öğrencilerinde sigara içme alışkanlıkları ve ilişkili faktörler
Fahrettin TALAY, Bahar KURT, Tuncer TUĞ
Abant İzzet Baysal Üniversitesi İzzet Baysal Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, Bolu.
ÖZET
Eğitim fakültesi sınıf öğretmenliği öğrencilerinde sigara içme alışkanlıkları ve ilişkili faktörler
Bu çalışmada, eğitim fakültesi sınıf öğretmenliği öğrencilerinde sigara içme alışkanlıklarının belirlenmesi ve sigara içimini etkileyebilecek faktörlerin incelenmesi amaçlandı. Hazırlanan anket sınıflar rastgele yöntemle seçilerek üçüncü ve dördüncü sınıf öğrencilerine kesitsel olarak uygulandı. Düzenli ve ara sıra sigara içen öğrenci sıklığı %45.8 idi. Erkeklerde ve dördüncü sınıflarda sigara içme sıklığı daha yüksekti [erkeklerde 63 (%53.8) kişi, kızlarda 85 (%41.3) kişi (p< 0.05);
dördüncü sınıflarda 102 (%52.3) kişi, üçüncü sınıflarda 46 (%35.9) kişi (p< 0.01)]. Sigara içmeyenlerin sigara içmemeleri- nin en sık nedeni sigaranın sağlıklarına zararlı olması (%45.8), sigaraya başlamada en sık neden stres azaltmak (%43.1), sigara içenlerin sigara içmeye devam etmelerinin en sık nedeni vazgeçmenin zor olduğu (%56.7) idi. Sigara içen öğrenci- lerin içmeyenlere göre annelerinin, kardeşlerinin, tüm aile bireylerinin ve samimi arkadaşlarının sigara içme sıklığı daha yüksek bulundu (p< 0.05). Sigara içen ve içmeyen öğrenciler arasında depresyon semptom skorları arasında belirgin fark vardı (içenlerde 14.9 ± 7.6, içmeyenlerde 9.8 ± 6.3; p< 0.05). Sınıf öğretmenliği öğrencilerinde sigara içme sıklığı oldukça yüksek saptandı. Yakın arkadaşlarının sigara içmeleri, düzenli alkol alınması ve depresif semptomların olması öğrencilerin sigara içme riskini arttırmaktadır. Yakın gelecekte çocukların ilk öğretmenleri olacak öğrencilerin sigarayı bırakmaları ve içmeyenlerin başlamaması için uygun eğitim programları planlanarak uygulamaya geçirilmesi toplum sağlığı açısından yararlı olacaktır.
Anahtar Kelimeler: Öğretmen, öğrenci, sigara içimi.
Yazışma Adresi (Address for Correspondence):
Dr. Fahrettin TALAY, Abant İzzet Baysal Üniversitesi İzzet Baysal Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, Gölköy 14280 BOLU - TURKEY
e-mail: ftalay2000@yahoo.com
Tütün kullanımı dünyadaki önlenebilir ölüm ne- denlerinin en önemlisidir (1). Günümüzde sigara içimindeki artışın önüne geçilemezse 2020’li yıl- larda veya 2030’lu yılların başlarında %70’i ge- lişmekte olan ülkelerde olmak üzere yılda 10 milyon ölüm beklenmekte ve tüm erişkin ölüm- lerin üçte birinin sigara içiminden kaynaklana- cağı öngörülmektedir (2,3).
Günümüzde ciddi gayretlere rağmen gençlerin sigara içmeleri önlenememektedir. Sigara içimi- ne başlanıldıktan sonra bırakılması oldukça zor- dur. Sigarayla mücadelede en önemli konular- dan biri özellikle çocukların ve gençlerin sigara içmelerinin önüne geçilmesidir. Eğitim fakültesi sınıf öğretmenliği bölümünden mezun olan öğ- rencilerin büyük çoğunluğu Milli Eğitim Bakanlı- ğının her yıl açtığı kadrolar ile ilköğretim okulla- rında veya özel ilköğretim okullarında öğretmen olarak göreve başlamaktadır. Bu öğretmenler de ilköğretim okullarında çocukların birinci sınıftan beşinci sınıfa kadar öğretmenliğini yapmaktadır.
İlkokul öğretmenlerinin çocukların davranışla- rında ve bilinçaltlarında önemli etkileri olmakta-
dır. Çocuklar ilk eğitim ve öğretimlerine ilkokul- larda başlamaktadır. Çocuklara örnek olabilecek ve etki edebilecek ilk öğretmenlerinin sigara iç- meleri ve sigara içimine karşı yaklaşımlarını bil- mek ve bu sonuçlara göre politikalar üretmek önemlidir.
Martini ve arkadaşları, adölesanlarda sigara içenlerin hiç içmeyenlere göre depresyon skor- larının daha fazla olduğunu, sigarayı bırakanların da bu iki grubun arasında olduğunu bildirmiştir (4). Epidemiyolojik çalışmalarda depresif kişile- rin depresif olmayanlara göre daha çok sigara içtiği bulunmuştur (5,6). Sigara içmeye başlan- masında ve devam edilmesinde depresyonun ve depresif yakınmaların rolü olabilmektedir.
Bu çalışmada yakın bir gelecekte ilkokul öğret- menliği yapacak olan eğitim fakültesi sınıf öğ- retmenliği bölümü üçüncü ve dördüncü sınıf öğ- rencilerinin sigara içme alışkanlıklarının, sigara içmeye başlama ve devam ettirme nedenlerinin, sigaranın zararları hakkındaki bilgilerinin, aile bi- reylerinin ve samimi arkadaşlarının sigara içme sıklığının belirlenmesi amaçlandı. Sigara içen ve SUMMARY
Smoking habits of the elementary school teacher students in education faculty and related factors
Fahrettin TALAY, Bahar KURT, Tuncer TUĞ
Department of Chest Diseases, İzzet Baysal Faculty of Medicine, Abant İzzet Baysal University, Bolu, Turkey.
In this study we aimed to determine the smoking habits of the elementary school teacher students and to examining the factors affecting smoking. The prepared questionnaires were applied to 3rdand 4thyear students by selecting randomly.
The ratio of the students smoking regularly and occasionally was 45.8%. The smoking frequency was higher in male and fourth year students [63 (53.8%) of males, 85 (41.3%) of females (p< 0.05); 102 (52.3%) students in 4thyear and 46 (35.9%) students in 3rdyear (p< 0.01)]. The most common reason of not smoking was the harmful effect of smoking to life (45.8%), the most common reason of initiating smoking was to decrease their stress (43.1%) and the most common reason of keep on smoking was difficulty of quitting (56.7%). When compared to nonsmokers, the smoking frequency of mothers, brot- hers, all family members and close friends of smoker students were higher (p< 0.05). There was significant difference bet- ween depression symptom scores of the students who were smoking and the ones who were nonsmokers (14.9 ± 7.6 in smokers, 9.8 ± 6.3 in nonsmokers; p< 0.05). The smoking frequency among school teacher students was very high. The smoking habits of the close friends, regular alcohol intake, and presence of depressive symptoms were increasing the risk of smoking. It will be beneficial for public health to plan and apply appropriate education program for students who will be the first teachers of the primary school students, not to start smoking.
Key Words: Teacher, student, smoking.
içmeyen öğrencilerin depresyon ölçeğinden al- dığı puanlar hesaplandı.
MATERYAL ve METOD Çalışma Grubu
Bu çalışma Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eği- tim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Bölümü üçüncü ve dördüncü sınıf öğrencilerine uygulandı. Mezu- niyete yakın olmaları nedeniyle üçüncü ve dör- düncü sınıf öğrenciler çalışma grubuna alındı.
Bu iki sınıfta toplam 16 şube ve 896 öğrenci var- dı. Her sınıftan üçer şube rastgele yöntemle se- çildi. Toplam 323 öğrenci çalışmaya katıldı.
Anket
Anket üç sayfadan oluşuyordu. Birinci sayfada sigara içimi ile ilgili sorular, ikinci ve üçüncü sayfada depresyon semptomları ile ilgili sorular bulunuyordu. Birinci sayfadaki sorular öğrenci- lerin demografik özelliklerini, anne ve babaları- nın eğitim durumunu, anne, baba ve kardeşlerin sigara içme durumunu, tüm aile bireylerinde ve samimi arkadaşlarında sigara içme sıklığını, si- gara alışkanlığı ve zararları hakkındaki soruları içeriyordu. Ayrıca, sigara içmeyenlerin içmeme nedenlerine, sigara içenlerin sigaraya başlama ve devam ettirme nedenlerine, sigarayı bırakma- yı düşünüp düşünmediklerine ve bırakmayı de- neyip denemediklerine ait sorular eklendi. Say- fanın son kısmına Fagestrom Bağımlılık Test so- ruları eklendi (7). Sigara içimine yönelik sorular The Muskoka-Parry Sound Sağlık Ünitesi’nin anketinden uyarlandı (8). Depresyon semptom- ları için Beck depresyon ölçeği kullanıldı (9). Bu ölçeğe göre 0-13 puan arası depresyon yok, 14- 19 puan arası hafif, 20 puan ve üzeri orta ve ağır depresyon olarak gruplandırıldı. Öğrenciler aile ve samimi arkadaşların toplamını ve bunların içinde sigara içenlerin sayısını yazdılar. Öğrenci- lerin samimi arkadaşlarının ve aile bireylerinin sigara içme oranları şu şekilde hesaplandı. Ör- neğin; beş samimi arkadaşının üçü sigara içiyor- sa %60, aile bireylerinden altı kişinin ikisi sigara içiyorsa %33 olarak hesaplandı. Anket hemen sınav öncesi dönemde yapıldığı için sınıflardaki öğrencilerin hemen hepsi ankete katıldı. Şube- lerdeki öğrenci sayıları hemen hemen eşit dağı- lıyordu. Anket formunu tüm sınıflarda anketi dü-
zenleyenlerin kontrolü altında öğrencilerin ken- dileri doldurdu. Katılımcılar anket formlarına isim soy isimlerini yazmadı. Günlük içici; günde en az bir adet sigara içen, ara sıra içici; günde bir adetten daha az içen, bırakan; daha önce en az altı ay süreyle günlük sigara içen şu an sigara iç- meyen, hiç içmemiş; hiç sigara içmemiş olarak tanımlandı. Ayrıca, sadece deneme amacıyla birkaç adet sigara içen öğrenciler de denemiş olarak tanımlandı. Haftada üç dubleden fazla al- kol kullanan kişiler düzenli alkol kullanan, bu miktarlardan daha az alkol kullanan kişiler nadi- ren alkol kullanan olarak kabul edildi.
İstatistiksel Değerlendirme
Çalışmanın istatistiksel değerlendirmesi SPSS 10.0 paketi kullanılarak yapıldı. Grupların kar- şılaştırılmasında ki-kare testi, ikili grupların sa- yısal parametrelerinin karşılaştırılmasında t-tes- ti, ikiden fazla grupların sayısal değerlerinin karşılaştırılmasında ANOVA testi uygulandı.
Risk faktörü hesaplamalarında lojistik regres- yon analizi uygulandı ve p< 0.05 değeri anlam- lı kabul edildi.
BULGULAR
Üç yüz yirmi üç olgunun (206 kadın, 117 erkek) yaş ortalaması ve standart hatası 21.9 ± 1.2 (19-27) idi. Katılımcıların 160 (%49.5)’ı üçüncü sınıf, 163 (%50.5)’ü dördüncü sınıfta idi. Sigara içmeye başlama yaşı ve standart hatası ortala- ma 15.7 ± 3.0 idi. Düzenli ve ara sıra sigara içen öğrencilerin oranının toplamı %45.8 idi (Tablo 1). Dördüncü sınıflarda 102 (%52.3) kişi, üçün- cü sınıflarda 46 (%35.9) kişi şu an sigara içiyor- du (p< 0.01). Üçüncü sınıf öğrencilerinde düzen- li sigara içiminde erkek ve kız öğrenciler arasın- da fark yokken, dördüncü sınıf öğrencilerinde erkekler kızlara göre daha fazla sıklıkta düzenli sigara içicisiydi (p< 0.05) (Tablo 1).
Sigara alışkanlığı ve sigaranın zararları ile ilgili sorulan sorulara verilen doğru cevap sıklığında yalnızca “Kişinin sigaradan zarar görmesi için uzun yıllar sigara içmesi gerekir.” sorusunda si- gara içen ve içmeyenler arasında fark vardı (Tablo 2). Sigara içmeyenlerin sigara içmemele- rinin en sık nedeni sigaranın sağlıklarına zararlı olduğu idi (Tablo 3). Şu an sigara içenlerin ve si-
gara içmeyi bırakmış olanların sigaraya içmeye başlamasında en sık neden stres azaltmak (%43.1) idi (Tablo 4). Şu an sigara içenlerin si- gara içmeye devam etmelerinin en sık nedeni vazgeçmenin zor olduğu (%56.7) idi (Tablo 5).
Sigara içenlerde şu an bırakmayı düşünenlerin sayısı 125 (%88) kişi idi. Şu an sigara içen ve bı- rakmış olanlardan sigara içmeyi bırakmayı de- neyen kişi sayısı 124 (%77.5) idi. Bunların yal- nızca 29 (%23.4)’u altı aydan uzun süre sigara içmeyi bırakmıştı. Şu an sigara içenlerin ortala- ma Fagestrom bağımlılık puanı ve standart ha- tası 2.4 ± 2.8 idi.
Sigara içen öğrencilerin içmeyenlere göre anne- lerinin, kardeşlerinin, tüm aile bireylerinin ve sa- mimi arkadaşlarının sigara içme sıklığı daha yüksekti (p< 0.05) (Tablo 6). Alkol kullananlar- da kullanmayanlara göre düzenli sigara içme Tablo 1. Öğrencilerin sınıf ve cinsiyetlerine göre sigara içme durumları.
Üçüncü sınıf Dördüncü sınıf
Kız Erkek Kız Erkek Toplam
Sayı % Sayı % Sayı % Sayı % Sayı %
Hiç içmemiş 27 24.6 10 20 17 17.7 4 5.9 58 18
Denemiş 37 33.6 17 34 33 34.4 18 26.9 105 32.5
Bırakmış 4 3.6 1 2 3 3.1 4 6 12 3.7
Ara sıra içen 3 2.7 5 10 10 10.4 6 9 24 7.4
Düzenli içen 39 35.5 17 34 33 34.4 35 52.2 124 38.4
Toplam 110 34 50 15.5 96 29.7 67 20.8 323 100
Tablo 2. Sigara içen ve içmeyen öğrencilerin aşağıdaki sorulara doğru cevap verme oranları.
İçen İçmeyen Toplam p
Sigara bir yılda trafik kazaları ve intiharların toplamından fazla %62 %59 %60 > 0.05 ölüme neden olur.
Sigara mesane (idrar kesesi) kanserine neden olabilir. %42 %51 %47 > 0.05
Sigara kalp hastalıklarına neden olabilir. %95 %96 %96 > 0.05
Sigara içen ailelerin çocukları daha çok göğüs infeksiyonlarına yakalanır. %75 %76 %76 > 0.05 Sigaranın içinde 4000’den fazla kimyasal madde bulunur. %78 %62 %70 > 0.05 Türkiye’deki öğretmenlerin yaklaşık %50’si sigara içer. %47 %43 %45 > 0.05
Genç yaşta içilen sigara alışkanlık yapmaz. %85 %91 %88 > 0.05
Kişinin sigaradan zarar görmesi için uzun yıllar sigara içmesi gerekir. %72 %81 %77 < 0.05
Tablo 3. Sigara içmeyenlerin sigara içmeme ne- denleri (175 kişi).*
Sayı Sağlığıma zararlı olduğu için 149 Sigara diğer insanlara zarar verdiği için 39
Sigara bana dokunuyor 36
Sigara görünümümü etkiliyor 36
Tadını sevmiyorum 30
Arkadaşlarım sigara içmediği için 10
Ailem izin vermediği için 4
Ekonomik gücüm yetmediği için 3
Diğerleri (nedeni yok) 3
Toplam 310
* Bu soruda birden fazla seçenek işaretlenebildiği için ne- denlerin toplamı sigara içmeyenlerin toplamından fazladır.
sıklığı daha yüksekti (alkol almayanlarda düzen- li sigara içme sıklığı %27, nadiren alanlarda
%58, düzenli alanlarda %97; p< 0.001) (Tablo 7).
Sigara içen ve içmeyen öğrenciler arasında depresyon semptom skorları arasında belirgin fark vardı (içenlerde 14.9 ± 7.6, içmeyenlerde 9.8 ± 6.3; p< 0.05).
Sigara içme için bağımsız değişkenlere bakıla- rak multipl lojistik regresyon analizi yapıldı ve risk faktörleri hesaplandı. Samimi arkadaşların
%35’inden fazlasının sigara içmesi [odds ratio (OR)= 11.6, %95 güven aralığı (GA)= 5.6- 23.8)], düzenli alkol kullanımı (OR= 2.8, %95 GA= 1.2-6.2) ve orta ve yüksek depresyon skor- larına sahip olma (OR= 2.8, %95 GA= 1.1-7.0) risk faktörü olarak saptandı.
TARTIŞMA
Ülkemizde üniversite öğrencilerinde yapılan ön- ceki araştırmalarda sigara içme sıklığını, Önal ve arkadaşları erkeklerde %41.3, kadınlarda
%26.7; Metintaş ve arkadaşları erkeklerde
%47.4, kadınlarda %35.2 olarak bildirmiştir (10,11). Üniversite birinci sınıf öğrencilerinde Saatçi ve arkadaşları sigara içme sıklığını er- keklerde %25, kadınlarda %12.9; Kocabaş ve arkadaşları tıp fakültesi öğrencilerinde günlük sigara içenlerin sıklığını erkeklerde %30.5, ka- dınlarda %10.1; tıp fakültesi dışındaki öğrenci-
Tablo 6. Sigara içen ve içmeyen öğrencilerin aile bireylerinin ve samimi arkadaşlarının sigara içme oranları.
İçen İçmeyen Toplam p
Annesi sigara içen 35 (%23.6) 25 (%14.4) 60 (%18.6) < 0.05
Babası sigara içen 75 (%51) 89 (%51.7) 164 (%51.4) > 0.05
Kardeşi sigara içen 74 (%51.7) 60 (%34.5) 134 (%42.3) < 0.01
Ailede sigara içenlerin oranı %41 %21 %30 < 0.001
Samimi arkadaşlardan sigara içenlerin oranı %67 %33 %48 < 0.001
Tablo 7. Öğrencilerin alkol alma ile sigara içme durumları arasındaki ilişki.
İçmeyen Düzenli içen Ara sıra içen Bırakan Toplam
Alkol almayan 153 (%62) 68 (%27) 18 (%7) 8 (%3) 247 (%76)
Nadiren alkol alan 10 (%22) 26 (%58) 5 (%11) 4 (%9) 45 (%14)
Düzenli alkol alan 0 (%0) 30 (%97) 1 (%3) 0 (%0) 31 (%10)
Toplam 163 (%51) 124 (%38) 24 (%7) 12 (%3) 323 (%100)
Tablo 4. Şu an sigara içenlerin ve bırakanların si- gara içmeye başlama nedenleri (160 kişi).*
Sayı
Stres azaltmak için 73
Denemek için 49
Arkadaşlarımın çoğu içtiği için 38
Çevreye uymak için 11
Ailem içtiği için 3
Kilomu kontrol etmek için 1
Diğer (nedenini bilmiyorum) 2
Toplam 177
* Bu soruda birden fazla seçenek işaretlenebildiği için ne- denlerin toplamı şu an sigara içenlerin ve bırakanların toplamından fazladır.
Tablo 5. Sigara içenlerin sigara içmeye devam etme nedenleri (148 kişi).*
Sayı
Vazgeçmek zor 87
Stresten dolayı 31
Tadını seviyorum 21
Arkadaşlarım içtiği için 9
Çevreye uyum sağlamak için 10
Kilo almaktan korkuyorum 2
Olgun görünmek için 1
Toplam 161
* Bu soruda birden fazla seçenek işaretlenebildiği için nedenlerin toplamı sigara içenlerin toplamından fazladır.
lerde erkeklerde %32.4, kadınlarda %16.4 sıklı- ğında bildirmiştir (12,13). Diğer ülkelerdeki üni- versitelerde yapılan çalışmalarda sigara içme sıklığını Güney Kore’den Park ve arkadaşları er- keklerde %68.5, kadınlarda %7.4; Ürdün’den Haddad ve arkadaşları erkeklerde %50.2, kadın- larda %6.5; Suriye’den Maziak ve arkadaşları er- keklerde %30.9, kadınlarda %7.4; Yeni Zelan- da’dan Kypri ve arkadaşları erkeklerde ve ka- dınlarda %10 olarak bildirmiştir (14-17). Batı Avrupa’da lise öğrencilerinde yapılan araştırma- larda erkek ve kız öğrencilerdeki sigara içme sıklığı birbirine yakın hatta kız öğrencilerde si- gara içme sıklığının daha fazla olduğu bildiril- miştir (18,19). Bizim çalışmamızda sigara içme sıklığı erkeklerde %53.8, kadınlarda %41.3 idi.
Bizim çalışmamızdaki erkek ve kadın öğrenci- lerdeki sigara içme sıklığı Türkiye’deki önceki araştırmalardan biraz daha yüksekti. Fakat bu çalışma yalnız üçüncü ve dördüncü sınıfları kap- sıyordu. Diğer çalışmalar ise birinci sınıftan son sınıfa kadar olan öğrencileri içeriyordu. Bu du- rum düşünüldüğünde çalışmamızdaki sigara iç- me sıklığı diğer çalışmalarla paralel denilebilir.
Gelişmiş ülkelerde sigara içiminde cinsiyet farkı bulunmazken, hatta kız öğrencilerin içme sıklığı daha fazla iken, gelişmekte olan ülkelerde er- kekler ve kadınlar arasında belirgin bir fark bu- lunmaktadır. Bizim çalışmamızda ve ülkemizde- ki önceki araştırmalarda erkeklerde sigara içme sıklığı kadınlara göre daha yüksek olmakla bir- likte bu fark diğer Asya ülkelerindeki kadar be- lirgin değildi. Bu sonuç ülkemizdeki kadınlarda eğitim ve sosyoekonomik seviyesinde artışa pa- ralel olarak sigara içme sıklığının da artmasına bağlı olabilir. Lise öğrencilerinde yapılan bir araştırmada öğretmenlerin sigara içmesinin öğ- rencilerin sigara içme riskini arttırdığı bildirildi (20). Öğretmenler, toplumun eğitiminde olduk- ça önemli bir yere sahiptir. Çocukların yetiştiril- mesi yanında rol model olmaları açısından; ço- cuklarda sağlığın geliştirilmesine ve sağlık eğiti- mine önemli katkılar sağlayabilirler (21). Ama ne yazık ki yakın bir gelecekte çocukların ilk öğ- retmenleri olacak olan bu öğrencilerin yaklaşık yarısının sigara içiyor olması ülkemizdeki sigara ile mücadele ve insanımızın sağlığı açısından ol- dukça üzüntü verici bir durumdur.
Bu çalışmada sigara içmeye başlamada en sık neden stres azaltmaktı. Ceylan ve arkadaşları üniversiteye yeni kayıt yaptıran öğrencilerde si- gara içmeyi deneme veya başlamada en sık ne- denin özenti olduğunu bildirmiştir (22). Demirel ve arkadaşları Sivas’taki üniversite öğrencilerin- de, Gündüz Telli ve arkadaşları Ege Üniversite- si’ne yeni kayıt yaptıran öğrencilerde sigaraya başlamada en sık nedenin arkadaş etkisi oldu- ğunu bildirmiştir (23,24). Celal Bayar Üniversi- tesi Tıp Fakültesi öğrencilerinde sigaraya başla- mada en sık iki nedenin merak ve özenti olduğu bildirilmiştir (25). Öğüş ve arkadaşları Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi birinci ve altıncı sınıf öğrencilerinde sigara içmeye başlamada en sık nedenin merak, ikinci sıradaki nedenin de stres olduğunu bildirmiştir (26).
Bizim çalışmamızda sigara içmeyi devam ettir- mede en sık sebep vazgeçmenin zor olduğu idi.
Daha sonraki sebepler stres ve sigaranın tadının sevilmesi idi. Öğüş ve arkadaşları, şu an sigara içmede en sık nedenin, sıkıntı ve mutsuzluğu azaltma olduğunu bildirmiştir (24). Öğretmen- lerde yapılan iki çalışmada en sık sigara içmeye devam etme nedeninin alışkanlık olduğu bildiril- miştir (27,28). Sigaranın fiziksel ve psikolojik bağımlılığından dolayı sigara içenler sigara iç- meye devam etmektedir.
Bu çalışmada sigara içen öğrencilerin içmeyen- lere göre anne, kardeş, tüm aile bireylerinin ve samimi arkadaşlarının sigara içme sıklığı daha yüksek bulundu. Alkol alanlarda sigara içme sıklığının daha fazla olduğu saptandı. Yıldırım ve arkadaşları kardeşin, Gündüz Telli ve arkadaşla- rı annenin, babanın ve kardeşin, Ünlü ve arka- daşları kardeş ve arkadaşın, Ceylan ve arkadaş- ları ise babanın ve erkek kardeşin sigara içme sıklığının sigara içen öğrencilerde daha yüksek olduğunu bildirmiştir (22,24,25,29). Yurt dışın- daki araştırmalarda Molyneux ve arkadaşları kardeşin, annenin ve babanın, Poulsen ve arka- daşları annenin, babanın ve özellikle de yakın arkadaşların, Rasmussen ve arkadaşları en ya- kın arkadaşın sigara içiminin öğrencilerin sigara içme riskini arttırdığını bildirdi (18,19,30). Önal ve arkadaşları alkol içiminin, Metintaş ve arka- daşları alkol içiminin, babanın ve kardeşin siga- ra içmesinin riski arttırdığını bildirdi (10,11).
Sigaranın zararları hakkındaki sorulara verilen doğru cevap oranlarında sigara içen ve içmeyen öğrenciler arasında bir fark bulunmadı. Yalnızca
“Kişinin sigaradan zarar görmesi için uzun yıllar sigara içmesi gerekir” sorusuna sigara içen öğ- renciler içmeyenlere göre daha az oranda doğru cevap vermişlerdi. Bu da sigara içen öğrencile- rin sigara içmeleriyle sağlıklarının çok ileride bo- zulabileceğini düşündüklerini ve bu düşünce ile şu an sigara içmelerine bir gerekçe bulduklarını söyleyebiliriz.
Bizim çalışmamızda sigara içen öğrencilerin depresyon semptom skorları içmeyenlere göre daha yüksekti. Tsoh ve arkadaşları, Çinli Ameri- kalılarda sigara içimi ile depresyon arasında iliş- ki saptamıştır (31). Almedia ve arkadaşları pra- tisyen hekime başvuran yaşlı hastalarda şu an sigara içiciler ile geçmişte ağır sigara içicisi olan sigarayı bırakmışlarda hiç sigara içmemişler ile geçmişte hafif sigara içip şu an bırakmışlara gö- re depresyon skorlarının yüksek olduğunu bildir- miştir (32). Fernander ve arkadaşları Güney Af- rika Cape Town’da gençler arasında yalnızca kızlarda sigara içimi ile depresyon arasında iliş- ki saptadıklarını bildirdi (33).
Sonuç olarak, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Bölümü öğ- rencilerinde sigara içme sıklığı oldukça yüksek- tir. Özellikle erkeklerde ve dördüncü sınıflarda sigara içme sıklığı daha fazladır. Öğrencilerin yakın arkadaşlarının sigara içmeleri, düzenli al- kol kullanmaları ve yüksek depresyon semptom skorlarına sahip olmaları sigara içmeleri riskini arttırmaktadır. Toplum sağlığı açısından yakın gelecekte çocukların ilk öğretmenleri olacak olan bu öğrencilerin sigara içenlerinin bıraktırıl- ması, içmeyenlerin de başlamamaları için uygun eğitim programları planlanarak uygulamaya ge- çirilmesinin gerekli olduğu düşüncesindeyiz.
KAYNAKLAR
1. Warren CW, Riley L, Asma S, et al. Tobacco use by youth:
A surveillance report from the global youth tobacco sur- vey project. Bull World Health Organ 2000; 78: 868-76.
2. The global youth tobacco survey collaborative group. To- bacco use among youth: A cross country comparison.
Tobacco Control 2002; 11: 252-70.
3. Özlü T, Bülbül Y. Sigara ve akciğer kanseri. Tuberk To- raks 2005; 53: 200-9.
4. Martini S, Wagner FA, Anthony JC. The association of tobacco smoking and depression in adolescence: Evi- dence from the United States. Subst Use Misuse 2002;
37: 1853-67.
5. Hughes JR, Hatsukami DK, Mitchell JE, Dahlgren LA.
Prevalence of smoking among psychiatric outpatients.
Am J Psychiatry 1986; 143: 993-7.
6. Breslau N, Peterson EL, Schultz LR, et al. Major depressi- on and stages of smoking. A longitudinal investigation.
Arch Gen Psychiatry 1998; 55: 161-6.
7. Heatherton TF, Kozlowski LT, Frecker RC, Fagerstrom KO. The Fagerstrom test for nicotine dependence: A revi- sion of the Fagerstrom tolerance questionnaire. Br J Ad- dict 1991; 86: 1119-27.
8. Available www.mpshu.on.ca/Tobacco/teensmoke.pdf 9. Beck AT, Ward CH, Mendelson M, et al. An inventory for
measuring depression. Arch Gen Psychiatry 1961; 4:
561-71.
10. Onal AE, Tumerdem Y, Ozel S. Smoking addiction among university students in Istanbul. Addict Biol 2002;
7: 397-402.
11. Metintas S, Sariboyaci MA, Nuhoglu S, et al. Smoking patterns of university students in Eskisehir, Turkey. Pub- lic Health 1998; 112: 261-4.
12. Saatci E, Inan S, Bozdemir N, et al. Predictors of smoking behavior of first year university students: Questionnaire survey. Croat Med J 2004; 45: 76-9.
13. Kocabas A, Burgut R, Bozdemir R, et al. Smoking pat- terns at different medical schools in Turkey. Tobacco Control 1994; 3: 228-35.
14. Park TK. Cigarette smoking patterns among students at- tending a Christian University in Seoul, Korea. Yonsei Med J 1981; 22: 145-54.
15. Haddad LG, Malak MZ. Smoking habits and attitudes to- wards smoking among university students in Jordan.
Int J Nurs Stud 2002; 39: 793-802.
16. Maziak W, Hammal F, Rastam S, et al. Characteristics of cigarette smoking and quitting among university stu- dents in Syria. Prev Med 2004; 39: 330-6.
17. Kypri K, Baxter J. Smoking in a New Zealand university student sample. N Z Med J 2004; 117: 794.
18. Molyneux A, Lewis S, Antoniak M, et al. Is smoking a communicable disease? Effect of exposure to ever smo- kers in school tutor groups on the risk of incident smo- king in the first year of secondary school. Tob Control 2002; 11: 241-5.
19. Poulsen LH, Osler M, Roberts C, et al. Exposure to teac- hers smoking and adolescent smoking behaviour:
Analysis of cross sectional data from Denmark. Tob Control 2002; 11: 246-51.
20. Keskinoğlu P, Karakuş N, Pıçakçıefe M ve ark. İzmir’de li- se öğrencilerinde sigara içme sıklığı ve içicilik davranışı üzerine sosyal öğrenmenin etkisi. Toraks Dergisi 2006; 7:
190-5.
21. Koçoğlu OG, Atilla S, Pancar E ve ark. OR-AN 75. Yıl Sağ- lık Ocağı Bölgesi’ndeki 3 ilköğretim okulunda çalışan öğretmenlerde bazı kronik hastalıklar ve risk faktörleri.
Hacettepe Toplum Hekimliği Bülteni 2001; 22: 1-5.
22. Ceylan E, Yanık M, Gencer M. Harran Üniversitesi’ne ka- yıt yaptıran öğrencilerin sigaraya karşı tutumlarını etki- leyen faktörler. Toraks Dergisi 2005; 6: 144-50.
23. Demirel Y, Sezer RE. Sivas bölgesi üniversite öğrencile- rinde sigara kullanma sıklığı. Erciyes Tıp Dergisi 2005;
27: 1-6.
24. Telli Gündüz C, Aytemur Solak Z, Özol D, Sayıner A. Üni- versiteye başlayan öğrencilerin sigara içme alışkanlıkla- rı. Solunum 2004; 6: 101-6.
25. Yıldırım Ç, Çelik P, Şakar A, Dinç G. Tıp fakültesi öğren- cilerinin sigaraya karşı tutumları. Solunum 2004; 6: 30-5.
26. Ögüş C, Özdemir T, Kara A ve ark. Akdeniz Üniversitesi Tıp Fakültesi dönem I ve VI öğrencilerinin sigara içme alışkanlıkları. Akciğer Arşivi 2004; 5: 139-42.
27. Turgut T, Deveci F, Altuntaş E, Muz MH. Elazığ’da lise ve dengi okul öğretmenlerine uygulanan sigara anketi so- nuçları. Solunum 2001; 3: 295-9.
28. Gürdal Yüksel E, Kunt Uzaslan E, Balkanlı H ve ark. Or- ta dereceli okul öğretmenlerine uygulanan sigara anketi sonuçları. Solunum Hastalıkları 1999; 10: 55-60.
29. Ünlü M, Orman A, Şen TA ve ark. Factors affecting the cigarette smoking habits among students in Afyon-Tur- key. Akciğer Arşivi 2004; 1: 15-9.
30. Rasmussen M, Damsgaard MT, Holstein BE, et al. School connectedness and daily smoking among boys and girls: The influence of parental smoking norms. Eur J Public Health 2005; 15: 607-12.
31. Tsoh JY, Lam JN, Delucchi KL, Hall SM. Smoking and depression in Chinese Americans. Am J Med Sci 2003;
326: 187-91.
32. Almeida OP, Pfaff JJ. Depression and smoking amongst older general practice patients. J Affect Disord 2005; 86:
317-21.
33. Fernander AF, Flisher AJ, King G, et al. Gender differen- ces in depression and smoking among youth in Cape Town, South Africa. Ethn Dis 2006; 16: 41-50.
