EMZİKLİLİK VE EMZİKLİLİKTE BESLENME - I

EMZİKLİLİK VE EMZİKLİLİKTE BESLENME - I

Öğr.Gör. Dr. Hülya YARDIMCI Ankara Üniversitesi

Sağlık Bilimleri Fakültesi

Beslenme ve Diyetetik Bölümü

Emziklilikte beslenmenin önemi

Amaç:

Annenin fizyolojik gereksinimlerinin karşılanması

Süt salınımı ile harcanan enerji ( gebeliğe göre daha fazla) besin öğeleri yedeğinin dengede tutulması

Anne sütünün verimliliğinin artırılması

Yeni doğanın anne sütü ile büyüme ve gelişiminin sağlanmasıdır.

Emziklilikte anne beslenmesinin önemi

Anne sütü ile

beslenme Bütün besin öğeleri Süte

Bebeğe

Optimal büyüme ve yeni doğan

sarılığı

Anneden

Anne

beslenmesi ile ANNE SÜTÜ

BİLEŞİM MİKTA

R

Anne Beslenmesi ile Anne Sütü Bileşimi ve Miktarı

• Annenin enerji alımı süt miktarını ve bileşimini

etkileyebilir. Yetersiz beslenen annelerde süt miktarı azalmaktadır.

• Diyetin proteini arttıkça süt miktarı da artmaktadır.

• Enerji yetersiz alındığında sütün yağ asidi örüntüsü değişmektedir. CHO ve protein miktarı daha az

etkilenmektedir.

• Diyetle alınan PUFA miktarı fazla olduğunda anne

sütündeki PUFA miktarı, süt miktarı ve yağ içeriği

artmaktadır.

 Günlük enerji alımı:

Sütün miktarı ve kalitesini etkiler.

Yetersiz enerji alındığında (≤%60);

• Süt salınımı %20 azalır.

• Sütün yağ asitleri kompozisyonu değişir.

• Annenin yağ depoları anne sütü (AS) yağ asitlerini

etkiler.

• Günlük enerji alımının <%15 azalması süt

miktarını etkilememekle birlikte süt bileşiminin bundan etkilendiği belirlenmiştir ( özellikle

ramazan ayında).

 Protein alımı

Protein alımının artması enerjiden bağımsız olarak

süt hacminin artmasını sağlar. Örn: Günlük tüketilen

protein miktarının 60 g’dan 100 g’a çıkarılması ile

süt hacminde artış sağlanmıştır.

 Sıvı alımı:

Sıvı alımının artması süt yapımında artışa neden olur.

Sıvı alımının artması süt bileşimini etkiler. Laktoz miktarı azalır.

Sıvı alımının azalması ise osmolalitenin yükselmesine ve elektrolit konsantrasyonunun artmasına neden olur.

SIVI ALIMI NORMAL OLMALIDIR.

 Vitaminler ve Mineraller

Annenin diyeti; sütün vitamin ve mineral miktarını etkiler. Vitaminlerden C, A, B

, B

, Tiamin ve riboflavin miktarları etkilenmektedir.

Suda eriyen vitaminler annenin günlük diyetinden etkilenirken; yağda eriyen vitaminler annenin depolarından etkilenmektedir.

Annenin diyeti sütün Se, I, Mn, F miktarını etkiler.

Ca, K, Mg, Na, P, Cl,Fe,Cu, Zn daha az etkilenir.

LAKTASYON FİZYOLOJİSİ

Emziklilik dönemi biyolojik olarak

gebelik döneminin devamıdır. Süt salgısı

ile ilgili hazırlıklar gebelik döneminde

başlar. Yeterli ve dengeli beslenen

kadınlarda gebelikte derialtı yağ

dokusundaki birikimler emzirme süresince

süt yapımı için kullanılırlar. Gebelik

süresince ~80.000 kkal’nin 32.000 kkal’si

laktasyon için kullanılmaktadır.

Meme Anatomisi

• Toraksın ön duvarında yer alır. Meme dokusu çok sayıda meme bezi, özel glandular yapı ve süt salınım elementlerini içermektedir.

• Meme bezinde 15-20 lop vardır. Her lop çok sayıda taşıyıcı kanal, gland, kas-yağ dokusu, damar ve sinir bulunur.

• Meme başı epitel dokudan oluşur, etrafı kahverengi pigment (aerola) ile çevrilidir.

Aerola, deri altı pleksusları içerir.

Gebelikte aerolada papillalar

(montgomery follicus) oluşur.

• Gebelikte meme dokusunda östrojen, progesteron,

prolaktin ve plasental hormonların seviyesinin artışına paralel memeler de büyür.

• Gebeliğin ilk aylarından itibaren memede loblar (lobüller) ve bez

hücrelerinin sınırladığı kese

şeklinde küçük oluşumlar

(alveoller) oluşur.

• Prolaktin, epitelyel kök hücrelerinin çoğalma ve farklılaşmasını uyararak miyoepitelyal

hücrelerin ve süt sentezini gerçekleştiren

alveolar epitel hücrelerinin oluşmasını sağlar.

• Meme başı ve etrafını çevreleyen aerolanın çapı büyür ve rengi koyulaşır. Aerolada bulunan

Montgomery tüberkülleri (aeroladaki çıkıntılar) gebeliğin 6. haftasında belirgin bir hale gelerek memeyi koruyan yağlı ve kokulu bir madde

salgılar. Bu salgının antibakteriyel etkisinin yanı sıra yeni doğanın meme başını bulmasını

kolaylaştırıcı etkisi de vardır.

Kas hücresi

sağlar

Süt salgılayan hücreler

Süt kanalları

Laktiferöz sinüsler (süt sinüsleri)

Süt burada birikir

Meme başı

Areola

Montgomeri bezleri Alveol

Destek bağ ve yağ dokusu

17

• Gebeliğin 2.yarısından itibaren kolostrum sentez edilmeye başlar.

• Bu dönemde progesteron hormonu süt salgılanmasını engeller.

• Doğumdan sonra plasentanın ayrılması,

östrojen ve progesteron seviyelerinin düşmesi

sonucu laktasyon başlar.

• Bebeğin memeyi emmesi ile hipofiz ön lobundan prolaktin, meme alveollerine ulaşır ve epitelyal hücrelerden sütün salgılanması sağlanır.

• Aynı şekilde alveollere gelen oksitosin epitelyel hücreleri çevreleyen miyoepitelyal hücrelerin kasılmasına ve sütün salgılanmasına neden olur.

Emmeye devam edilmesi ile uyarıların

hipotalamusa gitmesi prolaktin ve oksitosin

salgılanması ile laktogenez devamlılığı sağlanır.

PROLAKTİN

Her emzirme sonrasında salgılanır.

Bir sonraki emzirme için süt oluşturur

Meme başından duygusal uyarı

Kandaki prolaktin

·

Gece daha fazla prolaktin salgılanır

 Ovulasyonu baskılar





18

OKSİTOSİN REFLEKSİ

Emzirmeden önce veya emzirme sırasında oluşur. Sütün oluşmasını

sağlar. Meme başından

duygusal uyarı

Kandaki oksitosin

Bebek emiyor

Uterusun kasılmasını sağlar

19

OKSİTOSİN REFLEKSİ

·

KAYGI

·

STRES

·

AĞRI

·

ŞÜPHE

Bebek için sevgi dolu düşünceler

Bebeğin sesi

Bebeğin görüntüsü

GÜVEN

Reflekse YARDIM eder

Reflekse ENGEL olur

20

• Laktasyonu destekleyen diğer hormonlar:

kortizon, troid hormonları, paratroid hormon,

insülin ve büyüme hormonlarıdır.

ANNE SÜTÜNDE İNHİBİTÖR MADDE

Eğer meme, süt ile tamamen dolarsa salgılama durur.

21

Laktasyon başarısını etkileyen faktörler

1. Maternal faktörler

-Yaş ve gebelik sayısı -Stres ve akut hastalıklar

-Madde bağımlılığı ( prolaktin ve oksitosin düzeyini %30-50 oranında düşürür)

-Doğum kontrol hapları süt hacmini azaltır.

-Beslenme durumu

2. Çocuğa ilişkin faktörler -Emzirme tekniği

-Sık aralıklarla emzirme

-Formüla/inek sütü ile beslemede öncelik -Emzirme zorluğu

-Doğum aralığı (prematürelik); emme refleksi ve süt miktarını düşürür.

-Erken doğum (≤ 34 hafta); anne sütü sağılmalı ve

annenin sütünün devamı için anne teşvik edilmeli.

Emzirme Tekniği

Başarılı emzirme, annenin bebeğini emzireceğini düşünmesi ve bunu başaracağına inanmasıyla başlar.

Nasıl emzireceğini bilen anne kendine güven duyar.

Emzirme tekniği

• Anne sütü ile beslenmede annenin bilmesi gereken en önemli nokta, bebeğini memeye nasıl yerleştireceğidir. Bebek memeye iyi yerleşmiş ise, anne ve bebek emzirmeyi öğrenirken meme uçları zedelenmez.

• Emzirirken anne değişik durumları

deneyebilir. Önemli olan bebeğin tutulma şeklidir.

• Hangi durumda olursa olsun,bebeğin omuz ve vücudu memeye dönük olmalı ve burnu meme başı hizasında bulunmalıdır.

• Anne, bebeği memesine yaklaştırırken elini

bebeğin omuzlarının arkasından diğer tarafa

geçirmelidir. Bu sırada bebeğin başını baş ve

işaret parmaklarıyla destekleyebilir.

Bebek memeye nasıl yerleştirilmeli?

• İlk günlerde bebeği yatarak emzirmek anne için daha rahat olabilir.

Bu durumda bebek yan yatmış olan anneye dönük yatırılır. Anne serbest kolu ve eli ile bebeği memesine yaklaştırabilir. Annenin ve bebeğin arkasının birer yastıkla desteklenmesi bebeğin

yerleşmesine yardımcı olur.

• Eğer anne oturarak emziriyorsa, dik oturmalı veya hafifçe eğilmeli, ancak kucağı düz olmalıdır. Bunun için gerekirse ayaklarının altına bir tabure konabilir.

• Bebeği rahatça tutması için annenin arkası veya kolları yastıkla

desteklenebilir. Bebeğin anneye yaklaşması için annenin kucağına

da bir yastık konulabilir.

• Bebeğin iyi emmesi için ağzıyla yalnız meme ucunu değil, etrafındaki kahverengi alanı da kavraması gerekir. Bebek memeye yaklaştırılırken, ağız mümkün olduğunca açık olmalı ve çene memeye dayanmalıdır.

• Bebeğin ağzını iyice açması için anne meme ucunu bebeğin alt ve üst dudaklarına değdirmelidir.

Böylece meme başı reseptörleri

uyarılarak süt yapımı ve salınımı

artmış olur.

• Eğer bebek memeyi doğru olarak kavramışsa her emme işlemi sırasında çenesinin, bazen de kulaklarının hareket ettiği görülür.

• Bebek sürekli emmez. Kuvvetli emme hareketlerinden sonra kısa dinlenme aralıkları olur.

• Emerken şapırtı sesi duyulması ya

da yanakların içeri çekilmesi

genellikle bebeğin yalnızca meme

ucunu emdiğini ve ağzıyla

yeterince meme dokusunu

kavramamış olduğunu gösterir.

• Bebeği her emzirmede iki göğüsten en az 10 dakika emzirmek memenin boşaltılması açısından önemlidir.

Bebek büyüdükçe bu süre 20 dakikaya kadar çıkabilir.

• Bebek memeyi kendiliğinden bırakana kadar beklenmelidir.

• Bebek emerken uyudu ise meme ucu yanağa değdirilerek uyandırmaya çalışılmalıdır.

• Bebek küçük ve her iki memeyi aynı zamanda

ememiyorsa bir sonraki emzirmede diğer göğüsten emzirmeye başlanmalıdır.

• Doyduğunda gaz mutlaka çıkarılmalıdır.

Doğru emzirme tekniği ile emzirmeye ait problemler

önlenebilir.

BEBEĞİ MEMEYE YANLIŞ YERLEŞTİRMENİN SONUÇLARI

TAHRİŞ / ZEDELENME

BEBEK DOYMAZ

SIK / UZUN SÜRELİ BESLENMEK İSTER

SÜT YAPIMI AZALIR

EMMEYİ TÜMÜYLE REDEDER

26

YANLIŞ YERLEŞTİRMENİN NEDENLERİ

BİBERON KULLANILMASI

DENEYİMSİZ ANNE

FONKSİYONEL ZORLUKLAR

DESTEK AZLIĞI

EMZİRME BAŞLATILMADAN

ÖNCE BİRKAÇ HAFTALIK İKEN İLK BEBEK, ÖNCEKİ BEBEĞİN BİBERONLA BESLENMESİ KÜÇÜK / ZAYIF BEBEK MEME BAŞI / DOKUSU ESNEKLİĞİ AZLIĞI

MEMEDE SÜT BİRİKİMİ KENDİ ÇEVRELERİNDEN DESTEK AZLIĞI

DOKTOR / EBE / HEMŞİRENİN DESTEĞE YÖNELİK EĞİTİM YETERSİZLİĞİ

27

Emzirmede başarılı olmada

 Eller iyice yıkanmalıdır. Bu durum bebeğin mikrop almasını ve hastalanmasını önler.

 Emzirmeden önce meme başını ve çevresini temiz su ile silinmelidir. Karbonatlı su,

sabunlu su v.b. kullanmamalıdır. Bunlar meme başında çatlak ve yaraya neden olur.

 Emzirirken mutlu ve huzurlu olunmalıdır.

Anne

ve bebeğin göz temasında olması da,

ÇOK ÖNEMLİDİR.

Süt yapımı ve salınımının artması için ayrıca

• Doğumu takiben ilk yarım saat içinde mzirme başlatılmalı

• Bebek yeni doğduğu dönemde her ağladığında emzirilmeli

• Annenin yeterli sütü olduğuna inanması

• Yeterli ve dengeli beslenme

ÖNEMLİDİR.