Sicill-i Âhvâl Defterlerine Göre Niğde Doğumlu Gayrimüslim Devlet Memurları

(1)

ISSN: 1309 4173 (Online) 1309 - 4688 (Print) Volume 10 Issue 6, p. 175-190, September 2018

DOI Number: 10.9737/hist.2018.642

Volume 10 Issue 6 September

2018

Sicill-i Âhvâl Defterlerine Göre Niğde Doğumlu Gayrimüslim Devlet Memurları

According to Personal Registers Non-Muslim Offıcials Born in Niğde

Dr. Sadık Fatih TORUN (ORCID: 0000-0002-6511-4979)

Öz: Sicill-i Ahvâl Defterlerine göre hazırlanan bu çalışmada Niğde doğumlu 14 Gayrimüslim memurun biyografileri ele alınarak sosyo-kültürel, iktisadi ve idari tarihimize küçük bir katkı yapılması amaçlanmıştır. Bu kayıtlarda memurların baba adı, etnik kökeni, baba mesleği doğum yeri gibi kişisel bilgileri, eğitim gördükleri okullar, bildikleri yabancı diller, yayınladıkları eserleri ve memuriyetle ilgili olarak görev yapılan kadrolar, görev yapılan vilayetler, alınan maaş, ceza, madalya ve ödüller hakkında bilgiler bulunmaktadır.

Anahtar kelimeler: Sicill-i Ahvâl Kayıtları, Niğde, Memur, Gayrimüslim.

Abstract: In this study, based on Personal Registers, it is aimed to contribute socio-culteral, economic and administrative history by taking on biography of fourteen non-muslim officials. In these biographies, we will inform father name, nationality, father job, birth place of the officials and schools that they graduated, foreign languages of them. Moreover, we will mention about working positions, cities, salaries of the officials and their punishment and awards during the work life.

Keywords: Personal Registers, Niğde, Official, Non-Muslim.

I-Giriş

II Mahmud döneminden başlayarak Tanzimat dönemi Osmanlı İmparatorluğu’nda idarî, malî, eğitim, sağlık, kültürel ve sosyal gibi birçok alanda önemli değişimlerin yaşandığı bir dönüm noktasıdır. Bu dönemde Osmanlı bürokrasisini oluşturan unsurlardan bir tanesi olan kalemiyenin seyfiye ve ilmiye sınıfına kıyasla daha fazla geliştiği görülmektedir¹. Bunda hiç şüphesiz II. Mahmud döneminde nezaretlerin kurulması ve merkezi idari sistemin baştan aşağı yeniden tasarlanmasının payı olduğu gibi, Tanzimat’ın öngördüğü yenilikleri anlatacak ve uygulayacak eleman sıkıntısı gerekçesiyle memur istihdamındaki artışın etkisi büyüktür.

Gayrimüslimlerin kamu da istihdamları bazı istisnalar dışında Islahat Fermanı’yla olmuştur². Memur sayısının giderek artması memur alımında ve memur yetiştirme yöntemlerinde bazı değişiklikleri zaruri hale getirmiştir. Eskiden memur olarak istihdam edilecekler çocuk yaşta görevdeki memurların yanına verilirlerdi. Bu çocuklar genelde bürokratların veya memurların çocuklarıydı. Bir tür usta-çırak ilişkisi içinde bulunduğu dairenin işlerini öğrenir ve memur adayı olurdu. Bu geleneksel usul değiştirilerek Mekteb-i Maarif-i Adliye ve Mekteb-i Ulûm-ı Edebiyye açılarak bu okullarda memur yetiştirilmeye başlandı³. Bu

1 Ali Akyıldız, Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme, İletişim, 2004, s. 45.

2 Bilal Eryılmaz, Osmanlı Devleti’nde Gayrımüslim Teb’anın Yönetimi, İstanbul: Risale, 1990, s.101.

3 Ali Akyıldız, a.g.e s.53.

(2)

Sicill-İ Âhvâl Defterlerine Göre Niğde Doğumlu Gayrimüslim Devlet Memurları

176

2018

okullardan yetişen memur adayları eski usulde olduğu gibi sadece yetiştirilmesi için yanına verildiği memurun şubesindeki işleri değil, kamu kurum ve kuruluşlarının genel işleyişi hakkında gerekli bilgileri öğrenerek mezun olurdu. Sonra belirli bir sınavdan geçerek kamuda istihdam edilirlerdi.

Memur sayısındaki artışa rağmen memurların sicilleri düzenli olarak tutulmuyordu.

Ancak Meşrutiyet’in ilanı ile birlikte memurların sicil kaydının tutulması zorunlu hale getirildi. II. Abdülhamid’in Parlamento açılışında memurlar ile ilgili yaptığı konuşma doğrultusunda memurluk konusunda yeni düzenlemeler yapıldı⁴. Bu amaçla 6 Şubat 1879 tarihli bir irade ile Sicill-i Ahval Komisyonu kurulmuştur. Sicill-i Ahval Komisyonu, 1887’de kabul edilen bir tarifeye göre ilmiye ve askeriye dışındaki mülkiye ve adliye memurlarının sicil kayıtları hülasalarını toplamıştır.⁵ Ahmet Cevdet Paşa, Dahiliye Nazırı olduğu sırada taşra idarecilerinin tercüme-i hâllerinin kayıt edildiği bir Sicill-i Âhlak Defteri hazırlattı. 23 Aralık 1896’da Sicill-i Ahval Komisyonu’nun lağvedilerek Memȗrîn-i Mülkiye Komisyonu şeklinde yeniden teşkilatlandırıldı⁶. Memurin-i Mülkiye Komisyonu da II. Meşrutiyet’in ilanından sonra kaldırılarak Dâhiliye Nezareti bünyesinde Sicil-i Ahvâl İdaresi adıyla yeni bir daire kuruldu.

Bu yeni idare ile birlikte memurlar için genel sicil tutma uygulamasına son verilerek her memur için kendi çalıştığı dairede sicil tutulması kararlaştırılarak hususi sicil dosyaları oluşturuldu.⁷

Sicill-i Ahvâl Komisyonu çalışmaları neticesinde 200 adet sicil defterine 92.137 devlet memurunun biyografileri kaydedilmiştir⁸. Ancak bu sayının gerçeği yansıtmadığı bazı memurların mükerrer kayıt edildiği veya başka sayfaya yapılan zeyillerinde bu sayıya dâhil edildiği düşünülmektedir. Bu görüşe göre yaklaşık 51. 698 memurun sicil kaydı Sicill-i Ahvâl Defterlerinde kayıtlıdır.⁹

Sicill-i Ahvâl Komisyonunun çalışmaları için bir yönetmelik hazırlanarak sicil kayıtlarının ne şeklîde doldurulacağı tarif edilmiş ve her bir memurun sicil kaydını oluşturacak tercüme-i hal varakası bastırılmıştır. Buna göre, bu varakalarda memurun ismi, babasının adı, doğum tarihi ve yeri, okuduğu okullar, diploması olup olmadığı, aldığı özel dersler, bildiği yabancı diller, eseri olup olmadığı, memuriyeti sırasında aldığı ödül ve cezalar kayıt edilecekti¹⁰.

Ancak kurulduğu 1879 yılından kaldırıldığı 1909 yılına kadar Sicill-i Ahvâl Komisyonu’nun çalışmaları zor şartlar altında yürümüştür. Gerek fiziki imkân ve ödeneğin kısıtlı olması gerekse bu komisyonda çalışan memurların yetersiz olması ve yazışmalarındaki bazı sıkıntılar nedeniyle tercüme-i hâl kayıtları sağlıklı tutulamamıştır. Bunun yanında bazı memurların özgeçmişlerini vermek istememeleri veya eksik ve yanlış bilgi vermeleri de karşılaşılan diğer olumsuzluklardır.

4 Yunus Özger, “Sicill-i Ahval Defterlerinde Kayıtlı Bayburtlu Osmanlı Devlet Adamları”, History Studies, 7/4, 2015, s.70.

5 Sezai Balcı-Ahmet Yadi, Osmanlı Bürokrasisinde Yahudiler, Libra Kitap, İstanbul 2013, s. 24.

6 Selim Hilmi Özkan, Sicill-i Ahval Defterlerine Göre Osmanlı Bürokrasisinde Alaiyeli Memurlar (1879-1909), Alanya, 2004, s.14.

7 Nurgül Bozkurt, “Sicilli Ahval Defterlerine Göre Simavlı Memurlar”, Akademik Bakış Dergisi, S. 27, 2011,s. 1.

8 Atilla Çetin, “Sicill-i Ahvâl Defterleri ve Dosyaları Hakkında Bir Araştırma”, Vakıflar Dergisi, XXIX, Ankara, 2005, s.89., Talip Mert , “Sicill-İ Ahval Defteri ve Buna Dair Yayınlanan Nizamname I”, Arşiv Araştırmaları Dergisi, S.2 , İstanbul, 2000, s.97.

9 Gülden Sarıyıldız, “Sicill-i Ahval Defterleri”, DİA, XXXVII, İstanbul 2009, s. 135.

10Talip Mert, a.g.m. s.101.

(3)

Sadık Fatih TORUN

177

2018

1888 yılından itibaren ise memurların verdikleri bilgilerin doğruluğu resmi belgelere başvurularak yapılmaya başlandı. Doğruluğu onaylanan sicile kayıt edildi. Ancak bu onaydan sonra memuriyet sırasındaki diğer olaylar memurun siciline ek olarak işlenmemiştir¹¹.

Sicill-i Ahvâl Defterlerinde tespit ettiğimiz 15 Gayrimüslim Niğde doğumlu devlet memuru vardır. Ancak bir memurun arşiv kaydı tahrip olduğundan onunla ilgili kayıt, bu çalışmada yer almamaktadır¹². Bu memur Kabakişzade bakkal Yorgi Aga’nın oğlu Kosti Efendi’dir¹³.

II-Memurların Kişisel Bilgileri Tablo 1¹⁴

Adı Etnik

Kökeni

Doğum Tarihi ve Yeri Babasının Adı Baba Mesleği Anastas

Haralambidis Efendi

Rum 1836/1837/ Fertek Köyü/Niğde

Haralombos -

Avram Vaporidi Efendi

Rum 1854/1855/ Fertek

Köyü/Niğde Yorgi

Vaporidi

- Demestoni Efendi Rum 1882/1883/Niğde Lazoroki

Efendi

Dava Vekili Dimitri Efendi Rum 1859/1860/Niğde Simovi Efendi - Haralombos

Agniyadis

Rum 1864/1865/Niğde Agnioğlu Haralombos

Esnaf Lazori Efendi Rum 1875/1876/Dilmoson

Köyü /Niğde Kostandi

Efendi

Bakkal Ligor Efendi Rum 1844/1845/ Sofular

Köyü/Niğde Yorgi Mavridi -

Moiz Anastasyadi Efendi

Rum 29 Mayıs 1866/Niğde Anastas Tüccar Yordanaki Rumi

Efendi

Rum 1870/1871/ Niğde Havarumi

Efendi

Vali Muavini Yorgaki Efendi Rum 1873/1874/ Fertek

Köyü/Niğde

Sotiri Hacı Yorgi

Tüccar Yosafaki Efendi Rum 25 Aralık 1853/Fertek

Köyü/Niğde

Papa Pavlusoğlu Yuvan

Tüccar

Yovanaki Kozmidi Efendi

Rum 1873/1874/Fertek Köyü/Niğde

Hacı Kozmidi Efendi

- (Kıymetoğlu)

Yuvan Eksiyopolos Efendi

Rum 1881/1882 Bor/Niğde Bedos Efendi Tüccar

11 Gülden Sarıyıldız, Sicill-i Ahvâl Komisyonu’nun Kuruluşu ve İşlevi (1879-1909), İstanbul: DER yayınları, 2004, s.168.

12Sicill-i Ahvâl Defterlerinden tespit ettiğimiz Niğdeli Müslüman memur sayısı 165’dir. Bu makalenin devamı olarak Niğdeli tüm memurların sicilleri içeren çalışma Osmanlı Devleti’nde Niğdeli Memurlar(Sicilli Ahval Defterlerine Göre) ismiyle kitap halinde yayına hazırlanmaktadır.

13 BOA. DH. SAİD. d. nr. 93/157.

14Tablo kaynakçada memurların sicil kayıtlarını gösteren arşiv malzemelerinin tamamı kullanılarak hazırlanmıştır.

(4)

178

2018

Pedro Papadapulo Efendi

Rum 1871/1872/Niğde Yuvan Efendi -

Tablo 1’in verileri incelendiğinde Niğdeli Gayrimüslim memurların 9’unun etnik kökeni hakkında bilgi mevcuttur. Ancak etnik kökeni belirtilmeyen memurların isimleri ve okudukları okullar göz önüne alınırsa 14 memurun tamamının Rum olduğu gözükmektedir. İncelenen dönemde Niğde’nin demografik yapısına baktığımız zaman; nüfusun %68’inin Müslüman, 30’unun Rum ve % 2’sinin Ermeni olduğu görülmektedir¹⁵.

Memurlardan altısının günümüzde de Niğde merkeze bağlı köy statüsünde olan Fertek’te doğduğu tespit edilmiştir. Niğde merkeze bağlı Dilmoson ve Sofular köyleriyle bugün Niğde’nin bir ilçesi olan Bor’da, birer memur doğmuştur. Diğerlerinin ise Niğde merkezde dünyaya geldiği tespit edilmiştir.

Niğdeli Gayrimüslim memurların sekizinin baba mesleği hakkında bilgi bulunmaktadır buna göre dört memurun babası tüccar, bir memurun babası bakkal, bir memurun babası esnaf bir memurun babası dava vekili, diğer memurun babası ise memurdur. Memur baba Trabzon vilayeti vali muavini olarak görev yapmaktadır.

III- Memurların Eğitim Bilgileri

Osmanlı İmparatorluğu’nda Tanzimat öncesi dönemde Müslümanlar için yaygın eğitim medreseler ve mahalle/sıbyan mekteplerinde verilirdi. Gayrimüslimler de bağlı bulundukları cemaatlerin okullarında eğitim alırlardı. Tanzimat döneminde Islahat Fermanı’nın eğitim sistemindeki reformları neticesinde yürürlüğe giren Maârif-i Umȗmiye Nizamnâmesi ile Gayrimüslimlere Müslüman okullarından yararlanma imkânı verilmiştir. Bu dönemde eğitim sistemine ilköğretim okulu olarak iptidai, ortaokul olarak rüşdiye ve lise olarak idadi mektepleri eklenmiştir.

Niğde sancağı merkezinde Gayrimüslimlere ait 5 okul bulunmaktadır. Bunların ikisi Rum, ikisi Ermeni ve diğeri ise Protestan cemaatine ait okullardır. Bunların dışında Niğde’ye bağlı Fertek, Kurdunus (Hamamlı), Aravan (Kumluca) ve Deneği (Yeşilburç) köylerinde Rum Cemaatine ait ilk ve ortaokul seviyesinde eğitim veren okullar bulunmaktadır¹⁶. Sicil Defterlerine göre Niğdeli Gayrimüslim memurların eğitim düzeyleri aşağıdaki tabloda verildiği gibidir:

Tablo 2

Adı Öğrenim Görülen Okullar ve Özel Dersler Bildiği Diller

Eserleri İlk Öğretim Orta Öğretim Yüksek

Öğretim Anastas

Haralambidis Efendi

- Rüşdiye

Mektebi (İstanbul)

Bâbıâli Kavânin Dershanesinde kavânin dersleri okumuştur.

Türkçe Rumca Fransızca Ermenice

-

Avram Sıbyan Mektebi Rum Mekteb-i - Türkçe Tarih-i

15 Bu veriler 1881/1882 yılı nüfus sayımına ait bilgilerdir. Bu sayımda Niğde sancağının merkez nüfusu toplam 53436’dır. Bunların 15,725’i Rum, 845’i ise Ermenilerdir. Detaylı bilgi için bkz. Mehmet Kaya, “XX. Yüzyıl başlarında Niğde Sancağına Nüfusuna Dair”, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.19, 2006, s.199-200.

16Nevzat Topal, “Maârif Salnameleri’ne göre Niğde’de Eğitim ve Öğretim”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, C.5, S.

15., s.387-388.

(5)

179

2018

Vaporidi Efendi

Kebiri Rumca Osmanî

(Rumca) Demestoni

Efendi

- Konya İdâdî

Mektebi

Darülfünȗn Hukuk Şubesi

Rumca Türkçe Fransızca

-

Dimitri Efendi

Niğde Rum Mektebi

Türkçe Özel Ders

- - Rumca

Türkçe -

Haralombos Agniyadis

Sıbyan Mektebi Rum Mekteb-i Kebiri

Mekteb-i Sultani

Mekteb-i Hukuk-u Şahane

- Rûmiyyü’l-

ibâre Şafak

Lazori Efendi

- Savfed

Haşmed Askeri Rüşdiyesi

- Rumca

Türkçe -

Ligor Efendi Sıbyan Mektebi Rum Mekteb-i Kebiri

Türkçe Rumca

- Moiz

Anastasyadi Efendi

İstanbul’da hususi ders

Soğukçeşme Askeri Rüşdiyesi Mekteb-i Sultanî

- Türkçe

Fransızca Rumca

-

Yordanaki Rumi Efendi

Rum Sıbyan Mektebi

Fener Rum Mekteb-i Kebiri

Halkalı Ziraat Mektebi

Fransa Tavukçuluk Mektebi İsviçre Senasyon Dimitri Mektebinde Peynircilik ve Mevaşi

Türkçe Fransızca

-

Yorgaki Efendi

Türkçe Özel Ders

Ayakatinka İdâdî Mektebi (Semaniye civarı- İstanbul)

- Rumca

Türkçe -

Yosafaki Efendi

Rum Mektebi - - Türkçe

Rumca - Yovanaki

Kozmidi Efendi

Fertek Mahalle Mektebi

Kayseri Rum Manastır Mektebi

- Rumca

Türkçe - (Kıymetoğlu)

Yuvan Eksiyopolos Efendi

Rum ve Fransız Mahalle

Mektepleri

Konya İdâdî Mektebi

Tıbbiye Mektebi

Rumca Türkçe Fransızca

-

(6)

180

2018

- Fener Rum

Mekteb-i Kebiri

Tıbbiye Mektebi

Türkçe Rumca Fransızca

-

Yukarıdaki tablo incelendiğinde memurların eğitim-öğretim gördüğü okullar, bildikleri yabancı diller ve yayınladıkları eserler hakkında bilgiler mevcuttur. Buna göre memurlardan 7’si ilkokul düzeyinde sıbyan, Fransız ve Rum mahalle mekteplerinde öğrenim görmüşlerdir.

Memurlardan ikisi özel ders almıştır. 5 memur Fener Rum Mekteb-i Kebiri’nde¹⁷ lise düzeyinde eğitim almıştır. Bu okuldan mezun olan iki memur Hukuk ve Tıp fakültelerinde eğitimlerine devam etmiştir. İki memur ortaokul seviyesinde eğitim veren askeri rüşdiyelerde eğitim görmüştür. Lise düzeyinde eğitim gören diğer memurlar Mekteb-i Sultani, Konya ve Ayatakinya idadi mekteplerinden mezun olmuşlardır. Bir memur ise Halkalı Ziraat Mektebi’nde eğitim görmüştür. Bu memur eğitimine yurtdışında devam ederek Fransa’da tavukçuluk, İsviçre’de peynircilik ve hayvancılık konusunda eğitim almıştır.

Memurların anadilleri Rumca dışında 13’ünün Türkçe, 6 memurun Fransızca, bir memurun ise Ermenice okuryazar olduğu görülmektedir.

İki memur ise Rumca eserler yayınlamıştır. Bu eserlerden biri avram vapuridi tarafından yayınlanan “Terâcim-i Ahvâl-i Selâtîn-i İzâm-ı Osmâniye” isimli Rumca Osmanlı Tarihi’dir.

Diğeri Haralombos Agniyadis’in “Rûmiyyü’l-ibâre Şafak” adlı eseridir.

IV- Memuriyet İle İlgili Bilgiler

Bu bölümde memurların hangi görevlerde bulundukları, aldıkları ilk ve son maaş, alınan ceza ve ödüller hakkında bilgiler bulunmaktadır.

Tablo 3

Memurun Adı Memuriyet Birimi Hizme t Yılı¹⁸

Ödül ve Cezalar

Anastas Haralambidis Efendi

Tuna Vilayeti Sünne Hükümet Tercümanlığı, Köstence Ticaret Tercümanlığı, Divan-ı Ahkam-ı Adliye Sulhiye Mahkemesi

Azalığı,

Galata Bidayet Mahkemesi

Azalığı,

29 yıl Açığa Alınma-15 Gün Hapis Cezası

17 Rumlar’ın İstanbul’da tesis ettiği en eski okuldur. Kendisinden sonra açılan Rum mekteplerine göre tedrisat ve intizamca daha yüksek seviyede bulunduğundan bu isim verilmiştir. Bu okulda genellikle vilayetlerden gelen zengin çocukları öğrenim görürdü. Detaylı bilgi için. Bkz. Osman Nuri Ergin, . Türk Maarif Tarihi, C.1-II, İstanbul: Eser Matbaası, 1977. s.737-743.

18Hizmet yılı hesaplamasında memurların emeklilik tarihleri hakkında bilgi bulunmadığından göreve ilk atandığı tarih ve son olarak memuriyeti hakkında bilgi verilen tarihler temel alınmıştır.

(7)

181

2018

Altıncı Daire-i Belediye İane Komisyonu

Azalığı,

Beyoğlu Bidayet Mahkemesi İcra Dairesi

Avram Vaporidi Efendi

Maârif Nezâreti Matbaası Rumca Müfettişliği

13 Yıl Mecîdî Nişanı, Sırbistan Hükümeti Takova Nişanı, Saint Sav Nişanı, Hamiyet-i Vataniye Madalyası

Demestoni Efendi Mersin Bidayet

Mahkemesi Azalığı - - Dimitri Efendi Niğde Sancağı

Muhasebe Kalemi Masraf Kâtipliği, Liva İkinci Kâtipliği,

Niğde

Muhasebeciliği Başkâtipliği

Niğde Livâsı Vergi Kâtipliği,

Siirt Sancağı Mahalliye Kalemi Başkâtipliği

Genç Sancağı Muhasebe Kâtipliği Eruh Kazası Mal Müdürlüğü

20 Yıl Açığa Alınma-900 Kuruş Para Cezası

Haralombos Agniyadis Efendi

Dersaadet İstinaf Hukuk ve Birinci Ceza Mahkemesi Dava Vekilliği

- -

Lazori Efendi Erzurum Ticaret Mahkemesi Kalemi (Stajyer),

Erzurum Ticaret Mahkemesi

Mukayyitliği Erzurum Ticaret Mahkemesi Zabıt Kâtipliği

4 Yıl -

Ligor Efendi İncesu Kazası

Sandık Eminliği, Ziraat Bankası Muhasebe

Kethüdalığı

17 Yıl -

Moiz Anastasyadi Maliye Nezareti 20 Yıl -

(8)

182

2018

Efendi Hukuk Müşavirliği

Kalemi (Stajyer), Maliye Nezareti Evrak Kalemi Tercümanlığı Muhasebe-i

Umumiye Merkez Kalemi,

Tahrirat-ı Ecnebiye Maliye

Tercümanlığı, Hariciye Nezareti Umur-ı Şehbenderi Kalemi Fransızca Kitabeti

Yordanaki Rumi Efendi

Ayvalık Kazası Kaymakamı

Muavinliği

- -

Yorgaki Efendi Altıncı Daire-i Belediye

Muhasebeciliği, İkinci Daire-i Belediye Tahrirat Kalemi,

Şehremaneti Mektubi Kalemi, Birinci Daire-i Belediye Tahrirat Kalemi,

Birinci Daire-i Belediye

Müdüriyeti

17 Yıl -

Yosefaki Efendi Alanya Kazası Tahrir-i Emlak Mesalihi,

11 yıl -

Yovanaki Kozmidi Efendi

Niğde Bidayet Mahkemesi azalığı (stajyer)

Kırşehir Reji Müdüriyeti Dava Vekilliği,

İzmir/Karaburun Nahiyesi Sandık Eminliği,

11 Yıl -

(Kıymetoğlu) Yuvan Eksiyopolos Efendi

Sungurlu Kazası

Tabipliği -

(9)

183

2018

Niğde Belediyesi Tabipliği,

Kale-i Sultaniye Tabipliği,

İstanbul Belediyesi Sıhhiye Heyeti Tabipliği,

Üsküdar Sıhhiye Müfettişliği,

Sıhhiye Heyeti Emaneti Başkan Yardımcılığı

15 Yıl Mecidi Nişanı

Yukarıdaki tablodaki verilere göre 3 memur göreve mülazametle (stajyer) göreve başlamıştır. Diğer memurlar ise stajyerlik yapmadan memuriyete başlamıştır. Memurların muhasebecilik, tercümanlık, tabiplik, mal müdürlüğü, zabit katipliği, kaymakam vekilliği gibi çeşitli kadrolarda görev yaptığı görülmektedir.

A- Memurların Ödül ve Cezaları

İki memur görevleri sırasında soruşturmaya tabi tutulmuş, para ve hapis cezasıyla cezalandırılmıştır. Dimitri Efendi Niğde Sancağı Muhasebe Başkâtipliği’ndeki görevi sırasında mal sandığı yevmiye defterinde kayıtlı 1600 kuruşun eksik olduğunun tespiti üzerine hakkında soruşturma açılmıştır. Yargılama süresince açığa alınmış, dava sonucunda 900 kuruş para cezasına çarptırılmıştır. Anastas Haralambidis Efendi zimmetine akçe geçirdiği gerekçesiyle yargılanmış ve suçlu bulunarak 15 gün hapis cezasına çarptırılmıştır. Ancak bu memurların tekrar memuriyete dönmelerinde bir sakınca görülmemiştir.

Avram Vaporidi Efendi’ye görevi sırasındaki başarıları ve yazdığı tarih kitabını padişaha arzı nedeniyle Mecîdî Nişanı¹⁹ verilmiştir. Ayrıca Sırbistan Hükümeti Takova Nişanı, Saint Sav Nişanı, Hamiyet-i Vataniye Madalyası ile ödüllendirilmiştir. Pedro Papadapulo Efendi başarılı çalışmaları nedeniyle Mecidi Nişanı ile ödüllendirilmiştir.

V- Memurların Tercüme-i Hâlleri Anastas Haralambidis Efendi²⁰

Haralambus’un oğludur. Rum milletindendir. H. 1252 (1836-1837) tarihinde Frenk²¹ Köyü’nde doğmuştur. İstanbul’da Cibali Mekteb-i Rüşdiyesi’nde ve Fener Rum Mektebi’nde okumuştur. Ardından Bâb-ı Âlî Kavânîn Dershânesi’nde Mecelle ve Kavânîn dersleri alarak öğrenimine devam ederek diploma almıştır. Türkçe, Fransızca, Rumca ve Ermenîce okuryazardır.

14 Haziran 1865’de 30 yaşında 1000 kuruş maaşla Tuna Vilayeti Sünne Hükûmet Tercümanlığı’na atanmıştır. 13 Ocak 1867 tarihinde 1250 kuruş maaşla Köstence Hükümet Tercümanlığı’na nakil olmuştur. Ek görev olarak Köstence Ticaret Tercümanlığı’nı 500 kuruş maaşla yürütmüştür.

19 Nişan: Devlet tarafından hizmet ödülü olarak verilen ve göğse takılan alametin adıdır. Bkz. Mehmet Zeki Pakalın, Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.II s. 694. Mecid-i Nişanı Sultan Abdülmecit tarafından 1851 yılında 5 dereceli olarak çıkarılmıştır. Detaylı bilgi için bkz. Nejat Eralp, “Osmanlılarda Nişan ve Madalya”, Türkler XIII, Ed. (Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, Ankara, 2002, s.684.

20 BOA. DH. SAİD. d. nr.75/453.

21 Fertek Köyü’nün eski adıdır.

(10)

184

2018

Sağlık sorunları sebebiyle 12 Mart 1870 tarihinde İstanbul’a dönmüştür. 750 kuruş maaşla Dîvân-ı Ahkâm-ı Âdliye Nezâreti’nde Mahkeme-i Sulhiye Azâlığı’na tayin olmuştur.

13 Temmuz 1872 tarihinde Galata Bidayet Mahkemesi Azâlığı’na 1000 kuruş maaşla atanmıştır. Bu görevi esnasındaki başarılı hizmetlerinden dolayı Altıncı Daire-i Belediye İane Komisyonu Azâlığı’nda fahri olarak görev yapmıştır.

1 Nisan 1880 tarihinde 1500 kuruş maaşla Beyoğlu Bidayet Mahkemesi İcra Dairesi’ne tayin olmuştur. Görevi sırasında zimmetine akçe geçirmekten dolayı 1 Ocak 1893 tarihinde açığa alınarak hakkında adli işlem başlatılmıştır. Yargılama sonucunda on beş gün hapis cezasına çarptırılmış ve 7 Ocak 1894 tarihinde memuriyetten çıkarılmıştır. İstinaf Mahkemesi kararı bozarak beraatine hükmetmiştir. Bu karar Temyiz Mahkemesi tarafından onanmış ve memur olarak tekrar istihdam edilmesine izin verilmiştir.

Avram Vapuridi Efendi²²

Yorgi Vapuridi’nin oğludur. H. 1271 (1854-1855) tarihinde Konya Vilâyeti’ne bağlı Fertek Nâhiyesi’nde doğmuştur.

Sıbyan mekteplerinde Rumca öğreniminden sonra Fener Rum Mekteb-i Kebîri’nde 5-6 sene öğrenim görmüş ancak mezun olamamıştır. Türkçe ve Rumca okuryazardır. Târih-i Osmânî adıyla Rumca bir tarih kitabı yayınlamıştır.

30 Eylül 1881 tarihinde 27 yaşında 700 kuruş maaşla Maârif Nezâreti Matbası Rûmiye Müfettişliği’ne atanmıştır. Bu görevinde 27 Haziran 1885’e kadar belirli aralıklarla maaşına 300 kuruş zam yapılmıştır.

15 Ekim 1889 tarihinde padişah iradesiyle memuriyetten alınmış, 9 Kasım 1889 tarihinde tekrar görevine dönmüştür.

Memuriyeti süresince 28 Eylül 1882’de rütbe-i saliseye, 2 Eylül 1890’da rütbe-i sâniye sınıf-ı mütemayize terfi etmiştir²³. 21 Ekim 1884 tarihinde dördüncü rütbeden bir kıt‘a Mecîdî Nişan-ı Zîşânı ile ödüllendirilmiştir.

Sırp hükümeti tarafından üçüncü rütbeden Takova Nişanı verilmiştir. Görevindeki başarıları nedeniyle Rum Patrikliği’nden padişaha sunulan arza istinaden 1894 Ekim ayının sonlarına doğru rütbe-i evvelî sınıf-ı sânîsi rütbesine terfi ettirilmiştir. Maaşı 14 Kasım 1894 tarihinde 1140 kuruşa yükseltilmiştir. Rumca yayınladığı “Terâcim-i Ahvâl-i Selâtîn-i İzâm-ı Osmâniye” isimli Osmanlı tarihi eserini padişaha arz etmiş ve 25 Kasım 1895 tarihinde üçüncü rütbeden bir kıt‘a Mecîdî Nişan-ı Zîşânı ile ödüllendirilmiştir.

22 BOA. DH. SAİD. d. nr. 52/437.

23 Osmanlı İmparatorluğu’nda Tanzimat sonrasında devlet memurlarının sınıflandırılması aşağıdaki gibiydi. Bkz.

Mehmet Seyitdanlıoğlu, Tanzimat Devrinde Meclis-i Vala (1838-1868), Ankara: TTK, 1999, s.87.

Mülkiye Sınıfı Askeriye Sınıfı İlmiye Sınıfı

Sadrazam Serasker Şeyhülislam

Rütbe-i ûlâ sınıf-ı evveli Müşir-Vezir Sadr-ı Rumeli

Rütbe-i ûlâ sınıf-ı sanisi Ferik Sadr-ı Anadolu

Rütbe-i sani sınıf-ı evveli Mirmiran İstanbul Payesi

Rütbe-i sani sınıf-ı sanisi Mirliva Haremeyn Mollası

Rütbe-i salis sınıf-ı evveli Miralay Bilad-ı Erbaa Mollası Payesi Rütbe-i salis sınıf-ı sanisi Kaymakam Mahrec Mollası Payesi

Rütbe-i Rabi Binbaşı İstanbul Müderrislik Payesi

Divan-ı Hümayun Haceganı ……... ………..

(11)

185

2018

2 Aralık 1895 tarihinde 2000 kuruşa yükseltilen maaşından 13 Mart 1897 tarihinde yüzde on indirim yapılmıştır. Yapılan son zamla maaşı 2160 kuruş olmuştur.

18 Mart 1897’de alüminyumdan yapılmış Hamiyet-i Vataniye Madalyası ile ödüllendirilmiştir. Memuriyetindeki dirâyet ve ehliyetinden dolayı 8 Aralık 1900 tarihinde rütbe-i evveli sınıf-ı evvel’e terfi etmiş ve 12 Ağustos 1901 tarihinde ikinci rütbeden Mecîdî Nişan-ı Zîşânı ile ödüllendirilmiştir.

12 Aralık 1902’de Teftiş ve Muâyene Heyeti Azâlığına tayin edilmiştir. Sırbistan Hükümeti tarafından birinci rütbeden Saint Sav Nişanı verilmiştir.

Demestoni Efendi²⁴

Dava Vekili Lazoroki Efendi’nin oğludur. Rum milletindendir. H. 1300 (1882-1883) tarihinde Niğde’de doğmuştur. Konya Mekteb-i İdadi Mülkiyesi’nde aliy-ül âlâ dereceyle 15 Haziran 1906 mezun olmuştur. Ardından Darülfünun Osmani Hukuk Şubesi’nde öğrenim görmüş ve 28 Temmuz 1910 tarihinde mezun olmuştur. Rumca ve Fransızca okuryazardır.

25 Eylül 1910’da Encümen-i İntihâb Memurin-i Adliye tarafından Mersin Sancağı Bidâyet Mahkemesi azalığına tayin edilmiştir.

Dimitri Efendi²⁵

Müteveffa Simovi Efendi’nin oğludur. Rum milletindendir. H.1276 (1859-1860) tarihinde Niğde’de doğmuştur. Niğde Rum Mektebi’nde Rumca dersler almıştır. Türkçe hususi ders almıştır. Türkçe okuryazardır.

27 Nisan 1880 tarihinde 270 kuruş maaşla Niğde Sancağı Muhasebe Kalemi Masraf Kâtipliği’nde memuriyete başlamıştır. 12 Ekim 1880’de 300 kuruş maaşla Muhasebe-i Liva İkinci Kâtipliği’ne tayin edilmiştir. 15 Mart 1881 tarihinde maaşına 60 kuruş zam yapılmıştır.

27 Haziran 1887’de 450 kuruş maaşla Niğde Muhasebeciliği Başkâtipliği’ne terfi etmiştir. 4 Şubat 1893 tarihinde istifa ederek görevinden ayrılmıştır.

2 Şubat 1897 tarihinde 400 kuruş maaşla Niğde Livâsı Vergi Katipliği’ne atanmıştır.

Ardından Muhasebe Başkâtipliği’ne terfi ettirilmiştir. Görevi sırasında mal sandığı yevmiye defterinde kayıtlı 1600 kuruşun eksik olduğu, bu tutarın mal yevmiye defterinden düşüldüğü halde gelecek ay için muhasebeleştirilmediği ve herhangi bir senet düzenlenmediği anlaşıldığından hakkında soruşturma açılmıştır. 28 Aralık 1900’de Vergi Başkâtipliği görevinden el çektirilerek yargılama süreci başlamıştır.

Mahkeme sürecinde Konya Vilayeti iddia heyeti ve hazine vekilinin iddialarına Dimitri Efendi ve suça iştirak eden diğer memurlar itirazlarda bulunmuşlardır. Ancak suçları sabit görülmüştür. Mecelle Kanunu’nun 1834’ncü maddesi hükmünce cezalandırılmalarına karar verilmiştir. Buna göre mal sandığında eksik olan tutarın suç tarihinden itibaren yasal faiziyle birlikte Dimitri Efendi ve suça iştirak eden memurlardan tahsiline oy birliğiyle karar verilmiştir. Ayrıca mahkeme masrafları ve vekâlet ücretlerinin de ceza alan memurlar tarafından ödenmesine hükmedilmiştir.

Hazine vekili tarafından suça konu olan para miktarının suça iştirak edenler tarafından müteselsile yoluyla tahsil edilmesi istenmiştir. Ancak bu talep yerinde görülmeyerek her memurun kendi payına düşen hisseyi ödemesine karar verilmiştir. Buna göre Dimitri Efendi faiz ve mahkeme masrafları dâhil olmak üzere kendi payına düşen 900 kuruşu 24 Kasım 1906

24 BOA. DH. SAİD. d. nr. 185/166.

25 BOA. DH. SAİD. d. nr. 167/33.

(12)

186

2018

tarihinde hazineye ödemiştir. Bu tarihten itibaren tekrar göreve dönmesinde bir sakınca bulunmadığına karar verilmiştir.

15 Mayıs 1909’da 100 kuruş mâzȗliyet maaşı²⁶ bağlanmıştır. Maliye Hazinesi Tensip Komisyonu’nca yeniden göreve dönmesine izin verilmiştir. Mâzȗliyet maaşı 31 Ağustos 1909 tarihinde 133 kuruşa çıkarılmıştır. 24 Mart 1909’da 700 kuruş maaşla Siirt Sancağı Mahalliye Kalemi Başkâtipliği’ne atanmıştır. Bu göreve 22 Mayıs 1910 tarihinde başlamıştır.

14 Aralık 1911 tarihinde 800 kuruş maaşla Eruh Kazası Mal Müdürlüğü’ne atanmıştır.

Ancak 1 Mayıs 1912 tarihinde bu görevi yerine getiremediğinden nispeten işlerin daha kolay ve belirli olduğu Genç Sancağı Kaza Muhasebe Kâtipliği’ne atanmıştır.

Haralombus Ağniyadis Efendi²⁷

Ağni oğlu Haralambus’un oğludur. Rum milletindendir. H.1281 (186571866) tarihinde Niğde’de doğmuştur. Sıbyan Mektebi’nde ve Fener Rum Mekteb-i Kebîri’nde okuduktan sonra eğitimine bir sene kadar Mekteb-i Sultânî’de devam etmiştir. Daha sonra Mekteb-i Hukûk-u Şâhâne’de okuyarak 15 Haziran 1892 tarihinde mezun olmuştur. Rûmiyyü’l-İbâre Şafak adlı bir risale yayınlamıştır.

Bir süre İstanbul İstinaf Hukuk ve Birinci Ceza Mahkemeleri’nde stajyer olarak görev yapmıştır. Daha sonra dava vekilliği görevlerinde bulunmuştur.

Lazori Efendi²⁸

Bakkal Kostandi Efendi’nin oğludur. Hicri 1292 (1875-1876) yılında Niğde’ye bağlı Dilmoson Köyü’nde doğmuştur. Safved Haşmed Askeri Rüşdiyesi’nden mezun olmuştur.

Türkçe okuryazardır.

Şubat/Mart 1897’de Erzurum Ticaret Mahkemesi Kalemi’ne mülazametle işe başlamıştır.

1 Temmuz 1897’de 150 kuruş maaşla aynı mahkemenin mukayyidliğine tayin edilmiştir. 4 Eylül 1897’de 250 kuruş maaşla Erzurum Ticaret Mahkemesi Zabıt Kâtipliği’ne terfi etmiştir.

Ancak 4 Ekim 1898’de istifa etmiştir.

Ligor Efendi ²⁹

Yorgi Mavridi’nin oğludur. Hicri 1260 1844-1845 senesinde Niğde’nin Sofular Köyü’nde doğmuştur. Doğduğu köyde sıbyan mektebinde okuyarak ilköğrenimini tamamlamıştır. Daha sonra İstanbul’da Rum Mekteb-i Kebiri’nde bir süre öğrenim görmüştür.

Türkçe okuryazardır.

18 Mayıs 1881-12 Haziran 1883 ve 13 Ağustos 1886-12 Ağustos 1888 tarihleri arasında 270 kuruş maaşla İncesu Kazası Sandık Eminliği bünyesinde çalışmıştır. 17 Ocak 1891 tarihinde İncesu Kazası Ziraat Bankası Sandığı Muhasebe Kalemi’ne tayin olmuştur.

Moiz Anastasyadi Efendi³⁰

Rum milletinden Niğdeli Tüccar Anastas’ın oğludur. 29 Mayıs 1866’da Niğde’de dünyaya gelmiştir. İstanbul’da hususi olarak ilköğrenimini tamamlamıştır. Daha sonra sırasıyla

26 Mazuliyet maaşı: Tanzimat’tan sonra, işten çıkarılan veya memuriyeti lağvedildiği için açıkta kalan memurlara açıkta kaldıkları sürece devlet tarafından ödenen maaştır.

27 BOA. DH. SAİD. d. nr.71/475.

28 BOA. DH. SAİD. d. nr. 98/467.

29 BOA. DH. SAİD. d. nr. 100/131.

30 BOA. DH. SAİD. d. nr. 41/129.

(13)

187

2018

Soğukçeşme Rüşdiye Mektebi’yle ve Mekteb-i Sultani’den mezun olmuştur. Türkçe, Fransızca ve Rumca okuryazardır.

7 Ekim 1888’ de 22 yaşında Maliye Nezareti Hukuk Müşavirliği Kalemi’nde stajyer olarak memuriyete başlamıştır. Daha sonra 13 Ağustos 1902 tarihinde 300 kuruş maaşla Muhasebe Umumiye Merkez Kalemine tayin olmuştur. Aynı yılın 7 Mayısında 500 kuruş maaşla Maliye Nezareti Evrak Kalemi Tercümanlığı’na nakil edilmiştir.

Maaşına 13 Mart 1893’te elli kuruş zam yapılmıştır. 5 Ekim 1894 tarihinde aynı maaşla Tahrirat-ı Ecnebiye Maliye Tercümanlığı’na nakil edilmiştir. 19 Temmuz 1896 tarihinde maaşı 800 kuruşa çıkarılmışsa da 3 Mart 1897’de yedi yüz yirmi kuruşa düşürülmüştür. 27 Ocak 1902 tarihinde 870 kuruşa çıkarılmıştır. Maaşı 15 Şubat 1909’da 1170 kuruşa çıkarılmıştır. 15 Şubat 1912’de senesinde bin iki yüz kuruş maaşla Hariciye Nezareti Umur-u Şehbenderi Kalemi Fransızca Kitabeti’ne tayin edilmiştir.

Yordanaki Rumi Efendi³¹

Trabzon Vali Yardımcısı Havarumi Efendi’nin oğludur. Hicri 1287 (1870-1871) senesinde Niğde’de doğmuştur. Niğde Rum Sıbyan Mektebi’nde okumuştur. Daha sonra Fener Rum Mekteb-i Kebiri’ni bitirdikten sonra Halkalı Ziraat Mektebi’nde üç sene okumuştur.

Fransa’da tavukçuluk eğitimi almıştır. Fransa’da bir süre Marki Budvar isimli kişinin çiftliğinde çalışmıştır. Ardından İsviçre’nin Fribourg kentinde Senasyon Dimitri Mektebi’nde peynircilik hayvancılık öğrenimi görmüştür. Türkçe ve Fransızca okuryazardır.

Ülkeye döndükten sonra 13 Nisan 1899 tarihinde 540 kuruş maaşla Ayvalık Kaymakam Muavinliği’ne atanmıştır.

Yorgaki Efendi³²

Tüccar Sotiri Hacı Yorgi’nin oğlu olup, Rum milletindendir. Hicri 1290 (1873-1874)’da Niğde Sancağı’na bağlı Fertek Köyü’nde dünyaya gelmiştir. İstanbul’da Semaniye civarında Ayakatya Mekteb-i İdâdisi’nde Rumca ve özel hocadan Türkçe öğrenmiştir. Türkçe ve Rumca okuryazardır.

4 Eylül 1894 tarihinde Altıncı Daire-i Belediye Muhasebeciliği’nde 150 kuruş maaşla memuriyete başlamıştır. 14 Mart 1895 ve 24 Mart 1896 tarihlerinde maaşına yapılan 50’şer kuruşluk zamlarla aylığı 250 kuruşa yükselmiştir. 13 Mart 1897’de İkinci Daire-i Belediye Tahrirât, 13 Ocak 1898 tarihinde Şehremaneti Mektubi kalemlerine nakil olmuştur. 14 Ekim 1899 tarihinde yüz kuruş, 14 Şubat 1900 tarihinde elli kuruşluk zamlarla maaşı dört yüz kuruşa çıkarılmıştır. 14 Mart 1901 tarihinde Birinci Daire-i Belediye Tahrirat Kalemi’ne tayin edilmiştir.

4 Mayıs 1904 tarihinde maaşı beş yüz kuruşa çıkarılmıştır. 14 Nisan 1913’de emekli olmuş ve 125 kuruş emeklilik aylığı bağlanmıştır.

Yosefaki Efendi³³

Tüccar Papa Pavlusoğlu Yuvan’ın oğludur. 25 Aralık 1853 Niğde Sancağı’na bağlı Frenk (Fertek) Nâhiyesi’nde doğmuştur. Rum Mektebi’nde okumuştur. Türkçe ve Rumca okuryazardır.

31 BOA. DH. SAİD. d. nr. 92/19.

32 BOA. DH. SAİD. d. nr. 107/283.

33 BOA. DH. SAİD. d. nr.61/335.

(14)

188

2018

11 Kasım 1874 tarihinde 20 yaşında 190 kuruş maaşla Alâiye Kazası Tahrîr-i Emlâk Dairesi’nde memuriyete başlamıştır. 13 Kasım 1875 tarihinde istifa ederek görevinden ayrılmıştır. 17 Ocak 1880 tarihinde 150 kuruş aylıkla yeni kurulan Rüsûmat İdâresi tarafından Antalya Fabrika Muavinliği’ne tayin edilmiştir. 27 Ağustos 1880 tarihinde 300 kuruş maaşla İstanos³⁴ Rüsûmat Memurluğu’na, 13 Aralık 1885 tarihinde Duyûn-ı Umûmiye’ye bağlanan Antalya Tuz Ambar Memurluğu’na atanmıştır. 13 Aralık 1888’de maaşına zam yapılarak üç yüz elli kuruşa çıkarılmıştır.

Yovan Eksiyopolos³⁵

Tüccar Kıymetoğlu Bedos Efendi’nin oğludur. Rum milletindendir. Hicri 1299 (1881/1882) yılında Bor’da doğmuştur. Rum ve Fransız mahalle mekteplerinde ilkokulu tamamlamıştır. Konya Mekteb-i İdadisi’nde okuduktan sonra Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye’ye girmiştir. 27 Ağustos 1908’de 113 sayılı diploma ile Mekteb-i Tıbbiye’den mezun olmuştur.

Türkçe ve Rumca okuryazardır. Fransızca’ya aşinadır.

7 Eylül 1908’de 600 kuruş maaşla Sungurlu Tabipliği’ne atanmıştır. 2 Ocak 1909’da Sungurlu’da görevine başlamıştır.

Yovanaki Kozmidi Efendi³⁶

Hacı Kozmi Efendi’nin oğludur. Rum milletindendir. H.1290 ( 1873-1874) tarihinde Niğde Sancağı’na bağlı Fertek Köyü’nde doğmuştur. Fertek Sıbyan Mektebi’nde okumuştur.

Kayseri Sancağı’ndaki Rum Manastır Mektebi’nde Türkçe ve Rumca dersleri alarak öğrenimine devam etmiştir. Türkçe ve Rumca okuryazardır.

22 Kasım 1889 tarihinde Niğde Sancağı Bidayet Mahkemesi Kalemi’ne mülazemetle (stajyer) işe başlamıştır. İki sene staj yaptıktan sonra Kırşehir Sancağı Reji Müdüriyeti Dava Vekâleti’nde görev yapmıştır. 30 Kasım 1898 yılında 300 kuruş maaşla İzmir Sancağı dâhilinde bulunan Karaburun Nahiyesi Sandık Eminliği’ne tayin olmuştur.

Petro Papadopulo Efendi³⁷

Yuvan Efendi’nin oğludur. Rum milletindendir. H.1288 (1871-1872) tarihinde Niğde’de doğmuştur.

Galata’da Pânâiye isimli okulda okumuştur. Ardından Fener Rum Mekteb-i Kebiri’nde öğrenim görerek 15 Haziran 1888’de mezun olmuştur. Mekteb-i Tıbbiye-i Mülkiye’den 27 Haziran 1895 tarihinde mezun olarak 470 numaralı icâzetnâme almıştır. Türkçe ve Rumca ve Fransızca okuryazardır.

3 ay 10 gün Niğde Belediyesi Tabipliği’nde 400 kuruş maaşla vekâleten görev yapmıştır.

15 Ocak 1896 tarihinde 800 kuruş maaşla Niğde Belediyesi Tabipliği’ne asaleten atanmıştır.

Niğde Sancağı Mutasarrıflığı ve Konya Valiliği’nden yazılan mülâhazalarda tabiplik görevinde hünerli olduğu, iyi hizmeti ve gayreti olduğu tasdik edilmiştir.

Memuriyeti süresince iyi ve övgüye layık hizmetleri nedeniyle 2 Mayıs 1899 tarihinde rütbe-i saliseye terfi ettirilmiştir. 25 Ekim 1900 tarihinde 850 kuruş maaşla Kale-i Sultâniye

34Bugün Antalya’nın ilçesi olan Kaş‘ın eski adıdır. 1880 yılında Konya Vilâyeti dâhilinde Teke Sancağı’na bağlıdır. Bkz. Tahir SEZEN, Osmanlı Yer Adları, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları Ankara:, 2017, s.435.

35 BOA. DH. SAİD. d. nr. 158/317.

36 BOA. DH. SAİD. d. nr. 99/273.

37 BOA. DH. SAİD. d. nr.71/437.

(15)

189

2018

(Çanakkale) Sancağı Belediye Tabâbeti’ne atanmıştır. Yeni görev yerine 1 Kasım 1900 tarihinde başlamıştır.

28 Nisan 1902 tarihinde başarılı hizmetlerinden dolayı ikinci kez terfi ettirilerek rütbe-i saniye sınıf-ı saniseye yükseltilmiştir. Aynı yılın 5 Haziran tarihinde dördüncü rütbeden mecidi nişanı ile ödüllendirilmiştir.

2 Kasım 1904 yılında Kale-i Sultaniye Belediye Tabipliği’ndeki görevinden istifa ederek ayrılmıştır. 29 Kasım 1904 tarihinde İstanbul Belediyesi Birinci Daire Sıhhiye Heyeti Tabipliğine 1000 maaşla tayin edilmiştir.

Maaşına 3 Mart 1909 tarihinde 200 kuruş ve 14 Haziran 1909 tarihinde İkinci Belediye Dairesi tarafından karşılanmak üzere 50 kuruş zam yapılarak maaşı 1250 kuruşa yükseltilmiştir. 15 Ağustos 1910’da Sıhhiye Emanet Heyeti tarafından ödenmek üzere maaşı 2000 kuruşa yükseltilerek Üsküdar Sıhhiye Müfettişliği’ne atanmıştır.

14 Mart 1911 tarihinde Sıhhiye Heyeti Emaneti Başkan Yardımcılığı’na atanmıştır. Maaşı 23 Mayıs 1912 tarihinde 2500 kuruşa çıkarılmıştır. Daha sonra teşkilatta yapılan değişiklikle görev yaptığı başkan yardımcılığı kadrosu ikinci başkanlığa dönüştürülmüş ve maaşı 3000 kuruşa yükseltilmiştir.

VI- Sonuç

Bu çalışmada Niğde doğumlu Gayrimüslim devlet memurlarının Başbakanlık Osmanlı arşivi Sicilli Ahval Defterlerinde kayıtlı tercüme-i halleri ele alınmıştır. Bu defterlerde Niğde doğumlu 15 gayrimüslim memur tespit edilmiştir. Ancak bir memurun sicil kaydı okunamayacak derecede tahrip olduğundan çalışma dışında tutulmuştur.

Gayrimüslim memurların tamamının Rum milletinden olduğu tespit edilmiştir. Bu durum Niğde’nin gayrimüslim nüfusunda Rumların ağırlıklı olmasının bir sonucudur. Memurların eğitim seviyelerinin dönemin şartları göz önüne alındığında yüksek olduğu söylenebilir.

Memurlardan 10’u değişik kademelerdeki okullarda Dersaadet’te eğitim görmüştür. Bunlardan 2’si Tıp Mektebi, 1’i Hukuk Mektebi, 1’i Darülfünun Hukuk Şubesi mezunudur. Memurların çoğunluğu yabancı dil olarak Fransızca’ yı bilmektedir. Bir memur ise Ermenice okuryazardır.

Bir memur Terâcim-i Ahvâl-i Selâtîn-i İzâm-ı Osmâniye isimli Rumca Osmanlı Tarihi kitabı, diğer bir memur ise Rûmiyyü’l-ibâre Şafak adıyla bir kitap yayınlamıştır.

Memurlar devletin değişik kademelerinde çok çeşitli pozisyonlarda görev yapmıştır.

Maliye ve Adliye Nezaretine bağlı birimler ve belediyeler en çok görev yapılan kamu idareleridir. Buralarda kâtiplik, sandık eminliği, tercümanlık, muhasebecilik, belediye tabipliği, mahkeme azalığı ve vergi kâtipliği en çok görev yapılan kadrolardır. İstanbul, Antalya, Kırşehir, Çanakkale, Kayseri, Siirt, gibi bugünkü Türkiye sınırlarında görev yapan memurlar olduğu gibi, Tuna Vilayeti’nde görev yapan memurlar da vardır.

Kaynakça

1- Arşiv Belgeleri

Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Dâhiliye Nezareti Sicill-i Ahvâl Defterleri:

BOA. DH. SAİD. d. nr. 41/129, 71/437, 75/453, 61/335, 71/475, 52/437, 167/33, 92/19, 185/166, 99/273, 98/467, 158/317, 100/131., 107/283.

2- Kitap ve Makaleler

AKYILDIZ, Ali, Osmanlı Bürokrasisi ve Modernleşme, İletişim, Ankara, 2004.

(16)

190

2018

BALCI, Sezai- Yadi, Ahmet, Osmanlı Bürokrasisinde Yahudiler, Libra Kitap, İstanbul 2013.

BOZKURT, Nurgül, “Sicilli Ahval Defterlerine Göre Simavlı Memurlar”, Akademik Bakış Dergisi, S.27, 2011, s. 1-12.

ÇETİN, Atilla, “Sicill-i Ahvâl Defterleri ve Dosyaları Hakkında Bir Araştırma”, Vakıflar Dergisi, S.XXIX, Ankara, 2005, s.87-104.

ERALP, Nejat, “Osmanlılarda Nişan ve Madalya”, Türkler XIII, Ed. (Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca, Ankara, 2002.s.683-686.

ERGİN, Osman Nuri, .Türk Maarif Tarihi, C.1-II, Eser Matbaası, İstanbul, 1977.

ERYILMAZ, Bilal, Osmanlı Devleti’nde Gayrımüslim Teb’anın Yönetimi, Risale İstanbul, 1990.

KAYA, Mehmet, XX. Yüzyıl başlarında Niğde Sancağına Nüfusuna Dair, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, S.19, 2006, s.193-210.

ÖZKAN, Selim Hilmi, Sicill-i Ahval Defterlerine Göre Osmanlı Bürokrasisinde Alaiyeli Memurlar (1879-1909), Alanya, 2004.

ÖZGER, Yunus, “Sicill-i Ahval Defterlerinde Kayıtlı Bayburtlu Osmanlı Devlet Adamları”, History Studies, 7/4, 2015, s. 69-85.

MERT, Talip, “Sicill-i Ahvâl Defteri ve Buna Dair Yayınlanan Nizamname I”, Arşiv Araştırmaları Dergisi, S.2, İstanbul, 2000, s. 97-111.

PAKALIN, Mehmet Zeki, Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C.2 MEB Yayınları, Ankara, 1993.

SARIYILDIZ, Gülden, “Sicill-i Ahval Defterleri”, DİA, XXXVII, İstanbul 2009, s. 135.

SEYİTDANLIOĞLU Mehmet, Tanzimat Devrinde Meclis-i Vâlâ (1838-1868), Ankara:

TTK,1999.

SEZEN, Tahir, Osmanlı Yer Adları, Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2017.

TOPAL, Nevzat, “Maârif Salnameleri’ne göre Niğde’de Eğitim ve Öğretim”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum, C.5 S.15, 2016, s.259-272.

3- İnternet Kaynakları

http://www.ttk.gov.tr/genel/tarih-cevirme kilavuzu (Erişim tarihi 03.01.2018.)