The mint and commemorative coin collecting

By İLHAN AKBULUT* Photos ÖNDER DURMAZ

Sadrazam Nevşehirli Damat İbra­ him Paşa tarafından 1727 yılında yaptırılan eski Darphane, Topka- pı Sarayının avlusunda idi. Aya İrini Kilisesi ile Soğuk Çeşme ka­ pısı arasın d ak i 17 d ö n ü m lük alanda inşa edilen bu

y a p ıla r g ru b u n u n çevresi yüksek du­ varlarla çevrilmişti. O sm anlılar d ö n e ­ m inde D arphane, para basımının ya- nısıra sarayın ihtiyaç duyduğu altın, gümüş eşya ve hatıra sikkelerinin

ima-The old Ottoman Mint stands in the outer courtyard o f Topkapi Palace behind the Byzantine Church o f St. Eirene, covering an area o f approximately fo u r acres and sur­

rounded by high walls.

This com plex o f

buildings was con­ stru cte d on the orders o f G rand

Vezir N evşehirli

Ahmet Paşa, and the m a in stone b uild in g was completed in 1727. Apart from minting coins, the crafts­

men and workshops here made

The Mint and Commemorative Coin Collecting

DARPHANE VE

₅₅

KOLEKSİYONCULUK

1 3 4

latını da üstlenmişti. 1877 yılında Hazine-i Hassa Nezareti kurulunca Darphane, Dol- mabahçe’ye taşındı.

İstanbul’da şu anda üç Darphane binası bu­ lunuyor. Şimdilik ikisi çalı-

sır durumda o l a n Darp- • h a n e l e r d e n A y a İ r i - A l. jrlS H n H M h p m m i l i n b i t i ş i ğ i n d e k i eski jm b i n a d a k n m e t l ı k a m '

n|-Jujpi|£İJ5152

bina Yeni Bosna'da... iVd Halen Darphane nin fa- ’*>' aliyet gösterdiği ve metal

paraların basıldığı üçüncü bina ise. Yıldız yokuşu

üzerinde. i r Û f j l B P A Darphane, sadece

piya-sanın ilıtivacı olan metal J b .-B "*~ a paraların üretimiyle uğ- İHB - •»j raşmıyor. Aynı zamanda,

Cumhuriyet Meşkuk ve Ziynet altınlarının, tüm res- mi mühür ve soğuk damgala-

nn imali, pasaport, nüfus cüzdanı, aile cüz­ danı, damga pulu, vize pulu vb. kıymetli kağıtların basım ve dağıtımı, hatıra para ve madalyonların basım ve satışı, kıymetli

ma-* go/r/ a nd silver ware fo r the TwOmM B B palace, commemorative me-

dais and jewellery. Numerous

MpAlIrafflr different craftsm en worked

here, including foundrymen, die makers and engravers, as well as clerks, accaountants and security staff. The Imperial Mint was houses here until u’^ en it moved to newpre-

^ . m i s e s at Dolmahahge Palace

on the shores o f the

Bospho-' l r c Bospho-'*• ’• Treasury bond certificates

t\Uğjt and similar securities are rm>% S,'H p rin te d here in the

b u ild in g a d jo in in g St. Eirene, but today coins are struck at the Mint in Yıldız, north o f D olmahahge Palace, a n d a new modern premises are under construction in the district

o f Yeni Bosna, also in Istanbul. The Mint is not responsible only

fo r striking coins and printing bank notes, but also fo r com- m em orative coins a n d medals, and for striking gold C(>i>ls’ which are not used as

S W a currency hut fo r investment

136

den ithalinin takip edilmesi, mahkemelerden ge­ len talep ü zerin e ekspertiz ra­ p o rla rın ın d ü z e n le n ­ mesi gibi görevleri de yerine getirmekte.

Darphane, hatıra para koleksiyonu yapanların başlıca ilgi merkezi. Bu­ gün Darphanenin 2000’i asil olmak üzere 2500 üyesi bulunmakta. 1960 tarihinden bu yana 197 ayrı çeşitte ve 13 milyonun üzerinde basılan hatıra parala­ rının ilki, 1960 yılında 830 gram gümüş olarak 4 milyon adet basılan ve Cumhuriyet dönemi hatıra paralarının baş­ langıcını teşkil eden “27 Ma­ yıs” parası.. 1996 yılında 11 çeşit hatıra para piyasaya süren ve yı­ lı “Gümrük Birliği” parası ile kapatan Darphane, 1997 yılının ilk hatıra pa­ rası olarak da kardelen çiçeklerinin simgelendiği gümüş hatıra paraları piyasaya sürmüş. Darphane, bunu ta­ kiben “İstanbul Kültür V arlıkları” adıyla özel bir diziye başlamış ve ilk olarak Kızkulesi tanıtılmış. Darphane

heykeltraşı Suat Özyönüm’ün bu özgün çalış­ ması 1,5 gram ağırlığında 22 ayar altın olarak basılmış. Bu dizi, Sultanahmet Meydanı’ndaki Dikilitaş, Dolmabahçe Sarayı, Süleymaniye

Ca-or popularly as gifts when children are hCa-orn Ca-or couples get married. All seals and stamps used by governm ent departm ents are produced here, and passports, birth certificates, official stamps, visa stamps and other official docum ents are printed. The M int also controls imports o f precious metals, and its eexperts draw up reports at the request o f the law courts.

Since I960, 197 commemorative coins have been issued and over 13 million struck in all. These are widely collected and the number o f numismatics registered with the Mint is

1 currently 2500, although only 2000 o f I these have the status o f permanent meni-

' bers.

1 The Turkish Republic has been issuing

commemorative coins since I960, when 4 m illion o f the silver “2 7 M a y” weighing 830 grams were struck. In 1996 eleven commemorative coins were issued, the last o f which was the Customs Union coin. The first in 1997 was a sil­ ver coin bearing a design o f snowdrops, followed by a new series o f “Istanbul Monuments”, the first o f which depicted the Maiden’s Tower in the Bosphorus. This coin was the work o f Mint sculptor Suat Özyönüm, and struck as a 1.5 gram coin in 22 carat gold. The next coins in the series will depict the Obelisk in Sultanahm et Square,

mii ile devam edecek. Hatıra paralar bir tarihî olay veya etkinlik anısı­ na olduğu gibi, ünlü ta­ rihî şahsiyetlerin ölüm ve doğum yıldönümle­ rinde de çıkarılabiliyor. Mesala 1996 yılı sonla­ rında Behçet hastalığı­ nın tanımlanmasındaki çalışm aları n e ­

deniyle anısı­ na bilim ödü­

lü konan ve tıp literatürü­ ne hastalığı kendi adıyla tescil ettiren Dr. Hulusi Behçet adına da hatıra

para bastırılmış. En az 5 bin adet basılan hatıra para­ ların fiyatı, içinde bulunan gümüş ve altına bağlı olarak 1 milyon ile 1.5 mil­ yon lira arasında deği­ şiyor. Hatıra para ade­

dinin 5 binle sınırlı ol­ masını Darphane Genel M üdürü Raif Bakova şöyle açıklıyor: “Adet, çok fazla olduğu taktir­ de koleksiyonerler ilgi göstermiyor. Bu neden­ le hatıra paraları sınırlı sayıda basmamız gere­ kiyor. Paraları da bir yıl süreyle satılığa

çıkarıyo-Dolmabahçe Palace, a n d Sü leym a niye Mosque.

C o m m e m o r a t i v e coins can commemo­ rate anything from events to a n n iv e r ­ saries o f fam ous fig ­ ures. In 1996, fo r instance, a com ­ memorative coin was struck in honour o f Dr. H ulusi Behçet, the Turkish doctor who first diagnosed a n d id e n tifie d the disease nam ed after him in medical liter­ ature, and fo r which he has received an international award. The p rices o f com ­ m em orative coins vary from fo u r to six dollars, depending on the weight o f sil­

ver and gold they contain. At most five thousand o f each coin are struck, because they lose their value fo r collec­ tors i f too m any are made available. Each coin remains on sale fo r a year, during which the majority are usually sold, and that remain are melted down. Director o f the Mint, Raif Bakova, explained that the prices are kept low

com-Darphane, sadece metal paraların üretimiyle uğraşmıyor. Cumhuriyet ve • ziynet altınlarının, tüm resmi mühür ve soğuk damgaların imali; hatıra para ve madalyonların basım ve satışını da gerçekleştiriyor.

The Mint does not only produce ordinary coins, but also gold coins as savings instruments and for ornamental purposes, all offical stamps and seals, commemora­ tive coins, and medallions.

140

m z - Bunların da büyük mik- tarım satıyoruz. Kalanları da eritiyoruz. Çünkü para piya- ■ E İ şada cok durunca itibarını yi- ■ B tiriyor. Fiyatları da Avrupa'ya ; B g<>ıc cok düşük tutuyoruz.

Bunun sebebi de Türk ko- leksiyonerlerine daha iyi hiz- g = = g ^ = İ l p ^ T met vermek. Bu sayede ön- **-.mLm*~~i"™ Tzrrfc ceden 300 adet olan koleksi- yoner sayısını 2 sene içeri- sinde 3000 asil üyeye çıkardık

ve dondurduk.”

Hatıra para biriktirme kültür / f ve hobiyle alakalı olduğu [

kadar kazançlı bir tasarruf I YfS W L da. Bugün sınırlı sayıda

İ S m, İl *">ası*nııs ',azı llatıra para- İM .. U ¥ lannın fiyatı 1300 dolara

m m kadar çıkıyor.

^ m B f m y Kaif Bakova hatıra . ^

S R ^ H ağfc Âflt- paralara konu se-§ g se-§ r | se-§ ç e r k e n oldukça ti- tiz davrandıklarını

genelde o yıl yaşanacak Irarani büyük etkinlikleri gözönüne aldıkları- • • • • - M r r m söylüyor. Ayrıca uluslararası konu- -'7 * T ları da hatıra paralarla ölümsüzleştir- 2 3 î ü mek amaç ediniliyor. Geçen yılın

büyük organizasyonu II. Habitat Zirvesi anısına da madalyon, gü­ müş ve bronz hatıra parası hazır­ lanmış. Bu yıl ise, Antalya'da yapı­

lan Dünya Ormancılık Kongresi B |b^ l için h azırlanan hatıra para 13

Ekim’de satışa sunuldu. •

pared to similar coins produced in European countries, and that thanks to this policy the number o f permanent registered members has risen from 300 to 2000 over the past 1.5 years. The number o f permanent members has been frozen at this level.

Collecting commemorative coins is profitable as well as being an interesting hobby, since the prices o f some sought-after coins can rise as

high as 1300 dollars.

Bakova says that the subjects are carefully cho­ sen, and generally commemorate major events o f the year, whether in Turkey

s^A -' or abroad. For the 2 n d

^ JfxkS. H abitat S u m m it held in

z \ Istanbul last year,

medal-a n d

j lions a n d

r

Turkey’s M editerranean coast, a n d a coin in memory o f the

^ poet Mehmet A kif Ersoy is also SL planned. •

* İlhan A khulut is a researcher a n d writer.

İlhan Akhulut, araştırmacı-yazar.

Darphane’de imal edilen madalya ve nişanlardan iki örnek: Üstte, Türk Silahlı Kuvvetleri İkinci Derece Övünç Madalyası; yanda, Devlet Nişanı ve Rozeti.

Two examples of medals / / and decorations produced at

the Mint: Above, the Turkish Armed Forces Commendation Medal Second Class, and right, the Order of the State and its rosette.

142

S K Y L IF E A R A L IK D E C E M B E R 1 9 9 7