COĞRAFYA VE COĞRAFYA ÖĞRETMENLİĞİ LİSANS ÖĞRENCİLERİNİN PROFİLLERİ
NİLGÜN ÖZDAMAR
YÜKSEK LİSANS TEZİ
ORTA ÖĞRETİM SOSYAL ALANLAR EĞİTİMİ ANA BİLİM DALI
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
i
TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU
Bu tezin tüm hakları saklıdır. Kaynak göstermek koşuluyla tezin teslim tarihinden itibaren 12 (on iki) ay sonra tezden fotokopi çekilebilir.
YAZARIN Adı : Nilgün Soyadı : ÖZDAMAR Bölümü : Coğrafya Öğretmenliği İmza : Teslim tarihi : TEZİN
Türkçe Adı : Coğrafya ve Coğrafya Öğretmenliği Lisans Öğrencilerinin Profilleri
İngilizce Adı : Undergraduate Students’ Profiles Of Geography and Geography Teaching
ii
ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI
Tez yazma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyduğumu, yararlandığım tüm kaynakları kaynak gösterme ilkelerine uygun olarak kaynakçada belirttiğimi ve bu bölümler dışındaki tüm ifadelerin şahsıma ait olduğunu beyan ederim.
Yazar Adı Soyadı: Nilgün ÖZDAMAR
iii
Jüri Onay Sayfası
Nilgün ÖZDAMAR tarafından hazırlanan “Coğrafya ve Coğrafya Öğretmenliği Lisans Öğrencilerinin Profilleri” adlı tez çalışması aşağıdaki jüri tarafından oy birliği / oy çokluğu ile Gazi Üniversitesi Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisans tezi olarak kabul edilmiştir.
Başkan (Danışman): Prof. Dr. Servet KARABAĞ
Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi ………...……
Üye: Doç. Dr. Salih ŞAHİN
Ortaöğretim Sosyal Alanlar Eğitimi Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi ………...……
Üye: Yrd. Doç. Dr. Leyla ERCAN
Eğitim Bilimleri, Anabilim Dalı, Gazi Üniversitesi ………...……
Tez Savunma Tarihi: 16/04/2015
Bu tezin Sosyal Alanlar Eğitimi Anabilim Dalı’nda Yüksek Lisans tezi olması için şartları yerine getirdiğini onaylıyorum.
Prof. Dr. Servet KARABAĞ
iv
Babama
v
TEŞEKKÜR
Bu çalışma, üniversitelerin coğrafya ve coğrafya öğretmenliği bölümlerinde öğrenim gören lisans öğrencilerinin demografik, sosyo-ekonomik, sosyo-kültürel ve bazı mesleki özelliklerini ortaya koyarak genel profillerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Lisans düzeyinde coğrafya eğitimi alan öğrencilerin farklı yönleri ile tanınmasına olanak sağlayan bu çalışmanın coğrafya ve coğrafya öğretmenliği bölümü yönetimine ve akademik kadrosuna önemli bilgiler sunacağı düşünülmektedir.
Tezin araştırma konusunun ortaya çıkmasında ve diğer aşamalarında yardımcı olan ve yol gösteren danışman hocam sayın Prof. Dr. Servet Karabağ’a, veri toplama aracı olarak kullanılan anket sorularının hazırlanmasında ve teze son şeklinin verilmesinde yardımını ve ilgisini esirgemeyen sayın hocam Doç. Dr. Salih Şahin’e sonsuz teşekkür ediyorum. Anketin coğrafya ve coğrafya öğretmenliği bölümlerinde uygulanmasında aracı olan tüm değerli hocalarıma ve her zaman yardımcı olan meslektaşlarıma şükranlarımı sunarım. Ayrıca yüksek lisansa başlama, devam ettirme ve bitirme sürecinde verdiği tüm desteklerden dolayı eşim Mehmet Özdamar’a ve çocuklarıma çok teşekkür ediyorum.
vi
COĞRAFYA VE COĞRAFYA ÖĞRETMENLİĞİ LİSANS
ÖĞRENCİLERİNİN PROFİLLERİ
(Yüksek Lisans Tezi)
Nilgün ÖZDAMAR
GAZİ ÜNİVERSİTESİ
EĞİTİM BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
Şubat 2015
ÖZ
Bu araştırma, edebiyat fakültesi coğrafya bölümü ve eğitim fakültesi coğrafya öğretmenliği bölümlerinde lisans eğitimi alan öğrencilerin demografik, sosyo-ekonomik, sosyo-kültürel ve bazı mesleki özelliklerini belirleyerek genel profillerini ortaya koymak için yapılmıştır. Ayrıca araştırmada öğrencilerin genel profillerinin öğrenim gördükleri fakülteye göre farklılaşma durumu sorgulanmıştır.
Araştırmada genel tarama modeli kullanılmıştır. Verilerin toplanması için uzman görüşleri dahilinde anket hazırlanmış, hazırlanan anketler örneklem olarak belirlenen Gazi, Atatürk ve Marmara Üniversitesi eğitim fakültesi coğrafya öğretmenliği bölümü ile Ankara ve Marmara Üniversitesi edebiyat fakültesi coğrafya bölümünde öğrenim gören 491 öğrenciye uygulanmıştır. Anketin çözümlenmesinde SPSS programı kullanılmış, betimsel istatistik yöntemlerinden yüzde ve frekans değerleri ile ki-kare kullanılmıştır.
Araştırma sonucunda, öğrencilerin hemen tamamının devlet lisesi mezunu, yaklaşık dörtte üçünün genel liseden mezun olduğu ve yarıdan fazlasının coğrafya ve coğrafya öğretmenliği bölümlerini ilk üç tercihi içine yazdıkları belirlenmiştir. Öğrencilerin yarıdan biraz fazlası bölümü tercih nedeninin coğrafyaya olan ilgileri olduğunu belirtmiştir. Araştırmada anne ve baba eğitim seviyesinin düşük olduğu, babaların çoğunun işçi, memur, emekli olduğu ve annelerin tamamına yakınının mesleği olmadığı tespit edilmiştir. Öğrencilerin üniversite yaşamında bilimsel, sosyal, kültürel, sanatsal ve spor faaliyetlerine katılımının orta düzeyde olduğu görülmüştür. Coğrafya öğretmenliği bölümü öğrencilerinin coğrafya bölümü öğrencilerine göre kütüphaneye daha sık gittikleri ve mesleki alanları ile daha fazla çalışma yaptıkları tespit edilmiştir. Coğrafya ve coğrafya öğretmenliği öğrencilerinin yarıdan biraz fazlası bölümde verilen eğitimden memnun iken, memnun olmayanların ve bölüm değiştirmek isteyenlerin daha çok coğrafya öğretmenliği öğrencilerinin olduğu belirlenmiştir.
vii
Bilim Kodu :
Anahtar Kelimeler : Coğrafya ve Coğrafya Öğretmenliği, Lisans Öğrencisi, Öğrenci Profili
Sayfa Adedi : 132
Danışman : Prof. Dr. Servet KARABAĞ
viii
UNDERGRADUATE STUDENTS’ PROFİLES OF
GEOGRAPHY AND GEOGRAPHY TEACHİNG
(M.S. Thesis)
Nilgün ÖZDAMAR
GAZİ UNIVERSITY
GRADUATE SCHOOL OF EDUCATIONAL SCIENCES
February 2015
ABSTRACT
This research was done to fınd out general profıles of undergraduate students in geography departments in the faculty of arts and geography teaching departments in the faculty of education by stating demographic, socio-economic, socio-cultural and professional qualities of them. Also in this research the differentiation of the students’ general profiles was questioned according to the faculty that they got education.
General model of research was used in this study. The questionnaire was prepared for the collection of data on the experts’ opinions, and this questionnaire was applied to 491 students who studied in geography teaching departments in the faculty of education in Gazi, Atatürk and Marmara universities and who got education in geography departments in the faculty of arts in Ankara and Marmara universities. SSPS program and some descriptive statistics’ methods such as percentage, the rate of frequency and chi-square were used to analyze the questionnaire.
As a result of the survey it was detected that almost all of the students was graduated from the state schools, nearly three-quarters of the students were graduated from high school and more than half the students preferred geography and geography teaching in the first three options. A little more than half the students stated that the reason of their preference to geography department was their interests in it. In this survey it was detected that their parents’ education level was low, most of the fathers were workers, officers and retired, almost all of the mothers had no jobs. It was found out that the students’ participation in scientific, social, cultural and artistic activities was at mid-level. It was recognized that the students in geography teaching department did more researches in professional fields and went to library more frequent than the ones in the geography departments. It was determined that the ones, who wanted to change their current department and weren’t pleased with the education given, were mostly the students of geography teaching department, whereas more than half the students in geography and geography teaching were pleased with the education given in these departments.
ix
Science Code :
Key Words : Geography And Geography Teaching, Undergraduate Student, Student’s Profile
Page Number : 132
x
İÇİNDEKİLER
TELİF HAKKI ve TEZ FOTOKOPİ İZİN FORMU ... i
ETİK İLKELERE UYGUNLUK BEYANI ... ii
JÜRİ ONAY SAYFASI ... iii
İTHAF SAYFASI ... Hata! Yer işareti tanımlanmamış. TEŞEKKÜR ... v
ÖZ ... vi
ABSTRACT ... viii
TABLOLAR LİSTESİ... xii
SİMGELER VE KISALTMALAR LİSTESİ ... xvii
BÖLÜM 1 ... 1 GİRİŞ ... 1 Problem Durumu ... 1 Araştırmanın Amacı ... 5 Araştırmanın Önemi ... 5 Varsayımlar ... 7 Sınırlılıklar ... 7 Tanımlar ... 7 BÖLÜM 2 ... 9 KAVRAMSAL ÇERÇEVE ... 9
Meslek Seçimi ve Üniversiteye Geçiş ... 9
Üniversite Eğitimi... 12
Üniversite Öğrencisi ... 14
Öğrenci Profili Kavramı ve Önemi ... 16
İlgili Araştırmalar ... 17
xi YÖNTEM... 21 Araştırmanın Modeli ... 21 Evren ve Örneklem ... 21 Verilerin Toplanması ... 22 Verilerin Analizi ... 22 BÖLÜM 4 ... 23 BULGULAR VE YORUMLAR ... 23
Birinci Alt Amaca Ait Bulgular ve Yorumlar ... 23
İkinci Alt Amaca Ait Bulgular ve Yorumlar ... 32
Üçüncü Alt Amaca Ait Bulgular ve Yorumlar ... 35
Dördüncü Alt Amaca Ait Bulgular ve Yorumlar ... 43
Beşinci Alt Amaca Ait Bulgular ve Yorumlar ... 48
BÖLÜM 5 ... 89
TARTIŞMA ... 89
Birinci Alt Amaçla İlgili Değerlendirme ... 89
İkinci Alt Amaçla İlgili Değerlendirme ... 91
Üçüncü Alt Amaçla İlgili Değerlendirme ... 92
Dördüncü Alt Amaçla İlgili Değerlendirme ... 93
Beşinci Alt Amaçla İlgili Değerlendirme... 94
BÖLÜM 6 ... 99 SONUÇ VE ÖNERİLER ... 99 Sonuçlar ... 99 Öneriler ... 100 KAYNAKLAR ... 103 EKLER... 107 Anket ... 107
xii
TABLOLAR LİSTESİ
Tablo 1. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Üniversitelere Göre Dağılımı ... 23
Tablo 2. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelere Göre Dağılımı ... 24
Tablo 3. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Sınıflara Göre Dağılımı ... 24
Tablo 4. Öğrencilerin Cinsiyetlerine Göre Dağılımı ... 24
Tablo 5. Öğrencilerin Mezun Olduğu Liselere Göre Dağılımı ... 25
Tablo 6. Öğrencilerin Mezun Oldukları Lise Türlerine Göre Dağılımı ... 25
Tablo 7. Öğrencilerin Okudukları Bölümü Kaçıncı Girişte Kazandıklarına Göre Dağılımı ... 26
Tablo 8. Öğrencilerin Okudukları Bölümü Tercih Sırasında Kaçıncı Yazdıklarına İlişkin Dağılımı ... 26
Tablo 9. Öğrencilerin Üniversite Giriş Sınavına Nasıl Hazırlandıklarına Göre Dağılımı ... 27
Tablo 10. Öğrencilerin Bölümünü Tercih Etme Nedenlerine Göre Dağılımı ... 27
Tablo 11. Öğrencilerin Bölümünü Tercih Etmelerine Etki Eden Faktöre Göre Dağılımı ... 28
Tablo 12. Öğrencilerin Ailelerinin İkametgâh Yerlerine Göre Dağılımı ... 28
Tablo 13. Öğrencilerin Baba Eğitim Durumlarına Göre Dağılımı ... 29
Tablo 14. Öğrencilerin Anne Eğitim Durumlarına Göre Dağılımı ... 30
Tablo 15. Öğrencilerin Babalarının Mesleklerine Göre Dağılımı ... 31
Tablo 16. Öğrencilerin Annelerinin Mesleklerine Göre Dağılımı ... 31
Tablo 17. Öğrencilerin Kardeş Sayılarına Göre Dağılımı ... 32
Tablo 18. Öğrencilerin Ailelerinin Aylık Gelirlerine Göre Dağılımı ... 32
Tablo 19. Öğrencilerin Masraflarını Karşılama Yollarına Göre Dağılımı ... 33
Tablo 20. Öğrencilerin Aylık Harcama Miktarına Göre Dağılımı ... 34
Tablo 21. Öğrencilerin Paralarını Nereye Harcadıklarına Göre Dağılımı ... 34
Tablo 22. Öğrencilerin Takip Ettikleri Televizyon Programı Türüne Göre Dağılımı ... 35
Tablo 23. Öğrencilerin Günlük Bilgisayar - İnternet Kullanım Sıklıklarına Göre Dağılımı ... 36
xiii
Tablo 24. Öğrencilerin İnterneti Kullanım Amaçlarına Göre Dağılımı ... 36
Tablo 25. Öğrencilerin Okudukları Kitap Türlerine Göre Dağılımı ... 37
Tablo 26. Öğrencilerin Kütüphaneden Yararlanma Sıklıklarına Göre Dağılımı ... 38
Tablo 27. Öğrencilerin Yıllık Bilimsel Panel ya da Konferansa Katılma Sıklıklarına Göre Dağılımı ... 38
Tablo 28. Öğrencilerin Yıllık Sinemaya Gitme Sıklıklarına Göre Dağılımı ... 39
Tablo 29. Öğrencilerin Yıllık Tiyatroya Gitme Sıklıklarına Göre Dağılımı ... 39
Tablo 30. Öğrencilerin Yıllık Konsere Gitme Sıklıklarına Göre Dağılımı ... 40
Tablo 31. Öğrencilerin Üniversite Öğrenci Topluluklarına Üyelik Durumlarına Göre Dağılımı ... 40
Tablo 32. Öğrencilerin Üniversitedeki Etkinliklere Katılımlarına Göre Dağılımı ... 41
Tablo 33. Öğrencilerin İlgilendikleri Sanat Dallarına Göre Dağılımı ... 41
Tablo 34. Öğrencilerin İlgilendikleri Spor Dallarına Göre Dağılımı ... 42
Tablo 35. Öğrencilerin Bilgisayar Bilme Düzeylerine Göre Dağılımı ... 43
Tablo 36. Öğrencilerin Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) Programını Bilme Düzeylerine Göre Dağılımı ... 43
Tablo 37. Öğrencilerin Yabancı Dil Bilme Düzeylerine Göre Dağılımı ... 44
Tablo 38. Öğrencilerin Alanları İle İlgili Yaptıkları Çalışmaya Göre Dağılımı... 44
Tablo 39. Öğrencilerin Alanları İle İlgili Yayınları Takip Etme Durumuna Göre Dağılımı ... 45
Tablo 40. Öğrencilerin Alanları İle İlgili İnternet Sitelerini Takip Etme Durumuna Göre Dağılımı ... 45
Tablo 41. Öğrencilerin Alanları İle İlgili Bilimsel Etkinliklere Katılma Durumuna Göre Dağılımı ... 45
Tablo 42. Öğrencilerin Alanları İle İlgili Mesleki Dergiye Abone Olma Durumuna Göre Dağılımı ... 46
Tablo 43. Öğrencilerin Kişisel Gelişimleri İle İlgili Kurslara Katılma Durumuna Göre Dağılımı ... 46
Tablo 44. Öğrencilerin Mezuniyet Sonrası Planlarına Göre Dağılımı ... 47
Tablo 45. Öğrencilerin İmkân Olması Durumunda Bölümünü Değiştirme İsteğine Göre Dağılımı ... 47
Tablo 46. Öğrencilerin Bölümde Verilen Eğitimden Memnuniyet Durumuna Göre Dağılımı ... 48
xiv
Tablo 47. Öğrencilerin Öğrenim Gördüğü Fakültelerin Geldikleri Liselere Göre
Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 48 Tablo 48. Öğrencilerin Öğrenim Gördüğü Fakültelerin Geldikleri Lise Türüne Göre
Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 49 Tablo 49. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Sınava Giriş Sayısına Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 50 Tablo 50. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Bölüm Tercih Sırasına Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 51 Tablo 51. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Sınava Hazırlanma Türlerine Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 52 Tablo 52. Öğrencilerin Öğrenim Gördüğü Fakültelerin Bölüm Tercih Nedenlerine Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 53 Tablo 53. Öğrencilerin Öğrenim Gördüğü Fakültelerin Tercihte Etkili Olan Kişiye Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 54 Tablo 54. Öğrencilerin Öğrenim Gördüğü Fakültelerin Ailenin İkamet Ettiği Yere Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 55 Tablo 55. Öğrencilerin Öğrenim Gördüğü Fakültelerin Baba Eğitim Türüne Göre
Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 56 Tablo 56. Öğrencilerin Öğrenim Gördüğü Fakültelerin Anne Eğitim Türüne Göre
Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 57 Tablo 57. Öğrencilerin Öğrenim Gördüğü Fakültelerin Baba Mesleğine Göre
Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 58 Tablo 58. Öğrencilerin Öğrenim Gördüğü Fakültelerin Anne Mesleğine Göre
Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 59 Tablo 59. Öğrencilerin Öğrenim Gördüğü Fakültelerin Ailenin Aylık Gelirine Göre
Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 60 Tablo 60. Öğrencilerin Öğrenim Gördüğü Fakültelerin Kardeş Sayısına Göre
Farklılaşmasına ... 61 Tablo 61. Öğrencilerin Öğrenim Gördüğü Fakültelerin Masrafları Nasıl Karşıladıklarına Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 62 Tablo 62. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Aylık Harcama Miktarlarına Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 63
xv
Tablo 63. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Parayı Nereye Harcadıklarına Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 64 Tablo 64. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin İzlenen TV Programı Türüne Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 65 Tablo 65. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Günlük Bilgisayar İnternet Kullanım Süresine Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 66 Tablo 66. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin İnternet Kullanım Amaçlarına Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 67 Tablo 67. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Okunulan Kitap Türüne Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 68 Tablo 68 Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Kütüphaneden Yararlanma
Sıklıklarına Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 69 Tablo 69. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Bilimsel Faaliyetlere Katılma Sıklıklarına Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 70 Tablo 70. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Sinemaya Gitme Sıklıklarına Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 71 Tablo 71. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Tiyatroya Gitme Sıklıklarına Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 72 Tablo 72. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Konsere Gitme Sıklıklarına Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 73 Tablo 73. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Üye Oldukları Öğrenci Topluluğu Sayısına Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 74 Tablo 74. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Üniversitede Katıldıkları
Etkinliklere Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 75 Tablo 75. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin İlgilendikleri Sanat Dallarına Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 76 Tablo 76. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin İlgilendikleri Spor Dallarına Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 77 Tablo 77. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Bilgisayar Bilme Düzeylerine Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 78 Tablo 78. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin CBS Programını Bilme
xvi
Tablo 79. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Yabancı Dil Düzeylerine Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 80 Tablo 80. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Alanında Yaptığı Çalışmalara Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 81 Tablo 81. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Alanında Yayın Takibi Yapma Durumlarına Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 82 Tablo 82. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Alanla İlgili İnternet Sitelerini Takibi Yapma Durumlarına Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 82 Tablo 83. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Bilimsel Etkinliklere Katılma Durumlarına Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 83 Tablo 84. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Mesleki Bir Dergiye Abone Olma Durumlarına Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 84 Tablo 85. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Kişisel Gelişim Kurslarına Katılma Durumlarına Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 84 Tablo 86. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Mezun Olduktan Sonraki
Planlarına Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 85 Tablo 87. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Bölüm Değişikliği Yapma
İsteklerine Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 86 Tablo 88. Öğrencilerin Öğrenim Gördükleri Fakültelerin Bölümde Verilen Eğitimden Memnuniyet Düzeylerine Göre Farklılaşmasına İlişkin Ki-Kare Analizi Sonuçları ... 87
xvii
SİMGELER VE KISALTMALAR LİSTESİ
DTCF Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi
ÖSYM Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi YGS Yükseköğrenime Geçiş Sınavı
LYS Lisans Yerleştirme Sınavı
SPSS Statistical Package For The Social Sciences CBS Coğrafi Bilgi Sistemi
% Yüzde
1
BÖLÜM 1
GİRİŞ
Araştırmanın bu bölümünde problem durumu, araştırmanın amacı, araştırmanın önemi, varsayımlar, sınırlılıklar ve tanımlara yer verilmiştir.
Problem Durumu
Toplumların ilerlemelerinin, çağdaş ve gelişmiş medeniyetler arasına girmelerinin, diğer toplumlarla her alanda yarışabilmelerinin ön şartı olan kendini gerçekleştirmiş bireylerin yetişebilmesi için eğitim çok önemlidir. İçinde bulunduğumuz 21. yüzyılda eğitim; bireysel ve toplumsal yaşamı doğrudan etkileyen, insanın hayat boyu öğrenmesine katkı sağlayan ve gelişiminin sürekli olmasını hedefleyen bir süreçtir. Kişinin ekonomik, sosyal ve kültürel yaşamının niteliğini eğitim belirlemektedir. Eğitimin bireyler ve toplumlar üzerinde etkili olması ve kısa sürede belirlenen doğru sonuçları verebilmesi, onun yaşanan yeniliklere uyum sağlamasına ve hayata geçirmesine bağlıdır.
Köksoy (1998, s. 1), “Bir milletin görgüsünü, bilgisini, kültürünü, refah ve kalkınmışlık düzeyini kısaca genel niteliklerini belirleyen ve etkileyen en önemli etken, o toplumun bilgi ve eğitim düzeyidir”. “Günümüzde küreselleşme ile birlikte ortaya çıkan fırsatları ülke yararına en iyi şekilde değerlendiren ve yerel boyuttan ulusal boyuta, ulusal boyuttan küresel boyutta düşünen, analiz ve sentez yapabilen bireyler yetiştirmek eğitim kurumlarının en önemli görevlerinden biridir” (İlhan, 2010, s. 140). Bu görevi üstlenen eğitim kurumları, toplumu oluşturan her bireyi eğitim sisteminin içine alarak ülkenin kalkınmasına, gelişmesine, daha ileri modern toplumlar haline gelmesine katkı sağlayacak sağlıklı düşünen bireyler yetiştirmeyi hedeflerinin önceliği yapmalıdır. Bunun için okul öncesi eğitimden başlayarak yükseköğrenimin tamamlanmasına kadar geçen eğitim süreci çok iyi planlanmalıdır.
2
Eğitim sürecinin en üst kademesini oluşturan yükseköğrenim, bireysel ve toplumsal hedeflerin başarıya ulaşması için önemli bir konumda yer almaktadır. Yükseköğretim, ülkenin sahip olduğu nüfusun daha yüksek sosyo-ekonomik statüye sahip olmasında, daha iyi iş olanakları elde etmesinde ve teknolojik imkânları gelişmiş bir toplum haline gelmesinde önemli bir unsur olarak görülmektedir (Şeremet, 2008, s. 2).Yükseköğrenim, içerisinde ön lisans, lisans ve lisansüstü eğitim süreçlerini içeren ve toplumdaki bireylerin eğitim sürecinde tamamlayıcı bir görevi olan eğitim ve öğretim sürecidir. Toplumlar için medeniyet ve kültürlerin yaratıcıları, taşıyıcıları, öncüleri, devletleri idare eden; her mertebeden çeşitli meslekleri ve hizmetleri icra eden öngörü alanı geniş meslek sahipleri genel olarak bilimsel terbiye almış kişiler olup yükseköğrenimden geçmiştir. Bu bakımdan üniversiteler, ülkenin beynidir (Akbaş, 2010, s. 83).
Bireylerin içinden geçtiği eğitim hayatının her kademesi, birey için önemli kazanımların elde edilmesini sağlar. Fakat kişinin bir alanda uzmanlaşmasını ve meslek edinmesini sağlayan üniversite eğitimi çok daha önemlidir. Çünkü üniversitelerin yetiştirdiği nitelikli insanlar, hem üniversitelerin varlıklarını sürdürmelerine, yeni bilgi ve teknoloji üretmelerine katkı sağlayacak hem de toplumun her kademesinde yer alarak toplumların gelişmesine, modern hale gelmesine gelişmiş toplumlarla aralarındaki farkın azalmasına neden olacaktır. Bu nedenle her bireyin ilgi ve yeteneklerine uygun üniversite eğitimi alabileceği imkânlar sunulması toplumların hızlı gelişmesi sağlayacaktır.
Üniversiteler, bilim ve eğitim merkezleri olarak toplumsal yaşama yön veren kuruluşlardır. Aktan (2005, s. 13) ’ın tanımıyla “Üniversite, bilimsel bilgiyi araştırma yoluyla üreten, öğreten ve yayan kuruluştur. Araştırma, eğitim ve öğretim, üniversitenin temel fonksiyonlarıdır”. Üniversitelerin eğitim ve öğretim fonksiyonu üç temel bileşenden oluşmaktadır. Bu bileşenler, öğretim programları, öğretim elemanları ve üniversite öğrencisidir. Üniversite eğitiminin etkili, kaliteli ve verimli olabilmesi, nitelikli insan gücünün yetiştirilebilmesi, bu bileşenler arasındaki ilişkinin sağlıklı ve uyumlu olmasına bağlıdır (Özgüven, 1997, s. 50).
Ülkemizde öğrenciler zorlu bir yarış sonucunda üniversite öğrenimi görmeye hak kazanmaktadır. Farklı kültürlerden, hayat tarzlarından ve farklı çevrelerden gelen üniversite öğrencisi, toplumun sosyo-kültürel özelliklerinin en canlı göstergesidir. Üniversite öğrencisinin toplumsal ve mesleki gelişiminde içinde bulunduğu ekonomik, sosyal ve kültürel imkânlar oldukça önemlidir. Diğer bir ifade ile üniversite öğrencisinin hangi sosyal, ekonomik ve kültürel şartlar içinde olduğunu bilmek eğitimini aldığı meslek
3
dalındaki akademik başarısı ve geleceğe yönelik hedefleri konusunda fikir verecektir. Bu açıdan üniversite öğrencisini farklı yönleriyle tanımak, öğrenciye yönelik profil araştırmaları yapmakla mümkün olacaktır.
Öğrenci profilini yansıtan bir çalışma yapmak, hedef kitlesi olan öğrencilerini yeterince tanıyamayan üniversiteler, fakülteler ve bölümler için oldukça önemlidir. Öğrenci profil araştırmaları öğrencinin öğrenim gördüğü üniversite ve bölümle ilgili değerlendirmeleri, beklentileri, eğitimle ilgili kimi eğilim ve alışkanlıkları konularında fikir sahibi olmak için iyi birer araçtır (Özdemir ve Demiriz, 2007, s. 1). Bireyleri konu alan profil araştırmasını Erkan vd. (2002, s.109) “profil araştırmaları araştırmanın evrenini oluşturan hedef kitlenin mevcut durumunu çeşitli değişkenler açısından betimlenmesini sağlar. Eğitimin her alanında yer alan bireyler ile ilgili yapılan profil araştırmalarında, bu bireylerin içinde yer aldığı kültürel bağlam, sosyo-demografik faktörler, bireysel özellikler vb. hakkında önemli veriler elde edilmektedir” şeklinde ifade etmektedir.
Üniversite eğitimde, her dönem karşımıza gelen öğrencilerin tipi, ilgileri, beklentileri, ekonomik ve kültürel çevreleri, sosyal yapıları zamana göre farklılaşmaktadır (Gençaydın’dan aktaran Erzincan, 2011). Bu farklılaşmada ülkemizde ortaöğretim eğitim sisteminde yapılan değişiklikler, üniversiteye yerleşme sınavlarındaki değişimler ve özellikle iletişim teknolojilerinin gelişmesi ile ortaya çıkan yeni öğrenci kitlesi diğer zamanlara göre farklı bir profil göstermektedir. Bunun yanında öğrencilerin geldikleri sosyal ve ekonomik çevreleri, yetiştikleri kültür ortamı ve farklı aile yapısı da öğrencilerin profillerinin farklılaşmasına neden olmaktadır.
Üniversiteler eğitim ve öğretim sunduğu öğrencilerini birçok yönüyle tanımak, ihtiyaç, istek ve şikâyetlerini belirlemek için farklı çalışmalar yapmaktadır. Bu çalışmalardan biri de genel profillerini ortaya koyma çalışmalarıdır. Üniversite öğrencisi profil çalışmaları bir fakültenin öğrenci profilini ya da bir bölümün öğrenci profilini belirlemek şeklinde de yapılabilmektedir. Özellikle her bölümün öğrenci profil çalışması yapması, hatta farklı yıllarda tekrarlayarak karşılaştırma yapması ve öğrenci profilindeki değişimi izlemesi gerek yönetim kadrosuna ve gerekse akademisyen kadrosuna karşısındaki kitleyi tanıması açısından oldukça yararlı veriler sunacaktır.
Ülkemiz üniversitelerin Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi (DTCF) ile edebiyat fakülteleri coğrafya bölümleri coğrafyacı, eğitim fakülteleri coğrafya eğitimi bölümleri ise coğrafya öğretmeni mezunları vermektedir. Ancak ülkemizde coğrafya bölümü mezunlarının ne iş
4
yapabilecekleri kesin çizgilerle belirlenmediği, tam bir kimlik kazandırılmadığı için istihdam sorunu yaşanmakta ve coğrafyacı olarak mezun olanlar coğrafya öğretmenliğine yönelmektedir. Bu nedenden dolayı coğrafya mesleği coğrafya öğretmenliği ile beraber düşünülmektedir.
Türkiye’de üniversitelerde lisans düzeyinde öğrenci alan coğrafya bölümü sayısı yirmi dörttür. Coğrafya bölümlerinin ek olarak on beşinde ikinci öğretim, ikisinde ise uzaktan coğrafya öğretimi programı bulunmaktadır. Ayrıca, sadece normal öğretimin bulunduğu sekiz adet coğrafya öğretmenliği bölümü coğrafya eğitimi için öğrenci almaktadır. Her yıl binlerce öğrenci coğrafya ve coğrafya öğretmenliği bölümlerini coğrafya eğitimi almak için tercih etmekte ve yerleşmektedir (Tuna, 2013, s.611).
Coğrafya ve coğrafya öğretmenliği bölümlerine lisans eğitimi almak için gelen öğrenciler mezun olduklarında coğrafyacı, coğrafya öğretmeni ve bu bölümlerde akademisyen olacaklar ve bölümün geleceğini belirleyeceklerdir. Bu açıdan coğrafya bölümlerini tercih ederek gelen öğrenci kitlesinin demografik, ekonomik, sosyal, kültürel yönlerini ve bölümü tercih etmedeki nedenleri, sahip oldukları mesleki özelliklerini bilmek oldukça önemlidir. Ayrıca coğrafya ve coğrafya öğretmenliği bölümlerinin eğitimci kadrosu nasıl bir öğrenci kitlesi ile karşı karşıyadır? Öğrenci kitlesinin üniversite ve bölümün sunduğu ulusal ve uluslararası eğitim fırsatlarını yakalayabilen, mesleki alandaki gelişimleri takip edebilen, coğrafi bilgi ve becerilerini artıran ve kişisel donanımlarına önem veren durumda olması oldukça önemlidir.
Coğrafya bölümü ve coğrafya öğretmenliği bölümlerinde öğrenim gören lisans öğrencileri, farklı sosyo-ekonomik, sosyo-kültürel ve demografik özelliklere sahiptir. Ayrıca sahip oldukları kişisel donanımlar, kendini geliştirmek ve mesleğe hazırlamak için yaptıkları çalışmalar, kimi alışkanlıkları birbirinden farklıdır. Coğrafya eğitimi alan lisans öğrencilerinin bu yönleri ile tanınması hedeflenen coğrafya eğitiminin verilmesine yardımcı olmanın yanında, nitelikli ve kendi alanında toplumun ihtiyaçlarını karşılayan bireyler olarak yetişmesini sağlayacaktır. Bu da öğrenci profili araştırmalarını gerekli kılmaktadır. Bu araştırma, coğrafya ve coğrafya öğretmenliği bölümlerinde öğrenim gören lisans öğrencilerinin genel profillerini ortaya koymayı amaçlamaktadır.
Sonuç olarak, araştırmanın problem cümlesi, “Coğrafya ve coğrafya öğretmenliği lisans öğrencilerinin genel profilleri nelerdir?” şeklinde ifade edilebilir.
5 Araştırmanın Amacı
Bu araştırmanın amacı, coğrafya ve coğrafya öğretmenliği bölümlerinde eğitim gören lisans öğrencilerinin genel profillerini ortaya koymaktır. Ayrıca coğrafya ve coğrafya öğretmenliği bölümü öğrencilerinin profillerinin öğrenim gördükleri fakülteye göre anlamlı farklılaşma olup olmadığının belirlenmesi amaçlanmaktadır. Bu amaca yönelik olarak aşağıdaki alt amaçlar belirlenmiştir:
1. Coğrafya eğitimi alan lisans öğrencilerinin demografik özellikleri nelerdir? 2. Coğrafya eğitimi alan lisans öğrencilerinin sosyo-ekonomik özellikleri nelerdir? 3. Coğrafya eğitimi alan lisans öğrencilerinin sosyo-kültürel özellikleri nelerdir? 4. Coğrafya eğitimi alan lisans öğrencilerinin mesleki özellikleri nelerdir?
5. Coğrafya eğitimi alan lisans öğrencilerinin profilleri öğrenim gördüğü fakülteye göre farklılaşmakta mıdır?
Araştırmanın Önemi
Üniversite eğitiminin niteliğini ve kalitesini artırmak, olumsuz yönde etkileyen faktörleri ortadan kaldırmak amacıyla yapılan araştırmalar büyük önem arz etmektedir. Bu amaçla yapılan öğrenci profil araştırmaları önemli bulgular ortaya koymaktadır. Üniversiteler son yıllarda öğrenci profillerini belirlemeye yönelik çalışmalara önem vermektedir. Üniversiteler, izleyeceği eğitim politikalarının belirlenmesinde veri tabanı oluşturmak, akademik faaliyetlerde kalite sorununa gerçekçi çözümler üretmek isteğinden dolayı öğrencilerini tanımak amacıyla profil araştırmalarına yönelmiştir (Özdemir ve Demiriz, 2007, s. 1).Profil araştırmaları üniversite ve fakülte ölçeğinde yapılmanın yanında bölüm bazında yapılarak öğrenciler hakkında daha gerçekçi bilgilere ulaşılabilmektedir.
Üniversite öğrenci profilinin belirlenmesinin önemine Şenses (2005, s. 185), “Öğrenci profiline yönelik çalışmalar öğrencilerin sosyoekonomik kökenlerinin, üniversitedeki akademik ve sosyal yaşama ilişkin görüşlerinin ve geleceğe yönelik beklentilerinin belirlenmesi açısından önemlidir’’. Ayrıca üniversite öğrencisi profil araştırması yapan Atasever (2007, s. 18) ‘e göre ise, “Eğitim ve öğretimi olumsuz yönde etkileyen faktörlerin ortadan kaldırılması konusunda alınması gereken önlemler için bu tür araştırmalara gerek vardır. Bu konuların incelenmesi … eğitim öğretim kalitesinin arttırılması çalışmalarında dikkate değer görülmüştür” şeklinde açıklamıştır.
6
Üniversite eğitiminden geçerek bir alanda uzmanlaşıp meslek sahibi olan üniversite öğrencileri ülkelerin gelişmesinde insan kaynağı olma durumundadır. Bu nedenle üniversite öğrencilerinin genel özelliklerini ve durumlarını ortaya koymak için bugüne kadar birçok araştırma yapılmıştır. Bu araştırmalar içinde öğrenci profilini belirleme çalışmaları önemli bir yer tutmaktadır. Öğrenci profillerini araştırmak ve belirlemek; öğrencilerin ihtiyaçlarını belirlemek, mevcut yapıyı tespit etmek, sorunları ortadan kaldırmak için çalışmalar yapmak ve çözüm üretmek gibi birçok açıdan önemlidir.
Ülkemizde coğrafyacı ve coğrafya öğretmeni üniversitelerin edebiyat fakültelerinin coğrafya bölümü ile eğitim fakültelerinin coğrafya öğretmenliği anabilim dallarında yetiştirilmektedir. Bu araştırma ile coğrafya ve coğrafya öğretmenliği bölümünde öğrenim gören öğrencilerin demografik, sosyo-ekonomik, sosyo-kültürel özelliklerinin yanında sahip oldukları mesleki özellikleri ortaya konulmaktadır. Ayrıca öğrencilerin profillerinin öğrenim gördükleri fakülteye göre farklılaşma olup olmadığı belirlenmiştir.
Coğrafya eğitimi alan lisans öğrencilerini tanımaya yönelik yapılan bu profil araştırması ile öğrencilerin bölümü tercihi sırası, bölümü seçme nedenleri, üniversite yaşamındaki sosyal ve kültürel durumları, hobileri, bölümden memnuniyet durumları, mesleki özellikleri ve mezuniyet sonrası planları gibi bir çok önemli bulguları ortaya koymaktadır. Bu çalışma ile elde edilen bulgular, öğrencilerin benzer veya farklı yönleri ortaya koyarak ihtiyaçlarına daha bilinçli ve doğru çözümler üretilmesini sağlayacaktır.
Coğrafya bölümü ve coğrafya öğretmenliği bölümü anabilim dalı öğrencileri için tüm sınıfları içine alan, kapsamlı bir profil araştırması yapılmamıştır. Bu araştırma, coğrafya ve coğrafya öğretmenliği bölümlerinin tüm sınıflarında öğrenim gören öğrencilerin genel profillerini ortaya koyması yönüyle önemlidir. Öğrencilerin mezun adayı olmadan önce tanınması coğrafya bölümleri anabilim dalı yönetim ve akademik kadrosuna, karşısındaki kitleyi yakından tanıma fırsatı verecektir. Ayrıca araştırmada coğrafya bölümü ve coğrafya öğretmenliği bölümü anabilim dalı öğrencilerinin profillerinin karşılaştırılması yapılarak her iki fakültenin öğrencilerinin fakülte ölçeğinde tanınmasına imkân vermektedir.
Coğrafya bölümlerinde lisans eğitimi alan öğrencilerin profil özelliklerinin ortaya çıkartılması, öğretim elemanlarının öğrencilerle verimli ve etkili iletişim kurmaları, öğrenci merkezli öğrenme ve öğretme metotları kullanmaları konusunda pratik yararlar sağlayacaktır. Bunun yanında coğrafya bölümlerinin karar mekanizmaları için, verilen eğitim hizmetlerinin dönütünü almaları, yeni eğitim politikaları geliştirmeleri ve bölümün
7
gelecekte akademik çalışma yapacak insan kaynağını tanımaları açısından oldukça önemlidir. Ayrıca, gelecekte bu alanda yapılacak çalışmalara da kaynaklık teşkil edecektir.
Varsayımlar
1. Veri toplama aracının, araştırmanın amacına uygun ve yansız olarak kullanılacağı varsayılmıştır.
2. Seçilen örneklem grubunun evreni temsil etmede yeterli olduğu varsayılmıştır.
3. Öğrencilerin anket sorularına içtenlikle ve samimi cevap vereceği varsayılmıştır.
Sınırlılıklar
1. Araştırma, uzman görüşleri doğrultusunda araştırmacının hazırladığı anket soruları ile sınırlıdır.
2. Araştırma, 2013-2014 eğitim ve öğretim yılının bahar döneminde DTCF ile Marmara Üniversitesi Edebiyat Fakültesi coğrafya bölümleri ve Marmara, Atatürk ve Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi coğrafya eğitimi bölümlerinin tüm sınıflarında öğrenim gören lisans öğrencileri ile sınırlıdır.
Tanımlar
Lisans Eğitimi: Ortaöğretime dayalı, en az sekiz yarıyıllık eğitimi kapsayan
yükseköğretim programıdır. Lisans eğitimi, öğrencilerin ilgi ve yetenekleri yönünde ülke kalkınmasına ve ihtiyaçlarına cevap verecek, kendi geçim ve mutluluğunu sağlayacak bir mesleğin bilgi, beceri, davranış ve genel kültüre sahip olarak yetiştirilmesini amaçlayan üniversite eğitimidir. Lisans eğitimi, her düzeyde mesleki ve akademik derecelere götüren kamu tüzel kişiliğine sahip ve akademik özerkliği olan üniversitelerde yapılmaktadır (Türk Eğitim Sistemi 2007, s. 147).
Öğrenci Profili: Profil, bir bireyi veya öğeyi içsel ve dışsal etkenlerin tümünü göz önüne
alarak irdelemedir. Başka bir ifade ile bir kişi ya da eşya için ayırt edici özelliklerin tümüdür (Akbaş ve Akbaş’tan aktaran Çetinkaya 2010). Diğer yandan Özsoy (2004, s. 306)’un ifadeleri ile “öğrenci profili kavramı, dar anlamda, kuramsal ve imgesel olarak üretilmiş bir bütünlük olan, yani kavramsal bir soyutlamadan ibaret olan öğrencinin ampirik varlığının resmi ya da resmedilmemiş hali olarak tanımlanabilir’’.
9
BÖLÜM 2
KAVRAMSAL ÇERÇEVE
Bu bölümde, ortaöğretimden sonra öğrencilerin meslek seçimleri ve üniversiteye geçişleri, üniversite eğitimi, üniversite öğrencisi ve öğrenci profili kavramı ve önemi üzerinde durulmuştur. Son bölümde ise konuyla ilgili daha önce yapılan araştırmalar ele alınmıştır.
Meslek Seçimi ve Üniversiteye Geçiş
Meslek seçimi, bireyin hayatında karar verdiği en önemli ve zor durumlarından biridir. Kuzgun (2003, s. 5)’un ifadeleri ile “Meslek seçimi, bireyin tercih ettiği yani girmek istediği meslekler arasından birinde karar kılması ve buna hazırlanmak için çaba göstermesi olarak adlandırılmaktadır”. Bireyin çeşitli yaşantı ve eğitim kademelerinden geçerek kendine açık olan meslek seçenekleri arasından kendi ihtiyaçları ve beklentileri açısından istenilen yönleri çok, istenilmeyen yönleri az olan birine yönelmeye karar vermesi meslek seçimi olarak tanımlanabilir (Kuzgun, 2003, s. 5).
Meslek seçimi kişilerin hayatının mutlu, başarılı ve verimli geçmesi ile yakından ilgilidir. Doğru seçilmiş bir meslek hayat biçimini seçmek ve yaşamaktır. Belli bir yaşta başlayan meslek seçimi üzerine iyi düşünülüp emek harcanmadan yapıldığında sürekli arayışların olduğu mutsuz ve verimsiz bir hayatın varlığı demektir. Bu nedenle kişiler meslek seçimi yapmadan önce kendi ilgi, yetenek ve kabiliyetlerini keşfetmenin yanında meslekleri de iyi tanımalıdır.
Meslek seçimi ve bir mesleği elde etme, genel hatları ile insan hayatında psikolojik bir gelişmenin sonucudur. Daha küçük yaşlardan başlayıp gelişerek son ergenlik çağlarında ve daha sonra şekil kazanır, somutlaşır. Seçilen bir meslek, bireyi şu yönleri ile etkiler:
10
a. Hayatı boyunca devamlı bir iş sahibi olup olmamasını,
b. Hayatında başarılı bir insan olup olmamasını,
c. Devamlı ilişkide bulunacağı kişilerin ve arkadaşlarının çeşidini, hatta eş seçimini,
d. Hayatı boyunca yaşayacağı çevrenin niteliklerini ve yerini
e. Ailenin gelirini ve geçim tarzını,
f. İşini hoşlanarak ve severek yapıp yapmamasını,
g. Sorumluluk duygusu olan bir iş adamı olup olmamasını,
h. Hayattan doyum sağlayıp, mutlu olup olmamasını belirleyecek derecede önemlidir (Tan’dan aktaran Vurucu, 2010).
Bireylerin tüm potansiyellerini ortaya koyabileceği mesleği seçmesi çok iyi bir eğitim sürecini gerektirir. Gelişmiş ülkelerde bireyin sahip olduğu ilgi, yetenek ve kabiliyetler okul öncesi eğitimi ile başlamaktadır. Ülkemizde ise ilk ve orta öğretimde başlamakta, üniversite eğitiminde ise belirlenen ilgi, yetenek ve kabiliyetlerin geliştirilmesi amaçlanmaktadır (Arık, 2009, s. 3). Ülkelerin gelişmişlikleri arttıkça mesleklerin nitelik ve nicelikleri de artmakta ve gelişmektedir. Bu açıdan mesleğe yöneltme ülkelerin eğitim sistemiyle yakından ilgilidir. Özellikle eğitim sistemi içinde mesleğe yöneltenlerin meslekler hakkındaki bilgilerinin çok iyi olması gerekir. Meslek seçimi pek çok alternatif arasından karar vermeyi gerektirdiği için bunu yapmak günümüz gençleri için oldukça zor bir eylemdir (Vurucu, 2010, s. 13).
Ülkemizde gençlerin çoğunun meslek seçimiyle yüz yüze kaldıkları dönem ortaöğretim dönemi ve özellikle bu dönemin sona erdiği lise son sınıftır. Öğrenci bu dönemde yoğun bir şekilde üniversite sınavına hazırlanırken hala meslek seçimini yapmamışsa çok daha zor bir eğitim süreci yaşayacaktır. Bundan dolayı meslek seçiminin lise son sınıfa gelmeden yapılması için öğrencilere kendini tanıma ve meslek seçme rehberliği yapılmalıdır.
Talim ve Terbiye Kurulunun 07.06.2005 tarihli ve 184 sayılı kararı ile 2005-2006 yılından itibaren bütün orta öğretim kurumlarının öğretim süresi kademeli olarak dört yıla çıkarılmıştır. Son yapılan değişiklikler ile 9. ve 10. sınıf, mesleki, teknik ve genel lise olan orta öğretim kurumlarında ortak sınıf kabul edilmiştir ve 11’inci sınıfa geçen öğrenciler, ilgi, istek, yetenek ve derslerdeki başarı durumlarına göre alanlara yönelir ya da
11
yönlendirilir. 1739 Sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu'nun “ortaöğretim kurumlarının amaçları” başlıklı 7’nci maddesinde “öğrencileri ortaöğretim düzeyinde ortak bir genel kültür vererek yükseköğretime, mesleğe, hayata ve iş alanlarına hazırlamayı” amaçladığı belirtilir (www.meb.gov.tr).
Ülkemizde üniversiteye girmek isteyen adayların fazla olması, buna karşılık üniversite kontenjanlarının daha az olması, öğrenci seçme sınavının yapılmasını zorunlu hale getirmiştir. Sınav her yıl Öğrenci Seçme Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından yapılmaktadır. ÖSYM tarafından yapılmakta olan bu sınavın temel amacı, yükseköğretim programına girmek isteyen, başvurmuş adaylar arasından, bu programlarda başarılı olma olasılıkları diğerlerinden daha fazla olan adayları seçerek programlara yerleştirmektir. ÖSYM bu amaçla günümüze kadar farklı sınav sistemleri uygulamış, 2010-2011 eğitim öğretim yılından itibaren sınav sisteminde tekrar değişikliğe gidilmiştir.
Yeni sınav sisteminde Yükseköğretime Geçiş Sınavı (YGS) ve Lisans Yerleştirme Sınavı (LYS) olmak üzere iki aşamalı sistem uygulanmaya başlanmıştır. Yeni sınav sistemiyle birlikte hem yapılan sınavların sayısı artırılmış hem de puan hesaplama sistemi ve puan türlerinde değişikliğe gidilmiştir. YGS ve LYS de ayrı ayrı hesaplanan puan türleriyle öğrencilere farklı puan türlerine göre tercih imkânı sunulmuştur. Öğrenciler hesaplanan YGS ve LYS puanlarına göre istediği puan türünden tercih yapabilmektedirler.
Orta öğretimden yükseköğretime geçişte iki aşamalı sınavın birinci aşaması “Yükseköğretime Geçiş Sınavı” olarak adlandırılan ortak ve tek bir sınavdır. Yükseköğretime Geçiş Sınavı, orta öğretimi başarı ile tamamlayan ve yükseköğrenim görmek isteyen kişilerin tabi tutulacağı, yükseköğretime geçiş için yeterliliği ölçen bir sınavdır. Bu sınav adayların;
Açık öğretim programları ile örgün ön lisans programlarına yerleştirilmesinde esas alınacak olan başarı puanını,
Lisans programlarına yerleştirilebilmesi için yapılacak “Lisans Yerleştirme Sınavları”na girebilmeleri için aranan asgari başarı puanını belirler.
Yükseköğretime Geçiş Sınavı’nda, orta öğretimde okutulan ortak derslerin yükseköğretim açısından temel ve belirleyici olanlarından soru sorulur. Lisans Yerleştirme Sınavları, adayların ders düzeyindeki bilgi ve yeteneklerini ölçen ve açık öğretim dışındaki örgün lisans programlarına yerleştirmede esas alınacak başarı puanını belirleyen sınavlardır.
12
Lisansa yerleştirme sınavları;
Matematik Sınavı (LYS-1),
Fen Bilimleri (Fizik, Kimya, Biyoloji) Sınavı (LYS-2),
Türk Dili ve Edebiyatı, Coğrafya Sınavı (LYS-3),
Sosyal Bilimler (Tarih, Coğrafya 2, Felsefe grubu) Sınavı (LYS-4),
Yabancı Dil Sınavı (LYS-5),
olmak üzere beş alanda yapılır. LYS sınavları haziran ayında iki hafta sonunda ve tek tek oturum şeklinde yapılır.
Öğrenciler YGS ve LYS’ de aldıkların puanların hesaplanması sonucunda aldıkları puanlara üniversite ve bölüm tercih ederek, seçtikleri meslek gruplarından birine yerleştirilir. Günümüzde teknolojinin hızla gelişmesi ve ilerlemesi sonucu, bir yandan yeni iş alanları, yeni meslekler oluşmakta diğer yandan bazı meslekler kaybolmakta, bazıları ise çeşitli değişikliklere uğrayarak varlıklarını sürdürmektedir. Bu durumda öğrenciler; zihinsel-fiziksel yeteneklerini, becerilerini, ilgilerini, çevresel etkenleri, ailelerini, ihtiyaçlarını ve ekonomik durumlarını dikkate alarak tercih listesindeki seçenekler arasından tercihlerini yapacaklardır ( Yılmaz, 2012, s. 15).
Üniversite Eğitimi
Üniversiteler birçok görevi üstlenmiş olan yükseköğrenim kurumlarıdır. Yükseköğretimin amaçları; eğitim, araştırma ve toplumsal hizmetler olarak üç temel işlevi içerecek şekilde belirlenmiştir. Bunun yanında toplumun çeşitli kademelerinde ihtiyaç olan insan gücünü karşılamak, öğrencilerini bir mesleğin bilgi, beceri ve davranışlarına sahip bireyler olarak yetiştirmek ve yüksek düzeyde bilimsel araştırma yaparak, bilgi ve teknoloji üretmek gibi görevleri de üstlenmiştir (Türk Eğitim Sistemi 2007, s. 156 ).Bu kadar fazla görevi üstlenen üniversitelerin eğitim kalitesi daima iyileştirilerek uluslararası standartlara ulaştırılmalıdır. Aksi takdirde gelişmiş toplumlarla yarışmak çok güç olacaktır.
Üniversite eğitimi, ortaöğretimden geçmiş her bireyin arzu edeceği, hedefleri içinde bulunan en yüksek eğitim birimidir. Üniversite eğitimi bireylerin bir meslek alanında uzmanlaşmalarının yanında, sunduğu imkânlar ile daha özgür, katılımcı, aydın ve girişimci olarak toplumun nitelikli insan ihtiyacının karşılandığı eğitim alanıdır.
13
Yükseköğrenim her şeyden önce kültür öğretimidir, yani evren ve bir önceki kuşakla olgunluğa erişmiş bulunan insan hakkındaki fikirler dizgesinin genç kuşaklara aktarılması anlamına gelir. Bu noktadan hareketle, üniversite öğretimi şu üç işlevi yerine getirir: 1. Kültür aktarımı
2. Meslek eğitimi
3. Bilimsel araştırma ve yeni bilim adamlarının yetiştirilmesi (Ortega, 1998, s. 43).
Toplumda yaşanan değişmelerin yükseköğretime etkisiyle üniversite işlevleri yeniden tanımlanmıştır. II. Dünya Savaşı öncesinde üniversiteler araştırma ve eğitim işlevleriyle tanımlanıyorlardı. Günümüzde bu işlevlere aynı önemde hizmet üretme işlevi de eklenmiştir. Üniversitelerin örgütsel yapısı da bu yönde değişmekte ve üniversiteler kendilerine bağlı çok sayıda kuruluş ve birimle karmaşık bir örgütler ağı haline gelmektedir (Köksoy, 1998, s. 15).Bu durum gösteriyor ki üniversitelerin işlevleri zamanın ve toplumun ihtiyaçlarının değişmesi ile farklılaşmaya devam etmektedir.
Tarihsel süreçte yaşanan bu değişimler zamanla üniversitelere yeni misyon ve görevler yüklemiştir. Oosterlinck ve Lueven’e göre; 19. yüzyılda olgunlaşan modern üniversitenin temel elemanları şunlardır:
Akademik araştırmanın üniversitenin temel faaliyetleri arasında görülmesi kısacası bilginin üretilmesi,
Basit bir düzeyde bilgi aktarımından ziyade, düşünce ve tutumun formasyonu, değer aktarımını, yeteneklerin geliştirilmesini hedefleyerek, klasik yaklaşımları da modernize ederek, araştırma faaliyetleri sonucu üretilen bilginin üniversite öğrencilerine aktarılması yani bilginin yayılması,
Üniversitede üretilen bilginin, ekonomik dünyanın da içinde olduğu topluma sunulması, yani bilginin toplum için kullanılması (Antalyalı, 2007, s. 32).
Üniversiteler bilginin teorik olarak üretildiği yerler olmasının yanında pratiğe dönüştürüldüğü yerlerdir. Üniversite eğitimi alan öğrenciler bilginin pratik kullanımını öğrenerek toplumun ihtiyacı olan hizmetleri kendi meslekleri çerçevesinde sunmaktadırlar. Üniversiteler hakikat ve gerçeklerin en iyi öğrenildiği eğitim kurumlarıdır. Üniversiteler bilineni değil, bilinmeyeni araştıran öğreten bir ortam sağlayarak, gençleri geleceğe yönlendirici konumda olmalıdır. Üniversite bir meslek edinme yeri değil, aydınlanma ve
14
topluma yararlı neticeleri olacak nitelikli bilgi üretme ortamıdır. Üniversiteler; niteliği yüksek, kendi yol haritasını çizmesini beceren, iş üretebilme potansiyeli olan insanların yeteneklerinin geliştirildiği eğitim kurumları olma durumundadır (Kılınçarslan, 2010, s. 237).
Eğitim-öğretim süreci en başta yükseköğretim kurumlarının yegâne görevidir. Hedef, çözüm üretme, sorgulama ve öğrenmeyi amaç edinmelidir. Ders içerikleri olay ve olgular sistematiğinde ele alınmalı; analitik ve atomistik bir yaklaşım yerine, öğrencilerin genel gelişim potansiyeli ön planda tutularak tek vücut bir anlayışla hareket edilmelidir. Ayrıca öğrencinin ezbere dayalı bilgi edinim yöntemleri yerine somut ve pratik uygulamaya yönelik olgular doğrultusunda aktif katılımı gerçekleştirilmelidir. Öğrenci, kendisinden bekleneni ezberci yöntemler dışında, sorup-sorgulayan, araştırıp geliştirebilen bir öğrenci modeli oluşturmalı ve yapılandırıcı güdüsüyle bilgiyi anlamlı kılmalıdır. Öğretim kişinin yaşam standardını maksimum düzeye çıkarmayı amaçlayan, yöntem ve metotların temel adresi olmalıdır (Oğuz, 2010, s. 223). Üniversite eğitiminde aktif öğretim metotlarının benimsenip uygulanması öğrencilerin daha üretken, yeni projeler geliştiren ve kendine güveni artmış bireyler olarak yetişmesini sağlayacaktır.
Üniversiteler, insanların mesleki alanlarının seçimlerinde en son karar verdikleri temel eğitim kurumlarıdır. Bu yönüyle üniversiteler insan kaynaklarının oluşumunun en temel yerleridir. Tüm üniversitelerin ortak özelliği insanların mesleki eğitimlerinin temelini oluşturan teorik ve pratik eğitimlerini birlikte almalarına olanak sağlamalarıdır. Bu temel özelliklerinin yanı sıra girişimci, düşünebilen, araştıran ve sorgulayan bireyler yetiştirmek de üniversitelerin eğitimlerinin öncelikli hedefleri arasında bulunmaktadır (Öztürk ve Konuk, 2010, s. 115). Bu hedefleri yakalayan üniversiteler uluslararası alanda çalışmaları ile kendinden söz ettiren konuma gelecektir.
Üniversite Öğrencisi
Üniversite öğrenciliği, birçok gencin düşlerinde ve hayallerinde özlemle istenen, arzulanan ve beklenen çok önemli bir yaşam dönemini içerir. Üniversiteye ilk kez başlayan öğrenciler kendileri için yeni, farklı ve yabancı sayılabilecek bir ortamın içine girmektedirler. Lise ortamından farklı bir özgürlük ve özerklik ortamı içinde mesleki dersler, değişik boyutta ve farklı kültürden arkadaşlıklar ile hoca ilişkileri üniversite öğrenciliği yaşantısının yeni deneyimleri arasında yer alır (Kacur ve Atak, 2011, s. 274).
15
Üniversite öğrencisi için üniversite yaşamı yeni bir akademik, sosyal ve kültürel çevredir. Bu yeni çevrenin getireceği değişikliklere uyum sürecinde öğrencinin yaşayacağı stres ve kaygılar artacaktır. Öğrencinin bu stres ve kaygıları kolay atlatması hem üniversitenin sunacağı danışmanlık hizmetlerine hem de öğrencinin bu durumla baş edebilme gücüne bağlıdır. Bir geçiş dönemi olan üniversite yaşamında üniversite öğrencisi kimlik gelişiminin önemli kısmını tamamlamaktadır.
Üniversite öğrencisi, birey olarak kendi gelişimsel sorunları olan bir kişidir yani üniversite öğrencisi ne yetişkindir ne de çocuktur. Çocukluktan gençliğe ve yetişkinliğe geçme döneminin sıkıntılarını yaşayabilmektedir. Kendi kimliğini bulma, toplumun ulusal ve evrensel değerlerini benimseme ve uzlaştırma, toplum değerlerine uyum sağlama ile sosyal olgunluğa erişme durumundadır (Koç, Avşaroğlu ve Sezer, 2004, s. 484).
Öğrenciler üniversiteye aile, okul, arkadaş grubunun yanı sıra ülkenin içinde bulunduğu toplumsal, kültürel, siyasal ve ekonomik koşullarda edindikleri pek çok yaşantı ile beraber gelmektedirler. Bu deneyimlerine ek olarak, öğrenciler için bir geçiş ve gelişim süreci olarak ifade edilen üniversite yaşamı aynı zamanda bireye akademik, sosyal ve kişisel açılım sağlamakta ve bu süreçte birey akademik taleplerle karşılaşmakta, üniversitenin sosyal yaşamına uyum sağlamaya ve kariyer seçenekleri belirlemeye çalışmaktadır (Gizir’den aktaran Özkan, 2011).
Üniversite öğrencisi yeni bir kimlik kazanma sürecinin içine girmiş bireylerdir. Farklı kültür ortamlarından gelen kişilerle bir arada bulunan üniversite öğrencisi kazandığı yeni kimlikle geldiği sosyal ve kültürel çevreden de kopuş yaşamaktadır. Ayrıca daha özgür bir ortamın içinde yer almasıyla geleneksel ve klasik düşüncelerden daha eleştirisel ve modern düşüncelere kaymaktadır. Başka bir ifade ile üniversite öğrencisi bir taraftan bir alanda uzmanlaşarak meslek edinirken diğer taraftan yeni bir hayat ve dünya görüşü benimsemektedir.
Üniversite öğrencisi, toplumsal kimlik edinme sürecini yaşayan ve toplumsal rolü belirlenme aşamasında olan bireylerdir. Üniversite öğrencileri okudukları bölümü/programı çeşitli nedenlerle tercih etmektedir. Üniversiteye girmenin güçlüğünden ötürü öğrencilerin önemli bir kısmı açıkta kalmamak, bir meslek edinmek, yaşamını güvenceye almak için gerçekten ilgi duydukları bölümleri tercih etmek yerine, daha az ilgi duydukları ya da hiç ilgi duymadıkları bölümleri tercih etmek zorunda kalmaktadır. Diğer bir ifadeyle, gençlerin temel hedeflerinden birinin üniversiteyi kazanmak; üniversiteye
16
giren öğrencilerin ise girdikleri bölümden doyum alarak başarıyla mezun olmak ve yaşam beklentilerini gerçekleştirmeye çalışmak olduğu düşünülürse bu konunun hem kendileri hem de toplumsal yaşam açısından ne kadar önemli olduğu anlaşılmaktadır. Bununla birlikte üniversite öğrencilerinin üniversiteden çeşitli düzeylerde eğitsel (akademik), sosyal, kültürel, sportif vb. beklentileri vardır. Üniversite öğrencilerinin beklentilerine uygun ve amaçlarını karşılayan nitelikli bir eğitim sürecinden geçerek mezun olmaları, aynı zamanda toplumun gereksinim ve beklentilerinin karşılanmasına da hizmet edebilir (Şahin, Zoraloğlu ve Fırat, 2011, s. 443).
Öğrenci Profili Kavramı ve Önemi
Öğrenci profili, kavramsal bir soyutlamadan ibaret olan öğrencinin ampirik varlığının resmi ya da resmedilmemiş halinin ortaya konulmasıdır. Bu öznenin geçmiş ve gelecek tasarımları, ailesi, toplum içinde bugün ve gelecekte edineceği yer ve yaşamla olan ilişkileri gibi içermeleri de bulunmaktadır. Üniversite öğrenci profilini incelemek, öğrencinin bir toplum üyesi olarak kendini inşa etme ve onun toplumla bütünleşme tarzını incelemektir (Özsoy, 2004, s. 307). Bu bağlamda, öğrenci profili çıkarma girişimi de eğitimin bir ve tür ve düzeyde öğrenim görmekte olan bireylerin herkesçe gözlenebilir ortak özelliklerinin olabildiğince nicelleştirilmesi, istatistiksel göstergelere sığdırılmaya çalışılması gibi bir anlam kazanmaktadır (Özsoy, 2004, s. 306).
Üniversite öğrencilerini tanımaya yönelik yapılan profil araştırmaları öğrencinin üniversiteye yerleşmeden önceki eğitim yaşamı, üniversite ve bölüm tercihleri ile ilgili düşünceleri, geldikleri sosyo-ekonomik çevre, içinde bulundukları üniversite yaşamındaki sosyal ve kültürel ortam ile kimi alışkanlıkları gibi durumlar hakkında bilgi veren çalışmalardır. Bunun yanında akademik yaşamdan beklentileri, memnuniyetleri ve geleceğe yönelik hedefleri için yaptıkları çalışmaların belirlenmesi profil belirleme çalışmaları ile ortaya konulmaktadır.
Üniversite öğrencisinin belirlenen profili, her şeyden önce var olan eğitim sisteminin ve toplum yapısının demokratik açıdan gelişmişlik düzeyinin en iyi göstergelerinden biridir. Hem eğitim ile demokrasi arasındaki doğrudan ilişki, hem de eğitimin demokratikleşme düzeyi kendini öğrenci profilinde ortaya koyar. Örneğin üniversitenin öğrenci profili, üniversitenin kimin (Öğrencilerin mi, yoksa akademisyenlerin mi, toplumun bütününün mü, yoksa bir bölümünün mü?) olduğu yönündeki ezeli soruya bir yanıt oluşturabilir (Özsoy, 2004, s. 308).
17
Üniversite öğrencisinin akademik, mesleki ve kültürel gelişimi sadece sınıfın dört duvarı arasında gerçekleşmez. Öğrencinin yaşadığı yere ilişkin tutumları, yaşanılan şehrin öğrenciye sunduğu imkanlar, gelişim fırsatları, sosyal ve sanat faaliyetleri birbirinden farklıdır. Bu nedenle öğrencinin aile, eğitim kurumu ve yaşanılan yere ait görüşlerinin belirlenmesi amacıyla yapılan profil araştırmaları ile hedef kitlenin daha iyi tanınması sağlanabilir (Akbaş ve Akbaş’tan aktaran Çetinkaya, 2010). Günümüzde ülkemizde üniversitelerde uzaktan eğitim, ikinci öğretim, açık öğretim gibi farklı eğitim programlarının uygulanması ve her şehirde üniversite kurularak bölüm sayısı ile kontenjanların artması öğrenci profillerinin çeşitlenmesine neden olmaktadır.
Üniversite öğrencisi profilini belirleme öğrencinin sosyo-ekonomik kökenlerini, üniversitedeki akademik ve sosyal yaşama ilişkin görüşlerini ve geleceğe yönelik beklentilerini ortaya koyar. Üniversite öğrencisinin belirlenen profili akademisyenlerin gerek eğitim, gerekse bilimsel çalışmaları için de yol gösterici özellikler taşıdıkları söylenebilir. Bunun yanında, üniversitelerin kullandığı kaynaklardan yararlanan önemli bir kesimin değerlendirmelerini yansıttıkları için kaynakların etkin kullanımı konusunda da önemli bir yeri vardır. Öğrenci kitlesinin daha iyi tanınmasını sağlayarak iletişimi artırıcı özellikler taşıdıkları ve eğitim hizmetlerinden yararlanan kitlenin görüş ve izlenimlerine ilişkin bir geri besleme aracı oldukları için bu tür çalışmalar eğitim kalitesinin iyileştirilmesi amacıyla da yakından ilintilidir. Belki en önemlisi, profil çalışmalarının, yakın bir gelecekte belirli bir mesleğe yönelecek kitlenin temel özelliklerini ve beklentilerini yansıtması açısından önemli bir işlevi olduğu düşünülebilir (Şenses, 2005, s. 185). Bu nedenlerden dolayı üniversitelerde her bölüm öğrencisinin profillerini belirleyerek eğitim ve öğretim hedeflerini oluşturmalıdır.
İlgili Araştırmalar
Öğrenci profili ile ilgili araştırmalar incelendiğinde, lise ve üniversite öğrencilerinin profil özelliklerinin ortaya koyulmaya çalışıldığı araştırmalar görülmektedir. Ülkemizde yükseköğrenimde bazı üniversiteler, fakülteler ve bölümler öğrenci profilini ortaya koyan çalışmalar yapmıştır. Öğrenci profili belirleme ile ilgili araştırmaların bazıları şunlardır: Sezer, Pınar ve Yıldırım (2010), coğrafya öğretmen adaylarını kapsayan araştırmalarını “coğrafya öğretmeni adaylarının bazı profil özellikleri ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının incelenmesi” adıyla yayınlamışlardır. Araştırma, eğitim fakültelerinin coğrafya öğretmenliği programı 5. sınıf öğrencileri ile aynı fakültelerin tezsiz yüksek lisans
18
programına devam eden öğrencilerini kapsamaktadır. Araştırma daha çok öğrencilerin bazı demografik ve sosyo-ekonomik profillerini ve öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarını ortaya koymuştur. Adayların büyük kısmının baba mesleği emekli, çiftçi, işçi olduğu ve gelir seviyesinin düşük olduğu görülmüştür. Adayların yaklaşık % 75’ i genel lise mezunudur. Coğrafya öğretmen adaylarının yarıdan fazlasının ilk tercihi coğrafya öğretmenliği değildir. Öğretmen adaylarının öğretmenlik tutumlarının yüksek olduğu, ancak kız adayların öğretmenlik tutumu daha yüksek olduğu saptanmıştır.
Kızılçaoğlu (2003), “Necatibey eğitim fakültesi sosyal bilgiler öğretmeni adaylarının profili’’ çalışmasında öğrencilerin çoğunun bölümü ilk sıralarda tercih etmediğini, ailelerin çoğunun alt gelir grubunda ve eğitim seviyesinin düşük olduğunu tespit etmiştir. Öğrencilerin bir kısmının mezuniyet sorası istihdam sorunu yaşanmasından dolayı tekrar bölüm değiştirmek istediği belirlenmiştir. Öğrencilerin önemli bir kısmının bölümü ilk tercihlerine almamaları Sezer, Pınar ve Yıldırım (2010)’ın araştırma sonucu ile benzerlik göstermektedir.
Çevik ve Yiğit (2009), “eğitim fakültesi öğrencilerinin profillerinin belirlenmesi -Amasya Üniversitesi örneği-” isimli makaleleri, eğitim fakültelerinin bölümlerinden rastgele seçilmiş 300 öğrenciye uygulanmış anket soncunda elde edilen verilerle hazırlanmıştır. Araştırmanın sonucunda öğrencilerin yarıdan fazlası almış olduğu eğitimden memnun olmadıklarını belirtmiştir. Ayrıca öğrencilerin %72,2’si öğretmenliğin ilk üç tercihlerinde olmadığını, yarıya yakını öğretmenliği sevdiği için tercih ettiğini belirtmiştir.
Erkan vd. (2002), hazırladığı “okul öncesi öğretmenliğine ait Türkiye profil araştırması” başlıklı makalelerinde okul öncesi öğretmenliği ana bilim dalına devam eden öğrencilerin kişisel bilgileri ile öğretmenlik mesleğini seçmelerini etkileyen faktörleri inceleyerek, bu meslek grubu öğretmenlerinin profilini ortaya çıkarmayı amaçlamıştır. Araştırmanın sonucunda ise öğrencilerin bölümle ilgili olumlu duygu ve düşünceler içinde olduklarını ve okullarını ilk beş tercih içinde yazdıklarını tespit etmişlerdir. Bu araştırmada da Çevik ve Yiğit (2009) ,araştırmasında olduğu gibi öğrencilerin öğretmenlik mesleğini sevdikleri ve olumlu düşünceye sahip oldukları görülmüş, fakat öğretmenliğin ilk üç tercihe girmemesi yönüyle farklılık oluşturduğu saptanmıştır.
Dursun (2008), “sınıf öğretmenliği aday öğretmenlerinin profili ( Ankara örneği)” başlıklı tezini, Ankara, Gazi, Hacettepe ve Başkent Üniversitesi öğrencileriyle gerçekleştirmiştir. Araştırma sonucunda öğrencilerin çoğunun kız olduğu, öğrenci ailelerinin çoğunun orta
19
düzeyde gelire sahip oldukları, öğrencilerin sosyo-kültürel faaliyetlere katılımlarının düşük olduğu ve öğrencilerin okudukları bölümde verilen eğitimden memnun olduğu tespit edilmiştir. Bu anlamda Erkan vd. (2002), okul öncesi öğretmenliği bölümünde yaptıkları çalışma ile bölümde verilen eğitimden memnuniyet açısından benzer özellikler taşıdığı fakat Çevik ve Yiğit (2009)’in araştırmasına göre ise bunun bir farklılık olduğu söylenebilir.
Arık (2009), “Gazi Üniversitesi eğitim fakültesi kimya eğitimi anabilim dalı öğrenci profili” adıyla yüksek lisans tezi hazırlamıştır. Araştırma sonucunda ailelerin gelir düzeyinin ve öğrencilerin umutsuzluk düzeylerinin düşük olduğunu saptamıştır.
İssi (2008),“Gazi Üniversitesi gazi eğitim fakültesi güzel sanatlar eğitimi bölümü müzik öğretmenliği ana bilim dalı öğrenci profili” başlıklı yüksek lisans tezinde 1. 2. 3. 4. Sınıf öğrencilerinden ulaşılabilen 155 kişinin profilleri belirlenmiştir. Elde edilen veriler sonucunda kız öğrencilerin daha fazla olduğu, babaların çoğunun fakülte ve yüksekokul mezunu olduğu, ekonomik gelirlerini orta ve iyi düzeyde olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca, öğrencilerin üst sınıflara geçtikçe bir işte çalışma oranın arttığı ve sinema, tiyatro, konser gibi etkinlikleri sık sık gittikleri belirlenmiştir Bu çalışma ile Arık (2009), çalışması ailelerin gelir düzeyini düşük olması yönüyle farklılık göstermektedir.
Şenses (2005), “ODTÜ iktisat bölümü öğrenci profili- yeniden ”araştırmasında, iktisat bölümü 3. sınıf öğrencilerinin sosyo-ekonomik kökenleri, üniversite yaşamlarını yansıtan profil araştırması yapmıştır. Şenses, 1999 yılında yaptığı benzer çalışmadan elde ettiği verilerle, yeni verileri karşılaştırmış ve öğrenci profilinde değişimleri saptamıştır. Sonuçlar, öğrencilerin lisede uzmanlaşma alanları, üniversite eğitiminden beklentileri, mezuniyet sonrası çalışmak istediği kesimler gibi konularda değişiklik olduğunu ortaya koymuştur.
