Asker, komutan ve yönetici müşir Kâzım Paşa.
KÂZIM PAŞA KÖŞKÜ
Kadıyoran Caddesi’nde (Nizam) 419 m2’lik bir aianda yer alan 14 numaralı üç katlı bahçeli ahşap yapı, halen Haşan Genç yönetiminde “ideal Otel ve Pansi
yon" olarak kullanılmaktadır. Köşk, ilk sa
hibi Kâzım Paşa’dan"“ 1 satış yoluyle sırâ- sıyle Hacı Todori Yuvanidis’e (1916), Av- ram Tazertes’e (6 Ağustos 1933), Mehmet Ali İpek’e (I Eylül 1943); Ipek’in ölümün den sonra da varisleri Haşan, Nur, İnci Giritligil, Mübeccel Göktunca ve Perhan Körükçü’ye (23 Aralık 1971) geçmiştir. Eskiden «Küçük Splendid Oteli» diye de anılan ve, Kâzım Paşa’nm ikameti için Splendid Oteli’yle birlikte 1911’de inşa edilmiş olan bu köşk, bakımsızlıktan za manla harap olmuştur.
Kâzım Paşa’nın Cağaloğlu’nda da bir konağı vardı. Cumhuriyet’in ilânından ( 1923) sonra yarım yüzyıl kadar CUMHU RİYET gazetesinin idare merkezi olarak kullanılan ve bakımsızlıktan zamanla ha rap duruma gelen bu bina, eski eser oldu ğundan sahiplerince korunmaktadır.
“Pembe Konak’ daha önce, Osmanlı Itti-
had ve Terakki Fırka (Parti) ve Cemiye- ti’nin merkezi idi. Bu cemiyet, ihtilâlci bir kuruluş olarak «Ittihad-ı Osmanî» adı al tında 1889’da kuruldu. Sonra Ittihad ve Terakki adım aldı. Cemiyet’in bir benzeri de, yine 1889’da, Paris’te kurulmuştu. Sonra her iki merkez “Ittihad ve Terakki' adı altında birleşti. İstanbul kuruluşunun “1" numaralı üyesi, Tıp öğrencisi İbrahim Temo idi. Ihtilal’in zaferinden sonra, he men bütün ilk kurucular gibi, kıyıya itildi. Paris teşekkülünün başında, daha sonra meb’usan meclisi reisi olan Ahmed Rıza Bey bulunuyordu.
(180)1839 yılında Sakız Adası'nda doğan Kâzım Paşa, Süleyman Bey’in oğlu, Sadrazam Esad Pa şa’nm kardeşidir. 1866’da girdiği Mek- teb-i Harbiye’yi bitirdikten (1870) sonra IV. Ordu 3. Alayı I. Taburu, 2. Bölüğü yüzbaşılığı na atandı. Yemen Vali Yaverliğine getirildi (7 Ağustos 1870). Hassa I. Taburu Yedinci Bölük Yüzbaşılığına geçti (15 Eylül 1870). Seraskerlik Makamı Yaverliği’ne Kolağası rütbesiyle atan dı (11 A ralık-1871). Osmanlı-Rus Savaşı sıra sında, Adliye, Niş ve Şehirköy çarpışmalarına katıldı ve Vidin Fırkası nda görev yaptı. II. O r
314
Kadıyoran Caddesindeki (Çankaya) Kâzım Paşa’ya ait bu evin bir adı da "Küçük Splendid”\(\\ (1980). Resimde evin ön cephesi görülmektedir. (Günümüzde "İdeal Pansiyon”).
Kâzım Paşa Evi’nin yan cephesi.
du, 2. Alay Kaymakamlığına atandı (Temmuz 1876). Aynı alayın Birinci Tabur Komutanı sı- fatıyle Plevne Savaşı’na katıldı ve Gazi Osman Paşa ile birlikte Ruslara tutsak düştü. Savaşlar da gösterdiği yiğitlik sebebiyle Rus Erkân-ı Harbiyesi tarafından Osman Paşa’ya yapıldığı gibi, Binbaşı Kâzım Bey’e de kılıcı geri verildi ve konuk muamelesi gördü. Ülkesine döndük ten sonra I. Ordu, 4. Alay Kaymakamlığına ge tirildi (26 Ocak 1877). I. Ordu 4. Alayın Erkâ- n-ı Harbiye mülhak subaylığına geçti (1 Mart 1878). I. Alay Miralaylığına atandı (14 Mart 1882). Mirliva rütbesiyle Birinci Fırka’nın Bi rinci Liva Komutanı oldu (30 Ekim 1886). Fe rikliğe yükselerek Merkez ve Birinci Fırka Ko mutanlığına atandı (13 Temmuz 1890). Müşir rütbesi verildi (5 Temmuz 1894). III. Ordu Mü
şirliğine atandı (20 Kasım 1894). V. Ordu Mü şirliğine atandı ve bu görevine ilk olarak İstan bul’a dönmüş olan Gazi Osman Paşa’nın yeri ne Yunan Savaşı Müfettişi Umumîliği de veril di (26 Nisan 1895) ve Yanya’ya gitti. Yanya’da bulunduğu sırada İşkodra Vali ve Komutanlığı na getirildi (10 Temmuz 1895). Hicaz Demiryo lu inşaatı Nazırlığına atandı (Ekil 1899). Bu görevdeyken maaşı 30 bin kuruşa çıkarıldı (BOA, N.I.3; 15 Zilkade 1319/23 Şubat 1902). Hicaz Vilâyeti vali ve komutanı oldu (BOA, D.l. 105; 2 Şaban 1326/30 Ağustos 1908). Aydın (BOA, D.l. 33; 17 Rebiulâhir 1327/8 Mayıs 1909) valiliğinde bulundu. Garbı Rumeli Müfet tişliğinde de bulundu (1 Eylül 1908). 1910’da emekliye ayrıldı, ölümünde (3 Ekim 1936) Feri köy Mezarlığına gömüldü.
Müşir Kâzım Paşa'nın kızlan Sclma Harcan) vc Bclma
Müşir Kâzım Paşa’nın büyük oğlu Selâmi Bey (1917). Nazire Hamm’ın sevimli bir pozu. Müşir Kâzım Paşa’nın iki kızından Belma Hamamcıoğlu.
315
Günümüzde CUMHURİYET gazetesinin mülkiyetinde bulunan bu harap bina, bir zamanlar “Pembe Konak"diye anılmıştı. Tik sahibi Müşir Kâzım Paşa olan bu konak. Birinci Dünya Savaşı süresince Îttihad ve Terakki iktidarının yönetim merkezi olmuştu.
Pembe Konak, evvelce Müşir Kâzım Paşa’nın malıydı. Ondan Ragıb Paşa’ya, daha sonra da İttihad ve Terakki’ye geçti. CUMHURİYET gazetesi ise binayı 50 yıl iş merkezi olarak kullandı. İttihad ve Te- rakki’nin, özellikle Birinci Dünya Savaşı süresince mutlak iktidarının yürütüldüğü bu binada yerleşen kadrosudur ki, bir im paratorluğun son sorumluluğunu ve bu imparatorluğun tarihten silinişi serüveni nin bütün hesabının ağırlığım omuzlarında taşır.
İşte Pembe Konak, İttihad ve Terak ki’ye merkez kılındığı günden bu iktidarın tasfiyesine ve söz sahibi liderlerinin yurt dışma göçlerine kadar bütün bu serüvenin, ya fiilî, ya da simgesel sahnesi olmuştur. Yani bu serüvende rol ve sorumluluk taşı yan son liderlerin sesleri, işte bu binanın tavan çatılarında, pencere ve pervazların da, odalarında, koridorlarında elbette ki yankılanmaktadır. Yakın tarihimizin, son ve düşündürücü kalıntılarından biri olan Pembe Konak’ın bir gün yıkılmasıyla bera ber bu sesler ve yankılar da, artık zamanın rüzgârına kanşıp silinecek gidecektir. Bir
Talât Paşa’nın, bir Enver veya Cemal Pa- şa’nın, Ziya Giikalp’ın, kısacası Cemiyet’in ve dolayısiyle İmparatorluğun kaderinde aşağı yukarı 10 yıl söz sahibi olmuş ve onun âkıbetini isteyerek veya istemeyerek hazırlamış olanların bu sesleri ile onların yankılan da, böylece zamanın boşluğuna kanşacaktır.
Müşir Kâzım Paşa vc eşi Ncbilc Hanımefendi (HUyükada-Spleıulul Öleli. 1910).
Müşir Kâzım Paşa’nın iki kızından Nazire Hanım’ın Şam'da çekilmiş bir resmi (1912).
