. Primer spermatositler ilk meyotik

bölünmeyi geçirerek

bölünmeyi geçirerek sekonder spermatositlerisekonder spermatositleri (23 kromozomlu Spermatosit II)

(23 kromozomlu Spermatosit II) oluştururlar. oluştururlar.

Hemen ardından ikinci meyotik bölünme Hemen ardından ikinci meyotik bölünme

gerçekleşerek

gerçekleşerek spermatidler (23 spermatidler (23 kromozomlu)

kromozomlu) gelişir. gelişir.

(10)

Spermatidler ardarda mitozla bölünme Spermatidler ardarda mitozla bölünme

özelliğine sahiptirler. Böylece bir erkek germ özelliğine sahiptirler. Böylece bir erkek germ

hücresi olan spermatogoniumdan pek çok hücresi olan spermatogoniumdan pek çok

spermatidin ortaya çıkma sürecine spermatidin ortaya çıkma sürecine

““spermatogenezis”spermatogenezis”denir. denir.

(11)

SPERMATOGENEZİS SPERMATOGENEZİS

Germ hücresi Germ hücresi

(Mitosis ile) (Mitosis ile)

↓↓

Spermatogonium Spermatogonium

(Gelişerek) (Gelişerek)

↓↓

Primer spermatosit Primer spermatosit (ilk meyotik bölünme) (ilk meyotik bölünme)

↓↓

Sekonder spermatosit Sekonder spermatosit (ikinci meyotik bölünme) (ikinci meyotik bölünme)

↓↓

SPERMATİD SPERMATİD

(12)

OVUMOVUM

Kadın üreme hücresidir.Spermden daha Kadın üreme hücresidir.Spermden daha büyük hareketsiz bir hücredir. Besin

büyük hareketsiz bir hücredir. Besin

maddesinden zengin bir stoplazması vardır.

Besin alışverişini, hücre zarının etrafında Besin alışverişini, hücre zarının etrafında

bulunan ve geçirgen bir zar olan zona bulunan ve geçirgen bir zar olan zona

pellucide aracılığı ile sağlar. Fertilize pellucide aracılığı ile sağlar. Fertilize

olmamış ovum, ovulasyondan 24-48 saat olmamış ovum, ovulasyondan 24-48 saat

sonra canlılığını kaybederek uterus ve sonra canlılığını kaybederek uterus ve

vajinadan dışarı atılır.

(13)

SPERM SPERM

Erkek üreme hücresidir.Küçük ve hareketli bir Erkek üreme hücresidir.Küçük ve hareketli bir

hücredir. Baş kısmının delici özelliği vardır.

Spermiumun kadın vücudunda yaşama Spermiumun kadın vücudunda yaşama

süresi ortalama 48-72 saattir.

(14)

HÜCRE BÖLÜNMESİ HÜCRE BÖLÜNMESİ

MİTOZ MİTOZ

Sperm ve ovum hariç vücudun diğer tüm Sperm ve ovum hariç vücudun diğer tüm

hücrelerinde

hücrelerinde görülen bölünme şeklidir.görülen bölünme şeklidir. Mitoz Mitoz bölünme sonucu oluşan iki yeni hücrede

bölünme sonucu oluşan iki yeni hücrede kromozomların sayısı, ana hücrenin

kromozomların sayısı, ana hücrenin

kromozom sayısına eşittir. Böylece mitozun kromozom sayısına eşittir. Böylece mitozun temel amacı olan türe öz kromozom sayı ve temel amacı olan türe öz kromozom sayı ve

düzenini koruma gerçekleşir.

(15)

MEYOZ MEYOZ

Sadece cinsiyet hücrelerinde görülen bölünme Sadece cinsiyet hücrelerinde görülen bölünme

şeklidir. Normalde iki kat olan (Diploid, şeklidir. Normalde iki kat olan (Diploid,

2n=46) kromozom sayısı yarıya iner 2n=46) kromozom sayısı yarıya iner

(Haploid, n=23). Böylece fertilizasyonda (Haploid, n=23). Böylece fertilizasyonda

ovum ve spermiumun kaynaşması sonucu ovum ve spermiumun kaynaşması sonucu

oluşan zigotta türe öz kromozom sayısı oluşan zigotta türe öz kromozom sayısı

korunmuş olur. Meyoz bölünme sonucu 4 korunmuş olur. Meyoz bölünme sonucu 4

yeni hücre ortaya çıkar.

(16)

ÜREME SİSTEMİNİN HORMONAL ÜREME SİSTEMİNİN HORMONAL

KONTROLÜ KONTROLÜ

Hipofiz ön lobundan üreme sistemi ile ilgili Hipofiz ön lobundan üreme sistemi ile ilgili 3 hormon salgılanır.

3 hormon salgılanır.

1. FSH (Folikülü stimüle eden hormon) 1. FSH (Folikülü stimüle eden hormon) 2. LH (Lutenize edici hormon)

2. LH (Lutenize edici hormon) 3. LTH (Luteotrop hormon)

3. LTH (Luteotrop hormon)

Bu üç hormon gonadlar (cinsiyet bezleri;

erkekte testis,kadında over) üzerine etki erkekte testis,kadında over) üzerine etki ettiği için Gonadotrop Hormonlar (GTH) ettiği için Gonadotrop Hormonlar (GTH)

adını alırlar.

(17)

Gonadotrop hormonların kontrolü altında, Gonadotrop hormonların kontrolü altında,

↓↓

overlerden estrojen ve progesteron salgılanır.

Over hormonları ise endometrium üzerine etki Over hormonları ise endometrium üzerine etki

ederek endometrial siklusu kontrol ederler.

Ovaryumlar üzerine etki eden gonadotrop Ovaryumlar üzerine etki eden gonadotrop

hormonlar ile endometrium üzerine etki hormonlar ile endometrium üzerine etki

eden over hormonlarının hepsine birden eden over hormonlarının hepsine birden

Cinsiyet hormonları

Cinsiyet hormonları denir. denir.

(18)

Hipofiz ön lobundan salgılanan gonadotrop Hipofiz ön lobundan salgılanan gonadotrop

hormonlar, hipotalamustan salgılanan hormonlar, hipotalamustan salgılanan

Gonadotropin Releasing Hormon (GnRH) Gonadotropin Releasing Hormon (GnRH)

tarafından kontrol edilir.

Üreme organlarının fonksiyonlarının normal Üreme organlarının fonksiyonlarının normal

devam edebilmesi için

devam edebilmesi için hipotalamus, hipotalamus, hipofiz ve ovariumlar

hipofiz ve ovariumlar arasında dengeli bir arasında dengeli bir iletişimin kurulması gereklidir.

iletişimin kurulması gereklidir.

(19)

HİPOFİZ ÖN LOBU HORMONLARI HİPOFİZ ÖN LOBU HORMONLARI

FSH (Follikülü stimüle eden hormon) FSH (Follikülü stimüle eden hormon)

Erkekte:

Erkekte: Testis epitelini olgunlaştırarak, Testis epitelini olgunlaştırarak, spermatogenezisin oluşmasında rol spermatogenezisin oluşmasında rol

oynar.

Kadında:

Kadında: Ovaryumlardaki primer Ovaryumlardaki primer

follikülleri etkileyerek gelişmesini ve follikülleri etkileyerek gelişmesini ve

olgunlaşmasını sağlar.

(20)

Her siklusta, yani her ay, FSH’nın etkisi ile Her siklusta, yani her ay, FSH’nın etkisi ile

ovaryumlarda pek çok primer follikül ovaryumlarda pek çok primer follikül

büyümeye başlar. Ancak bunlardan bir büyümeye başlar. Ancak bunlardan bir

tanesi ovulasyon yapabilecek olgunluğa tanesi ovulasyon yapabilecek olgunluğa

erişir.

FSH sürekli salgılanmaz, gelişen follikülden FSH sürekli salgılanmaz, gelişen follikülden

salgılanan estrojenin düzeyine göre değişir.

Estrojenin kanda yükselmesi FSH’nın Estrojenin kanda yükselmesi FSH’nın

düşmesine neden olur (Negatif geri bildirim).

Siklusun 1. günü FSH yüksek estrojen Siklusun 1. günü FSH yüksek estrojen

düşüktür.14. günde estrojen en yüksek düşüktür.14. günde estrojen en yüksek

düzeyde iken, FSH en alt düzeydedir. 25.

günü FSH yeni bir siklus için yeniden günü FSH yeni bir siklus için yeniden

yükselmeye başlar.

(21)

LH (Lutenize edici hormon)(Erkekte ismi LH (Lutenize edici hormon)(Erkekte ismi

Intertisiyel cell stimülating hormondur Intertisiyel cell stimülating hormondur

=ICSH)

Erkekte:

Erkekte: Testislerde interstisiyel hücrelerin Testislerde interstisiyel hücrelerin testesteron salgılamasını kontrol eder.

testesteron salgılamasını kontrol eder.

Kadında:

Kadında: FSH ile birlikte ovulasyonu ve FSH ile birlikte ovulasyonu ve korpus luteumun şekillenmesini sağlar.

korpus luteumun şekillenmesini sağlar.

Ovulasyondan hemen önceki günlerde Ovulasyondan hemen önceki günlerde

LH’nın salgılanması artar. Daha çok FSH LH’nın salgılanması artar. Daha çok FSH

olmak üzere bu iki hormonun etkisi ile olmak üzere bu iki hormonun etkisi ile

ovariumlardan estrojen salgılanır.

(22)

LH testis ve ovariumlarda inrestisyel hücreleri LH testis ve ovariumlarda inrestisyel hücreleri

stimüle ederek bu hücrelerde kolesterol stimüle ederek bu hücrelerde kolesterol

yığılmasına neden olur. Yığılan bu kolesterol yığılmasına neden olur. Yığılan bu kolesterol

hormon yapımında kullanılır.

LH ovulasyondan sonra korpus luteumun LH ovulasyondan sonra korpus luteumun

şekillenmesini ve progesteron hormonunun şekillenmesini ve progesteron hormonunun salgılanmasını kontrol eder.FSH gibi LH’da salgılanmasını kontrol eder.FSH gibi LH’da

sürekli salgılanmaz. Progesteronun sürekli salgılanmaz. Progesteronun

salgılanması ile ilişkilidir. Her iki hormon salgılanması ile ilişkilidir. Her iki hormon

birbirini geri bildirim ile kontrol ederler.

(23)

LTH (Luteotrop hormon,prolaktin ya da LTH (Luteotrop hormon,prolaktin ya da

laktojenik hormon da denir) laktojenik hormon da denir) Erkekte:

Erkekte: Bir rolü yoktur. Bir rolü yoktur.

Kadında:

Kadında: Memelerde süt yapımında rol Memelerde süt yapımında rol oynar. Laktasyonda FSH’yı

oynar. Laktasyonda FSH’yı baskılayarak overlede follikül baskılayarak overlede follikül

gelişmesini durdurur.Bu nedenle gelişmesini durdurur.Bu nedenle

laktasyonda menstruasyon görülmez.

(24)

ÜREME SİSTEMİNDE ÜREME SİSTEMİNDE

SALGILANAN HORMONLAR SALGILANAN HORMONLAR

Testesteron Testesteron

Testislerin interstisiyel hücrelerinden Testislerin interstisiyel hücrelerinden

salgılanır. Embriyonik hayatın ikinci ayında salgılanır. Embriyonik hayatın ikinci ayında

salgılanmaya başlar. Erkek üreme salgılanmaya başlar. Erkek üreme

sisteminin intrauterin gelişimini sağlar. 11-13 sisteminin intrauterin gelişimini sağlar. 11-13

yaşlar arasında en fazla salgılanır. 40 yaşlar arasında en fazla salgılanır. 40

yaşından sonra yavaş yavaş azalır.

(25)

Testesteronun Görevleri : Testesteronun Görevleri :

* Penis, skrotum ve testisleri büyütür

* Erkek tipi kıllanmayı sağlar

* Larinksi genişletir ve ses değişimi görülür

* Kaslarda protein depolanmasını ve böylece

* Kaslarda protein depolanmasını ve böylece kasların güçlenmesini sağlar

kasların güçlenmesini sağlar

* Kemiklerde kalsiyum depolanmasını ve böylece

* Kemiklerde kalsiyum depolanmasını ve böylece kemiklerin kalınlaşıp uzamasını sağlar

kemiklerin kalınlaşıp uzamasını sağlar

* Metabolik hızı %5’ten %15’e yükseltir

* Kırmızı kan hücrelerini %15 artırır

(26)

Estrojenler Estrojenler

Çocuklukta az miktarda estrojen salgılanır.

Pubertede bu miktar 20 kez artar. Ovarial Pubertede bu miktar 20 kez artar. Ovarial

follikül hücrelerinden salgılanan estrojenler;

• Hipotalamus ve hipofizi geri bildirim Hipotalamus ve hipofizi geri bildirim

mekanizması ile etkiler.Örneğin;estrojenin mekanizması ile etkiler.Örneğin;estrojenin

artması FSH’yı negatif geri bildirimle baskılar, artması FSH’yı negatif geri bildirimle baskılar, LH’ın ise pozitif geri bildirimle salgılanmasını LH’ın ise pozitif geri bildirimle salgılanmasını

uyarır.

• Primer ve sekonder seks karakterlerinin Primer ve sekonder seks karakterlerinin gelişimini sağlar.

gelişimini sağlar.

(27)

Uterus, vajina ve fallop tüplerine etkisi:

• Pubertede uterus, vajina ve fallop tüplerinin ve dış Pubertede uterus, vajina ve fallop tüplerinin ve dış genital organların gelişmesini sağlar.

genital organların gelişmesini sağlar.

• Gebelikte artan miktarda salgılanarak uterus ve Gebelikte artan miktarda salgılanarak uterus ve vajinada damarlaşmaya ve hücrelerde büyümeye vajinada damarlaşmaya ve hücrelerde büyümeye

neden olur.

• Menopozda seviyesi düşer, buna bağlı üreme Menopozda seviyesi düşer, buna bağlı üreme organlarında atrofi görülür

organlarında atrofi görülür

• Endometrial siklusta sekretuar ve proliferatif fazları Endometrial siklusta sekretuar ve proliferatif fazları kontrol eder. Endometriumun fonksiyonel

kontrol eder. Endometriumun fonksiyonel tabakasının kalınlaşmasını ve arteriollerin tabakasının kalınlaşmasını ve arteriollerin

uzamasını sağlar.

(28)

• Uterusu hipofiz arka lob hormonu olan Uterusu hipofiz arka lob hormonu olan oksitosone karşı duyarlı kılar.

oksitosone karşı duyarlı kılar.

• Vajinadaki epitel hücrelerin sayısını artırarak Vajinadaki epitel hücrelerin sayısını artırarak yüzeyel hücre tabakasının kalınlaşmasını

yüzeyel hücre tabakasının kalınlaşmasını sağlar. Böylece glikojen miktarı da artar. Bu sağlar. Böylece glikojen miktarı da artar. Bu

artış, normalde vajinada bulunan döderlein artış, normalde vajinada bulunan döderlein

basillerinin artmasına neden olur. Bu basiller basillerinin artmasına neden olur. Bu basiller

glikojeni laktik asite çevirerek vajen pH’sını glikojeni laktik asite çevirerek vajen pH’sını

düşürürler.

(29)

• Servikal glandlar estrojenin etkisi ile bol Servikal glandlar estrojenin etkisi ile bol alkalen mai salgılarlar. Böylece spermler alkalen mai salgılarlar. Böylece spermler

asit olan vajende yaşama şansı kazanırlar.

• Fallop tüplerinin motilitesini arttırarak Fallop tüplerinin motilitesini arttırarak

ovumun overlerden uterusa taşınmasını ovumun overlerden uterusa taşınmasını

sağlarlar.

Estrojen göğüsleri büyütür ve kanal sisteminin Estrojen göğüsleri büyütür ve kanal sisteminin

proliferasyonunu sağlar. Estrojenin yüksek proliferasyonunu sağlar. Estrojenin yüksek

düzeyde olması prolaktin hormonunu düzeyde olması prolaktin hormonunu

baskılar.

(30)

Estrojen kalsiyum metabolizmasını etkileyerek Estrojen kalsiyum metabolizmasını etkileyerek

kemik büyümesini hızandırır. Ancak bu kemik büyümesini hızandırır. Ancak bu

büyüme birkaç yıl devam eder ve ardından büyüme birkaç yıl devam eder ve ardından

uzun kemiklerde epifizleşmeye neden uzun kemiklerde epifizleşmeye neden

olduğundan uzama erkeklerinki kadar uzun olduğundan uzama erkeklerinki kadar uzun

olmaz.

Metabolizma hızının artmasına neden olur, Metabolizma hızının artmasına neden olur,

ancak erkeklerinki kadar değildir.

Kan kolesterolünü ayarlar.

(31)

Progesteron Progesteron

Normal siklusta korpus luteumdan Normal siklusta korpus luteumdan

salgılanır. Siklusun ikinci yarısında salgılanır. Siklusun ikinci yarısında

endometriumun sekretuar fazında endometriumun sekretuar fazında

biyokimyasal ve morfolojik değişiklikleri biyokimyasal ve morfolojik değişiklikleri

düzenler. Bu değişiklikler vücüdu düzenler. Bu değişiklikler vücüdu

gebeliğe hazırlamak içindir. Progesteron gebeliğe hazırlamak içindir. Progesteron

gebelikte endometriumun yıkılmasını gebelikte endometriumun yıkılmasını önleyerek gebeliğin devamını sağlar.

önleyerek gebeliğin devamını sağlar.

(32)

• Progesteronun etkisi ile servikal glandlar Progesteronun etkisi ile servikal glandlar

kalın bir mukus salgılarlar. Böylece servikal kalın bir mukus salgılarlar. Böylece servikal

kanaldan spermlerin geçişi zorlanır.

• Gebelikte estrojenin uterus kontraksiyonları Gebelikte estrojenin uterus kontraksiyonları üzerine uyarıcı etkisini nötralize ederek

üzerine uyarıcı etkisini nötralize ederek uterus kontraksiyonlarını baskılar.

uterus kontraksiyonlarını baskılar.

• Göğüslerde estrojenle beraber alveolar Göğüslerde estrojenle beraber alveolar gelişmeyi sağlayarak laktasyona hazırlar.

gelişmeyi sağlayarak laktasyona hazırlar.

• Hipotalamus ve hipofizi geri bildirim Hipotalamus ve hipofizi geri bildirim

mekanizması ile etkiler. LH’yı negatif geri mekanizması ile etkiler. LH’yı negatif geri

bildirimle baskılar.

(33)

• Bazal vücut ısısını yükseltir. Bu Bazal vücut ısısını yükseltir. Bu ovulasyonun tespitinde rol oynar.

ovulasyonun tespitinde rol oynar.

• Solunum merkezini uyararak solunumu Solunum merkezini uyararak solunumu

arttırır. Bu nedenle menstrual siklusun ikinci arttırır. Bu nedenle menstrual siklusun ikinci

yarısında ve gebelikte kan karbondioksit yarısında ve gebelikte kan karbondioksit

düzeyi azalır.

(34)

Prostaglandinler Prostaglandinler

• Olgun over folikülü içindeki Olgun over folikülü içindeki

prostaglandin konsantrasyonundaki artış prostaglandin konsantrasyonundaki artış

LH’nın salgılanmasını teşvik eder.

Prostaglandinlerin düşmesi halinde, Prostaglandinlerin düşmesi halinde,

ovulasyonun gerçekleşmeyeceği ovulasyonun gerçekleşmeyeceği

düşünülmektedir.

• Endometriumdan sentez edilen Endometriumdan sentez edilen

prostaglandin uterus mobilitesini arttırır.

(35)

** Seminal mayide bulunan prostaglandinler, Seminal mayide bulunan prostaglandinler,

koitus sırasında uterus mobilitesini arttırarak koitus sırasında uterus mobilitesini arttırarak

spermlerin tüplere taşınmasını sağlar.

(36)

ÜREME SİKLUSU ÜREME SİKLUSU

Siklus ortalama 28 gün devam eder. Bu Siklus ortalama 28 gün devam eder. Bu

müddet menstrual kanamanın müddet menstrual kanamanın

başlangıcından diğer menstruasyonun başlangıcından diğer menstruasyonun

başlangıcına kadar geçen zamandır. Her başlangıcına kadar geçen zamandır. Her

siklusta bir ovum gelişir, olgunlaşır ve siklusta bir ovum gelişir, olgunlaşır ve

fertilizasyona hazırlanır. Bu sırada fertilizasyona hazırlanır. Bu sırada

endometriumda fertilize ovum için hazırlanır.

Eğer fertilizasyon olmamışsa Eğer fertilizasyon olmamışsa

endometriumun hazırlanan bu fonksiyonel endometriumun hazırlanan bu fonksiyonel

tabakasıdökülür, yani menstruasyon tabakasıdökülür, yani menstruasyon

meydana gelir.

(37)

Üreme sistemndeki hormonal kontrolkimyasal Üreme sistemndeki hormonal kontrolkimyasal

olduğu kadar, hipotalamus üzerine olan olduğu kadar, hipotalamus üzerine olan

çevresel faktörlere de bağlıdır. Bu nedenle çevresel faktörlere de bağlıdır. Bu nedenle

iklim, beslenme, stres, alınan ilaçlar gibi iklim, beslenme, stres, alınan ilaçlar gibi

çevresel faktörler üreme sisteminin çevresel faktörler üreme sisteminin

fonksiyonlarını etkiler.

(38)

Ovarial Siklus Ovarial Siklus

Bir kız çocuğu doğduğunda overlerinde Bir kız çocuğu doğduğunda overlerinde

yaklaşık 500 bin kadar içinde oosit I yaklaşık 500 bin kadar içinde oosit I bulunduran primer folikül bulunur.bu bulunduran primer folikül bulunur.bu

foliküller overlerin korteks tabakasında foliküller overlerin korteks tabakasında

yerleşmişlerdir. Küçük yaşlarda bu yerleşmişlerdir. Küçük yaşlarda bu

foliküllerde fazla bir faaliyet görülmez. 7-8 foliküllerde fazla bir faaliyet görülmez. 7-8

yaşından sonra FSH’ya cevap vermeye yaşından sonra FSH’ya cevap vermeye

başlarlar. Böylece foliküllerde gelişme başlarlar. Böylece foliküllerde gelişme görülür. Bu gelişme ile beraber primer görülür. Bu gelişme ile beraber primer foliküllerden giderek artan miktarlarda foliküllerden giderek artan miktarlarda

estrojen salgılanmaya başlar.

(39)

Foliküler Faz:

Foliküler Faz: Bu faza folikül olgunlaşması da Bu faza folikül olgunlaşması da denir. Ortalama 12-14 gün devam eder.

denir. Ortalama 12-14 gün devam eder.

Endometrial siklusun desguamasyon Endometrial siklusun desguamasyon

(Menstruasyon-dökülme) safhasının sonuna (Menstruasyon-dökülme) safhasının sonuna

doğruovariumlarda pek çok primer doğruovariumlarda pek çok primer

folikülFSH’nın etkisi ile olgunlaşmaya başlar folikülFSH’nın etkisi ile olgunlaşmaya başlar

ve her bir folikül belirli miktarda estrojen ve her bir folikül belirli miktarda estrojen

salgılar. Bu süreçte bir folikül diğerlerinden salgılar. Bu süreçte bir folikül diğerlerinden

daha hızlı gelişir ve daha fazla miktarda daha hızlı gelişir ve daha fazla miktarda

estrojen salgılar. Bu nedenle gelişen diğer estrojen salgılar. Bu nedenle gelişen diğer

foliküllerin estrojen salgılaması durur ve foliküllerin estrojen salgılaması durur ve

atrofi görülür. Bu duruma

atrofi görülür. Bu duruma folikül atrezisifolikül atrezisi denir.

denir.

(40)

Gelişmesini sürdüren folikül gederek daha da Gelişmesini sürdüren folikül gederek daha da

gelişlir ve estrojen salgılamaya devam eder.

Folikülden salgılanan bu foliküler mayi Folikülden salgılanan bu foliküler mayi

(estrojen), folikül hücreleri içine dolmaya (estrojen), folikül hücreleri içine dolmaya

başlar. Bu sırada folikül etrafında over başlar. Bu sırada folikül etrafında over

dokusundan farklanan iki hücre dizisi gelişir.

Dış tabakaya

Dış tabakaya theca eksternatheca eksterna, içtekine , içtekine theca theca interna

interna denir. Theca internada ovulasyona denir. Theca internada ovulasyona yakın estrojenin etkisi ile vaskularizasyonda yakın estrojenin etkisi ile vaskularizasyonda

artma gözlenir.

(41)

Bu sırada folikül içindeki oosit I büyür ve 1.

Meyoz bölünmesini gerçekleştirerekoosit II Meyoz bölünmesini gerçekleştirerekoosit II adını alır. Geçirgen bir membran olan zona adını alır. Geçirgen bir membran olan zona

pellusida oosit I’in etrafını çevirir. Böylece pellusida oosit I’in etrafını çevirir. Böylece

gelişmiş olan folikül,

gelişmiş olan folikül, Graff folikülüGraff folikülü veya veya veziküler folikül

veziküler folikül adını alır. adını alır.

Graff folikülü, folikülün ovulasyondan hemen Graff folikülü, folikülün ovulasyondan hemen

önceki halidir. Graff folikülü oluştuktan sonra önceki halidir. Graff folikülü oluştuktan sonra over yüzeyine doğru yaklaşır. Ovulasyondan over yüzeyine doğru yaklaşır. Ovulasyondan

önce çapı 10-15 mm’ye ulaşır.

(42)

Ovulasyon:

Ovulasyon: Graff folikülü içinde giderek artan Graff folikülü içinde giderek artan foliküler mainin iç basıncı ve theca

foliküler mainin iç basıncı ve theca

internadaki damarların dış basıncı ile en internadaki damarların dış basıncı ile en

ince yerinden çatlar ve oosit II beraberinde ince yerinden çatlar ve oosit II beraberinde

folikül folikül hücreleri ve foliküler mai ile folikül folikül hücreleri ve foliküler mai ile

beraber overlerden atılır. Bu olaya beraber overlerden atılır. Bu olaya

ovulasyon

ovulasyon denir. Ovulasyon siklusun denir. Ovulasyon siklusun

yaklaşık 12-14. günlerine rastlar. Bu sırada yaklaşık 12-14. günlerine rastlar. Bu sırada

estrojen kanda en yüksek düzeydedir. Bu estrojen kanda en yüksek düzeydedir. Bu

nedenle FSH baskılanmış. LH teşvik edilmiş nedenle FSH baskılanmış. LH teşvik edilmiş

durumdadır.

(43)

Ovulasyonla atılan oosit II, birinci meyoz Ovulasyonla atılan oosit II, birinci meyoz

bölünmeyi geçirmiş, 23 kromozomlu dişi bölünmeyi geçirmiş, 23 kromozomlu dişi

cins hücresidir.

(44)

Luteal Faz:

Luteal Faz: Ovulasyondan sonra ilk 3 günde Ovulasyondan sonra ilk 3 günde geride kalan folikül içine kolesterol yığılır ve geride kalan folikül içine kolesterol yığılır ve

sarı bir renk alır. Bu nedenle bu oluşuma sarı bir renk alır. Bu nedenle bu oluşuma

sarı cisim veya korpus luteum

sarı cisim veya korpus luteum denir. denir.

Ovulasyondan sonra korpus luteumdan daha Ovulasyondan sonra korpus luteumdan daha

çok progesteron daha az estrojen salınır.

Progesteron hormonu bu nedenle –sadece Progesteron hormonu bu nedenle –sadece

ovulasyon olduğu durumlarda kanda ovulasyon olduğu durumlarda kanda

mevcuttur.

(45)

Korpus luteumun en olgun zamanı Korpus luteumun en olgun zamanı

ovulasyondan bir hafta sonraya rastlar. Bu ovulasyondan bir hafta sonraya rastlar. Bu

zaman fertilize ovumun implantasyon zaman fertilize ovumun implantasyon

(yerleşme) günüdür. Eğer fertilizasyon (yerleşme) günüdür. Eğer fertilizasyon

olmamış ise korpus luteum, olmamış ise korpus luteum,

menstruasyondan bir hafta önce gerilemeye menstruasyondan bir hafta önce gerilemeye

başlar. Estrojen ve progesteron başlar. Estrojen ve progesteron

hormonlarının düzeyi düşer. Bu gerileme hormonlarının düzeyi düşer. Bu gerileme fazının sonunda korpus luteum beyaz bir fazının sonunda korpus luteum beyaz bir

renk alır. Bu oluşuma

renk alır. Bu oluşuma korpus albikanskorpus albikans denir. denir.

Hormon salgılanması kesildikten bir hafta Hormon salgılanması kesildikten bir hafta

sonra menstruasyon başlar.

(46)

Ovum fertilize olmuşsa korpus luteumun ömrü Ovum fertilize olmuşsa korpus luteumun ömrü

uzar. Korpus luteum gebeliğin ilk üç ayında uzar. Korpus luteum gebeliğin ilk üç ayında

büyümeye devam ederek endometriumun büyümeye devam ederek endometriumun

devamı için gerekli olan estrojen ve devamı için gerekli olan estrojen ve

progesteron hormonlarını salgılamaya progesteron hormonlarını salgılamaya

devam eder. Sonra korpus luteumun devam eder. Sonra korpus luteumun

görevini plasenta yüklenir.

(47)

Luteal faz ovulasyondan sonra 13-15 gün Luteal faz ovulasyondan sonra 13-15 gün devam eder. 12 günden daha kısa olan devam eder. 12 günden daha kısa olan

luteal faz anormal kabul edilir.

Progesteronun son ürünü olan Progesteronun son ürünü olan

pregnendiolanın idrarda bulunması, pregnendiolanın idrarda bulunması,

ovulasyonun olduğunu gösterir.

(48)

Endometrial Siklus Endometrial Siklus

İkinci bir siklus, ovarial sikjlus tarafından İkinci bir siklus, ovarial sikjlus tarafından

etkilenerek fertilize ovumun implantasyonu etkilenerek fertilize ovumun implantasyonu

için hazırlanan endometriumda görülür.

(49)

Endometriumun üç tabakası vardır.

* Zona bazalis

* Zona spongiosa

* Zona kompakta

(50)

Zona bazalis; myometriuma yakın olan Zona bazalis; myometriuma yakın olan

tabakadır. Hormonal değişimlere çok az tabakadır. Hormonal değişimlere çok az

cevap verir.

Zona spongioza’da endometrial glandlar yer Zona spongioza’da endometrial glandlar yer

alır. Over hormonlarına cevap verirler.

Zona kompakta, endometriumun 1/3’ünü Zona kompakta, endometriumun 1/3’ünü

yapar ve menstrual siklusun 14-28.

günlerinde şekillenir. Zona kompakta günlerinde şekillenir. Zona kompakta

spongiosayla beraber fonksiyonel tabakayı spongiosayla beraber fonksiyonel tabakayı oluşturur. Aylık değişiklikler bu tabakalarda oluşturur. Aylık değişiklikler bu tabakalarda

olur ve menstrual kanama ile dökülürler.

Basal tabaka ise endometriumun tekrar Basal tabaka ise endometriumun tekrar

yapılanmasında rol oynar.

(51)

Ovarial siklus gibi endometrial siklusta fazlara Ovarial siklus gibi endometrial siklusta fazlara

bölünmüştür. Bunlar;

Proliferatif faz Proliferatif faz

Sekretuvar faz Sekretuvar faz

Menstrual fazlardır.

Siklusun birinci günü menstrual fazın ilk Siklusun birinci günü menstrual fazın ilk

günüdür.

(52)

Proliferatif faz:

Proliferatif faz: Menstruasyonu takiben Menstruasyonu takiben fonksiyonel tabaka, basal tabakadan fonksiyonel tabaka, basal tabakadan

yeniden yapılanır. Bu yapılanmayı sağlayan yeniden yapılanır. Bu yapılanmayı sağlayan

estrojendir. Diğer bir değişle endometriumun estrojendir. Diğer bir değişle endometriumun

proliferatif fazı, ovarial siklusun foliküler proliferatif fazı, ovarial siklusun foliküler

fazının kontrolü altındadır.

Estrojen, endometrium epitelinin çoğalarak Estrojen, endometrium epitelinin çoğalarak

(proliferasyon) kalınlaşmasına neden olur.

(53)

Ovulasyona kadar bu proliferasyon devam Ovulasyona kadar bu proliferasyon devam

eder. Bu sırada zona spongiosadaki eder. Bu sırada zona spongiosadaki

glandlar uzar, damarlaşma artar. Ovulasyon glandlar uzar, damarlaşma artar. Ovulasyon zamanında endometrium kalınlığı 3-4 mm’ye zamanında endometrium kalınlığı 3-4 mm’ye

ulaşır.

Proliferatif faz menstrual fazın başlangıcında Proliferatif faz menstrual fazın başlangıcında

itibaren yaklaşık 5. günde başlar ve itibaren yaklaşık 5. günde başlar ve

ovulasyona kadar, yaklaşık 14. güne kadar ovulasyona kadar, yaklaşık 14. güne kadar

devam eder.

(54)

Sekretuvar Faz:

Sekretuvar Faz: Ovulasyondan itibaren korpus Ovulasyondan itibaren korpus luteumdan salgılanan progesteron

luteumdan salgılanan progesteron hormonunun etkisi ile endometrium hormonunun etkisi ile endometrium kalınlaşmaya devam eder. Özellikle kalınlaşmaya devam eder. Özellikle

endometrial glandlar, fertilize ovumun endometrial glandlar, fertilize ovumun

gereksinimini karşılamak için müküs gereksinimini karşılamak için müküs

salgılamaya başlarlar. Bundan dolayı bu salgılamaya başlarlar. Bundan dolayı bu

faza

faza sekretuvar fazsekretuvar faz denir. Burada önemli denir. Burada önemli

nokta menstrual kanama için eşiğin, kandaki nokta menstrual kanama için eşiğin, kandaki

estrojen düzeyi olmasıdır. Eğer estrojen estrojen düzeyi olmasıdır. Eğer estrojen

yeterli değil ise endometrium yeterli yeterli değil ise endometrium yeterli yapılanamayacağı için kanama yani yapılanamayacağı için kanama yani

menstruasyon görülmez.

(55)

Sekretuvar faz ovarial siklusun luteal dfazının Sekretuvar faz ovarial siklusun luteal dfazının

kontrolü altındadır. Ovulasyondan bir hafta kontrolü altındadır. Ovulasyondan bir hafta

sonra endometrium tamamen gelişmiştir.

Böylece endometrium fertilize ovumun Böylece endometrium fertilize ovumun

yerleşmesi için hazırdır.

Ovulasyondan sonra 24-48 saat içinde Ovulasyondan sonra 24-48 saat içinde

fertilizasyon gerçekleşir. Eğer fertilizasyon fertilizasyon gerçekleşir. Eğer fertilizasyon

olmaz ise korpus luteum geriler, estrojen ve olmaz ise korpus luteum geriler, estrojen ve

progesteronun kandaki düzeyleri düşer.

Endometriumun fonksiyonel tabakası geriler Endometriumun fonksiyonel tabakası geriler

ve iskemi görülür.

(56)

Sekretuvar fazın son günü,

Sekretuvar fazın son günü, iskemik faziskemik faz olarak olarak da isimlendirilir. Endometrium

da isimlendirilir. Endometrium menstruasyona hazırdır.

menstruasyona hazırdır.

Ovulasyondan sonra 14 gün süre bu faza aynı Ovulasyondan sonra 14 gün süre bu faza aynı

zamanda

zamanda premenstruel fazpremenstruel faz da denir. da denir.

(57)

Menstrual Faz:

Menstrual Faz: korpus luteum dejenere korpus luteum dejenere olduğunda, ürettiği hormonlar da

olduğunda, ürettiği hormonlar da salgılanmaz. Bunun sonucu olarak salgılanmaz. Bunun sonucu olarak

endometrium tabakasında gerileme başlar endometrium tabakasında gerileme başlar

ve menstruasyon gerçekleşir.

Endometriumdaki spiral arterler Endometriumdaki spiral arterler

menstruasyonun gerçekleşmesinde menstruasyonun gerçekleşmesinde

anahtardır. Bu arterler ovarial hormonlara anahtardır. Bu arterler ovarial hormonlara

karşı çok hassastır. Estrojen ve karşı çok hassastır. Estrojen ve

progesteronun kandaki seviyesinin düşmesi progesteronun kandaki seviyesinin düşmesi ile bu arterlerde spazm görülür, fonksiyonel ile bu arterlerde spazm görülür, fonksiyonel tabakaya kan akımı azalır ve iskemi ortaya tabakaya kan akımı azalır ve iskemi ortaya

çıkar.

(58)

İskemi sonucu hücreler ölür, kan damarlarında İskemi sonucu hücreler ölür, kan damarlarında

nekroz ve kanama görülür. Endometriumun nekroz ve kanama görülür. Endometriumun

derin tabakalarına kan sızar. Bu kanamaının derin tabakalarına kan sızar. Bu kanamaının

artması, üstte nekroze olan fonksiyonel artması, üstte nekroze olan fonksiyonel

tabakanın kalkmasına neden olur. uterin tabakanın kalkmasına neden olur. uterin

kaviteye dökülen doku ve kan, uterus kaviteye dökülen doku ve kan, uterus

kontraksiyonlarını başlatır. Böylece fertilize kontraksiyonlarını başlatır. Böylece fertilize

ovum için hazırlanmış bu yatak, vajinal ovum için hazırlanmış bu yatak, vajinal

yoldan atılır. Diğer bir değişle menstruasyon yoldan atılır. Diğer bir değişle menstruasyon

gerçekleşir. Bu kanama sonunda tüm gerçekleşir. Bu kanama sonunda tüm

fonksiyonel tabaka dökülür. Sadece düz fonksiyonel tabaka dökülür. Sadece düz arteriollerin beslediği bazal tabaka kalır.

arteriollerin beslediği bazal tabaka kalır.

(59)

Normal bir menstruasyon 2*7 gün sürer, Normal bir menstruasyon 2*7 gün sürer,

kaybedilen kan miktarı 30-100 cc arasında kaybedilen kan miktarı 30-100 cc arasında

değişir. Menstrual sıvının %50-60’ı kan, değişir. Menstrual sıvının %50-60’ı kan,

diğer kısmı endometriumun epitel hücreleri diğer kısmı endometriumun epitel hücreleri

ile gland salgısıdır.

Normal bir menstrual siklus 28 günde bir Normal bir menstrual siklus 28 günde bir

gerçekleşir. Ancak 22-30 gün arasındaki gerçekleşir. Ancak 22-30 gün arasındaki

sikluslar normal kabul edilir.

(60)

Menstrual kan pıhtılaşmaz. Nedeni, Menstrual kan pıhtılaşmaz. Nedeni,

endometriumda meydana gelen harabiyet endometriumda meydana gelen harabiyet

sonucu serbest hale gelen proteolitik sonucu serbest hale gelen proteolitik

enzimlerin, fibrinojeni harab ederek fibrin enzimlerin, fibrinojeni harab ederek fibrin

teşekkülüne dolayısıyla pıhtılaşmaya engel teşekkülüne dolayısıyla pıhtılaşmaya engel

olmalarıdır.

Menstrual fazda premenstrual gerilim, ödem Menstrual fazda premenstrual gerilim, ödem ve dismenore (Ağrılı adet görme) belirtileri ve dismenore (Ağrılı adet görme) belirtileri

görülebilir.

(61)

KAYNAKLAR KAYNAKLAR

TAŞKIN L (2016). Doğum ve Kadın Sağlığı TAŞKIN L (2016). Doğum ve Kadın Sağlığı

Hemşireliği. XIII. Basım.

Hemşireliği. XIII. Basım. Akademisyen Tıp Akademisyen Tıp Kitabevi

Kitabevi Ankara. Ankara.