-ÖYKÜ
U Ö Y K Ü L E R İN Ö Y K Ü S Ü ...
Belki de ben bu öyküleri yazabileyim diye bunca uzun yaşadım; salt bu öyküleri değil, bu romanları, bu oyunları, bu şiirleri yazabilmek için ve dünyayı karıştırıp karıştırıp düzeltmek ve geliştirmek umudu için...Aksaray, 29 Kasım 1989, Sa: 04,15
Kendimi, gitgide Türkiye'deki bütün insanların en yakın akrabası, akrabadan da öte, herkesin gizdeşi olarak duyumsamaya başladım; öylesine yakın ki, kendilerinden bile saklamaya çalıştıkları gizlerini insanlar bana açıklamayı gereksiniyorlar. Dinlediğim başkalarının gizlerini ben de yaşıyorum. Böylece Türkiye'de nice insan varsa, ben de onca kalabalıklaşıyorum.
Dünyadaki hiçbir giz gizli kalamaz, kalmamalı da... Ben de kendimi yazarak başkalarının gizlerini, başkalarını yazarak kendi gizlerimi anlatmış oluyorum.
Nesin Vakfı, 20 Ocak 1990
İ
nsan, üzerinde yaşadığı dünyayı, on dan uzaklaştıkça daha iyi anlıyor. Ne denli uzaklardan ve yukarlardan bakarsak, o denli daha iyi duyumsuyoruz dünyayı. Üzerinde yaşadığımız dünya, aynı zamanda kendi dünyamız da olmuşsa, yani dış dünyamızla iç dünyamız özdeşleşmişse ondan uzaklaştıkça onu daha iyi anlayıp du yumsadığımız gibi, daha da çok seviyoruz. Yurtdışında yaşamak zorunda kalanların, dayanılmaz yurt özlemi çekmeleri bundan olsa gerek.Yıllar önce ABD'de çok iyi koşullarda yaşayan bir ressam arkadaşım, o iyi koşulları bı rakıp İstanbul'a döndüğünde, dönüş nedenini sormuştum da şöyle demişti: -Yaz sıcağında Haliç sularında yüzen karpuz kabuklarını özledim. Galata Köprü- sü'nden o karpuz kabuklarını seyretmek için Amerika'dan döndüm.
Bu sözleri paradoks olsun diye söylemiyordu. O zamanlar daha çevre kirliliğinden ve çevrebilimden haberimiz bile yoktu.
Ay ışığı nasıl bütün çirkinlikleri allayıp pullayıp güzelleştirirse, uzaklaşma da yaşamın çirkinliklerini güzelleştirip anı biçimine sokuyor. Uzaklaştığımız için anı olan yaşamımı zı, yani iç dünyamızı, ondan uzaklaştıkça daha çok seviyoruz. Gençler, yaşlılar kerte sinde dünyalarından uzaklaşmadıkları için, dünyayı yaşlılar kertesinde sevemezler. Bu yüzden kendini öldüren gençlerin sayısı, kendini öldüren yaşlılar sayısından her zaman, her yerde daha çok ve yine bu yüzden gençleri savaşa sokup öldürtmek, yaşlı ları savaşa sokmaktan daha kolay.
Ay ışığı mekanı, uzaklaşmak da zamanı güzelleştiriyor. En acı anılarımız bile, onlar dan uzaklaştıkça bir buruksu gülmece tadı kazanıyor.
Üzerinde yaşadığımız ve bizden önce varolduğu gibi bizden sonra da varlığı sürecek olan dış dünya böyle olduğu gibi, birlikte varolup birlikte yaşadığımız ve birlikte ölece ğimiz kendi dünyamız için de böyle... içinde yaşarken tam anlamıyla tadına varamadı ğımız, hatta ayrımsamadığımız güzellikleri, ancak onlardan uzaklaşınca yada onları yitirince değerlendirebilmemizin nedeni de bu. Yaşam, içinde yaşarken değil, ondan uzaklaştıkça daha iyi değerlendiriliyor. En güzel olan geleceğin umuduyla geçmişin anılarıdır. Ûmutla anılar arasında, ayrımsanmadan, bilincine bile varılmadan yaşanan şimdiki zaman, geleceğin umutlarını yeşertmeye ve geçmişin anılarını biriktirmeye ya rıyor.
Bana göre yaşlılık, gittikçe uzaklaşılan dünyanın, yani yaşamın tadına daha çok var maktır; örneğin içilen suyun tadını almak yudum yudum, öpüşmelerin coşkusunu duy mak gıdım gıdım, doğadaki yeşilin canlılığını ayrımsamak, ama en çok da anıları uzak larda kalmış sevileri imgelemde yeniden yaşamak...
"Yetmiş Yaşım Merhaba" ve "Maçinli Kız için Ev" adlı kitaplarımı okuyan kimi okurum, bu kitaplardaki öykülerin gerçek olup olmadığını, benim yaşamımdan kesitler mi oldu ğunu soruyor. Bu sorular çok hoşuma gidiyor.Öykülerime, kendi gerçek yaşamımdan kesitler olduğu izlenimini verdirecek gerçeklik kazandırabildiğim için seviniyorum. Çünkü bu, benim yazarlığımın amacıdır. Öykü olsun, roman olsun yazınsal anlatılar, okurlara gerçekten yaşanmış izlenimi verebiliyorsa, yaşam gerçeğiyle sanat gerçeği uygunlaşmış demektir.
Altı yıl önce (Ben altmışdokuz yaşındayken) gencecik bir hanım arkadaşımla Akdeniz kıyısındaki bir motelde sımsıcak bir yazın onbeş gününü paylaşmıştık. Öykülerimi okuyup üzünçlenmişti.
-Bu öykülerde hep kendini anlatıyorsun, öyle değil mi? diye, o yanıtı en zor olan soruyu sormuştu.
"Kendimi anlatıyorum” desem yanlış olacaktı; "kendimi anlatmıyorum" desem yalan olacaktı.
-Bir yazar başkalarını, başka şeyleri, örneğin bir ağacı yada bir kediyi anlatırken bile, ister istemez kendini de anlatmış olur... demiştim.
Ya anlamadığından ya inanmadığından susmuştu. Ben de eklemiştim: -En doğrusu sana nasıl geliyorsa öyledir.
Yine anlamamış olacak ki,
-Bu öyküleri kim okusa, senin hep başarısızlıkla sonuçlanan sevilerindeki acılarına üzülecek, sana acıyacak... demişti.
Ben de ona,
-Bir sevi mutlulukla sürerken öyküleşemez, romanlaşamaz, şiirleşemez... demiştim ve iki omuzundan tutup kendime çekerek kömür karası gözbebeklerine bakıp "Seninle birlikteliğimiz de bigün bitince, yazık ki elbet sen de öyküleşeceksin..." diye içimden ge çirmiştim.
Öyle de olmuştu.
K
endisinden uzaklaşıldıkça ençokgüzel leşen ve değeri ençok artan sevidir. Hep şunu düşünmüşümdür: insanlarıyla, doğasıyla bu dünyada varolan herşey, be nim kendilerini yazabilmem için birer araç gereç mi? Dünyayı, bir yazarın yazabilmesi için bahane (araç-gereç) saymak, yazarın kendini beğenmişliği, aşırı bencilliği, benö- zekçiliği olur. Böyle de olsa ve bu duygu gizlenmeye çalışılsa da, bence bu bencillik, bu kendini beğenmişlik, bu benözekçilik has yazarların hepsinde de vardır ve kendileri de dünyayı yazabilmek için vardırlar,yaşamaktadırlar.Çılgınca sevdiğim bir kadının güzel yüzüne bakıp bakıp, günün birinde bu ilişkinin mut suzlukla sonlanacağını düşünerek "Ah, senden kimbilir ne güzel biröykü çıkacak..."di ye düşündüğüm, sonra bu kaygımdan dolayı kendimi kınadığım çok olmuştur. Güzel bir kadının hayran olduğum yüzüne, bir terzinin kumaşa baktığı gibi bakmak... Çok tut kunu olduğum bir sevgilinin öyküleşmemesini, şiirleşmemesini, yani o sevinin hiç tü kenmemesini dilerim; ama bu olanaksız... Bütün güzel şiir ve öyküler, tükenmiş sevile rin cesetleridir.
Doğayı ve insanları, kendisinin yazabilmesi için araç-gereç olarak görmesi, yazarın en büyük acısıdır da... Neyin acısı mı? Yaşayamamanın. Yazarlara göre bu yaşanılası güzelim dünya, yaşamak için değil de salt onu yazmak için vardır. İşte bu, yazarın son suz mutsuzluğudur, içinde bulunduğu dünyayı yaşayamarriak, yani yaşamak için ya- şayamamak, sevmek için sevememek, mutlu olmak için mutlu olamamak... Yazar, salt yazmak için yaşar, salt yazmak için sever, salt yazmak için mutlu olur. Asl'olan yaz maktır; sevmek, yaşamak, mutlu olmak, yazmanın gerekçeleridir. Bundan büyük acı olabilir mi? Kollarının arasındaki sevgilinin bigün öyküleşeceğini, şu güzel çiçeğin öy- küleşmek için bigün solup kuruyup çürüyeceğini, şu güzel çocuğun da yaşlanıp benim gibi bigün... Ne zor!
Yıllar önce ölmüş olan bir arkadaşım, Ankara'dan İstanbul'a otobüsle gelirken bir kaza geçirmişti. Otobüs bir kamyonla çarpışmış, arkadaşım da devrilen otobüsün altında kalmıştı. Bana o anki duygusunu şöyle anlatmıştı:
- Kurtuluş umudu görünmüyordu. Çok acı çekiyordum. Ölüm kesin... O an ne düşün düm, biliyor musun? "Çok yazık, bu anki duygumu yazamadan öleceğim" diye düşün müştüm.
İşte yazarlık budur. Ölüm anının duygularını bile yazmak için yaşamak...
O kazadan kurtulan arkadaşım, ne o ölüm anının duygusunu, ne de kalıcı başka bir ya pıt yazabildi. Çünkü onda yazarlık tutkusu vardı ama, yazarlık yeteneği ve gücü yok tu.
Evet, seviler bitmedikçe, çiçekler solup kurumadıkça, o güzel çocuklar yaşlanıp çirkin- leşmedikçe, yani bir zamanki kendi güzel dünyalarından uzaklaşmadıkça öyküleşe- mezler.
Okurlar, okudukları öykülerin öyküsünü bilemezler. Yazarın kanından damıtırcasına, yaşamak için yaşamadan, salt yazmak için yaşayarak, uzaklaştığı dünyasını yazdığını nasıl bilecekler...
Bir öyküyü evlerindeki rahat koltuklarında yada bir kanapeye uzanarak, bir dinlence yada gezi sırasındayken bir otel yada motelde, bir taşıtla yolculuktayken yada bir çi- merliğin kumlarına sırtüstü uzanmış güneşlenirken yada yataklarında uyumadan ön ceki o kısa zamanda okuyup sevinç duyarak gülen, acı duyarak üzünçlenen yada dü şünen okurlar, okudukları öykünün öyküsünü, o öykünün hangi acılar, çileler yaşan dıktan sonra nasıl uğraşa didine nice uzun zamanda -kimileyin yıllarca çalışılarak- ya zıldığını hiçbir zaman bilemeyeceklerdir. Bu bana sanki yazara haksızlıkmış gibi geli yor. Bu haksızlık, resim gibi, müzik gibi bütün sanat yapıtları için de geçerlidir. Başka bir işle uğraşırken, konuşur yada yazarken o arada dinlediğim bir müziğin yaratılması için harcanan emeğin, çekilen çilelerin neler olabildiğini sonradan düşünmek beni hep üzmüştür. Demek, sanat yapıtının yazgısı bu...
Ş
imdilerde (yetmişbeş yaşımda) kendi dünyamdan yavaş yavaş uzaklaşarak kendimi gittikçe uzaklardan seyredebilme ve gözlemleyebilme mutluluğuna erişiyo rum. Yani,gittikçe daha çok öyküleşiyorum. Bu öyküler, kendilerinden uzaklaştıkça gü zelliklerini daha iyi anladığım sevdiklerimi, düşkırıklıklarımı, acılarımı, mutluluk ve mutsuzluklarımı, tutkularımı, çılgınlıklarımı, kandırmalarımı ve kandırılmalarımı, özet leyin güzellik ve çirkinliklerimle benden uzaklaşmakta olan kendi dünyamı anlatıyor. Yine de bu öyküler yaşadığım olayların anlatısı değil. Hiçbir öykümün kahramanı ben değilim ama her öykümde ve her öykümün kahramanında ben varım, tıpkı sizin de ol duğunuz gibi... Çok başka şeyleri ve insanları anlatırken kendimi ve kendimi anlatırken de başka insanları ve şeyleri anlatmış oluyorum.Kendimde sizleri ve sîzlerde kendimi anlattığım bu öyküler özyaşamımdan kesitler ol mamakla birlikte, nice yorucu çalışmalar, nice uzun emekler sonucu, sevilerle dolu ve kahırlı ve çileli yaşamım olan ve benden gittikçe uzaklaşmakta olduğu için daha derin den duyumsadığım anılarımdan damıtılmıştır.
Ayrımsayamayacağım kertede yavaşlıkla kendisinden uzaklaşmakta olduğum dün yam gittikçe daha güzelleşiyor ve yavaş yavaş da küçülüyor. Kendisinden uzaklaştı ğım yada benden uzaklaşan dünyam küçüle küçüle büsbütün gözden yitince ben de tükenmiş olacağım. Ama sîzlerde beni ve bende sizleri anlatan bu öykülerim, yaşamı mın izleri olarak gittikçe silikleşerek kalacak geride.
Onlarla birlikte mutluyken öyküleşmelerini hiç istemediğim, ama hem sevinin hem ya zarın yazgısı olarak hepsi de öyküleşen bütün sevdiklerime ve bundan sonrada yaşa dıkça sonunda öyküleşecek olan bütün seveceklerime adıyorum bu öykülerimi.T‘
Aksaray-28 Aralık 198' Moskova-4 Ocak 199 Ankara-16 Ocak 19P Nesin Vakfı-19 Şut
Taha Toros Arşivi
* 0 0 1 5 1 9 1 1 0 0 0 6 *
