I
Cengiz ÇANDAR
E SA K ’uı amacı, A B D ’yi işin
ciddiyetine inandırıp
Türkiye’yi baskıya zorlam ak
-7
-Türkiye’yi baş düşman bel leyen uluslararası Ermeni mücadelesinin siyasî kültürel ve dinî merkezi Beyrut. Bu merkeze de Taşnak Partisi hakim. «Uluslararası komü nizmin piyonu olduğu ve te
röre başvurduğu için» ASA LA'dan hiç hoşlanmayan ama Taşnak’ı terörden «tenzih e- den» Falanjist Partisi üyesini dinliyoruz:
«Taşnak, Lübnan’daki Er- menilerin yüzde 65’lni kont rol eder. Bu yüzde 65 pasif de değildir. Tersine Taşnak’a sımsıkı bağlarla bağlı ve fa aldir. Ermenilerln yüzde 15*1 ilerici • Sosyal Demokrat Hin çak’tan, yüzde 10’u da Erme ni büyük burjuvazisinin libe ral partisi Ramgavar’dan ya nadır.
Ermeni topluluğu içinde Falanjist Parti’ye üye olan ya da destekleyen yüzde 3. bağımsızlar yüzde 10. komü nistler yüzde 7TIk bir orana sahiptirler.
Ermenilerln siyasi önderli ği Taşnak’tır. Ayrıca, Taş nak, okullara, kulüplere, Er meni alt-yapı kuramlarına sahiptir.»
Taşnak Partisi, 99 kişilik Lübnan Parlamentosunda 6 sandalye ayrılan Ermeni top luluğun 6 sandalyesine de hükmediyor. Le Orient-Le
Jour’un nüfuzlu yetkilisi, «K im iktidardaysa onurdadır lar» diyor. «Siyaset yapmaz lar. Meclise tam kadro gelir ler. Bugüne dek hiç bir o-
turumu kaçırmamışlardır.
M eclls’ln en devamlıları on lardır. Siyasi bünyede yer alışları iktisadi • sosyal du
rumlarım güvence altında
tutmak içindir.»
Lübnan’daki siyasi bünye ye bu derece kaynamış, meş ruiyetçilik ve kurumsallaş m a içinde donuklaşmış ol ması gereken bir partinin terörle ilgisi olabilir mi?..
TAŞNAK.ESAK
İLİŞKİSİ
Ermeni siyası arenasını tanıyan ve tanıtan Ermeni gazeteci - yazar Pierre Ter- ziyan, Ermeni Soykırımı A- dalet Komandoları (E SA K )’- nın bağımsız siyasi bir örgüt
olmadığım, Taşnak’m «si
lahlı kolu» olduğunu bildiri
yor. ESAK’ın kurulmasına
1972 sonunda Viyana'da ya pılan 20. Taşnak K ongresin de karar verildiği sanılı yor.
ESAK’ın kuruluşunun i-
şaretini bir Taşnak lideri Beyrut’ta Associated Press muhabirine daha 1973'te 24 nisan nedeniyle verdiği bir dem eçte çakmıştı. 25 nisan ' 1973’te İran'm Kayhan In ternational, 28 nisanda da ABD’de San Francisco Ch- ronicle’da yer alan deme cinde Taşnak lideri şöyle di yordu: «Dellflşek gençleri mizi kontrol etmek gitgide güçleşti.»
Terzi yan, Taşnak’m ESAK- ’ı oluşturma kararını şu Uç nedene bağlıyor:
1 — Parti içinde özellik le genç militanlar düzeyinde görülen isyancı havayı ka-
nalize etmek (Associated
Press 1973 nisanında Beyrut çıkışlı bir haberinde Tür kiye’ye öfke duyan Ermeni lerln kamplarda eğitilmekte olduğunu ve silah depoları nı tıka-basa doldurduklarını bildirmişti.)
2 — ölü m cü l bir atalet içine düşen Taşnak Parti- si’ne canlılığını ve savaş kanlığını yine kazandırmak. 3 — Parti’ye ABD ile ve nihai olarak Türkiye ile gö rüşmelerde bir manevra a- lanı kazandırmak.
Hatta çok uzun yıllardır ilk kez Patrikhane adına konuşan bir din adamı, Sa royan, silahlı mücadeleye başvurmaktan söz etmişti. Saroyan, Taşnak’m ESAK’ı
yaratmasındaki en önemli
nedenlerden birinin Parti’- nin «Bağımsız Ermenistan’a ancak emperyalist devletle rin olumlu tavrı İle ulaşabi leceğine» inandığım söyle mişti.
Yani silahlı eylemlere gi rişerek emperyalist devlet leri (büyük bir olasılıkla Türkiye’nin müttefiki ABD kastediliyor) işin ciddiyetine ikna etmek ve onları Türki ye’ye baskıya zorlamak..
Buradan anlaşıldığına gö re, Taşnak, ESAK'ı diplo
matik sürecin bir aracı ola rak düşünerek kurdu. Ni tekim, Taşnak’m 21. Kong. resi’nde alınan kararların bir bölümünde şöyle deni yor:
«Mevcut şartlarda Ermeni sorununa büyük güçlerin o- lıımln yaklaşımı ve diplo matik desteği olmadan o- lumlu bir çözüm elde etmek
mümkün değildir.»
Böylece, tıpkı ASALA gibi aynı yıl, 1975’te ama ondan aylar sonra varlığım ilan e- den ESAK’ın roıü Taşnak tarafından sınırlandırılmış oluyor. ESAK kendisini hiç bir zaman siyasi bir amaç olarak ortaya koymadı. Ter ziyan, ESAK’ın amaçlarını şöyle tanımlıyor:
«Amaçlarının soykırımın in tikammı almak, Türkiye’den Ermeni ulusunun kayıpları nın tazminatım elde etmek ve aynı zamanda 1920 Sevr
Anlaşmasının Ermenilerln
topraklarını geri almaşım ve bir bağımsız Ermenistan yaratılmasını öngören hü
kümlerin tanınmasun sağ
lamak olduğunu bUdlrdl'erj» Taşnak’m hiç de Falanjist müttefiklerinin ısrarla vur guladığı gibi Lübnan siyasi bünyesine tümüyle entegre ve Türkiye’ye yönelik terör le ilgiliz bir siyasi kuruluş olmadığı açıktır.
Ancak, Taşnak’ı Lübnan’ da kontrol altına alabilmek re pek kolay değildir.
TÜRKMEN’İN
ZİYARETİNE
TEPKİLER
1> şişleri Bakam l'te r Türkmen’in Türkiye’nin Bel grad Büyükelçisi Galip Bal
kar’ın ESAK militanlarınca
öldürülmesinin ardından
mart ayında Beyrut’a yaptı ğı ani ziyaretin olumlu so nuçları konusunda şu neden lerle kuşkulu olmak gere kir:
1 — Taşnak ve Ermeniler
gerek bizzat Cumhurbaş
kanı Emin Cemayel’in, gerek se Falanjist Partisi lideri Pierre Cemayel’in rakip Ma
nini Hıristiyan adaylara
karşı seçim kazanmalarını sağlayan etkin unsurdur.
2 — Taşnak ve Ermeniler, Lübnan’daki Hıristiyan da
yanışmasından yararlan
makta ve bu çerçeve içinde Hıristiyan kesimin iktidar örgütü Falanjist Parti’nin geleneksel müttefikidirler.
Bu dayanışma duygusu
nun ve ittifakın en tipik ö r neği îlter Türkmen’in Bey rut ziyaretine gösterilen tepkilerde açıkça görülebili yor. Türkmen’in Beyrut’ta yaptığı basın toplantısına Falanjist Parti yöneticilerin den Beşir Cemayel’in sağ ko lu Parti’nin teorisyeni K e
rim Pakraduni çok sert bir karşılık verdi.
19 Mart tarihli tiim Lüb nan gazetelerinde ve özellik le ülkenin en büyük iki ga zetesi An-Nahar ve As-Sefir’- de geniş yer verilen açıkla
masında Kerim Pakraduni
şunları söylüyor:
«Türkmen, Lübnan’ı terö rizm İhracı He suçlamadan önce, Türkiye on yıllardır müsadere etmiş oldnğu ve değeri milyarlarca dolar tu tan Lübnan mal varlığını ia de etmelidir.
Türkiye, Ermeni halkını gözünü bile kırpmadan göçe zorlamış terörist bir dev lettir.
Türk gizli servisleri son
olarak Ermeni cemaatinin
en yüksek siyasi sorumlula rından biri olan Abraham Aşçıyan’ı kaçırmıştır.
Mehmet A1İ Ağca’nın Papa II. Jean Paul'e suikast giri şiminde bulunması da Türk’ ün nefretamiz zihniyetini yansıtmaktadır.»
Bu ırkçı suçlamalar Pak- radunl’nin Ermeni katolik kökenli olmasıyla belki izah
edilebilir ama suçlamayı
yapanın Ermeni politikası i- çinde yer almadığı ve Falan Jistlerin ileri gelenlerinden biri olması yeterince vahim dir. En azından bu sözler Taşnak’m nasıl bir manevi
ortam içinde Lübnan'da
faaliyet gösterebildiğini bel geliyor.
GENİŞ İLİŞKİLER
ŞEBEKESİ
3 — Taşnak’m uluslar, arası bağlan. Taşnak Parti
si merkez karargâhı Bey
r u fta bulunmakla birlikte,
ABD’den Fransa’ya hatta
Sovyet Ermenistanı’na dek geniş bir ilişkiler şebekesi ne sahiptir. (CIA ile ilişkili olarak amansız bir anti-ko münist tavır almış olan bu örgütün yayın organı Aztag gazetesinde, Beyrut’taki Er- menilerden öğrendiğimize gö re, son beş yıldır bir bölüm Sovyet Ermenistanı haber lerine ayrüıyor.)
Lübnan’daki Ermeni siya si faaliyetini denetlemenin
zorluğunun önemli neden
leri arasında daha önceleri iç siyasi çekişmeler içinde parçalanmış olan Ermenile- rin son birkaç yıldır hem Lübnan’da, hem de uluslar arası alanda aralarındaki ay n lık la n ikinci plana iterek ortak bir eylem plâtformu yaratabilmeleri de kaydedil meli. Ayrıca, Batılı ülkelerin bir bölümünden elde ettikle ri manevî desteğe, Sovyet Er menistanı da dahil oldu. Bu yeni olgular en çarpıcı b i çimde 24 Nisan’da farkedildi.
YARIN: 24 NİSAN
£ £ Taşnak, ESAK’ı diplomatik
bir sürecin aracı olarak dü
şünerek kurdu. Nitekim Taş-
nak'ın 21. kongresinde alı
nan kararda şöyle deniyor:
«Ermeni
sorununa
büyük
güçlerin olumlu yaklaşımı
ve diplomatik desteği olma
dan çözüm elde etmek m üm---
kün değildir»
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
