…ZET
Sokakta •alÝßan •ocuklarÝn sosyo-demografik šzelliklerini belirlemek, i•inde bulunduklarÝ koßullarÝ ve sokakta •alÝßma ile •ocuk su•luluÛu arasÝnda ilißki olup olmadÝÛÝnÝ saptayabil-mek amacÝyla, sokakta •alÝßan 70 •ocuk Ÿzerinde, rÝzalarÝ alÝ-narak, birebir yŸz yŸze gšrŸßŸlerek anket yapÝldÝ.
OlgularÝmÝz 7-17 yaß grubundaydÝ. 46 olgu (% 65.8) hem okuyor, hem de okul dÝßÝnda •alÝßÝyorlardÝ. Okul baßarÝsÝ % 85.7 oranÝnda orta-kštŸydŸ. ‚alÝßma alanlarÝ i•inde ilk sÝrayÝ ayakkabÝ boyacÝlÝÛÝ (% 64.3) alÝyordu.
OlgularÝmÝzÝn bŸyŸk •oÛunluÛu, i• gš• sonucu AydÝnÕa gelmiß, kalabalÝk nŸfuslu, 2-3 odalÝ, mŸstakil evlerde yaßayan, •ekirdek ailelere mensup bireylerdi. Sosyal faaliyetlere, oyuna ve kendilerine ayÝracak zamanlarÝ yoktu. Aile i•i fiziksel istis-mar oranÝ % 54.3 olarak belirtildi. Sigara kullanÝmÝ % 30.0 ora-nÝndaydÝ. Alkol ve uyußturucu kullanÝmÝ šykŸsŸ saptanmadÝ. BugŸne kadar 13 olgu (% 18.6) evini terk etmiß, bunlardan 8 olgu sokaklarda sabahlamÝßtÝ. Bunun sokak •ocukluÛu i•in bir risk faktšrŸ olduÛu dŸßŸnŸldŸ.
OlgularÝmÝz i•inde su• ißleme oranÝ % 22.9 idi. Su• ißleme oranÝ, okula devam edenlerde, hi• okula gitmemiß veya eÛitim-lerini yarÝda bÝrakmÝßlara gšre daha dŸßŸk olarak saptandÝ.
Anahtar Kelimeler: Sokakta •alÝßan •ocuk, •ocuk su•luluÛu.
SUMMARY
To define the social demographic characteristics of the children working on the streets, their conditions, and whether there is a connection between working on the streets and
children delinquency have been the aim of this study. We surveyed 70 children working on the streets with their con-sent, talking to them individualy face to face.
Cases were in the age group of 7-17. 46 cases ( % 65.8 ) we-re students, as well as working after school. Their success at school was about % 85.7 average and below average. Most of them worked as shoe shiners ( % 64.3 ).
In most of the cases, they have migrated to AydÝn, they we-re a part of a crowded main family living in 2 or 3 roomed ho-uses. They had no time for themselves to socialize or to play. Physical child abuse was found as % 54.3. Smoking rate was % 30.0. Using alcohol and drugs in the past was not determined.
Up to present date, 13 cases have left home ( %18.6 ), out of these cases 8 of them slept on the streets through the night. It is thought that this is a risk factor for street children.
Cases showed a rate of % 22.9 committed offences. The ra-te of commitra-ted offences were dera-termined less among the children going to school compared with children who never went to school or left school.
Key words: A child working on the street, child delinquency.
GÜRÜÞ
Global ve yerel nedenlere baÛlÝ olarak, yaßamalarÝ ge-reken yaßamÝn dÝßÝnda bir boyutun i•ine sŸrŸklenen, •o-cuklar kapsamÝ i•ine; sokakta yaßayan ve •alÝßan •ocuk-lar, su•a itilmiß •ocuklar ve istismara maruz kalan •o-cuklar girmektedir (1).
AYDINÕDA SOKAKTA ‚ALIÞAN ‚OCUKLARDA SU‚LULUK
Delinquency among children working on the street in AydÝn
…zlem EREL
*, Mustafa Selim …ZK…K
**, Ufuk KATKICI
***Erel …, …zkšk M S, KatkÝcÝ U. AydÝnÕda sokakta •alÝßan •ocuklarda su•luluk. Adli TÝp BŸlteni, 2002; 7 (2): 56-62.
*Uzm. Dr. Adnan Menderes †niversitesi TÝp FakŸltesi Adli TÝp Anabilim DalÝ/AydÝn **Do•. Dr. Adnan Menderes †niversitesi TÝp FakŸltesi Adli TÝp Anabilim DalÝ/AydÝn ***Prof. Dr. Adnan Menderes †niversitesi TÝp FakŸltesi Adli TÝp Anabilim DalÝ/AydÝn
Sokakta •alÝßan •ocuklar sorununu zor kÝlan, bu •o-cuklarÝn aile baÛlarÝnÝn devam etmesi ve •ocuÛun •alÝß-masÝnÝn aile tarafÝndan zorlanmasÝ, desteklenmesi veya en azÝndan •alÝßmanÝn ailenin bilgisi dahilinde yapÝlmasÝ-dÝr. Bu nedenle; doÛrudan karßÝmÝza sokakta •alÝßan •o-cuk olarak •Ýkan sorun, buzdaÛÝnÝn gšrŸnen kÝsmÝdÝr. Onun gerisinde; aile sorunlarÝ, gš•, yoksulluk, eÛitimsiz-lik, •ocuk istismarÝ ve ihmali, aile Ÿyelerinin saÛlÝk so-runlarÝ gibi bir dizi sokaktaki kißinin •Ýplak gšzŸyle gš-remediÛi etken vardÝr (2).
‚ocuk su•luluÛunu, yetißkinlik dšneminde ißlenen su•tan ayÝrdeden en šnemli šzellik, bu dšnemin •ocuk gelißiminde problemli evre ya da ge•iß evresi olarak ad-landÝrÝlan ergenlik dšnemine rastlamasÝdÝr (3).
Bu •alÝßmada, •ocuk istismarÝna toplumsal hassasiyetin giderek arttÝÛÝ ve •ocuÛu korumaya yšnelik •abalarÝn yo-ÛunlaßtÝÛÝ gŸnŸmŸzde, AydÝnÕda •ok fazla dikkat •ekilme-diÛine inandÝÛÝmÝz sokakta •alÝßan •ocuklarÝn, sosyo-de-mografik šzelliklerini belirlemeyi, i•inde bulunduklarÝ koßullarÝ saptayabilmeyi ve šzellikle •ocuk su•luluÛu ile ilißkisi olmak Ÿzere, •ocuk Ÿzerinde yarattÝÛÝ olumsuz so-nu•larÝn olup olmadÝÛÝnÝ belirlemeyi ama•ladÝk.
GERE‚ VE Y…NTEM
AydÝn Ül merkezinde araßtÝrma grubunu olußturan 70 sokakta •alÝßan •ocuÛa, Mart-Nisan 2002 tarihleri arasÝn-da, yoÛun olarak bulunduklarÝ yerlerde, yŸz-yŸze gšrŸ-ߟlerek, kißisel, ailesel, sosyo-kŸltŸrel, arkadaß •evresi, su•la ilgili ve psikolojik durumlarÝ ile ilgili 55 adet a•Ýk u•lu sorudan olußan anket formu uygulanmÝßtÝr. Anket-te yer alan sorularla, sokakta •alÝßan •ocuklarÝn su• ile ilißkisi deÛerlendirilmeye •alÝßÝlmÝßtÝr.
Sorulan sorular daha sonra sÝnÝflanmÝß ve kodlanmÝß olup, bu veriler SPSS for Windows programÝna ißlene-rek, istatistiksel sonu•lar ve tablolar elde edilmiß, ki-kare testi uygulanmÝßtÝr.
BULGULAR
‚alÝßma grubumuzu AydÝn Ül MerkezÕinde sokakta •alÝßan 70 erkek •ocuk olußturdu. OlgularÝmÝz 7-17 yaß-lar arasÝnda olup, en sÝk gšrŸlen 12-15 yaßyaß-lardÝ (%68.6). Yaß ortalamasÝ 13.1±2.0 idi (Tablo 1).
OlgularÝmÝzÝn % 74.3ÕŸ DoÛu ve GŸneydoÛu Anado-lu illerinde, % 25.7Õsi Ege BšlgesiÕnde doÛmußtu. % 77.1 oranÝnda nŸfusa kayÝtlÝ olduklarÝ iller ve % 87.1 oranÝn-da babalarÝnÝn doÛum yerleri DoÛu ve GŸneydoÛu Ana-dolu illeri idi.
Tablo 1: OlgularÝn yaß daÛÝlÝmÝ.
YAÞ GRUBU n %
7-11 15 21.4
12-15 48 68.6
16 ve ŸstŸ 7 10.0
TOPLAM 70 100.0
Ailelerin % 82.8Õinde gš• šykŸsŸ vardÝ. Gš• nedeni olarak ilk sÝrayÝ ailesel nedenler (% 24.3), ikinci sÝrayÝ ekonomik nedenler (% 21.4) almakta, 25 olgu (% 35.7) ise gš• etme nedenlerini bilmemekteydi.
‚alÝßma grubumuzda 7 olguda saÛlÝk problemi vardÝ. Bunlar; saÛÝr-dilsiz, kekeme, yanlÝß kaynamÝß femur kÝrÝ-ÛÝ, diß problemleri ve gšrme sorunuydu.
EÛitim durumu incelendiÛinde, 46 olgu (% 65.8) oku-la devam ediyordu (Tablo 2), bunoku-larÝn baßarÝ durumoku-larÝ ise; 31 olguda orta (%67.3), 5 olguda kštŸ (%10.8) idi. Su• ißleyen grupta ise 16 olgudan 5Õinin okula devam et-tiÛi, bunlarÝn arasÝnda da 4ÕŸnde baßarÝ durumunun orta-kštŸ olduÛu saptandÝ.
Tablo 2: OlgularÝn eÛitim durumlarÝna gšre daÛÝlÝmÝ.
EÚÜTÜM DURUMU n %
Okuma yazmasÝ yok 5 7.1
Okuma yazmasÝ var 3 4.3
ÜlkšÛretimden terk 11 15.7
ÜlkšÛretim šÛrencisi 44 62.9
ÜlkšÛretim mezunu 5 7.1
Lise šÛrencisi 2 2.9
TOPLAM 70 100.0
EÛitimi bÝrakma nedenleri, 18 olguda (% 74.7) ekono-mik, 2 olguda (%8.3) ailesel, 4 olguda ise diÛer nedenler-di. Hi• okula gitmemiß veya okula devam etmeyenler arasÝnda 20 olgu (% 83.0) okula gitmek istediÛini belirtti. KštŸ alÝßkanlÝk bilinci hepsinde gelißmißti. Sigara kul-lanÝmÝ 21 olguda (% 30.0) vardÝ. Aile i•inde sigara i•imi % 68.5, arkadaß •evresinde ise % 55.7 idi. Sigara kullanÝ-mÝ ile aile i•inde sigara kullanÝkullanÝ-mÝnÝn karßÝlaßtÝrÝlmasÝnda, sigara kullanan 21 olgudan 15Õinin evinde de sigara kulla-nÝmÝ vardÝ. Arkadaß •evresindeki sigara kullakulla-nÝmÝ ile kar-ßÝlaßtÝrÝlmasÝnda ise, yine 21 olgudan 14ÕŸnŸn arkadaßla-rÝ arasÝnda sigara kullanÝmÝ vardÝ. Olgulaarkadaßla-rÝmÝz arasÝnda 9 olgu (% 12.9) jilet taßÝmaktaydÝ.
‚alÝßma saatleri hepsinde gŸndŸz saatleriydi. Olgula-rÝmÝz eÛitim alÝp almamalarÝna gšre deÛißik zamanlarda
•alÝßmaktaydÝ. Okula gidenler okul •ÝkÝßÝ (% 27.1) veya hafta sonu (% 32.9), okula gitmeyenler ise •oÛunlukla gŸn boyu (% 37.1), 2 olgu ise ara sÝra •alÝßtÝklarÝnÝ belirt-mißti. OlgularÝmÝzÝn % 45.7Õsi daha šnce baßka bir ißte •alÝßmamÝßtÝ. % 7.1Õi ise 3Õden fazla iß deÛißtirmißti. Üß de-Ûißtirme nedenleri arasÝnda ekonomik nedenler (% 28.6) ve ißverenle anlaßamama (% 14.3) šn sÝrada yer aldÝ. ‚a-lÝßma alanlarÝ i•inde % 64.3 ayakkabÝ boyacÝlÝÛÝ, % 18.6 simit satmak ve % 17.1 diÛer ißler (su ve karpuz satmak, hurda toplamak) vardÝ.
Anket yaptÝÛÝmÝz gŸnlerde 1 dolar yaklaßÝk 1.600.000 TL civarÝndaydÝ. OlgularÝmÝzÝn % 31.5Õinin gŸnlŸk ka-zancÝ 1 dolarÝn altÝnda kaldÝ (Tablo 3). Ortalama kazan• ise 2.335.700±1.017.600 TL idi. OlgularÝmÝzÝn hepsi ka-zandÝklarÝ paralarÝ ailelerine, šzellikle de annelerine ver-diklerini belirtti.
Tablo 3: OlgularÝn gŸnlŸk kazan•larÝna gšre daÛÝlÝmÝ.
GŸnlŸk Kazan• n % 1 milyonÕa kadar 16 22.9 1.5 milyon 6 8.6 2 milyon 14 20.0 2.5 milyon 5 7.1 3 milyon 18 25.7 4 milyon ve ŸstŸ 11 15.7 Toplam 70 100.0
OlgularÝmÝza sosyal ve sportif faaliyetler sorulduÛun-da, yaklaßÝk olarak hepsinden alÝnan ortak cevap futbol oynamalarÝydÝ. Ancak % 17.1Õlik bir grup boß zamanÝnÝn olmadÝÛÝnÝ belirtti.
13 olgu (% 18.6) evlerini terk etmißti. Terk etme ne-denleri arasÝnda 12 olguda aile bireyleri ile kavga, 1 olgu-da arkaolgu-daßÝna uyma yer aldÝ. Terk ettiklerinde, •oÛun-lukla sabahladÝklarÝ yer sokaklardÝ.
GŸvenlik birimleri ile baßÝ derde giren 16 olgu (% 22.9) bulunmaktaydÝ. Su• tŸrŸ olarak % 87.5 hÝrsÝzlÝk, %12.5 darp, su• ißleme nedeni olarak da; % 43.7 arkadaß •evresi, %37.5 ekonomik nedenler yer alÝyordu. Su• sa-yÝsÝ ise % 81.3 ile 1-2 arasÝnda deÛißmekteydi.
Su• ißleyen 16 olgu arasÝnda 7 olgu ilk su•larÝnÝ 14 ya-ßÝnda ißlemißti. ‚ocuklar arasÝnda ailesinin gš• edip et-mediÛini bilmeyen 9 olgu •ÝkarÝldÝktan sonra, •ocuklarÝn su• ißlemesi ile gš• durumu karßÝlaßtÝrÝldÝÛÝnda, gš• edi-len sŸre ile su• arasÝnda anlamlÝ bir ilißki saptanmadÝ (Tablo 4).
Tablo 4: OlgularÝn su• ißleme durumlarÝ ile ailenin gš• durumlarÝnÝn karßÝlaßtÝrÝlmasÝ.
Gš• Su• Üßleme Toplam
Durumu Yok Var
n % n % n % Gš• yok/ gš• edeli 10 yÝlÝ 33 84.6* 6 15.4* 39 63.9** ge•miß Gš• edeli 10 yÝlÝ 16 72.7* 6 27.3* 22 36.1** ge•memiß Toplam 49 80.3* 12 19.7* 61 100.0
FisherÕs kesin test: p>0.05 ** Kolon yŸzdesi
* SatÝr yŸzdesi
Okula gitme ile su• ißleme durumu karßÝlaßtÝrÝldÝÛÝn-da, su•un okula gitmeyen grupta daha fazla olduÛu ista-tistiksel olarak anlamlÝ •ÝktÝ (Tablo 5).
Tablo 5: OlgularÝn su• ißleme ile okula gitme durum-larÝnÝn karßÝlaßtÝrÝlmasÝ.
Okula Su• Üßleme
Gitme Yok Var Toplam
Durumu n % n % n % Okula giden 41 89.1* 5 10.9* 46 65.7** Okula gitmeyen 13 54.2* 11 45.8* 24 34.3** Toplam 54 77.1* 16 22.9* 70 100.0 Kikare: 10.934 p:0.001 ** Kolon yŸzdesi * SatÝr yŸzdesi
Arkadaß •evresinde % 41.4 oranÝnda su• ißleme šykŸ-sŸ vardÝ. OlgularÝmÝzÝn arkadaßlarÝnÝn ißlediÛi su•lar ko-nusunda verdiÛi cevaplar arasÝnda % 21.4 ile darp ilk sÝ-rayÝ alÝrken, hÝrsÝzlÝk % 18.6 ile ikinci sÝrada idi.
OlgularÝmÝz arasÝnda su• ißleyenler ile arkadaß •evre-sinde su• ißleme šykŸsŸ olan grup karßÝlaßtÝrÝldÝÛÝnda, ar-kadaßlarÝ arasÝnda su• ißleyen 29 olgu olduÛu, bunlarÝn arasÝnda da 9 olgunun kendilerinin de gŸvenlikle baßÝnÝn derde girdiÛi šÛrenildi. Su•a karÝßma ile arkadaß •evresin-de su• šykŸsŸ olup olmamasÝ arasÝnda istatistiksel olarak anlamlÝ bir ilißki saptanmadÝ (Tablo 6).
Tablo 6: OlgularÝn arkadaß •evreleri ile su• ißleme durum-larÝnÝn karßÝlaßtÝrÝlmasÝ.
Arkadaß ‚evresinde Su• Üßleme
Su• Üßleme Yok Var Toplam
Durumu n % n % n % Yok 34 63* 20 37* 54 77.1** Var 7 43.8* 9 56.2* 16 22.9** Toplam 41 58.6* 29 41.4* 70 100.0 Kikare:1.878 p>0.05 ** Kolon yŸzdesi * SatÝr yŸzdesi
OlgularÝmÝzÝn % 54.3ÕŸnde fiziksel istismar šykŸsŸ vardÝ. ÜstismarcÝ, hepsinde baba veya bŸyŸk kardeßlerdi. Baba eÛitimi ile uygulanan fiziksel istismar karßÝlaßtÝrÝldÝ-ÛÝnda, istismara uÛrayan 38 olgudan 28Õinin babalarÝ eÛi-tim almamÝßtÝ. BabanÝn eÛieÛi-tim durumu ile fiziksel istis-mar uygulamasÝ arasÝnda istatistiksel olarak anlamlÝ bir ilißki saptanmadÝ (Tablo 7).
Tablo 7: Olgulara uygulanan fiziksel istismar ile babalarÝ-nÝn eÛitim durumlarÝbabalarÝ-nÝn karßÝlaßtÝrÝlmasÝ.
Baba Fiziksel Üstismar
EÛitim Var Yok Toplam
Durumu n % n % n %
Okul mezunu 10 41.7* 14 58.3* 24 34.3** Okul mezunu deÛil 28 60.9* 18 39.1* 46 65.7**
Toplam 38 54.3* 32 45.7* 70 100.0
Kikare: 1.634 p>0.05 ** Kolon yŸzdesi
* SatÝr yŸzdesi
5 olgunun (% 7.1) babasÝ, 1 olgunun (% 1.4) annesi šl-mŸßtŸ. Sadece tek (% 1.4) olgunun anne-babasÝ ayrÝlmÝß-tÝ. OlgularÝmÝzÝn hepsi •ekirdek aile yapÝsÝnda idi.
OlgularÝmÝzÝn % 87.1Õinin annesi ev hanÝmÝ, babala-rÝn ise % 70.0ÕÝ deÛißken gelirli ißler (inßaat iß•isi, dayÝ ba-ßÝ, pazarcÝ) ile uÛraßÝrken, % 21.4ÕŸ ißsiz idi. Annelerin %88.6ÕsÝ bir okuldan mezun olmamÝßtÝ ve olgularÝn su• ißleme durumu ile karßÝlaßtÝrÝldÝÛÝnda istatistiksel olarak anlamlÝ bir ilißki saptanmadÝ (Tablo 8). BabalarÝn da % 65.7Õsi bir okuldan mezun olmamÝßtÝ ve olgularÝn su• iß-leme durumu ile karßÝlaßtÝrÝldÝÛÝnda istatistiksel olarak anlamlÝ bir ilißki saptanmadÝ (Tablo 9).
Tablo 8: OlgularÝn su• ißleme durumlarÝ ile anne eÛitim durumlarÝnÝn karßÝlaßtÝrÝlmasÝ.
Anne EÛitimi
Su• Üßleme Yok Var Toplam
Durumu n % n % n %
Yok 46 85.2* 8 14.8* 54 77.1**
Var 16 100.0* - - 16 22.9**
Toplam 62 88.6* 8 11.4* 70 100.0
FisherÕs kesin testi: p>0.05 ** Kolon yŸzdesi
* SatÝr yŸzdesi
Tablo 9: OlgularÝn su• ißleme durumlarÝ ile baba eÛitim karßÝlaßtÝrÝlmasÝ.
Baba EÛitimi
Su• Üßleme Yok Var Toplam
Durumu n % n % n % Yok 33 61.1* 21 38.9* 54 77.1** Var 13 81.2* 3 18.8* 16 22.9** Toplam 46 65.7* 24 34.3* 70 100.0 Kikare: 1.418 p>0.05 ** Kolon yŸzdesi * SatÝr yŸzdesi
Ailelerin yaßadÝklarÝ evler, evlerin oda sayÝsÝ ve evin mŸlkiyet durumu araßtÝrÝldÝÛÝnda; % 71.4ÕŸnŸn kendi evleri, % 78.6ÕsÝnÝn mŸstakil tipte ve % 41.4ÕŸnŸn 3 oda-lÝ olduÛu šÛrenildi. Evde yaßayan kißi sayÝsÝ % 67.2 ora-nÝnda 6-9 arasÝnda olup ortalamasÝ 8.01±2.84. Evde •alÝ-ßan kißi sayÝsÝ ise % 74.3 ile 2-3 arasÝndaydÝ. OlgularÝmÝ-zÝn % 94.3ÕŸnŸn kardeß sayÝsÝ 3ÕŸn ŸstŸnde idi. Ailede tek •ocuk olan yoktu. % 80Õi ortanca •ocuktu. Anne ve babalarÝn % 55.7Õsinde saÛlÝk problemi olduÛu šÛrenildi. Ailelerin % 44.3ÕŸnde saÛlÝk gŸvencesi vardÝ. OlgularÝ-mÝzdan alÝnan bilgiye gšre; evlerine giren aylÝk gelir or-talamasÝ 50-100 milyon arasÝnda olan grup % 54.3 ora-nÝndaydÝ.
Evlerinde mevcut elektrikli ara•lar arasÝnda •oÛun-lukla televizyon, buzdolabÝ, •amaßÝr makinesi bulun-makta idi. Sadece bir olguda hi•bir elektrikli eßyanÝn ol-madÝÛÝ šÛrenildi.
OlgularÝmÝzÝn ileriye dšnŸk beklentileri arasÝnda, top-lumda kabul gšrmŸß bir meslek sahibi olmak (polis, dok-tor, berber, iß adamÝ, vb.) ve •ok para kazanmak vardÝ.
TARTIÞMA
‚alÝßmamÝzda AydÝn MerkezÕinde sokakta •alÝßan •ocuk grubu olarak sadece erkekler incelenebildi. KÝz •ocuklarÝnÝn, genel toplum yapÝsÝndaki tutuculuk nede-niyle sokaÛa bÝrakÝlmadÝklarÝ, •alÝßanlarÝn da, ailelerinin yanÝnda onlarla birlikte pazarlarda satÝß yaptÝklarÝ gšz-lenmißtir. YapÝlan •alÝßmalar, sokak •ocuklarÝnÝn •oÛun-luÛunu erkeklerin olußturduÛunu gšstermektedir (4-6).
OlgularÝmÝzÝn yaß gruplarÝna bakÝldÝÛÝnda en fazla yÝÛÝlmanÝn 12-15 yaß arasÝnda olduÛu, šzellikle de 13 yaß-ta doruk nokyaß-tasÝna ulaßtÝÛÝ gšrŸlmŸßtŸr.
AraßtÝrma grubumuzu olußturan •ocuklarÝn •oÛun-luÛunun ya doÛum yerleri, ya da nŸfusa kayÝtlÝ oldukla-rÝ iller DoÛu ve GŸneydoÛu Anadolu BšlgesiÕndedir. Bu oranlar, olgularÝmÝz i•in, i• gš•Ÿn šnemli bir risk faktš-rŸ olduÛunu gšstermektedir. 1997Õde AydÝnÕda yapÝlan tekrarlayan •ocuk su•luluÛu araßtÝrmasÝnda da % 84.2 oranÝnda i• gš• olduÛu belirtilmißti (7).
Sokakta •alÝßan •ocuklarÝn genelde dŸßŸk gelirli aile-lerden geldikleri, hane halkÝ sayÝsÝnÝn genelde fazla oldu-Ûu, •ocuk yaßta iße baßlama nedenlerinin doÛrudan eko-nomik yetersizlik olduÛu, gŸnlŸk •alÝßma sŸrelerinin ol-duk•a uzun olduÛu, beslenme sorunlarÝnÝn bulunduÛu, kštŸ ve saÛlÝksÝz koßullarda •alÝßtÝklarÝ, saÛlÝk sorunlarÝ-nÝn olduÛu (8-11), bizim •alÝßmamÝzda da gšrŸlmŸßtŸr. ‚alÝßmamÝzda okula gitmeyen •ocuklar % 34.3 ora-nÝndadÝr. 8 yÝllÝk zorunlu eÛitimin uygulamaya baßlama-sÝ nedeniyle, •ocuklar okula devam edeceklerini belirt-mißlerse de, bu konuda ailelerinin ve kendilerinin tutu-munun ne olacaÛÝ bilinmemektedir.
Okul baßarÝsÝzlÝÛÝ, bir toplumsallaßma gŸcŸ olarak, okulun •ocuk Ÿzerindeki šnemini yitirmesine, dolayÝsÝy-la yetersiz toplumsaldolayÝsÝy-laßmaya yol a•ar. Yetersiz toplum-sallaßmanÝn ŸrŸnlerinden biri de su•luluk olduÛuna gšre, kuramsal olarak okul baßarÝsÝzlÝÛÝ ile su•luluk arasÝnda anlamlÝ ilißkiler olmasÝ beklenir (12). Verilerimizde, su• oranÝnÝn % 22.9 (16 olgu) •ÝkmasÝna, okul gitmemenin ve okula giden grupta da baßarÝ durumunun olduk•a yŸksek bir oranda dŸßŸk •ÝkmasÝnÝn etkin olduÛunu saptadÝk. Bu nedenle 8 yÝllÝk zorunlu eÛitimin •ocuklar Ÿzerinde koruyucu bir etki gšstereceÛi kanaatindeyiz.
Ülik ve TŸrkmenÕin (1994) ÜstanbulÕdaki •alÝßan •o-cuklar Ÿzerinde yaptÝÛÝ bir araßtÝrmada, •o•o-cuklar arasÝn-da sigara kullanÝmÝnÝn yaygÝn olmakla birlikte alkol ve kumar alÝßkanlÝÛÝnÝn yerleßik alÝßkanlÝk olmadÝÛÝ saptan-mÝßtÝr (13). Bizim •alÝßmamÝzda da aynÝ sonu• •Ýksaptan-mÝßtÝr.
YanlarÝnda kesici alet bulundurma oranÝ •ocuklar arasÝnda % 12.9 oranÝndaydÝ. Sokakta •alÝßan bu •ocuk-larÝn ßiddet, fiziksel ve cinsel istismar, baßkalarÝ tarafÝn-dan su• ißlemeye zorlanma, yanma-yaralanma, ka•ÝrÝl-ma, šldŸrŸlme gibi pek •ok tehlike ile karßÝ karßÝya ol-malarÝ (14-16) nedeniyle kendilerini korumak amacÝyla bu aletleri taßÝdÝklarÝ šÛrenilmißtir.
Sokakta •alÝßan •ocuklar, en fazla ayakkabÝ boyacÝlÝ-ÛÝ ißini yapmaktadÝrlar. Bunun •ocuklar arasÝnda popŸ-ler olmasÝnÝn nedenpopŸ-leri; patronlarÝnÝn olmamasÝ, istedik-leri yerde dolaßma šzgŸrlŸkistedik-lerinin olmasÝ, maliyet ucuz-luÛu, satÝß olmayÝnca bozulacak bir maddenin bulunma-masÝ, aletlerin taßÝnmasÝnÝn kolay olmasÝ olarak bulun-mußtur. ZeytinoÛluÕnun (1994) ÜzmirÕde sokakta •alÝßan •ocuklar Ÿzerinde yaptÝÛÝ •alÝßmada da ilk sÝrayÝ ayakka-bÝ boyacÝlÝÛÝ almÝßtÝr (17).
OlgularÝmÝzÝn hepsi kazandÝklarÝ tŸm parayÝ aileleri-ne vermekteydi. Bu, •ocuklarÝn aileleri tarafÝndan eko-nomik olarak istismar edildiÛini gšsteren šnemli bir ve-ridir. Ancak, bu miktarÝn, tek baßÝna aile ekonomisine šnemli bir katkÝda bulunabilecek kadar fazla olmadÝÛÝ altÝ •izilmesi gereken bir bulgudur.
Evi terk etme •ocuklarÝmÝz arasÝnda % 18.6 (13 olgu) oranÝnda olup, bu oran olduk•a yŸksektir. Terk etme ne-denleri arasÝnda ilk sÝrayÝ, aile fertleri ile •atÝßma-šzellik-le baba ve aÛabey- almaktadÝr. Evi terk eden 13 olgudan 8Õinin sokaklarda sabahlamasÝ ise, bu •ocuklarÝn ileride sokak •ocuÛu olmaya aday olduklarÝnÝ gšstermektedir.
1991-1993 tarihleri arasÝnda Üzmir ‚ocuk Mahkeme-siÕnde davalarÝ sonu•lanan •ocuklarda % 68.8, 1989-1994 tarihleri arasÝnda Ankara ‚ocuk MahkemesiÕnde davala-rÝ sonu•lanan •ocuklarda % 69.7 ile en •ok gšrŸlen su• tŸrŸ hÝrsÝzlÝk olarak saptanmÝßtÝr (18,19). †lkemizde ya-pÝlan diÛer •alÝßmalarda da hÝrsÝzlÝk, AydÝnÕda % 69.8, ErzurumÕda % 38.3, ElazÝÛÕda % 44.7, BursaÕda % 67.7, SivasÕda % 42.4, AntalyaÕda % 67.1, TrabzonÕda % 75.6, ÜzmirÕde % 62.3, AdanaÕda % 64.1 oranlarÝnda bulun-mußtur (6,7,9,10,20-24). Bizim •alÝßmamÝzda da su•a ka-tÝlÝm oranÝnÝn % 22.9 olmasÝ, hÝrsÝzlÝÛÝn ilk sÝrada yer al-masÝ, 16 su• ißleyen olgu arasÝnda 14 olgunun hÝrsÝzlÝk yapmasÝ, sokakta •alÝßan •ocuklar arasÝnda •ok yŸksek bir oran olarak deÛerlendirilmißtir.
Yine Ÿlkemizde yapÝlan •alÝßmalarda en •ok su• 14 yaßÝnda ißlenmißtir. AdanaÕda % 29.6, ElazÝÛÕda % 32.6, BursaÕda % 32.9, AntalyaÕda % 40.4 oranÝndadÝr (6,9,10,22). Bizim verilerimizde de aynÝ sonu• •ÝkmÝßtÝr.
YapÝlan bir araßtÝrmada, su•a itilmiß •ocuklarÝn, daha •ok dŸßŸk eÛitim dŸzeyinde olduklarÝ, herhangi bir arka-daß grubuyla ilißki kuramadÝklarÝ ve toplum dÝßÝna itilmiß olduklarÝ vurgulanmaktadÝr (25). Bizim •alÝßmamÝzda, ol-gularÝmÝzÝn hemen hemen hepsi birbirleriyle akraba veya arkadaßlardÝ. Baßka bir •evre ile iletißim kurmuyorlardÝ. Su• ißlemiß ve ißlememiß •ocuklar aynÝ ortamda •alÝßÝyor, aynÝ •evrede yaßÝyor ve aynÝ kaderi paylaßÝyorlardÝ.
‚alÝßmamÝzda fiziksel istismar oranÝ % 54.3 olup •ok yŸksektir. Polat; aile i•i disiplinin •ocuk su•luluÛunda et-kin bir faktšr olduÛunu, su•lu •ocuklarÝn ailelerindeki di-siplinsizliÛin, su•lu olmayan gruba gšre daha sÝk gšrŸldŸ-ÛŸne dikkat •ekmißtir. PolatÕÝn araßtÝrmalarÝna gšre; •o-cuk istismarÝnÝn TŸrkiyeÕde •ok yoÛun gšrŸlmesindeki faktšrlerden birisi de, Ÿlke nŸfusunun % 41 gibi yarÝsÝna yakÝnÝnÝ, 0-18 yaß grubu •ocuklarÝn olußturmasÝdÝr. †lke nŸfusunun yaklaßÝk Ÿ•te biri 15 yaßÝn altÝndadÝr. Bu a•Ý-dan •ocuÛa dayak atmanÝn yadÝrganmadÝÛÝ, disiplin yšn-temi olarak dayaÛÝn geleneksel yšntem olarak evlerde ve okullarda uygulanmasÝ yŸzŸnden, •ocuk istismarÝnÝn gš-rŸlme oranÝ •ok yŸksek yŸzdeye ulaßmaktadÝr (26).
‚ocuklarÝn su•a yšnelmesine etki eden faktšrlerden biri de ailenin sosyo-ekonomik yapÝsÝdÝr. ‚ocuk su•lula-rÝn, ailelerinin ekonomik durumu ile ilgili araßtÝrmalar-da, bu •ocuklarÝn genel olarak ekonomik dŸzeyleri dŸ-ߟk olan ailelerden geldikleri ortaya •ÝkmÝßtÝr. Alt gelir dŸzeyindeki ailelerin, •ocuklarÝ Ÿzerindeki kontrolŸ di-Ûer tabakalarÝn •ocuklarÝna oranla daha zayÝftÝr. Yine bu •ocuklarÝn su•luluÛu, daha •ok yetißme koßullarÝndan kaynaklanÝr (27). OlgularÝmÝz da dŸßŸk gelirli ailelerden gelmektedirler.
1990 yÝlÝnda yapÝlan istatistiklere gšre; DoÛu Anado-lu BšlgesiÕndeki erkek populasyonda okur-yazar olma-yan % 20.9, okur-yazar % 79.1, kadÝn populasyonda okur-yazar olmayan % 48.3, okur-yazar % 51.7, Ege Bšl-gesiÕndeki erkek populasyonda okur-yazar olmayan % 9.1, okur-yazar % 90.9, kadÝn populasyonda okur-yazar olmayan % 23.3, okur-yazar % 76.7 oranlarÝndadÝr (28). Bizim sonu•larÝmÝz da, tŸm bšlgelerle karßÝlaßtÝrÝldÝÛÝn-da eÛitimsiz anne-baba oranlarÝ olduk•a yŸksektir. …zel-likle anne eÛitimsizliÛindeki •arpÝcÝ yŸkseklik, sokakta •alÝßan ve su• ißleyen •ocuklar i•in bir risk faktšrŸdŸr. AraßtÝrmamÝzÝ AydÝnÕda yapmÝß olmamÝza raÛmen olgu-larÝmÝzÝn DoÛu ve GŸneydoÛu Anadolu kškenli olmasÝ-nÝn yaolmasÝ-nÝnda, ailede šzellikle annedeki eÛitimsizliÛin ne kadar šnemli olduÛu da dikkat •ekicidir.
YapÝlan bir baßka •alÝßmada, su• ißleyen •ocuklarÝn
annelerinin % 76.6ÕÝnÝn, babalarÝnÝn % 40.7Õinin hi• eÛi-tim almamÝß olduklarÝ, bu durumun Ÿlke standartlarÝnÝn altÝnda kaldÝÛÝ belirtilmißtir (29). Bizim sonu•larÝmÝz da bu verilerle benzerdir. Tek farkÝ, olgularÝmÝzÝn, hepsinin su•lu •ocuklardan olußmamasÝdÝr.
Ailelerin yaßadÝklarÝ mekana gelince, yŸksek bir oranda kendi evlerinde oturuyor olmalarÝ ve mŸstakil yapÝda ikamet etmeleri •alÝßmanÝn bir diÛer ilgin• sonu-cudur. Gš• sonucu doÛudan gelip yerleßen aileler šnce-likle baßlarÝnÝ sokacak bir ev sahibi olmußlar ve daha šn-ce yaßadÝklarÝ evler gibi šzellikle tek katlÝ mŸstakil yapÝ-larÝ tercih etmißlerdir. Ancak hane halkÝ sayÝsÝnÝn 6-9 arasÝnda yoÛunlaßtÝÛÝ grubumuzda, evdeki oda sayÝsÝnÝn genellikle 2-3 olmasÝ, bize gšsteriyor ki •ocuklarÝn ken-dilerine ait bir odalarÝ olmadÝÛÝ gibi, kardeß sayÝsÝnÝn % 94.3 gibi •ok yŸksek bir oranda Ÿ• ve Ÿ•Ÿn Ÿzerinde ol-masÝ ev ortamÝnÝn ne kadar saÛlÝksÝz olduÛunu gšzler šnŸne sermektedir. Yine ev halkÝndan •alÝßan kißi sayÝsÝ-nÝn 2-3 olmasÝ ve bu •alÝßanlar arasÝnda genellikle anne-nin olmamasÝ, •ocuklar arasÝnda •alÝßan kesimin ne ka-dar fazla olduÛunu gšstermektedir. Benzer •alÝßmalarda da aynÝ sonu•lar •ÝkmÝßtÝr (30,31).
Bir •alÝßmada, birden •ok sayÝda •ocuklu ailelerde su• ißleme oranÝnÝn, en bŸyŸk •ocuklarda daha yŸksek oran-da gšrŸldŸÛŸ ve bunun nedeninin, bŸyŸk •ocuÛun oran-daha fazla ihmal edilmesi, aßÝrÝ yŸklenme ile karßÝ karßÝya kal-masÝ, ailenin yŸkŸnŸ daha erken yaßlarda taßÝmasÝ gibi faktšrlere baÛlÝ olduÛu belirtilmißtir (12). Bizim verileri-miz ise, YavuzerÕin yaptÝÛÝ araßtÝrma sonucu ile benzer olup, ailelerinden yeterli dŸzeyde ilgi ve sevgi gšrememe olasÝlÝÛÝnÝn sšz konusu olduÛu ortanca •ocuklarda su• iß-leme oranÝ yŸksek •ÝkmÝßtÝr (3).
Sadece bir ev dÝßÝnda bŸtŸn evlerde elektriÛin ve elekt-rikle •alÝßan eßyalarÝn šzellikle televizyonun bulunmasÝ, evde ge•en zamanlarda •ocuklarÝn eÛitimine katkÝ saÛla-masÝ mŸmkŸn bir aracÝn her evde olsaÛla-masÝ sevindirici olma-sÝna raÛmen, medyanÝn bu konuda yeterli šzeni gšsterme-diÛi kesindir. ‚ocuklarÝn fiziksel, duygusal, zihinsel ve toplumsal gelißim šzellikleri olumsuz etkilenmektedir.
‚ocuklarÝ sokaÛa iten nedenler devam ettiÛi ve gerek-li šnlemler alÝnmadÝÛÝ takdirde bugŸn yalnÝzca bu •ocuk-lara ve ailelerine šzgŸ gibi gšrŸlen bu sorunlar, ileride tŸm toplumlar i•in Ÿstesinden gelinmesi •ok gŸ• boyutla-ra vaboyutla-racak ve daha baßka sorunlar ortaya •Ýkaboyutla-racaktÝr. Bu •ocuklarÝn sokakta •alÝßmalarÝnÝ šnlemek i•in kšklŸ sos-yal ve ekonomik šnlemlerin alÝnmasÝ gerekmektedir.
KAYNAKLAR
1. Polat O. Adli TÝp. Der Kitabevi, Üstanbul, 2000: 344-438. 2. Karatay A. BeyoÛlu BšlgesiÕnde Sokakta ‚alÝßan ‚ocuk-lar ve Aileleri. 1.Üstanbul ‚ocuk KurultayÝ AraßtÝrma‚ocuk-lar KitabÝ. Üstanbul ‚ocuklarÝ VakfÝ YayÝnlarÝ, Üstanbul, 1999: 425-451.
3. Yavuzer H. ‚ocuk ve Su•. 8.BaskÝ. Remzi Kitabevi, Üs-tanbul, 1996.
4. Polat O. Sokak ‚ocuklarÝ. …zgŸn Ofset MatbaacÝlÝk, Üs-tanbul, 2002.
5. SaÛÝr A, Aral N. Sokakta ‚alÝßan ve ‚alÝßmayan ‚ocuk-larÝn Aile Bireylerini ve Aile Ülißkilerini AlgÝlama Bi•im-lerinin Üncelenmesi. 1. Üstanbul ‚ocuk KurultayÝ Bildiri-ler KitabÝ. Üstanbul ‚ocuk VakfÝ YayÝnlarÝ, Üstanbul, 1999: 551-559.
6. Savran B, ‚ekin N, …zdemir MH, Þen F. AdanaÕda 1994 yÝlÝnda Farik-i MŸmeyyizlik Muayeneleri YapÝlan Olgu-larÝn DeÛerlendirilmesi. 8.Ulusal Adli TÝp GŸnleri Poster SunularÝ KitabÝ, Antalya, 1995: 289-293.
7. …zkšk MS, KatkÝcÝ U. Tekrarlayan ‚ocuk Su•luluÛu. Adli TÝp BŸlteni, 2000; 5(3): 208-210.
8. HancÝ ÜH, Ege B. ÜzmirÕde Su• Üßleyen ‚ocuklarÝn Sosyo-lojik …zellikleri. Adli TÝp Dergisi, 1993; 9(1-4): 3-9. 9. DŸlger HE, HancÝ ÜH, ErtŸrk S, Coßkunol H. 1988-1991
YÝllarÝ ArasÝnda Su• Üßledikleri ÜddiasÝyla ElazÝÛÕda Farik-i MŸmeyyFarik-izlFarik-ik MuayenesFarik-i Ü•Farik-in GšnderFarik-ilen ‚ocuklarÝn Demografik …zellikleri. Adli TÝp Dergisi, 1992; 8(1-4): 131-136.
10. ‚oltu A, HancÝ ÜH., Ege B, Demir•in S. 1988-1992 YÝlla-rÝ ArasÝnda BursaÕda Farik-i MŸmeyyizlik Muayenesine Gšnderilen ‚ocuklarÝn Demografik …zellikleri. 7. Adli TÝp GŸnleri Poster SunularÝ KitabÝ, Antalya, 1993: 51-58. 11. HancÝ ÜH, Ege B. Üzmir IslaheviÕndeki HŸkŸmlŸ ‚ocuk-larÝn Demografik …zellikleri. 7. Adli TÝp GŸnleri Poster SunularÝ KitabÝ, Antalya, 1993: 333-341.
12. IßÝkta• Y. Sosyolojik A•Ýdan ‚ocuk Su•luluÛu ve Bir Hu-kuk Devleti Olan TŸrkiyeÕde Devletin CezalandÝrma Ye-tisini KullanÝß Bi•imi. Mevzuat Dergisi, Ocak-1999; 2(13). 13. Ülik B, TŸrkmen Z. Üstanbul SokaklarÝnda ‚alÝßan
‚ocuk-lar AraßtÝrma Projesi KitabÝ. Üstanbul: Temmuz 1994. 14. Yates G, Mackenzie R, Pennbridge J, Cohen E. A Risk
Profile Comparison of Runaway and Non-runaway Yo-uth. American Journal of Public Health, 1988; 78: 820-821. 15. Bao WN, Whitbeck LB, Hoyt DR. Abuse, Support and
Depression Among Homeless and Runaway Adolescents. Journal of Health and Social Behavior, 2000; 41(4): 408-420.
16. Smart RG, Walsh GW. Predictors of Depression In Stre-eth Youth. Adolescence, 1993; 28(109): 41-53.
17. ZeytinoÛlu S. Sokakta ‚alÝßan ve/veya Yaßayan ‚ocuk-lar: SÝnÝflandÝrmalar, AraßtÝrmalar, BazÝ …neriler. Üstan-bul: Wald YayÝnÝ, 1994.
18. HancÝ ÜH, Aktaß E…. Üzmir ‚ocuk MahkemesiÕnde Da-valarÝ Sonu•lanan ‚ocuklarÝn Demografik …zellikleri: 1991-1993. Adli TÝp Dergisi, 1994; 10(1-4): 29-35. 19. Kendi Ü…, HancÝ Ü H. 1989-1994 YÝllarÝ ArasÝnda Ankara
‚ocuk MahkemesiÕnde DavalarÝ Sonu•lanan ‚ocuklarÝn Demografik …zellikleri. Adli TÝp Dergisi, 1996; 12(1-4): 81-86.
20. Kšk AN, …ztŸrk S, ArÝsoy Y, ‚akmak MA. ‚ocuk Su•-larÝ ve Farik-i MŸmeyyizlik. III.Ulusal Halk SaÛlÝÛÝ GŸn-leri Kayseri, 5-7 MayÝs 1993.
21. AkyŸz G, Beyaztaß FY, KuÛu N, Analan E, DoÛan O. Su• Üßledikleri ÜddiasÝyla Muayeneye Gšnderilen ‚ocuk ve Ergenlerde Sosyodemografik ve Klinik …zelliklerin DeÛerlendirilmesi. Adli TÝp BŸlteni, 2000; 5(2): 70-75. 22. Karagšz YM. AntalyaÕda ‚ocuk Su•luluÛu. 8. Adli TÝp
GŸnleri Poster SunularÝ KitabÝ, Antalya, 1993: 155-160. 23. GŸrpÝnar S, HancÝ ÜH, Aktaß E†. TrabzonÕda ‚ocuk
Su•luluÛu. Karadeniz TÝp Dergisi, 1994; 7(1): 39-41. 24. HancÝ ÜH., Ege B, ErtŸrk S. Adli TÝbba Farik-i
MŸmey-yizlik Muayenesi Ü•in Gšnderilen ‚ocuklarÝn Demog-rafik …zellikleri. Adli TÝp Dergisi, 1991; 7:103-109. 25. TŸzŸn B. Üstanbul Ülinde Su•a Ütilmiß ‚ocuklar
Konusun-da YapÝlan ‚alÝßmalarÝn Genel Bir DeÛerlendirilmesi. 1. Üstanbul ‚ocuk KurultayÝ AraßtÝrmalar KitabÝ. Üstanbul: Üstanbul ‚ocuklarÝ VakfÝ YayÝnlarÝ, 1999; 319-328. 26. Polat O. ‚ocuk ve Þiddet. Der YayÝnlarÝ, Üstanbul, 2001; l. 27. Ü•li TG. Kriminoloji. Ankara: Semih Ofset MatbaacÝlÝk,
2001; 221-280.
28. Devlet Üstatistik EnstitŸsŸ Hane HalkÝ ÜßgŸcŸ Anketi, 1990.
29. ZeytinoÛlu S. Sokakta ‚alÝßan ‚ocuklar ve Sokak ‚ocuklarÝ. ‚ocuklarÝn KštŸ Muameleden KorunmasÝ 1. Ulusal Kongresi, Ankara, 1991.
30. HancÝ ÜH. ‚ocuk Su•luluÛu: Aile ve EÛitim Etkisi. 7. Adli TÝp GŸnleri Poster SunularÝ KitabÝ, Antalya, 1993; 199-209. 31. Karagšz YM., Karagšz(Demir•in) S. ‚ocuk Su•luluÛu ve Ailenin Sosyo-Ekonomik KŸltŸrel DŸzeyi: Bir Anket ‚alÝßmasÝ. 8. Adli TÝp GŸnleri Poster SunularÝ KitabÝ, Antalya, 1993; 161-166.
YazÝßma Adresi: Uzm. Dr. …zlem EREL
Adnan Menderes †niversitesi TÝp FakŸltesi, Adli TÝp Anabilim DalÝ, AydÝn
