Kürtler ayrılıp dağın başında ne yapacak?:Asıl tehdit terör değil, yoksulluk

Yaşar Kemal Sohbet Odası'nda

Yaşar Kemal, Derya Sazak'ın sorularını yanıtladı.

Kürtler Türkiye'den

neden kopsun ki?

YAŞAR Kem al K ürtlerin Türkiye’den ayrılmak istemediği görüşünde. “K endi topraklarında yaşam ak isteyen 15 milyon insanı zorla E bu Gı- reyb Cezaevi’ne mi göndereceksiniz? K ürtler dağın başında ne yapacak? D ünyada

kesildi b u ayrılıkçılık” diyor.

+

P A Z A R T E S İ 7 Haziran 2004

Milliyet

Sohbet Odası'nın bu haftaki konuğu yazar Yaşar Kemal, küresel terörden Kürt sorununa, Türkiye'nin AB yolculuğundan sosyalizmin geleceğine kadar pek çok konuyu değerlendirdi.

■ Fotoğraflar: YURTTAŞ TÜMER

Asıl tehdit terör değil, yoksulluk

tısında onur konuşmacısı olarak kürsüye çıktınız ve 'Biri yer, biri bakar kıyamet ondan kopar' sözünden hareketle bugün milyonların açlığı karşısında 'kıya­ met' uyarısı yaptınız. Sizce yönetimler bu mesajlar­ dan ders çıkaracaklar mı?

Anadolu’da bir söz vardır, Aç insan fı­ rını yıkar’ diye... Bugün dünyanın en

zengin 200 kişisinin toplam ser­ veti, yeryüzündeki en yoksul 2,5 milyar insanın toplam ge­ lirinden fazla. Dünyadaki 89 ülke son 10 yılda 23 kat yoksullaştı. Konuş­

mamda herkesi in­ sanlık değerleri

üzerinde ye­

niden düşünmeye çağırdım. Kapitalist sistem 300 yıldır dünyaya yön veriyor, 20. yüzyılda iki büyük sa­ vaş yaşandı, üçüncüsü soğuk savaş dönemiydi. Her savaş, bir yıkım, ölümdür. Sonuncusu, insanlığımızı çürüten bir savaş oldu. Vicdanları çürüttü, toptan bir yalan dünyasına düştük, yozlaştık. Dünyanın ba­ şına yeni belalar açıldı. Niye terörizm patladı? Çün­ kü bugünkü sistemler, uydurma demokrasi sistemi­ dir ve insanlığın faydasına işlemiyor. Mitterrand, ça­ ğın en büyük demokratlarındandı ama Fransa'nın sömürgeleri vardı. Bana, ‘Politika işte; bazen benim de gücüm yetmiyor’ diye yalanırdı.

■ WAN konuşmanızda soğuk savaşı da 3. Dünya Sa­ vaşı gibi tanımladınız. Neden?

Ahlak üzerinde savaştan büyük yıkımı oldu. Ya­ rın savaş olacak, diye ağır bir şüphe yaşandı. Bu, sa­ vaştan daha ağırdır, insanlar korkuyla yaşadı.

■ Üçüncü bin yıl dünyanın dört bir yanında şölenler­ le karşılandı. Ardından 11 Eylül yaşandı. El Kaide te­ rörüyle tanışıldı.

11 Eylül’ü kimse istemezdi. Terörizmle insanlı­ ğın yararma bir yere varılamaz. Dünyanın sağlıklı bir yere varabilmesi için, insanlığa bütün meşru yol­ lar açılmalıdır. Demokrat görünerek baskıcı bir dü­ zeni sürdürenler, insanlığı maceraya sürüklediler. Ortadoğu’da bir Filistin sorunu var. Şimdi Irak da buna eklendi. Bunlar terörü körüklüyor. Ortado­ ğu’da barış olursa, olaylar da azalır.

■ Ortadoğu'da barışa şans tanıyorsunuz...

Evet, benim tahminim, bu bölgede terörizmin dünyayı değiştirecek kadar ağırlığı olmayacak. Asıl dünyayı tehdit eden, açlık, yoksulluk, küresel eşitsiz­ lik. Böyle giderse, Asya’dan dünyanın başına yeni belalar patlayabilir. Afrika da buna yardım edecek.

'Nobel'i alsaydım

Yaşar Kemal

olamazdım'

Yaşar Kemal, 1923'te Osmaniye'nin He- mite (bugün Gökçeadam) köyünde doğ­ du. ilköğrenimini Kadirli'de tamamladı. 1940'lı yılların başlarında Pertev Naili Bo- ratav, Abidin Dino, A rif Dino gibi sol eği­ limli sanatçı ve yazarlarla ilişki kurdu. 1950’de komünizm propagandası yaptı­ ğı iddiasıyla tutuklandı. 1951 'de İstan­ bul'a gitti. 1951 -6 3 arasında Cumhuri­ yet gazetesinde fıkra ve röportaj yazarı olarak çalıştı. 1955’te kendisine büyük ün kazandıran İnce Memed'i yayım­ ladı. 1962‘de girdiği TİP'in merkez yönetiminde görev yaptı. Yaşar Ke­ mal 1973 yılından bu yana Nobel Ede­ biyat Ödülü adayıdır. 'Nobel'i alsay­ dım, Yaşar Kemal olamazdım' diye dü­ şünmekte. 1995'te Der Spiegel'deki bir yazısı nedeniyle İstanbul DGM tarafın­ dan yargılandı, aklandı. Aynı yıl, 'Türki­ ye’nin üzerindeki karabulut' adlı yazı­ sından ötürü 1 yıl 8 ay hapis cezasına mahkûm edildi, cezası ertelendi. Yaşar Kemal'in çok sayıda uluslararası ödülü bulunuyor. Yapı Kredi Yayınları geçen yıl yazarın 40 kitabını aynı anda yayımladı.

Türkiye'de halk

laikliğin arkasında

Türkiye'yle müzakereye başlanmasında

AKP'nin temsil ettiği 'ılımlı İslam' ideolojisi

engelleyici olur mu? Fransa türbana cephe açtı. Oysa AKP tabanıyla birlikte Türkiye'de Avrupa taraftarı kamuoyu desteği yüzde 85’leri buluyor. Din meselesi ne olacak? Bir de Avrupa'yı saran 11 Eylül korkusu var; ra­ dikal İslamcı şiddetin yükselişi. Türkiye uy­ garlıklar kavşağında bekliyor.

Ben hiçbir şeyi kesin söyleyemem ama te­ rör meselesinden hep korkmuşumdur. 25 - 30 senedir arkadaşlarıma, "Bir gün Hürriyet Heykeli'nin üstüne bir adam çıkacak, elinde atom bombasıyla ya teslim olursunuz ya gi­ dersiniz diyecek" derdim. İkiz Kuleler aklıma gelmiyordu. BM'nin raporu var; 800 milyon insan açlıktan ölüyor. Buna kim dayanır? İn­ san açlığa, yoksulluğa dayanır ama onursuz­ luğa dayanamaz. Türkiye'ye gelirsek; bizim halkımız 80 senedir laiklikten zarar görmedi, fayda gördü. Halkımızın çok sağlam bir te­ meli vardır. Laikliğin tek güvencesini asker zannetmeyelim. Halk da laikliğin arkasında. Bir generalin şöyle bir lafı vardı; Arkasında halk olmayan ordu, ordu değildir. Arkasında halka dayalı bir ordu olmayan bu ABD'nin sa­ vaşına biz niye girelim dedi, bizim general. Biz İran olmayacağız, buna inanıyorum.

Kürtler kopmaz, Türkiye İslam'a kaymaz...

Hayır, büyük bir tehlike görmüyorum. Türkiye için Kürt kültürü, Çerkez kültürü...

Hepsi ortak kültürümüz.

Sovyetler yanlış yaptı

ama sosyalizm ölmedi

Berlin Duvarı yıkıldıktan sonra ‘savaşsız bir dünya' özlemi güderken 11 Eylül sürecine geldik. Afganistan ve Irak savaşları yeni ka­ os alanları yarattı. Ortadoğu yanıyor. Tek kutuplu dünya da insanlığa yaramadı.

Gorbaçov'la konuşmuştum. Dünyanın 14 yazar ve sanatçısını kabul etti. Ben de dünya­ nın başındaki belaları anlattım. Teknoloji hep onu kötüye kullanan insanların elinde kalma­ yacak, doğayı ancak tek bir şeyle kurtarabili­ riz: Teknolojiyi insanlığın yararına kullana­ rak. Eski Sovyetler de soğuk savaşı körükledi. Sosyalizm adına yanlış işler yaptı. Türkiye'de­ ki arkadaşlarım ve partim de biliyor (TİP); ben Sovyetler Birliği diktatoryasının sonuna ka­ dar aleyhindeydim. Mehmet Ali Aybar ile ben, Sovyet modelinin gitmeyeceğini görü­ yorduk.

Sovyetler dağıldı, küresel egemenlik ABD’ye geçti. ABD dünyanın patronu oldu.

Sovyetler Birliği'nden sonra hiç olmazsa kendini komünist, sosyalist zannedenler, Marksizm'in tek doğru uygulama alanı ola­ rak Rusya'yı görenler yanıldıklarını anladılar. Ancak durumu 'tarihin sonu' diye yansıtmaya çalışanlar da yanıldı. Bilimsel sosyalizm ölme­ di. insanlığın daha iyiyi arama ütopyası hep sürecek. Amerika bu boşluğu dolduramaz. Çünkü ABD demokrat değil. ABD'nin yakın tarihteki en büyük günahı Şili'de seçimle ge­ len sosyalist başkan Allende'yi devirmesidir.

Kurtler ayrılıp dağın

başında ne yapacak?

SOHBEt ODASI

Kürtlerin Türkiye'den kopmak niyetinde olmadığını söyleyen Yaşar

tvrva SaT^

Kemal, 'Kürt sorunu gerçek demokrasiyle çözülecek' diyor. Kemal'e göre

■

J

bugün başlayacak olan Kürtçe yayın çok iyi bir adım, ancak yeterli değil

DERYA SAZAK: TRT televizyonu ve radyolarında bugünden itibaren Kürtçe yayın başlıyor. Yeterli olacak mı?

YAŞAR KEMAL: Yeterli olmayacak ama çok iyi şeyler bunlar. Okul olmadıktan sonra radyo te­ levizyon yetmez, Kürtler bunu kabul eder mi, etmez mi bilmiyorum. Şimdi başka bir durum çıktı: PKK ayaklanması!.. Bu aleyhte olacak. Türkiye AB’ye doğru, demokrasiye doğru git­ meye çalışıyor. Savaş çözüm değil.

■ AB sürecine nasıl bakıyorsunuz? Fransa'nın diren­ ci artıyor, bu hafta siz de sosyalistlerin toplantısı için Paris'e gidiyorsunuz.

Fransa’da bir toplantıda daha söyledim: Biz kendimiz için demokrasi istiyoruz. Gerçek de­ mokrasiye erişirsek, Kürt sorunu da çözümlene­ cek çünkü kültürel ve siyasi haklarını elde edecek­ ler. Kürtlerin Türkiye’den kopacaklarına inanmı­ yorum. Niye yapsınlar? Ulus devlet anlayışı zaten ortadan kalkıyor. Kürtler niye ayrılsın?

AB Türkiye'yi almaya

yüzde yüz mecburdur

Tek çaresi var: İnsanlığın gerçek bir demokrasiye kavuşması. Demokrasi in­ sanların bütün haklarının verilmesi de­ mektir. Mesela Türkiye’nin durumuna bakalım: Türkiye’yi mecburdur AB al­ maya, yüzde yüz mecburdur! Çünkü genç bir nüfusu var, Avrupa’ya da dina­ mizm katacak. Demokrasi gökten düş­ medi. Demokrasiye yavaş yavaş geldik. Demokrasi kültürü bütün insanlığa mal olursa, eğitim artarsa, o zaman dünyayı yeni belalardan, insanoğlunun yok olma­ sından koruyabiliriz.

■ Türkiye'nin AB üyeliğinden söz ettiniz, 2004 sonunda görüşmelerin başlayabil­ mesinin önündeki önemli bir engel da­ ha kalkıyor, 'anadilde yayın' başlıyor TRT'de.

Ben kandırıldım o konuda. Bir ülke­ de herhangi bir milletin, kavmin dili ya­ saklanmışsa, bir tek şeydir onu geri vere­

cek: Eğitim. Dili yaşatan eğitim, sonra da edebiyattır. Yoksa dil ölür. Kürtlerin ölmemesinin sebebi; 12. yüzyıla kadar gi­ den büyük destanlar, çok eski bir yazılı edebiyatları var.

■ Türkiye'yi İslam fobisi nedeniyle AB'ye yönelik bir Truva atı' olarak görenler yok mu?

Avrupa’da Türkiye’ye karşı olanlar var, hatta ‘Türkiye Müslümandır’ diyen­ ler kimler? Aşırı milliyetçi, ırkçı olanlar. Le Pen gibiler. Bunlar azınlıkta. Avru­ pa’nın çoğu Türkiye’nin AB üyeliğinin sağlayacağı faydayı anlıyor. AB’ye daha çabuk nasıl gideriz, tam demokrasiye geçtiğimiz zaman. O zaman AB bize mecbur olur. Paris’te bugün yapacağım konuşmada ‘Türkiye’ye müzakere imka­ nı verin’ diyeceğim. Son aldıkları ülkeler Türkiye kadar demokrat değil.

■ WAN'da küreselleşme sürecinin hızla tek tip bir dünyaya yönlendirdiğini söy­

lediniz insanlığı; dilleri, kültür farklarını önüne katan bir rüzgâra kapıldık.

Kültürler tarih boyunca birbirlerini beslemiş, hiçbir zaman bir kültür diğeri­ ni yok etmemiş emperyalizme kadar. Buna karşın, üstün insan ilkel insan kav­ ramı, insanlığın gözbebeği Rönesans’ta yaratılmış. Rönesans’ın insanları, sömür­ gecilerin bundan faydalanacaklarını ne bilsinler. Batı uygarlığmın temelinde Ak­ deniz başı çeker. Dünyamız, on binlerce çiçekli bir kültür bahçesi. Diller de öyle. Kürtçe kurs açıyorlar. Kurs eğitim değil­ dir. Ben klasik eğitimi de tutmuyorum. Le Monde’da yazdım: Ezberci eğitim ol­ maz. Eğitim, yaratarak, üreterek, yaşaya­ rak eğitimdir. Bunu kimse tatbik etmedi. Rusya bile oyun oynadı. Yaşamı doğadan kopuk, eğitimi yaşamdan kopuk bu in­ sanlar Hiroşima’da 1 milyon kişiyi öldü­ receğim diye düğmeye basabiliyor. Bu eğitim düzeni bu şiddeti doğurabiliyor.

■ Fransa Türkiye'nin adaylığına niye karşı çıkıyor? 2004 sonunda karara bağlanacak olan müzakere­ lerin başlaması, tam üyelik değil...

Mesele o değil, Türkiye genç bir ıılkc, büyük bir ülke. AB çıkarı olmadan seni almaz. Sprun de­ mokrasi değil. Türkiye’nin eski Doğu Blcku ülke­ lerinden daha demokratik olmadığını kimse söy­ leyemez. Fransa daha dün Cezayir için kan döktü. Almanya soykırım yaptı. Soğuk savaş jenositten beterdi. Türkiye’nin beklentisi daha fazla demok­ rasi, barış, hak ve özgürlük. Bakın 15 sene Güney- doğu’da iç savaş ortamı vardı. PKK savaşım verdi. Savaştılar! Niye ikiye ayrılma olmadı, ayrı bir sa­ vaş yaşanmadı? Bütün Kürtler ayaklanabilirdi. Ayaklanmadılar, PKK kaldı savaşta, ondan sonra sustu.

■ Türkler ve Kürtler Anadolu'da yüzyıllardır birlikte yaşıyor, niye ayrılsınlar?

Kardeşlik her zaman vardı, Kurtuluş Sava- şı’nda da...

■ Güneydoğu'da 15 yıllık dönemin yaraları yeni sa­ rılıyor. İnsanları yeniden silahlı mücadeleye çağır­ mak ihanet olur. Ulusalcı düşünce, AB sürecinde, demokratikleşme ve reform adı altında Kürtlerin haklarının önü açıldıktan sonra Güneydoğu'nun Türkiye'den koparılacağı iddiasında.

Kürtler ayrılmazlar! Kendi topraklarında ya­ şamak isteyen 15 milyon insanı zorla Ebu Gıreyb Cezaevi’ne mi göndereceksiniz? Kürtler Türki­ ye’den niye kopmak istesinler? Mustafa Kemal, İsmet Paşa gibi büyük devletçi adamlar geçti; 80 yıldır biz hala kolay kolay devlet olamadık. Kürt­ ler dağm başmda ne yapacak?

■ Kuzey Irak'ta federasyon kapıda...

Irak’ta belki Amerika'nın yardımıyla bir şeyler oluşturuluyor ama ne olduğunu bilmiyoruz, 5 mil­ yonluk nüfus ve küçük bir alan.

■ Türkiye'de 80 yıllık Cumhuriyet, bir arada yaşama kültürünü sağlamlaştırdı diyorsunuz.

Kültlerde ayrılık isyanı yok! Dilimi verin, öz­ gürlüğümü verin diye isyan etmişler ama kopma­ yı düşünmemişler.

■ Bundan sonra da olmaz diyorsunuz...

Olmayacak; dünyada da kesildi bu ayrılıkçılık.

Vahşi kapitalizme

Gandi gibi direnelim

■ Dünya barışı nasıl olacak?

Bir şeyler yapılabilir. Hiç olmazsa Gandi’nin pasif direnişi gibi bir şey. Bugünkü vahşi kapitalizme karşı dünyayı harekete geçi­ rebilecek pasif direniş... Gandi’nin Hindis­ tan’da yaptığı gibi... Şili’de Ailende devrilme- seydi, demokratik sosyalizm iyi bir örnekti. Al­ manya’da Yeşiller Hareketi var. Ancak ben parti kurulmasına taraftar değilim. Parti örgüt­ lenmesi aynı zamanda bir sınırlamadır. Elimiz­ de şimdi yeni imkânlar var. Teknolojiyi yalnız kapitalistler kullanmıyor. Onlar bugünkü bo­ zuk düzeni konıyup, küreselleşme adı altında dünyayı kendi amaçlarına göre yönlendiriyor­ lar. Herkes bunun parçası olmak zorunda değil.

■ Kimleri kastediyorsunuz?

Kapitalist gibi düşünmeyenler de var, mese­ la sosyal demokratlar. Bunlar kapitalist gibi dü- şünmeyip kapitalizme yardım eden insanlar. Tony Blair ABD ile birlikte Irak’ta savaşıyor. Şuraya geliyorum. Artık dünyayı herkes izliyor, yapılanları görüyor, teknolojiden baldın çıplak­ lar da faydalanıyor, internet var. Benim der­ dim, bunlar da taraf olduğu zaman terörizme gitmesin, o zaman bu dünyanın sonu gelir.

Taha Toros Arşivi