İletişim dünyasında olaylar ve gelişmeler

Marmara lletiSin Dergisi, Sayr:7, Temmuz 1994

irnrigim

DUNvASrNDA

oLAvLAR

VE

GELi$MELER

Prof.

Dr.

ismet

cinitli

MARMARA

UNIVSNSiTESI

iletigim

Fakiiltesi

I.

unlii

haftahk "Time" dergisinin eski genel yayrn miidtirlerinden olan ve daha sonra da Arusnrya'da

_{ABD Biiyiikelgisi}

_{olarak hizmet g0ren Henry} A. Grunwald,

ABD'nin

"Foreign

Affairs"

dergisinin _{1993 yrhnrn yaz}

sayrsm-da yayrnlanan "The Post-Cold War Press-

So[uk

Savag Sonras Basm',

baq-hklr

makalesinde deligen koqullar karqrsrnda

dtinyann bir

"yeni

Gazeteci-lik"

tiiriine ihtiyacl oldulunu

yazmaktadrr.

Grunwald'a gdre, Sofuk Savagrn bitiminde

bir "yeni

Diinya

Dizeni',

bekleyen devlet adamlarr, diplomatlar

ve

gazetecirer kargrlannda

bir

"yenr

Diinya

Diizensizlili"

bulmuqlardrr. Bu itibarla bugtin drq

politikayr yoner

mek igin, gazetecilik mesle[i de bu "Qrrpmuh Ortam"da oldukga zorlagmrg_

tr.

Bunun da nedeni basrnrn en az altt yeni faktdrle karqr karqrya bulun-masrdr. Bu fakt0rlerin baqrnda "Tadh" gelmekte ve gazeteciler; Srplar,

Hrr-vatlar, Bo$naklar, Ermeniler ve Azerbeycanlar arasmda cereyan eden

olayla-nn

kokeninde yatan

tarihi

olaylan Olrenmeye gahgmaktadrrlar. Bagka

bir

deyimle, diger Amerikan vatanda$lafl

gibi

genellikle rarihin OErenilmesini

ihmal eden gazeteciler bugiinkii olaylar kargrsrnda "Krm, Kime, ne, neden ve ne zaman yaptr?" sorusuna cevap bulabilmek igin hafll hanl gahgmaktadrrlar. GilnUmiiz

gazetecilili bir

"Yeni

Co[rafya"

faktOriinii de igermekte, drnefiin Sovyetler

Birli[i

ile Eski Yugoslavya'dan oluqan cumhuriyetler ve bunlann

liderlerinin

isim ve

kigilikleri

gazeteciler igin

bir

s1r

otu$turmaktad(

Oysa

yeni elgileri takiben basm da bu yerlere muhabirler

yollamakadr'

Sovyetler

Birlilinin

dag

masl da

"lki

Kutuplu" diinyaya ortadan a9-mrq, Komiinizm ile

ululmazhk

doneminde olultuJulan 'Batr Sa\unma

lttifa-k1" onun bidestirici giicU olan Komiinizm "in yrkrlmasr ile bir yeni misyon ve gorti$ aglsr araylllna gtkmrqtr.

Zira

ABD

Dtilleri

Yardlmcllanndan Eagleburger'in daha 1989

yt-hnda

sezinledili

gibi, soEuk sava{ln biitiin risklerine kargr

biiyiik

giigler ara-srnda

istikadr

ve onceden

nhmini

miimkiin iliEkiler dizisi

mevcut

bulun-maktaydr. Bugiin ise basrn kuzey-Giiney,

din-laiklik

milliyetqilik-enternas-yonalizm

gerginlikleri

araslnda olaylara aElklamalar aramaktadr'

Yeni gazetecilik

bir

"Yeni Giindem" i de gedrmekte, sermaye, emek

gibi standart

lawamlar

bugiin ulusal giivenlik tanrmayan iletiEim diizeni

ile

leliqirken,

gazeteciler, kabilecilik' etnik iddialar ve

k0kendincilik

gibi

bra-krn gazetecileri , sosyal bilimcilerin bile gok az

bildilderi

olgu ve

ka\rarnlafl

dfrJnmeye galqmaktadrrlar. B^z I eleqtirmen gazeteciler' Gorbagov'un

sah-rira

iilhid" ."ucut

bulunan aktmlardan daha

fazla

onem atfetmesinin'

iran'da

Molla

ve Qarqr esnaflna dikkatlerin yiineldlmesi yerine, $ah ve

ktis-Kin

aydmlarm dn planda

tutt

malannln sonucu olaral! SolTetler

Birlilinde-K

ve

tan'daki biiyuk

deliqikliklerden qoka girmi$ler veya hig olmazsa

bun-lan

"Stirpriz" olarak karqrlam{Iardfi. Bu nedenle' soguk sava{ sonrasr

diin-yada cereyan eden karmaqrk olaylar

bir "Yeri

Seziq

Incelili"ni

getirmelfte ve ancak bu anlaytEla eski

hahlafln

teka

anmamasl

munkiin

gdriilmektedir'

Zira "Soluk

Savaq" gibi herqeyi komiinizme

ballayan

kolay agtklama tarzt ortadan

kalknlq,

ne var

ki

CIAin

yeni genel mudiiri.i James Woolsey'in

siiy-ledili

gibi

"biiyiik

ejderha" olan komiinizm katledilmekle birlikte, diinya ha-la

bir

gok

zehirli

ytlanla gevrilmiqtir. Terorizm bunlann

bir

tiiriidiir'

Time Magazin'in yayln miidi.irlerinden ve

ABD'nin

eski

buyiitelgile-rinden olup bugiin kongre iiyesi olarak gorev yapan Bayan Clare Boothe

Lu-ce, bugiin

TV

gazeteciliEinin diplomasinin yerini

aldrllnt

sdylemekte, tele-vizyonda goriilen yiirek pargalaycr

"Aghk"

goriinttileri

ABD'nin

Somali'ye

miidahalesine yol agarken, Srrplann Bosnadaki vahqeti NATO'unun

tepktst-ni

dogurmu$ butunmaktadr' Nihayet basmtn bizzat

so[uk

savaqm

bitimine

neden olduPunu da unutmamahdr.

Sov-yetlerin drqandan gelen _{g0ri.intii ve mesajlan dnleyememesi olayr}

_defil

mi-dir? Teroristlerin bile _{faks makineleri ve programlanmrg bilgisayarla}

donatrl-mrq olduklan bir ddnemde, yalan ile do!ruyu, propaganda ile gergeli

birbi-rinden

ayrmak

gok giiglegmiqtir.

Bu nedenle

"Gazetecililin

sonu"ndan

de[il,

bir

qok bakrmlardan

bir

"Yeni Gazetecilik"in baglangrcrndan bahsedilebilir.

II.

Yrllarca Once

Alvin Toffler gibi

geleceli kestirmeye gahgan

futiirisr-ler, Amerikan gazetecilik endiistrisinin ytpranml$, eskimig ve dlmeye

nam-zet "Bacah.

endiistriler"in

sonuncusu

oldulunu iddia

etmiglerdir.

Nitekim

1980'lerde gazetelerin reklam ve ilan geliri bakmrndan gok

biiytik

durgunluk

yagadrfmr, son yrlarda bazr diizelmelere ralmen gazetecilik endiistrisinin sr-krntrsrnrn devam

ettilini,

okuyucu sayrsr dilgerken, gazete ilanlanna aynlan ilan paralarrnda diigiiqiin devam

ettigini

gOrtiyoruz.

Btitiin bu dertler bilmiyormug gibi yaah basnm tepesinde

"yeni

Tek-noloji"nin

oluqturdulu tehdit, Demokles'in

khcr gibi

asrh bulunmakta,

ileti-qimci Jon Katz, son zamanlarda yayrnladrfr bir makalede gazeteleri "iletigim

Devrimi"nin

en

biiytik

devi olarak ilan etmektedir. Gergekten yazrh basmm durumunun gok parlak

oldulu

s6ylenemez.

Haberleri

"Miirekkep

ile

yazrlmrg

kafrt"

iizerinden Olrenmek

iste-yenlerin sayrsr giderek ualmakta, ayncr Tv haberleri daha gok duyurarak

on-lan sansasyonel malzeme ile siislemektedir. Bu nedenle gazete okuyan

Ame-rikahlafln

sayrsrnda azalma devam etmekte, 1970'de regit niifusun 415'iher giin _{gazete okurken, bu oran 1993 yrhnda 3/5'e diigmiiq bulunmaktadr.}

ABD'de

gokaz gazete _{sadece gazete satl$lnrn gelirinden ayakta}

kala-bilmekte ve Amerika'da yayrnlanan

giinliik

gazerelerin %85'i 50.000'in alrrn-da satmaktadrr.

Gne[in

bunlardan Tennessee'de yayrnlanan 'Kingsport

Ti-mes-News" gok sayrh yerlerde biirolara sahip bulunup, Bagkent

Washing-ton'un haberlerini

bile

"Haber Ajansr" aracrhgryla elde etmektedir. Bu

ma-halli

gazeteler, mahal halkrnr ilan veren reklamcilarla bulugturarak,

karlan-nrn aslan payrnr kazanmakta., ne var

ki

reklamclu

yazir

basrnr ekarte

ede-rek,

tiiketiciye

do!rudan

dolruya

ulagmaya gahqmaktadrlar.

ge-lirlerini kaybeden

gazeteler, yaytnlarrna son vermekte

ve

1955

ylltnda

ABD'de 1760 adet gazete

yaynlanrken,

bu sayr 1994'te i556'ya diiqmiig bu-lunmaktadrr.

Diler

taraftan 1956'ta 2'den fazla gazete yaylnlayan qehirlerin

sayrsr 94 iken bugiin bu sayr 33'e diigmiiq bulunmakta, ve bunun en \urucu

Or-nepi olarak

172yr\hk

"Arkansas Gazette"nin yaylnlnln durdurulmast

gciste-rilmektedir.

Nitekim

Bill

Clinton'rn,

7992 segim kampanyasrntn,

Little

Rock'ta bu gazetenin terkedilmig ohsinde ydnettigi

bildirilmektedir.

Hergeye

ralmen

yaztlt bastntn

TV'ye

nazaran haberleri

tahlilleri ile

birlikte

vermek ve ara$tfmacr gazetecilik yapmak

gibi iistiinliikleri

bulun-makradr.

ABD

gazetecili[inin bir difier

ozellili

iilkede "Yerel Basrn"rn iggal ettiEi

biiytk

yerdir. Bugiin "Ulusal Basrn"a ABD'den ancak

iki

Ornek

gosteri-lebilir. Bunlardan

biri

1,982'de yaymlanmaya baqlanan "USA Today",

di[eri

ise

"Wall

Street Journal"drr.

ABD

yaztlt basrntnda "Tekelleqme" gOze garp-makta, Gannett, Knight-Ridder ve Newhouse" adlt en

biiyiik

u9 kuruluq 137

giinliik

gazeteyi tekellerinde tutarak iilkede

giinliik

okuyucu saytsmm 7o10'u olan 12.5

milyon

kigiye hitap ederek

ABD'deki

toplam gazetelerin 3/4',iiniin ise gu veya bu gruba mensup olduklanntn bildirmektedirler. Gazetelerin tirajt

artrmak igin bagvurduklafl bir

difer

yol da, gigirilmiq ve anlamstz sahifeler-den olugan "Pazar Saytst" qrkararak,

tirajr

diger giinlere nazaran 20 milyon kadar

arttrmalartdr.

III.

Krsa adr

"PMT"

olan Avustralya'nrn habedeqme holdingi son zaman-larda srkrntrh giinler gegirmektedir.

Holdingin

"P"

harfi

Avustralya'ntn en zengin adamr Karry Packer'e,

"M"

harfi

Avustralya'ntn en zengin eski vatanda$r olan Rupert Murdoch'a, "T" harfi ise Arustralya'ntn kamu telefon girketi olan "Telstra" ya tekabiil et-mektedir.

PMT, Arustralya'nm parah televizyon endiistrisinin ganimetini elden kagrrdr[rnr

ileri

siirmekte ve 2000 yrltndan itibaren 440 milyon

ABD

dolarltk gelirin aslan paymm "Avustralis Media" tarafrndan cebe

indirilecelini

iddia etmektedir.

Bu durum Avustralya'nrn iig

ticari

girketinin ikisinde hisseleri

bulu-nan Packer ve Murdoch'un canlnl skmakta ve bu giine kadar Avustralya

taraflndan sollandrklannr gonince, aralanndaki uyuqmazhklan unutarak.

teknik destek igin Telstra ile iqbirligine girmiqler ve fakar

pMT

adir

kuruiu-qun Austraiis Media kargrsrnda yenik diiqecegini anlamtqlardr. Bunun

nede-ni

Australis Media'nun yayrn ruhsatr verme yetkisine sahip bulunmasr ve Avustralya gibi kablolu TV'nin gok srnrh bulundugu ve biitiin televizyon

ya-yrnlannrn uydudan yapridrgr

bir

iilkede kurulacak ganak antenlerin ruhsat

yetkisinin de bu kurulugun elinde olmasrdr.

Bugiine kadar verilen bazr ruhsatlar Telstra'run rakibi olan ve uzaydan yaytn yapan Optus'a tevdi edilmig bulunmakta, aynca krsaca

MDS

olarak

ad-landnlan

ve Sidney ve Melbourne gibi

Alustralya

nUfusunun yarrsrnr igeren bOlgeye mikro _{dalgalarla yaprlacak yayrn igin 24 ruhsat} serbesr qahqan Steve Cosser ve Albert Hadid'e verilerek, bunlar da bu iisanslan Australis Media'ya devrederek, bu kurumun hissedarlan durumuna girmig bulunmaktadrlar.

Avustralya'nrn devlet yayrn kurulugu olan ABC'de yayln yaptlgl

iki

kanalda Australis'in

MDS

sisteminden yararlanmaya hazrlanmakta ve bu suretle "Australis Media'nrn bu yrl sonunda MDS sistemi ile Ar,ustralya'nrn 1 milyon evine ulaqrken, DBS sistemli hizmeti ile, yani ganakh anten aracilrlr ile Avustralya k1tas1nln tumiine ulagmasr imkan dahiline girmektedir.

igte btittin bu geligmeler, PMT kuruluqunu hem srkrntrya hemde

he-niiz agrk afi1rmasl yaprlmamrg ruhsatlar igin savaqa veya balrmsrz bir uydu-dan yayrn yapmak gibi bir kanunsuzlula itmekte, fakat bu

gigliikler

karqrsm-da Packer, Optusta yiizde 15 oranrnda hisse alarak Telstra'yr diken iistiinde

brrakrken,

uzaydan

yayln

yapma konusunda

biiytik

deneyimleri bulunan

Murdoch da geri adrm atmaga hanrlanmaktadrr. iqte bu nedenle

pMT

kon-sorsiyumunun

giinlerinin

sayth olacalrnr soylemek kehanet

delildir.

w.

Yaprlan aragtrrmalar

TV

ekanrnda giddetin gengleri

etkiledigini

ve qiddete sevkettigini gdstermektedir. 1993'de 10 yaglanndaki

iki

gocu[un

he-niiz yeni

ytiriime[e

baqlayan James Bulger adrndaki bir gocu[a Liverpool'da saldrarak onu 0ldiirmesi iizerine, saldrrgan gocuklann birinin evinde qiddete dayah video kasetlerinin bulunmasr bu gortiqii kuvvetlendirmigtir.

Hig qiipne yok

ki, kitle

halindeki

katliamlafl

seyrermekren hoglanan

bir

erkek gocugu ile

TV

de romantik komedileri seyretmeyi tercih eden

bir

gencin karakterleri

ile

davranrglarr arasrnda farklar vardrr.

"TV'deki

giddet"

ile

bu gocuklartn

sergiledili

davranrglar arastnda srkt

bir

iliqki

saptanmrq,

diler

taraftan yine

ABD'de

195'7-1990

ytllart

arasmda

yapl-lan2ll

aragttrmada da

"Televizyondaki qiddet" ile "Saldrrgan davrantg"

arasmdaki iliqki teyid edilmigtir. Ne var ki bu

tiir

aragtrmalara karqr gtkan To-ronto Universitesi flpretim iiyelerinden Jonathan Freedman giddetli tecaviiz arasrndaki

iliqkinin

"sebep"

ile

"sonuq" bakrmrndan kesin olmadrptnt

ileri

siirmekte,

futbol

oynamayl seven gocuklafln daha gok spor programlanna yonelirken recaviize

efilimli

olanlar qiddete dayah programlara

yoneldilini

sdylemektedir.

Yine de TV kanallanntn gengler iizerindeki etkisi inkar edilmemekte' 1988'de yaprlan bir araqtrrma Batr Almanya'da 15-19 yag arasrndaki gocuklar arasrnda bag gosteren

"Trenin

altma

atlamak"

geklindeki

intihar

dalgast-nrn, bir

TV

programtndan kaynaklandrlrnr

"Rus

ruleti"

ile oliim olaylannm

da bunun konu edilen hlmden sonra gok

yiikseldilini

gdstermektedir. Bu nedenlebirgokiilke, gocuklan

"$iddet

ve Seks" dalgasrndan ko-rumak igin birgok tedbirler almakta, bazr iilkeler de bu tiir programlar

belirli

saatlerden sonraya

ahnrken,

Fransa, Belgika ve Finlandiya'da yaptlan

dii-zenlemeler hangi programrn hangi saate yayrnlanacaltnt saptamaktadrr.

Diger taraftan Britanya giddete dayah videolann gocuklann ellerine

geqmesini giiglegtiren mevzuat grkarmayt diiqiiniirken,

Alustralya,

YeniZn-landa, Kanada

gibi

iilkelerde bu konu

goniillii

anlaqmalan diizenlemekte,

ABD

gibi

TV

yaynlannrn Avmpa',ya nazarar. daha serbest

oldulu

iilkede

bi-le

ekrandaki giddet ve seksin azaltrlmasr igin hazflanan en az 10 tasan

Kong-re' deki giindemde g0riiqtilme slr aslnl beklemektedir'

Bazt g6zlemciler

TV

yaymlanna sanatr koymak yerine, qiddet ve

sek-se daya| programlann

belirli

saatlerde yinelendirilmesini ve bu suretle

veli-lerin

gocuklar iizerindeki

kontroliiniin

saplanmastnt onermekte, gocuklartn

TV'de sabahtan ak$arna kadar hergeyi seyretmesine mtisaade eden "kotii

ve-lilerin"

en az

gocuklarazuar\

programlan hazrrlayan ve

yaynlayanlar

ka-dar kabahath

oldu[unu

soylemektedir.

igte bu anlamda olmak iizere

TV

ahct cihazlannrn bir

difer

adr

"idiot

Box-Aptal

kutusu'dur.

V.

Meksika'da dort ayrl

TV

kanahna sahip bulunan "Televisa" adh dev

TV

kurulugunun, Meksika

hiikiimetlerinin

miisaadesiyle,

seyircinin

7o 95 'ine hitap

ettilini

ve televizyona aynlan toplam reklamrn Vo8}'ini elde

ede-rek, gegen seneki reklam

gelirinin

1

milyar

dolara

ulaqtrlmr

gOriiyoruz.

Bunun karqrhlrnda Televisa'nm gergekleri gok defa garpltan haber ve

yorumlan ile hiikiimed

olugturan

institutional

Revolutionary Party'yi

ikti-darda tutmak yolunda destek sagladrlrnr ve minnet borcunu

ikidara

bu gekil-de

ddedilini

Olreniyoruz.

1990'dan itibaren

geliri

artan Televisa'nrn 1992'dekt net kannrn 202

milyon

dolar

oldulu

ve Televisa'nrn sahibi olan ve Meksika'ntn en zengin

adam oldugu sdylenen

Emilio

Azcarraga'nm ailesinin girketinin halka agrlan

hisselerinin Vo64'ine sahip

bulundulu

ve Televisa'yr

ABD'nin

Connecticut

eyaletinden

_$ili'ye

kadar yayrnlan 340 milyon kigi tarafindan izlenen

diinya-nrn ispanyol

dili

ile yayln yapan en

biiyiik

medyasr haline

getirdi[i

bildiril-mektedir.

Son yrllarda yaptrgl yaturmlarla Rupert Murdoch gibi yayrn devlerini

gdlgede

brakan

Azcuraga'nrn en bi.iyiik

yatrlml

ise, Latin Amerika'ya uydu

yolu ile program yayrnlanan "Panamsat adh qirketin 7o50'sini 200 milyon

do-lar vererek satln almastdlr.

Televisa'nrn hazrrladrlr mtizik programlan ve diziler _{Qin ve Rusya'da} bile seyredilmekte ve bu kurulugun oluqnrdugu

bir

nevi tekel sonucu

Televi-sa

rakip

kuruluglann programlanna katrlan sanatkarlafl ise kara listeye al-maktadr. Ne var ki Meksika Cumhurbagkanr Carlos Salines yOnetimi medya alarunda bir takrm

deligiklikleri

dngdrmekte ve bunun sonucu olarak 1 Nisan 1993 grin devlete

ait2

televizyon istasyonu, bir

film

stiidyosu, bir kag sinema

vebir

gazete 500

milyon

doiar karqrhlrnda bir paket halinde ozellegtirilmiq

bulunmaktadrr.

Bu

iki

TV

kanahnr almaya talip olan gruplann Amerikan medyau

ile

yakn

iligkisi

bulunmakta ve Amerikan televizyonun Televisa'nrn Meksika

Piyasasmdaki

htkilmranhhlma

kargr krsa zamanda ciddi bir tehdit

olugtura-bilecefinden sOz edi lmektedir.

Televisa yoneticilerinin agrrr iyimser oiduklannr diiqiindiirmektedir. DiEer taraftanTelevisa'nm piyasaya hiikmetmesinden dolayr

istedili

gibi

reklam

fiyatlannr

tespit etmesinin ve

yrihk

reklam odemelerini

reklamct-lardan peqin almastntn sonucu olarak, Televisa kasalanna siirekli olarak para akrgr saflanmakta.

Teievi sa'nm reklam i.icretlerin in AB D' dekine nazal an oldukg a

diiqiik

olmasrna rafmen, bu durumun Amerikan televizyon girketlerinin piyasaya girmesi orantnda degigebiieceginden korkulmaktadlr.

vr.

1981 Temmuz'undan beri Malezya'nrn bagbakanhk gorevini siirdtiren

Dr.

Mahathir

Mohamat

ile

ingiliz

Basrnt arastnda cereyan eden gekigme-nin, iilkesinin qtkarlannt sawnan Baqbakanrn prestijini

afllr&El

bildirilmek-tedir.

Bilindi[i

gibi Malezya,

Tiirkiye'nin

yansmdan kiiEilk

bir

alanda

yaqa-yan 18.5 milyon niifusa sahip bulunmakta ve bunun 7o59'u

Miisliiman

Ma-lezyalrlardan, 7032'siiseQinlilerden oluqmaktadrr. Federal Parlementer De-mokrasi ile yonetilen Malezya'ntn bagrnda her beg yrl hanedana mensup

kiqi-lerden olugan bir kurul ta.raflndan segilen Megruti Hiikiimdar bulunmaka ve

iilke

13 Eyalet ve

iki

Federal bOlge halinde yOnetilmektedir.

Uyugmazhla neden olan olay; Malezya

Hlikiimeti

ile ingiltere Htikti-med arasmdaki bazr taahiit iqlemlerin

ingiliz

Bastntnda duyuruluq

tal^

ve

yolsuzluk iddialafl ile Britanya Parlamentosunun Malezya'da yaprlan bir ba-rajia

ilgili

olarak aragtrma agmastdr. Malezya gevreleri Britanya'nm bu

dav-ran1gln1 Malezya'nm ekonomik baqansmr qekememesine baflamtq,

dniimiiz-deki aylarda genel seEime hazrlanan bu muhalefet bu konuyu somiirmesinin "Tersine repme" tehlikesini

azettiEini

anlamrqtr.

Nitekim "Demokatik

Ha-reket" adh Muhalefet partisinin

lideri

Lim Kit

Siang milletlerarast basm

ile

birlikte

olmak suglamastna u[ramak

istemedifini

soylerken, "Semengat 46" adh bir difier Muhalefet Partisinin

lideri

olan Tongku Razaleigh eleqtirileriy-le

ingiliz

Basrnrnda fazla boy gostermelerinin vatanseverlikle

baldaqtrrla-mayaca[rndan korkmaktadrr. Malezya Hiiktimeti Muhalefetin in

giliz

B asrnr

ile

iqbiriilini

onlemek

lgin igiqleri

Bakan yardrmcrsr Mogat Junit'e 6

Mart

1994

giinii

verdirdigi

bir

beyanatta, yabancr medyaya sahte ve yanltg

biigi

vermenin adi bir hareket oldufunu ve "ihanet suqu"nu oluqturdulunu soylet-miqtir. Bu kavgadan Dr. Mahathir Mohamat'rn paftisi olan "Birleqik

Malaya-1la1n Ulusal Orgiitii 1IMNO" ile

Miisliiman

oylann gogunu elde etmek igin

u[raqan Miisliiman Muhalefet Partisi "PAS" ta srktnttya diigmiiq, zira Bagba-t an son kavgada milleBagba-tlerarasr baskrya karqr bir Miisliiman Utkenin

Erkada-rlnt

savunan kahraman durumuna

yiikselmigtir.

Baqbakan

Dr.

Mahathir'in

Britanya kargrsrna dikilmesini n Malezy a ekonomisi

ni

sarsrp sarsmayacalr sorulmakta ne varki Malezya'nrn

do[al

zenginlikleri,

biitiin dolal

zenginlik-lere

ralmen

yabancr

yatrnmcrlar

igin

gok cazip gelmektedir. Gergekten 1963'de ba[rmsrzhlrnr ilan eden Malezyadiinya kalay ve kauguk

iiretiminin

vo35'inin sahibi bulunmakta bu nedenle birgok batrh girket, Britanya

girketle-rinin

iilkeyi

terketmesi halinde, onlann yerlerini almaya hazrr olduklannr

va-kit

kaybetmeden bildirmektedirler.

Diler

taraftan Bagbakan Mahathir Mohamad, 17 Mart 1994

giink[

Fi-nancial

rimes

gazetesine

yolladrfr

mektupta, bundan bdyle

ingiliz

$irketle-rine taahhiit igi vermemelerinin nedenini,

ingiliz

Basrnrnda grkan Malezya

ile

ilgili

yolsuzluklar iddialanndan kaynaklandrlrnr agrklamrg ve bundan bdyle

ingiliz

basrnrnrn yalan s0yleme

ozgiirliiliinii

ddiillendirmeyeceklerini

vur-gulamrgtrr.

VII.

ingilizlerin

diinyaca

iinlii

yayrn kurumu BBC'nin uzay

televizyoncu-luguna baqlayrcr haberi medya diinyasrnda

ilgi

ile

karqrlanmr$tlr.

Gergekten bugiine kadar uzay yolu ile televizyon yaymlannm Rupert

Murdoch ve Ted Turner gibi girigimcilerin

egemenlifi

altrnda oldugu

bilin-mektedir. Bu nedenle BBC'nin Britanya'nrn medya holdingi pearson _ile

olug-turdu[u

"Global stratejik

ittifak" bir

kamu hizmeti yayrn kurumunun Uzay

Yayrncrhlr

alanrna giriqinin

ilk

dnemli Ornelini oluqturmaktadrr.

BBC genel miidiirti John Birt, BBC'nin bu hamlesi ile, diinyanrn 6nde gelen global

TV

yayncrsr _{olmayr amagladrlrnr sOylemekte ve Murdoch}

_gibi

tehlikeli ve hiinerli rakiplerin BBC'nin bu giriqimini akim brrakrp

brrakmaya-ca[r

hususu merakla izlenmektedir.

BBC'nin

kedi

almak konusunda srkr devlet denetimi almasmdan

do-layr tecriibe ve

bilgisini

arzusuna uygun olarak yayma dOniiqtiiremedigi

bi-linmekte,

ABD'nin ABC

_{Yayrn $irketi}

ile

yaprrgr

igbirlilinin iyi

sonug

ver-medili

s6ylenmektedir. Oysa, bir elektronik medya

girketi

olan pearson'nun gegen yrl Britarya'nrn en

biiyiik

program iireticisi Thames

TV'yi

150 milyon

dolara saun aldrfr ve Financial Times aracrhlr ile The Economist'in %50'sine sahip

bulundufu,

Asyanrn en

biiyiik

Uzay Yayrncrsr "Star

TV"

igin yaptlgr

savaqr Murdoch karqrsrnda kaybettigi haber verilmektedir. Murdoch'un

ilk

igi

ise, Star uydusundan yararlanan

BBC'nin

Diinya

Servisi

Televizyon

(WSTV)

yayrnlaflnl durdurmasl olmu$tur.

Pearson ve BBC piyasaya, uzay yolu ile sonbaharda yayma baqlaya-cak

iki

Avmpa kanah ile girmekte, bu kanallardan

birisi

"Haber"

yaynlar

ve

masraflarm reklamdan

karlllarken'

"eBtence"

programlannl

yaylnlayacak

olan diger kanalm abone kaydetmesi dngijriilmektedir' BBC'nin Pearson

ile

yaptrBr

ittifak

milletlerarasl medyadaki uniinii daha fazla arnrmastna

imkal

hazrrlamakta,

BBC'nin WSTV'sinin

gimdiden Asya,

Afrika'

Ortadogu ve Karada'ya yayrn yapttEl ve dzellikle Hindistan'da Turner'in CNN yaytnlann

kargl

biiyijk iistiinliik

salladlpr, BBC'nin

4l

yabancr dilde yayrn yapan radyo-sunun ise en yalqn rakibinden

iki

kat fazla

mi\tedye

ula$tlE1 haber

verilmek-tedir.

Bununla

bidikte

BBC-Pearson

ilbirliEinin

de bnemli sorunlart

oldu-gu inkar edilemez.

Birinci

guEliih Global Uzay piyasasrnrn

fethedilmesinde-ki

zorluklardr.

Murdoch'un Star

TV'sinin

tomarlar halinde para kaybettigi' CNN'nin ise giig bela

liiks

otel ve resmi binalara ybnelik yaym seviyesinde kaldrEr,

ABD'nin NBC, ABC,

CBS, ve

ingilizlerin

Reuters girketlerinin de

global haber yaylnlnda gtEliikiere

ulradlklan

kimsenin meghulu

degildir'

Diger sorur ise "Politik"dir. BBC'nin bugiin yaptrgt

TV

yayrnlanndan

yllda 1.5 milyar Sterlin ruhsat iicrcti sagla&E1, BBC'nin Pearson ile baElat[El

girilim

onun

geliderini

artlrdr$

takdirde ise Britanya

hiikiimetinin

ruhsat

ticretlerini indirebilecegi, ifade edilmektedir' Bir

diler

grigliik BBC'nin gele-neklerine uyarak

TV

yaytnlan iizerinde slkr

bir

standart

konrolune

kalkls-masl teNikesidir. Nitekim Malezya Yaym Kurululu'nun Endonezya'daki

bir

iqgi ayaklanmasr haberini vermemesinden dolayr BBC'nin bu kuruma haber

programlafl yollamayl durdurdulu hatrlatrlmakta,

bdyle

bir

tutumun ise tizel medyaclhkta baqan saflayamayacaEl ifade edilmektedir.