YÖK Baflkanlar› ve YÖK Uygulamalar›na Yap›lan
Elefltirilere Genel Bir Bak›fl
Council of Higher Education (CoHE) presidents and a general evaluation of criticisms on the CoHE implementations
Sevilay Aydemir, Mehmet Ça¤atay Özdemir Gazi Üniversitesi, E¤itim Fakültesi, E¤itim Bilimleri Bölümü, Ankara
D
D
ünyada 1960’l› y›llarda ö¤renci hareketlerinin art-mas›yla birlikte bu durum Türkiye’de de etkisini göstermifltir. Yaflanan sa¤-sol kamplaflmalar› ve ö¤-rencilerin üniversiteleri iflgal etmesi ülkenin bu gidiflat›ndan memnun olmayan ordunun ülkede anarflinin, kardefl kavgas›-n›n, sosyal ve ekonomik huzursuzluklar›n artt›¤› gerekçesiyle 1971’de 12 Mart Muht›ras›n› vermesine zemin oluflturmufltur (Arslan, 2004). Ö¤renci olaylar›, yüksekö¤retim sistemininye-niden gözden geçirilmesini ve üniversite özerkli¤iyle ilgili dü-zenlemelerin yap›lmas› gerekti¤i yönündeki fikirleri etkilemifl, hükümet ve çeflitli kesimlerin istemi üzerine yeni bir yasan›n yap›lmas› çal›flmalar› bafllat›lm›flt›r (Baskan, 1985, s. 24). Bu do¤rultuda 7 Temmuz 1973’te yürürlü¤e giren 1750 say›l› Üniversiteler Kanunu’nun 4. maddesi ile yüksekö¤retime yön vermek, üniversitelerin planlama, koordinasyon ve denetimini sa¤lamak amac›yla Yüksekö¤retim Kurulu (YÖK) kurulmufltur
Yüksekö¤retim sisteminin hiyerarflik bir yap›ya sahip olmas› ve 2547 say›l› Yüksekö¤retim Kanunu’nun genifl yetkiler tan›mas› nedeniyle Yüksekö¤re-tim Kurulu (YÖK) Baflkan›’n›n yüksekö¤reYüksekö¤re-tim sistemi üzerinde önemli bir rolü vard›r. Dolay›s›yla YÖK baflkanlar› yüksekö¤retim sistemini önemli ölçüde etkilemifl ve yüksekö¤retim politikalar›na yön vermifltir. YÖK’ün al-d›¤› kararlara ve uygulamalara yap›lan elefltiriler, bazen bir kurum olarak YÖK’ü bazen de bu kurulun baflkan›n› hedef alm›flt›r. Kurul 1980 askeri müdahalesi sonras›nda kurulmufl ve 1981’de ‹hsan Do¤ramac› bu Kurul’un ilk baflkan› olarak atanm›flt›r. Do¤ramac›’dan sonra günümüze kadar alt› YÖK Baflkan› göreve getirilmifltir. Üniversite ve yüksekö¤retime iliflkin so-runlar, tart›flmalar ve elefltiriler her bir kurul baflkan› döneminde farkl› bir flekilde ele al›nm›flt›r. Bu çal›flmada; YÖK baflkanlar›n›n en çok tart›fl›lan ka-rar ve uygulamalar› ele al›narak, yap›lan elefltirilerin özetlenmesi amaçlan-m›flt›r. Bu amaç do¤rultusunda yüksekö¤retimin sorunlar› ve YÖK’ün uy-gulamalar›yla ilgili çal›flmalar, raporlar ve gazete arflivleri incelenmifl; yük-sekö¤retimle ilgili tart›flmalar ve elefltiriler tarihsel ba¤lam içinde ele al›na-rak özetlenmeye çal›fl›lm›flt›r.
Anahtar sözcükler:YÖK baflkanlar›, yüksekö¤retim, Yüksekö¤retim Ku-rulu.
Council of Higher Education (CoHE) presidents have an important effect on the higher education system because higher education system is a hierar-chical structure and in the Higher Education Law (No.2547) authorized the CoHE president broadly. Consequently, the CoHE presidents have affect-ed the higher affect-education system in a broad sense and gave direction to the higher education politics. Criticisms on the decisions and the implementa-tions of the CoHE have targeted the president of the council or the council as an organization. The Council was established after the military interven-tion in 1980 and ‹hsan Do¤ramac› was appointed as the first president of this Council in 1981. Up to now six presidents of CoHE took office after Do¤ramac›. The problems, discussions and criticisms about university and higher education are handled differently in each period. This study aims to summarize the criticisms of the most debated decisions and implementa-tions of the CoHE presidents. In accordance with this purpose, the prob-lems of higher education and the studies on the implementations of CoHE, reports, newspaper archives have been examined. Discussions and criticisms on higher education system have been summed up in a historical context. Keywords:Higher education, Higher Education Council, presidents of Higher Education Council.
‹letiflim / Correspondence:
Sevilay Aydemir
Gazi Üniversitesi, E¤itim Fakültesi, E¤itim Bilimleri Bölümü, Ankara e-mail: sevilayaydemir84@gmail.com
Yüksekö¤retim Dergisi 2016;6(3):117–127. © 2016 Deomed
Gelifl tarihi / Received: Temmuz / July 16, 2016; Kabul tarihi / Accepted: Ekim / October 31, 2016 Bu çevrimiçi makalenin at›f künyesi / Please cite this online article as: Aydemir, S., Özdemir, M. Ç. (2016). YÖK baflkanlar› ve YÖK uygulamalar›na yap›lan elefltirilere genel bir bak›fl. Yüksekö¤retim
Dergisi, 6(3), 117–127. doi:10.2399/yod.16.013
Özet Abstract
(Do¤ramac›, 2000). Bu düzenlemeler hükümetlerin üniversite-lere müdahalesini kolaylaflt›rd›¤› ve özerkli¤in s›n›rland›r›lma-s›na neden oldu¤u gerekçesiyle tepki görmüfl, Anayasa Mahke-mesi’nde kanunun baz› maddeleri iptal edilerek, yeni kurulan bu yap› ifllevsiz hale getirilmifltir (Arslan, 2004).
Ö¤renci olaylar›n›n yeniden artmas› ve meydana gelen te-rör olaylar› nedeniyle 12 Eylül 1980’de Milli Güvenlik Konse-yi yönetime el koyarak tüm yüksekö¤retim kurumlar›n› tek bir merkezden yönetme esas›na dayal› yeni bir Yüksekö¤retim Ka-nunu haz›rlanm›flt›r (Arslan, 2004). ‘YÖK KaKa-nunu’ olarak da bilinen 2547 say›l› Yüksekö¤retim Kanunu 6 Kas›m 1981 tari-hinde Resmi Gazetede yay›mlanm›flt›r. Ayn› tarihte YÖK’ün kurulmas›yla ‹hsan Do¤ramac› bu kurulun ilk baflkan› olarak atanm›fl ve 1992 y›l›na kadar Yüksekö¤retim Kurulu Baflkanl›¤› görevini yürütmüfltür. Do¤ramac›’dan sonra s›rayla Mehmet Sa¤lam, Kemal Gürüz, Erdo¤an Teziç, Yusuf Ziya Özcan, Gökhan Çetinsaya ve Yekta Saraç YÖK Baflkan› olarak atan-m›flt›r. Bir literatür derlemesi olan bu çal›flmada veriler dokü-man analizi yöntemiyle toplanarak, en çok gündeme gelen uy-gulamalar her YÖK baflkan›n›n kendi döneminde ele al›nm›fl ve bu uygulamalara yap›lan elefltiriler özetlenmeye çal›fl›lm›flt›r.
‹hsan Do¤ramac› Dönemi (1981–1992)
Cumhurbaflkan› Kenan Evren taraf›ndan atanan ‹hsan Do¤ramac›, Türkiye’deki yüksekö¤retim sistemini düzenleye-cek yeni bir yasan›n haz›rl›klar›na dan›flmanl›k yapmak üzere 1980’de Türkiye’den davet alm›flt›r. Do¤ramac› 1981 y›l›nda yüksekö¤retim ile ilgili kanunun haz›rlanmas› görevini kabul ederek Kemal Karhan’la birlikte kanunu haz›rlamaya bafllam›fl ve haz›rlanan taslak; rektör adaylar›n›n üniversite d›fl›ndan ol-mas› ve ö¤rencilerin yönetimde söz sahibi olol-mas› önerileri d›-fl›nda büyük ölçüde kabul görmüfltür (Do¤ramac›, 2000). Ka-nunun merkeziyetçi bir yap›y› temel almas› ve YÖK’ün çok ge-nifl yetkilerle donat›lmas› tart›flmalar›n daha çok üniversite özerkli¤i ve idari özerklik konusunda yo¤unlaflmas›na zemin oluflturmufltur (Gür ve Çelik, 2011).
‹stanbul Üniversitesi eski rektörü Prof. Dr. Haluk Alp; Yük-sekö¤retim Kanunu’nun dünyada efli benzeri olmayan flafl›rt›c› hükümlerle dolu oldu¤unu, merkeziyetçili¤in hâkim oldu¤unu ve bu kanunla idari özerkli¤in kald›r›ld›¤›n›; ‹stanbul Üniversi-tesi Ö¤retim Üyesi Prof. Dr. Yüksel Ülken de bu kanunla üni-versitelerin siyasal iktidar›n müdahalesine aç›ld›¤›n› ifade etmifl-tir. Üniversiteleraras› Kurul eski üyesi Prof. Dr. Kemal O¤uz-man da; bu kanunla bilimsel özerkli¤in güvencesi olan idari özerkli¤in kald›r›ld›¤›, ancak özerkli¤in denetim d›fl› kalmak ol-mad›¤› ve kanunun üniversitelerde disiplin sa¤lamas› aç›s›ndan olumlu oldu¤u yönünde görüfl bildirmifltir (‘Yüksek Ö¤retim Kanunu (YÖK)’, 1981).
Yüksekö¤retim Kanunu’na yönelik di¤er görüfl ve tepkiler de incelendi¤inde (Arslan, 2004, s. 505–517) genel olarak
kanu-nun idari özerklik, bilimsel özgürlük ve üniversite özerkli¤i ko-nular›nda s›n›rlay›c› olmas› nedeniyle elefltirildi¤i görülmekte-dir. Her ne kadar kanunla idari özerkli¤in sona erdi¤i yönünde görüfller ifade edilmifl olsa da; Do¤ramac› (2007), idari özerklik kavram›n›n ça¤dafl üniversite yönetimlerinde yer almad›¤›n› ve üniversitelerin kendi seçtikleri organlar eliyle yönetilmemesi-nin ya da üniversite d›fl›ndan olan kiflilerin üniversite yöneti-minde yer almas›n›n özerkli¤e ayk›r› oldu¤u gibi düflüncelerin evrensel geçerlili¤i olmad›¤›n› savunmufltur (s. 13).
Yüksekö¤retim Kanunu’yla 1981 y›l›nda profesör olarak ata-nacaklara zorunlu hizmet flart› olarak Anadolu’da bir üniversite-ye rotasyona gitme zorunlulu¤u getirilmifltir (Ergüder, 2015). Bu durum ö¤retim üyelerince elefltirilerek, Do¤ramac›’n›n isti-fas› istenmifl; ayr›ca YÖK’ün uygulamalar› da keyfi ve tutars›z olarak de¤erlendirilmifltir (‘Edirne’ye gitmezlerse rotasyona git-mifl say›lmazlar’, 1982). 1987’de rotasyon uygulamas›nda ›srar›n yararl› görülmedi¤ine iliflkin görüfllerin ortaya ç›kmas›; doçent-lerin say›ca artmas›, sözde rotasyonlar, gidendoçent-lerin yerinin doldu-rulamamas› gibi nedenler yasa de¤iflikli¤ine gidilmesine zemin oluflturmufltur (Güçlü, 1987). Demir (2008); bu uygulaman›n sa¤l›kl› ifllemedi¤ini, Okçabol (2007) da rotasyon uygulamas›yla köklü üniversitelerin içinin boflalt›ld›¤›n› belirtmifltir.
Gerek yap›lan elefltiriler, gerekse rotasyondan istenilen so-nuçlara ulafl›lamamas› ile bu uygulamadan bir süre sonra 2547 say›l› Yüksekö¤retim Kanunun profesör olmak için taflraya git-meyi zorunlu k›lan hükmü Aral›k 1987’de Kanun Hükmünde Kararname ile yürürlükten kald›r›lm›fl, taflraya gitmeyi kabul etmeyen doçentlere bulunduklar› yerlerde profesör olmalar›n›n yolu aç›lm›flt›r. Bundan sonraki süreçte ‘kolay profesörlük’ ya-sas› olarak da adland›r›lan 3455 say›l› yasan›n 1988’de yürürlü-¤e girmesiyle mevzuatta birtak›m düzenlemeler yap›lm›fl ve profesörlü¤e yükseltme için kadro engeli ortadan kald›r›larak pek çok doçent profesörlü¤e yükseltilmifltir (Kaya, 1989).
Do¤ramac› döneminde elefltiri alan bir baflka olay da 1983 y›l›nda 1402 say›l› S›k›yönetim Kanunu ile gerçeklefltirilen tas-fiyelerdir. 1402 Say›l› S›k›yönetim Kanunu’nda belirtilen hü-kümler uyar›nca binlerce iflçi, ö¤retmen ve kamu görevlilerin yan› s›ra ö¤retim üyeleri de görevlerinden uzaklaflt›r›lm›fl ve ta-rihe 1402’likler olarak geçmifllerdir (Ar›kan, 2011). 1988’de Türk E¤itim Derne¤i’nin düzenledi¤i toplant›da konuflan ‹hsan Do¤ramac›; 1402 Say›l› Kanun’un YÖK’ün de¤il o zamanki yö-netimin tasavvuru oldu¤unu belirtmifltir (TED, 1988). Ancak Do¤ramac› ö¤retim üyelerinin hiçbirinin YÖK’ün talimat›yla at›lmad›¤›n› ifade etmifl olsa da; Aybay (1990, s. 230–231), 1402 Say›l› Kanun’un uygulanmas›nda ‹hsan Do¤ramac›’n›n kendi imzas› ile rektörlüklere gönderdi¤i yaz›larla ö¤retim üyelerinin ifllerine son verilmesine neden oldu¤unu belirterek, bu olay› üniversite kavram› ve ö¤retim üyeli¤i mesle¤inin sayg›nl›¤›na indirilmifl bir darbe olarak de¤erlendirmifltir. Yüksekö¤retim kurumlar›nda yeterli say›da ö¤retim üyesinin olmamas›, 1402
say›l› kanunla yap›lan tasfiyeler sonucunda mevcut durumu da-ha da s›k›nt›l› bir da-hale getirmifltir (Tekeli, 2009). Ercan (1999); ö¤retim üyelerinin üniversitelerden uzaklaflt›r›lmas› sonucunda ilifli¤i kesilen ö¤retim üyelerinin yerini doldurmak için ö¤retim elemanlar›n›n ders yükümlülü¤ünün art›r›lmas›n›n ve terfi için akademik unvan da¤›t›m›n›n h›zland›r›lmas›n›n e¤itimin niteli-¤inin düflmesine neden oldu¤unu belirtmifltir. 26 Ekim 1994 ta-hinde 1402 Say›l› S›k›yönetim Kanunu’nda yap›lan de¤iflikli¤in TBMM’den geçmesiyle bu süreç sonlanm›flt›r (Tekeli, 2009).
‘Türban’ yasa¤› da 1986 y›l›nda gündeme gelmifl; Do¤ra-mac› saçlar›n› göstermemek aDo¤ra-mac›yla k›z ö¤rencilerin bafl›n› örtmesinin özgür hakk› oldu¤unu ve buna kar›fl›lmamas› gerek-ti¤ini, ancak farkl› amaç ve ideoloji sembolü olarak kullan›lma-s›na da izin verilmeyece¤ini belirtmifltir (Akyol, 1987, s. 13). ‘Türban’ konusunun yo¤un tart›fl›ld›¤› dönemlerde Adana’da yap›lan Üniversiteleraras› Kurul toplant›s›na kat›lan Cumhur-baflkan› Evren de ‘türban›n’ Atatürk ilke ve ink›lâplar›yla ba¤-daflmad›¤›n› belirterek ‘türban›n’ yasaklanmas› konusunda ka-rar alm›flt›r. Kurulun ald›¤› kaka-rara Baflbakan Turgut Özal karfl› ç›km›fl ö¤rencilerin k›yafetlerine kar›fl›lmas›n›n do¤ru olmad›-¤›n› savunmufltur (‘Türban Serüveni’, 1989). Gür ve Çelik’in de (2011) ifade etti¤i gibi; bu konunun akademik özgürlük ve üniversite özerkli¤i ba¤lam›nda ele al›nmad›¤› görülmüfltür.
Dönemin DYP-SHP koalisyon hükümeti YÖK’ü kald›r-man›n yollar›n› ararken, ‹hsan Do¤ramac›, Cumhurbaflkan› Özal taraf›ndan yeniden YÖK Baflkanl›¤› görevine getirilmifl-tir. Bu durum üniversitelerden uzaklaflt›r›lan 1402’likler tara-f›ndan büyük tepki görürken, baz› ö¤retim üyelerinin de duru-mu boykot etmesine neden olduru-mufltur (Arslan, 2004).
Do¤ramac›’n›n tasarlad›¤› bir di¤er uygulama da 1992 y›l›n-da rektör ay›l›n-daylar›n›n YÖK’ün oluflturdu¤u ‘rektör arama ko-misyonunca’ belirlenmesi ve üç aday›n YÖK Genel Kurulu ta-raf›ndan belirlenerek Cumhurbaflkan›’na sunulmas› olmufltur. Bu uygulama üniversite özerkli¤inin k›s›tland›¤› gerekçesiyle olumsuz tepkiyle karfl›lanm›flt›r. Bo¤aziçi Üniversitesi, ‹TÜ, ODTÜ ve Hacettepe Üniversitesi bu duruma tepki olarak rek-tör aday› belirleme seçimlerini yapm›fllard›r. Tunca Toskay’›n giriflimleriyle rektörlük seçimleriyle ilgili yasa tasla¤›na bir madde eklenmifl ve günümüzdeki rektör seçme ve atama siste-mine geçilmifltir (Ergüder, 2015). Gürüz (2008), rektörlerin be-lirlenmesi ifllemine seçim kademesinin eklenmesini Yüksekö¤-retim Kanunu’nda önemli bir geriye gidifl olarak de¤erlendir-mifltir. Rektör atamas›yla ilgili kanunun de¤iflmesi üzerine Do¤ramac›; üniversitelerde yaflanacak huzursuzluklardan endi-flelendi¤ini ve 10 Temmuz 1992’de Yüksekö¤retim Kurulu Baflkanl›¤› ve üyeli¤i görevinden istifa etti¤ini belirtmifltir (Do¤ramac›, 2000). Do¤ramac›’n›n istifas› üzerine yerine, o dö-nemde Ondokuz May›s Üniversitesi Rektörü olan Mehmet Sa¤lam atanm›flt›r.
Mehmet Sa¤lam Dönemi (1992–1995)
Mehmet Sa¤lam dönemi YÖK’le ilgili tart›flmalar›n önceki döneme göre biraz daha azald›¤› bir dönemdir. Bu dönemde Milli E¤itim Bakan› Köksal Toptan’›n haz›rlad›¤›, anayasa de-¤iflikli¤i yapmadan ve cumhurbaflkan›n›n yüksekö¤retim üze-rindeki etkisini azaltan, yüksekö¤retim sisteminde birtak›m de-¤ifliklikleri öngören kanun tasar›s› gündemdedir (Arslan, 2004, s. 553) ve tasar› fiubat 1993’te Bakanlar Kurulu’na gelebilmifl-tir. Bu tasar›ya göre YÖK’ün ve rektörün yetkileri s›n›rland›r›-l›rken, YÖK simge bir kurulufl haline getiriliyordu. Ayr›ca üni-versitelerin kendilerini ilgilendiren konularda karar almalar›na serbestlik getiriliyor, doçent ve profesörlü¤e atamalarda ise ini-siyatif üniversitelere b›rak›l›yordu (Güçlü, 1993). Di¤er yandan YÖK baflkan›n›n cumhurbaflkan› yerine Üniversiteleraras› Ku-rul (ÜAK) taraf›ndan seçilmesi, kararlar›n hiyerarflik bir düzen sonucu kat› tepeden inme de¤il, tabandan yukar›ya do¤ru de-mokratik bir kat›l›mla oluflturulmas› öngörülüyordu (Okçabol, 2007, s. 135–136). Bu nedenle Okçabol (2007) bu tasar›n›n en belirgin özelli¤inin daha özerk, demokratik ve kat›l›mc› üniver-site yaratmaya yönelik oldu¤unu belirtmifltir. Ancak çeflitli ne-denlerle tasar› uygulanmadan rafa kald›r›lm›flt›r.
YÖK Baflkan› Sa¤lam kendi dönemini de¤erlendirmifl, Do¤ramac›’n›n istifas›ndan sonra göreve geldi¤inden o güne kadar geçen süreçte önemli de¤ifliklikler kaydederek YÖK’ün tarz›n› de¤ifltirdi¤ini aç›klam›flt›r. Sa¤lam; aç›k ö¤retim ve ikili ö¤retimle ö¤renci say›s›n› 125 binden 173 bine ç›kard›klar›n› ve bunun yan› s›ra kaliteli ö¤retim üyesi yetifltirmek için 1500’ü aflk›n ö¤retim üyesi ve araflt›rma görevlisini yurtd›fl›na gönder-diklerini belirtmifltir (Cabbar, 1993, s. 12). Milli E¤itim Baka-n› Toptan’›n üniversite önündeki y›¤›lmalara, yüksekö¤retime gittikçe artan talebe karfl› bir çözüm olarak önerdi¤i ‘Paral› Ge-ce Ö¤retimi’ projesi YÖK Baflkan› Sa¤lam ve Devlet Bakan› Türkan Akyol taraf›ndan desteklenmifltir. Baz› üniversite yöne-ticileri de gece e¤itimine olumlu bakarken baz›lar› ise e¤itimin niteli¤iyle ve gerekli altyap›yla ilgili kayg›lar›n› dile getirmifltir (Güçlü, 1992). 27 Kas›m 1992’de ‘Yüksekö¤retim Kurumlar›n-da ‹kili Ö¤retim Yap›lmas› Hakk›nKurumlar›n-daki 3843 Say›l› Yasa’ ile renim giderleri büyük oranda devlet taraf›ndan karfl›lanan ö¤-rencilerin yan› s›ra yüksekö¤renim maliyetlerinin tamam›na yak›n›n› kendileri ödeyen ö¤rencilerin de kabulüne bafllanm›fl-t›r (Gürüz, 2008). Tekeli (2009) ikinci ö¤retim uygulamas›n›n fiziki yat›r›mlar›n etkin kullan›lmas›nda yarar sa¤lad›¤›n› ancak ö¤retim üyelerinin afl›r› ders yükü nedeniyle kendilerini yenile-melerini ve araflt›rma yapmalar›n› zorlaflt›rarak insan sermaye-sinin yanl›fl kullan›lmas›na neden oldu¤unu belirtmifltir.
Yüksekö¤retim sisteminin h›zla büyümesi ve yeni üniversi-telerin yayg›nlaflmas› sonucu ö¤retim üyesi ihtiyac›n›n karfl›lan-mas› sorunu ortaya ç›km›fl, 1983’te düzenlenen rotasyon uygu-lamas› ve yurt içinde yetifltirilen ö¤retim üyesi say›s› yetersiz
kalm›flt›r. 1987 y›l›na kadar Milli E¤itim Bakanl›¤›’nca yürütü-len ö¤retim eleman› yetifltirme amac›yla yurtd›fl›na ö¤renci gönderme ifllemini üniversiteler taraf›ndan da yürütülmesine olanak sa¤lanm›flt›r. 1992’de yeni kurulan 23 üniversitenin ö¤-retim üyesi ihtiyac›n› karfl›lamak için yurtd›fl›na ö¤renci gönde-rilmesi planlanm›flt›r (YÖK, 1997). Tekeli’ye (2009) göre ras-yonel bir planlama ve sa¤l›kl› bir seçim yap›lmamas› nedeniyle yurtd›fl›na gönderilenlerin baflar› oran› düflük kalm›flt›r. Sa¤-lam’›n; 1995 y›l› genel seçimlerinde milletvekilli¤ine adayl›¤›n› koymas› üzerine yerine Karadeniz Teknik Üniversitesi eski rektörü Kemal Gürüz YÖK baflkanl›¤›na atanm›flt›r.
Kemal Gürüz Dönemi (1995–2003)
Kemal Gürüz YÖK baflkanl›¤› görevine atand›¤›nda ilk ola-rak üniversitelerin özellikle mali ve idari özerkli¤i aç›s›ndan ye-ni düzenlemeler getiren YÖK tasar›s›n› haz›rlam›flt›r (Arslan, 2004). Gürüz’ün haz›rlad›¤› yasa tasla¤› rektörler ve ö¤retim üyeleri taraf›ndan tepkiyle karfl›lanm›fl, dönemin Milli E¤itim Bakan› Turhan Tayan da tasla¤›n kendilerinin d›fl›nda haz›r-land›¤›n› ve bir de¤er arz etmedi¤ini ifade etmifltir. Ayr›ca Ta-yan, de¤ifliklik söz konusu oldu¤unda parlamentonun üzerine düfleni yapaca¤›n› bunun YÖK’ün görevi olmad›¤›n› belirterek tasar›ya tepkisini dile getirmifltir (Güçlü, 1996). Gürüz’ün tasa-r›s›n› sert bir flekilde elefltiren Okçabol (2007), taslakta YÖK’ün yetkileri art›r›l›rken yüksekö¤retimin piyasalaflt›r›lmas›n› ko-laylaflt›ran hükümlere yer verildi¤ini belirtmifltir. Arslan (2004) da yeni tasar›yla 1981’e göre üniversitelere özerklik konusunda bir yenilik getirilmedi¤ini, üniversitelerin en dinamik unsuru olarak de¤erlendirdi¤i fakültelere özerklik ve tüzel kiflilik veril-mesinin düflünülmedi¤ini belirtmifltir. Tasar› hükümetin ilgi-sizli¤i nedeniyle kanunlaflmam›fl, Refah-Yol hükümetinin ku-rulmas›yla gündemden düflmüfltür. Refah-Yol hükümeti de bir tasar› haz›rlam›fl, ancak Gürüz bu tasar›n›n antidemokratik ol-du¤u yönünde karfl› bir kamuoyu oluflturmaya çal›flm›flt›r. YÖK’ün kurulmas›ndan itibaren ilk kez bir tasar› kanunlaflmak üzereyken, Refah-Yol hükümetinin sona ermesi üzerine ger-çekleflememifltir (Arslan, 2004).
28 fiubat sonras›nda yüksekö¤retimle ilgili kararlar laiklik ve irticayla mücadele ekseninde uygulamaya koyulmufltur. Bu sü-reçte üniversitelerde 1980’den sonra yap›lan tasfiyelerden daha sistemli ve daha programl› bir akademisyen tasfiyesi gerçeklefl-tirilmifltir. Pek çok araflt›rma görevlisi, yard›mc› doçent ve dok-tora ö¤rencisi üniversitelerinden at›l›rken, yurtd›fl›na lisansüstü e¤itim için gidenler geri ça¤›r›lm›fl ve akademik hayatlar› sona erdirilmifltir (E¤itim-Bir-Sen, 2014). Tekeli’ye (2009) göre; 1992 y›l›nda yeni üniversitelerin kuruluflunda yerel siyasetçiler etkin bir rol oynam›fl ve rektör atamalar›nda da etkili olarak üniversitelerde kadrolaflma yoluyla belli ideolojik gruplar›n egemenli¤i sa¤lanm›flt›r. 28 fiubat müdahalesiyle bir yandan
üniversitelerde bu tür oluflumlar›n tasfiyesi de yer alm›fl, bunun temel amac› ise irticay› temizlemek olmufltur. Ayr›ca Gürüz ba-z› rektörlerin uzaklaflt›r›lmas›nda aktif rol oynam›flt›r (s. 179).
YÖK yurtd›fl›ndaki üniversitelerin denkliklerine iliflkin ka-rar›nda yeni düzenlemelere giderek daha önce ilahiyat alan›nda denklik belgesi verilenlerin durumlar›n›n yeniden incelenmesi-ne ve inceleme sonucunda ayk›r›l›k ya da hata tespit edilenlerin belgelerinin iptal edilmesine karar vermifltir. Yurtd›fl› Yükse-kö¤retim Denklik Yönetmeli¤i konusunda Yürütme Kuru-lu’nun yapt›¤› de¤ifliklikle sadece ilahiyat program› ve bu prog-ramlar›n bulundu¤u üniversiteler de¤il, ‘Atatürk ilke ve ink›-lâplar›na ayk›r›’ ders veren yurtd›fl›ndaki tüm üniversitelerin de bu kapsama al›nd›¤› belirtilmifltir (‘Yurtd›fl›na denklik k›skac›’, 1997). Bu dönemde baz› üniversitelerin denkli¤i kald›r›l›rken, en çok gündeme gelen üniversite El Ezher Üniversitesi olmufl-tur. YÖK, ders programlar›nda Atatürkçülük karfl›t› de¤erlen-dirmelerin bulundu¤u, e¤itim düzeylerinin düflük oldu¤u, ö¤-rencilerin objektif esaslara dayal› olarak de¤erlendirilmedi¤i gerekçesiyle aralar›nda El Ezher Üniversitesi’nin de bulundu-¤u birçok üniversitenin denkli¤inin tan›nmamas›n› kararlaflt›r-m›flt›r (‘El Ezher’e taviz yok’, 2000, s. 23).
28 fiubat’la birlikte Milli Güvenlik Kurulu’nun k›yafet ka-nunu ile ilgili karar› üzerine, ‘baflörtüsü’ yasa¤› yeniden uygula-maya konulmufltur. YÖK Genel Kurulu’nda da k›yafet yönet-meli¤inin kararl› bir flekilde uygulanmas› için rektörlerin uyar›l-mas›na karar verilmifltir. ‹stanbul Üniversitesi’nde ‘baflörtüsü’ ile ilgili kat› uygulamalar ve rektör Kemal Alemdaro¤lu’nun tu-tumu, baz› ö¤retim üyelerinin istifas›na neden olmufltur (Teke-li, 2009). 1998 y›l›nda üniversite girifl s›navlar›na baflvuruda ‘türbans›z’ foto¤raf zorunlulu¤u uygulanarak, ö¤rencilerin ka-y›tta da ‘türbans›z’ foto¤raf vermeleri istenmifl; ö¤renciler ikna odalar›na al›narak ‘baflörtülerini’ ç›karmaya zorlanm›fllard›r (Ak›n, 2011). ‹fl›ker (2011); bu yasa¤›n uzun vadede ‘baflörtülü’ kad›nlar aç›s›ndan ciddi psikolojik ve sosyal tahriplere neden ol-du¤unu belirtmifltir. Ergüder (2015); üniversitenin amac›n›n e¤itim ve bilim oldu¤unu belirterek uygulamay› yanl›fl bir poli-tika olarak de¤erlendirmifltir. Di¤er yandan ‘türban’ sorununun cinsiyet eflitsizli¤ine de neden oldu¤unu, ayn› ideolojideki erkek ö¤rencilere böyle bir yapt›r›m uygulanmad›¤›n› ifade etmifltir. Kemal Gürüz döneminin bir di¤er tart›flma konusu 1998’de meslek lisesi mezunlar›na üniversiteye giriflte uygulanan farkl› katsay› düzenlemesi olmufltur. Bu düzenleme meslek lisesi me-zunlar›n›n kendi alan› d›fl›nda tercih etti¤i bir yüksekö¤retim program›na giriflini zorlaflt›rmaktad›r. Güçlü (2001), farkl› kat-say› uygulamas›n› elefltirerek meslek liselerine yap›lan haks›zl›-¤› dile getirmifl; Gür ve Çelik (2011) de katsay› karar›n›n ö¤ren-me özgürlü¤ünü ve esnekli¤ini s›n›rland›rd›¤›n› belirtmifltir.
Gürüz hakk›nda bütün partilerin önergesiyle TBMM’de bir araflt›rma komisyonunun kuruldu¤u esnada,
Cumhurbaflka-n› Süleyman Demirel’in Kemal Gürüz’ü yeniden YÖK baflkan-l›¤›na atamas› büyük bir tepkiyle karfl›lanm›flt›r (‘Demirel’e YÖK öfkesi’, 1999). TBMM Araflt›rma Komisyonu; Gürüz ve di¤er üyeler hakk›nda baz› konularda soruflturma aç›lmas›n› öngörmüfltür. Ancak Genel Kurul toplant›s›nda suçlamalar›n objektif delil ve kan›tlara dayanmad›¤› ve bunlarla ilgili sorufl-turma aç›lmas›na gerek olmad›¤›na karar verilmifltir (‘YÖK Genel Kurul’u Gürüz’ü aklad›’, 2000).
Ahmet Necdet Sezer’in Cumhurbaflkan› olmas›ndan sonra Gürüz’ün etkisi azalmaya bafllam›flt›r (Tekeli, 2009). Rektör atama sürecinde Gürüz’ün en çok oy alan rektör aday› yerine bir oy alan aday› Cumhurbaflkan›’na sunulan listeye koymas› (Okçabol, 2007); 22 üniversitenin rektörünün belirlenmesi amac›yla YÖK taraf›ndan haz›rlanan listenin Cumhurbaflkan› Sezer taraf›ndan YÖK’e geri gönderilmesi Gürüz ve Sezer ara-s›nda gerginli¤e neden olmufltur. Ayr›ca Cumhurbaflkan› Se-zer’in bu davran›fl›n›n çeflitli çevrelerden destek görmesi, YÖK’e karfl› olumsuz tutumun asl›nda Gürüz’ün yeniden atan-mas›na karfl› oldu¤unu da düflündürmektedir (‘YÖK’te Sezer depremi’, 2000).
Genel seçimler sonucunda Kas›m 2002’de iktidar›n de¤ifl-mesi sonucu yeni bir dönem bafllam›fl (Gür ve Çelik, 2011); 3 Ocak 2003 tarihli 58. Hükümet taraf›ndan haz›rlanan Acil Ey-lem Plan› yay›nlanm›flt›r. Bu planda iflbirli¤i yap›lacak kurum-lar belirtilmifl ve yap›lacak ifllemlerde kanun de¤iflikli¤i de ön-görülmüfltür (TC Kalk›nma Bakanl›¤›, 2003). Ancak Gürüz; Acil Eylem Plan› ad› alt›nda iktidar›n üniversitelere müdahale-sinin kabul edilemez oldu¤unu, bir araya geldi¤i rektörlerle ik-tidar›n görüfl ve niyetlerinin neler olabilece¤inin tart›fl›ld›¤›n› belirtmifltir (‘Gürüz: üniversiteye müdahale ettirmeyiz’, 2003). Erkan Mumcu’nun Milli E¤itim Bakanl›¤› görevinden ayr›lma-s› üzerine taslak ile ilgili tart›flmalar da gündemden düflmüfltür. Milli E¤itim Bakan› Hüseyin Çelik’in haz›rlad›¤› YÖK tas-la¤› da; Gürüz, üniversiteler ve muhalefet taraf›ndan tepkiyle karfl›lanm›flt›r. Bu tasla¤a göre; YÖK üyelerinin en fazla bir dö-nem görev yapmas›, rektör adaylar›n›n kadrolu ö¤retim görev-lileri taraf›ndan kadrolu profesörler aras›ndan dört y›ll›¤›na se-çilmesi, kadrolu eleman say›s› elliden az olan üniversitelerin rektörünün baflbakanca atanmas›, YÖK’teki Genelkurmay tem-silcisinin profesör olmas› ve katsay› engelinin kald›r›lmas› ön-görülüyordu. Taslak, rektör ve dekanlar›n bu taslakla tasfiyesi öngörüldü¤ü gerekçesiyle sert bir flekilde elefltirilmifltir (‘Taslak s›zd›, kel göründü’, 2003). Katsay› konusu YÖK baflkan› Gürüz ve Milli E¤itim Bakan› Çelik aras›nda gerginli¤e neden olmufl; Gürüz meslek lisesi mezunlar›na yönelik tart›flmalar›n arkas›n-da imam hatip liselerinin önünü açman›n yatt›¤›n› ifade eder-ken, Çelik bu görüfle karfl› ç›km›flt›r (‘Gürüz’le Çelik yine at›fl-t›’, 2003). Di¤er yandan Gürüz’ün bir grup rektörle birlikte Ka-ra Kuvvetleri Komutan› OrgeneKa-ral Aytaç Yalman’› ziyaret
et-mesi (‘Rektörlerden Yalman’a ziyaret’, 2003) gerginli¤i daha da art›rm›flt›r. Hükümetle ve Cumhurbaflkan› ile iliflkileri iyi olma-yan Gürüz’ün görev süresinin dolmas› üzerine yerine, Cumhur-baflkan› Ahmet Necdet Sezer taraf›ndan Erdo¤an Teziç atan-m›fl, YÖK tasla¤› ile ilgili çal›flmalara Teziç döneminde devam edilmifltir (Tekeli, 2009).
Erdo¤an Teziç Dönemi (2003–2007)
Erdo¤an Teziç’in göreve geldi¤i esnada Milli E¤itim Bakan› Hüseyin Çelik’in haz›rlad›¤› yasa tasla¤› gündemdedir. Gürüz döneminde tepki alan bu taslak YÖK’e ve rektörlere gönderil-mifl, ancak onlar da tasla¤a tepki göstermifltir. Alt›ntafl (2003), ÜAK’n›n A¤ustos 2003’te tasla¤› de¤erlendirirken rektörlerin kendi üniversite kamuoyunun görüfl ve düflüncelerine baflvurma-mas›n› ve tasla¤›n kabul edilemez oldu¤una iliflkin karar› da üni-versitelerin ortak görüflü gibi savunmalar›n› elefltirmifltir (s. 68). ÜAK oluflturaca¤› bir komisyonla yeni bir taslak haz›rlama girifliminde oldu¤unu bildirmifl ve hükümetten farkl› bir taslak haz›rlayarak Aral›k 2003’te YÖK Baflkan› Teziç’e sunmufltur. Teziç ÜAK’n›n haz›rlad›¤› taslak üzerinde de¤ifliklikler yapm›fl-t›r. Ancak bu taslak 2547 say›l› kanunun temel yap›s›n› koru-makta ve eski kanuna ba¤l› kalkoru-maktad›r. Tasla¤a göre anayasa de¤iflikli¤i olmad›¤› için YÖK’ün üye say›s› ve yap›s› da aynen kalacak, ÜAK’n›n bir önceki taslakta geniflletilen yetkileri hu-kuki dayanak olmad›¤› gerekçesiyle yeniden YÖK’e devredile-cekti (Güver, 2004). Teziç’in haz›rlad›¤› taslak da YÖK’ün yet-kilerini koruyucu nitelikteydi (Okçabol, 2007). ÜAK Baflkan› Ayhan Alk›fl, tasla¤› elefltirerek tasla¤›n beklentileri karfl›lamad›-¤›n› ve kendi görüfllerini tam olarak yans›tmad›karfl›lamad›-¤›n› söylemifltir. Rektörlerin ve YÖK’ün yetkilerini daha da art›ran taslak kimse-yi memnun etmemifl, ö¤renciler ve ö¤retim üyeleri kendileriy-le yap›lan toplant›larda görüfl ve önerikendileriy-lerinin dikkate al›nmama-s›n› elefltirmifltir (‘YÖK tasla¤› ortada kald›’, 2004).
YÖK’ün haz›rlad›¤› tasla¤›n da genel kabul görmemesi üze-rine sonraki süreçte YÖK ve MEB temsilcilerinden oluflan ko-misyon taslak çal›flmalar›n› birlikte devam ettirmifl, ancak taslak maddelerinin tart›fl›lmaya aç›lmas› üzerine Teziç’in toplant›y› terk etmesi gerginli¤e neden olmufltur. Bunun üzerine MEB Dan›flma Kurulu ile yeni tasla¤› gelifltirme çal›flmalar›n› sürdü-rerek haz›rlad›¤› tasla¤› meclise göndermifltir (Gür ve Çelik, 2011). MEB’in haz›rlad›¤› bu tasla¤›n Meclis Genel Kurulu’n-da kabul edilmesi üzerine rektörler ve ö¤retim üyeleri tepki göstermek için An›tkabir’e yürümüfltür (‘Rektörler An›tkabir’e yürüdü’, 2004). Meclisten geçen yasa tasla¤› Cumhurbaflkan› Sezer taraf›ndan; YÖK’te Genelkurmay temsilcisi, katsay› he-saplamas›, ö¤retim üyelerinin unvanlar›n› d›flar›da da kullana-bilmesi ve YÖK’ün tasfiyesi ile ilgili dört maddesinin bir kez daha görüflülmesi için TBMM Baflkanl›¤›’na geri gönderilmifl-tir (‘Sezer YÖK Yasas›’n› veto etti’, 2008). Hükümet 2002’den
itibaren 2547 say›l› yasay› de¤ifltirme giriflimlerinde bulunmufl-sa da yapaca¤› de¤ifliklikler Cumhuriyet’in laiklik felsefesine ve yap›s›na inanm›fl kesimlerce flüpheyle ve ciddi bir muhalefetle karfl›lanm›flt›r. ‘Türban’ ve laiklik tart›flmalar›n›n ön plana ç›ka-r›lmas›; hem sistemin sorunlar›n›n rasyonel bir flekilde ele al›n-mas›n› hem de bu sorunlara sa¤l›kl› çözümler gelifltirilmesi için uygun ortam›n oluflmas›n› engellemifltir (Ergüder, fiahin, Ter-zio¤lu ve Vardar, 2006).
Al›nan kararlar ve uygulamalar zaman zaman YÖK ile MEB aras›nda birtak›m gerginliklere de neden olmufltur. Bunlardan biri; MEB’in 2006’da Pedagojik Formasyon Kursu aç›lmas›na iliflkin genelge yay›nlamas›yla ortaya ç›km›flt›r. YÖK; ö¤ret-menlik mesle¤inin kazand›r›lmas›na yönelik e¤itim ve düzenle-melerin yüksekö¤retim kurumlar› ve YÖK’ün yetkisinde oldu-¤unu vurgulayan bir dilekçeyi Dan›fltay’a sunmufl, MEB’in ya-y›nlad›¤› genelgenin ve ilgili ifllemin iptali ve yürütülmesinin durdurulmas› için dava açm›flt›r (‘YÖK, MEB’i yine dava etti’, 2006). Di¤er yandan YÖK yurtd›fl›na gönderilecek yüksek li-sans ve doktora ö¤rencilerinin seçiminin kendi yetki alan›nda oldu¤unu savunarak, Milli E¤itim Bakanl›¤› taraf›ndan haz›rla-nan, ö¤rencilerin seçimiyle ilgili k›lavuzun iptali ve yürütmesi-nin durdurulmas› için de Dan›fltay’a dava dilekçesi sunmufltur (‘YÖK’ten MEB ifllemi için dava’, 2006). Avrupa Konseyi Yük-sekö¤retim Araflt›rma Komitesi’nin yapaca¤› uluslar aras› top-lant›ya oy kullanmak üzere iki uzman›n kat›l›m› istenmesi üze-rine MEB’in bir temsilci seçmesi de bir baflka gerginli¤e yol aç-m›flt›r (‘MEB-YÖK kavgas› yurtd›fl›na tafl›nd›’, 2006). Di¤er yandan hükümet on befl ilde yeni üniversitelerin aç›lmas› konu-sunda YÖK’ün görüflünü istemifl, ancak YÖK ilk aflamada sade-ce dördünün aç›lmas›n› uygun görmüfltür. YÖK’ün bu görüflü-ne ra¤men 15 yeni devlet üniversitesi kurulmufl, bu üniversite-lere kurucu rektör atanmas› konusunda YÖK ve hükümet ara-s›nda anlaflmazl›k yaflanm›flt›r. Kurucu rektörlerin üçlü kararna-meyle atanmas›na tepki gösteren YÖK konuyu Dan›fltay’a gö-türmüfl, Dan›fltay’›n karar› YÖK’ün lehine olmufltur (Tekeli, 2009, s. 210–211). Gür ve Çelik (2011, s. 29), Erdo¤an Teziç’in hükümete karfl› mücadelede ordu yerine ‹dari mahkeme ve Da-n›fltay gibi hukuk organlar›na baflvurdu¤unu, bu nedenle Gü-rüz’den farkl› bir strateji izledi¤ini ifade etmifltir. Tekeli (2009); YÖK’ün Baflbakanl›k, MEB, Sa¤l›k Bakanl›¤› aleyhine açt›¤› davalar›n 15’inin YÖK’ün lehine sonuçland›¤›n› belirterek bu durumu YÖK’ün siyasal etkilere kapal› bir otonomi sa¤lad›¤›-n›n göstergesi olarak de¤erlendirmifltir.
Teziç’in baflkanl›¤›nda Yüksekö¤retim Kurulu’nca ‘Türki-ye’nin Yüksekö¤retim Stratejisi’ adl› rapor haz›rlanm›flt›r. Ra-porda; ‘… yüksekö¤retim alan›nda karfl›lafl›lan sorunlar› ve
gergin-likleri gidermek, ‘yüksekö¤retim reformu’ üzerindeki s›¤ tart›flma-lardan uzaklaflmak, yaflanan sorunlar› nesnel bir zemine oturtmak amac›yla böyle bir çal›flman›n yap›lmas›n›n uygun görüldü¤ü’
belir-tilmifltir (YÖK, 2007, s. 5). Ankara Üniversitesi Akademisyen Giriflimi (2007); raporun Türk yüksekö¤retim sisteminin ve üniversitelerin as›l sorunlar›n› tespit etmekten uzak, üniversite sisteminin durumuna iliflkin yüzeysel, nicel veri analizinden öteye gitmeyen tespitlerle dolu oldu¤u görüflündedir. ‹stanbul Üniversiteleri Ö¤retim Üyeleri Derne¤i ise raporda üniversite-nin anlam› ve ifllevleri konusunda yararl› tespitlerin oldu¤unu ifade etmifl, ancak raporun tarihsellikten kopuk bir flekilde mev-cut sorunlar›n kökenine inmeden öneriler ortaya koyarak ka-muoyunu bunlar› tart›flmaya ça¤›rmas›n› uygun bulmam›flt›r (Günalp ve Saban, 2006 ). Gür ve Çelik (2011) de raporun; YÖK’ün eski tavr›n› sürdüremeyece¤inin, bu tavr› sürdürenler-ce bir itiraf› niteli¤inde oldu¤unu belirtmifltir (s. 30). Erdo¤an Teziç’in görev süresinin dolmas› üzerine Cumhurbaflkan› Ab-dullah Gül YÖK Baflkanl›¤› görevine ODTÜ ö¤retim üyesi Yusuf Ziya Özcan’› atam›flt›r.
Yusuf Ziya Özcan Dönemi (2007-2011)
Yusuf Ziya Özcan’›n YÖK baflkanl›¤› sürecinde al›nan ka-rarlar ve uygulamalar›n 28 fiubat’›n izlerini azaltmaya yönelik oldu¤u görülmektedir. Bu do¤rultuda ‘baflörtüsünün’ yükse-kö¤retimde serbest b›rak›lmas›na iliflkin anayasa de¤iflikli¤i ile ilgili düzenlemeler olmufltur. Özcan, ‘baflörtüsünün’ yüksekö¤-retimde serbest olmas›n› öngören Anayasa’n›n 10. ve 42. mad-delerindeki düzenlemelerin yeterli oldu¤unu, uygulama yap›la-bilmesi için ayr›ca bir kanuni düzenlemeye ihtiyaç duyulmad›-¤›n› belirterek üniversitelere yaz› göndermifltir (Bektafl, 2008). Bu aç›klamadan sonra baz› üniversitelerde ‘baflörtüsü’ yasa¤› uygulanmazken baz› üniversitelerde ‘baflörtülü’ ö¤renciler der-se al›nmam›flt›r. ‘Türban’ yasa¤›n› uygulayan üniversite rektör-leri ise 17. madde de¤iflinceye kadar yasa¤› sürdürecekrektör-lerini be-lirtmifltir (‘YÖK’te türban çatla¤›’, 2008). Di¤er yandan baz› YÖK üyeleri de Özcan’›n üniversitelere ‘türbanla’ girilebilir aç›klamalar›na tepki göstermifl, bu aç›klaman›n hukuki aç›dan yok hükmünde oldu¤unu belirterek, rektörlere konusu suç tefl-kil eden emri yerine getirmeme haklar›n›n oldu¤unu bildirmifl-tir. Ayr›ca YÖK üyeleri yasal bir düzenlemenin de gerekli oldu-¤unu ifade etmifltir (‘Türban kavgas› YÖK’ü parçalad›’, 2008).
Üniversite ö¤retim üyeleri dernekleri Özcan’›n 23 fiubat 2008 Tarihli ve 26796 Say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanarak yürürlü¤e giren Türkiye Cumhuriyeti Anayasas›’n›n Baz› Mad-delerinde Yap›lan De¤ifliklik ile ‹lgili Aç›klamas›n›n yürütül-mesinin durdurulmas› ve yok hükmünde say›larak söz konusu genelgenin iptal edilmesi talebi için Dan›fltay’a baflvuruda bu-lunmufltur (‘Türban genelgesi için Dan›fltay’a gidiyorlar’, 2008). Bunun üzerine Dan›fltay, 11 Mart 2008’de oybirli¤iyle Özcan’›n yaz›s›n›n durdurulmas›na karar vermifl, rektörlere gönderilen bildirimi yetki unsuru bak›m›ndan kanuna uygun bulmam›flt›r. Dan›fltay, YÖK Baflkan›’n›n tek bafl›na ifllem tesis
etmek suretiyle düzenleme yapma yetkisinin bulunmad›¤›n› belirtmifltir (‘Türban genelgesi Dan›fltay’a tak›ld›’, 2008). ‹s-tanbul Üniversitesi’nde okuyan bir ö¤rencinin; e¤itim hakk› engellendi¤i gerekçesiyle Baflbakanl›k ‹nsan Haklar› Baflkanl›-¤›’na baflvurusu üzerine YÖK, derse giren ö¤rencinin ç›kar›la-mayaca¤›n› ve gerekirse tutanak tutulup dekanl›¤a bildirilece¤i-ne iliflkin bir yaz›y› ‹stanbul Üniversitesi’bildirilece¤i-ne göndermifltir. Bu olay ‘türban’ konusunun uygulamada çözüldü¤üne iliflkin ha-berleri de gündeme getirmifltir (‘Üniversitelerde türban yasa¤› kalkt› m›?’, 2010). Bundan sonraki süreçte baz› üniversiteler ya-sa¤a devam etmifl, baz›lar› tutanak tutmufl; ancak ço¤unda ‘tür-ban’ tamamen serbest b›rak›lm›flt›r (Tan›fl, 2011).
Özcan döneminde en çok tart›fl›lan bir baflka konu da üni-versiteye giriflte uygulanan farkl› katsay› uygulamas› olmufltur. Özcan baflkanl›¤›nda toplanan Yüksekö¤retim Kurulu 2010 y›-l›ndan itibaren uygulamaya konulacak olan iki aflamal› üniver-siteye girifl sisteminde farkl› katsay› uygulamas›n› 21 Temmuz 2009’da alm›fl oldu¤u bir kararla kald›rm›flt›r. Ayr›ca ö¤retmen lisesi veya meslek lisesinden mezun olan adaylar›n kendi alan-lar›na yönelik tercih yapmalar› halinde a¤›rl›kl› ortaö¤retim puanlar›n›n 0,06 ile çarp›m› sonucunda bulunan de¤erin de ek-lenmesi öngörülmüfltür (‘YÖK katsay›y› kald›rd›’, 2009). YÖK üyesi Fikret fienses katsay› fark›n›n kald›r›lmas›n› elefltirmifl, karar›n anti-demokratik oldu¤unu ve bu karar al›n›rken farkl› katsay› uygulamas›n›n gerekçelerinin gündeme getirilmedi¤ini ifade etmifltir. (‘YÖK, AKP’nin oyunca¤› olmufltur’, 2009). Es-ki YÖK üyesi Bülent Serim de katsay› fark›n›n kald›r›lmas›n›n; mesleki e¤itimin zarar›na oldu¤unu, k›t ekonomik olanaklarla yat›r›m yap›larak oluflturulan meslek liselerinde beceri kazanan ö¤rencilerin farkl› alanda yüksekö¤retime devam etmesine izin verilmesinin rasyonel olmad›¤›n› ve emek-yarar dengesine ay-k›r› oldu¤unu belirtmifltir. Di¤er yandan katsay› fark›n› eleflti-renlerin meslek lisesini kullan›p asl›nda konuya imam hatipler yönünden yaklaflt›¤›n› ve bunu aç›kça söyleyemediklerini sa-vunmufltur (‘Meslek lisesi, imam hatipler ve katsay›’, 2009).
‹stanbul Barosu Baflkanl›¤› taraf›ndan YÖK’ün yüksekö¤re-time giriflte katsay› puan› uygulamas›n›n kald›r›lmas›na iliflkin karar›n iptali ve yürütmenin durdurulmas› istemiyle Dan›fltay’a dava aç›lm›fl, Dan›fltay oy birli¤iyle YÖK’ün karar›n›n yürüt-mesini durdurmufltur (‘Dan›fltay’dan YÖK karar›na durdurma’, 2009). YÖK, Dan›fltay’›n bu karar›na itiraz etmiflse de itiraz ge-rekçeleri yerinde görülmemifl ve reddedilmifltir (‘YÖK’ün itira-z›na ret’, 2009). YÖK Genel Kurulu katsay› oranlar›n› alan içi tercihlerde 0.15, alan d›fl› tercihlerde ise 0.13 olarak yeniden düzenlemifl; ancak bu karar da geçerli bir sebebe dayanmad›¤› gerekçesiyle Dan›fltay taraf›ndan yürütülmesi durdurulmufltur. Bunun üzerine Yüksekö¤retim Genel Kurulu 17 Mart 2010 ta-rihinde katsay› oranlar›n› alan içi tercihlerde 0.15, alan d›fl› ter-cihlerde 0.12 olarak belirlenmesine karar vermifltir. Dan›fltay,
bu karar›n iptali ve yürütülmesinin durdurulmas› talebini red-detmifl, dava konusu olan yeni düzenlemenin Milli E¤itim Te-mel Yasas›’n›n alanlara yönlendirmeye iliflkin amac›na ve bu konudaki kararlar›na ayk›r› olmad›¤› sonucuna ulaflt›¤›n› bildir-mifltir (Özdemir, 2010). Yeniden toplanan YÖK Genel Kuru-lu; 1 Aral›k 2011’de katsay› uygulamas›n› her aday için 0.12 ola-rak belirlemifl ve katsay› fark›n›n da fiilen kald›r›lm›fl oldu¤u kaydedilmifltir (‘YÖK ‘katsay›’y› kald›rd›’, 2011).
Seggie ve Gökbel (2014) Türkiye’de akademik özgürlü¤ün durumunu analiz etti¤i çal›flmada; 28 fiubat sonras›nda uygula-nan ‘baflörtüsü’ yasa¤› ve katsay› uygulamas›n›, ö¤renme özgür-lü¤ünü k›s›tlayan sorunlar olarak de¤erlendirmifl, ‘baflörtüsü’ yasa¤›n›n ve farkl› katsay› uygulamas›n›n kalkmas›yla ö¤renci-lerin ö¤renme özgürlü¤üne kavufltu¤unu belirtmifltir. Do¤an ve Yuret (2015) katsay› konusunu iktisadi verimlilik aç›s›ndan ele alm›fl, imam hatip ve meslek liselerinin yüksekö¤retimde genel programlara yerleflmesinin sanayiye ara eleman yetifltir-mek amac›yla mesleki e¤itime yap›lan yat›r›m›n bofla gitmesine neden olaca¤›n› belirtmifltir. Yusuf Ziya Özcan’›n görev süresi-nin sona ermesinden sonra yerine dönemin Cumhurbaflkan› Abdullah Gül taraf›ndan ‹stanbul fiehir Üniversitesi eski rektö-rü Gökhan Çetinsaya atanm›flt›r.
Gökhan Çetinsaya Dönemi (2011-2014)
12 Eylül 1980 darbesi sonras›nda haz›rlanan 2547 say›l› Yüksekö¤retim Yasas› hakk›nda de¤ifliklik yapma giriflimi he-men her YÖK Baflkan› döneminde gündeme gelmifl, bu dö-nemde de Çetinsaya baflkanl›¤›nda YÖK; Yüksekö¤retim Ka-nunu’nun de¤ifltirilmesi çal›flmalar›na h›z vererek yeni bir yük-sekö¤retim yasa tasar›s› haz›rlam›flt›r. Kas›m 2012’de Yükse-kö¤retim Yasa Tasla¤› Önerisi’nin haz›rlanmas› sürecinde fark-l› toplant› ve çafark-l›fltaylarla ilgili paydafllardan görüfl afark-l›nmas›, ça-l›flmalar›n kat›l›mc› bir yaklafl›mla sürdürülmesi sürecin fleffaf olmas› ve kamuoyuna aç›k yürütülmesi olumlu bir geliflme ola-rak de¤erlendirilmifltir. YÖK, elefltiriler ve öneriler do¤rultu-sunda tasla¤a son fleklini vermifl ve Ocak 2013’te taslak MEB’e gönderilmifltir (Erdo¤an, 2013).Yeni tasar›da; akademik ve bilimsel özgürlük, kurumsal özerklik, çeflitlilik, fleffafl›k, hesap verilebilirlik, kat›l›mc›l›k, re-kabet ve kalite ilkeleri yüksekö¤retimin temel ilkeleri olarak or-taya konulmufl, YÖK yerine Türkiye Yüksekö¤retim Kurulu (TYK) ismi kullan›lm›flt›r. Yeni tasar›n›n her ne kadar kat›l›mc› bir ortamda görüfl al›narak haz›rlanmas› yararl› bulunmuflsa da, benimsenen temel ilke ve hedeflerin gerçeklefltirilmesinde ye-tersiz kalaca¤› öngörülmüfl ve üniversite özerkli¤ini k›s›tlayan maddelere yer verildi¤i gerekçesiyle elefltirilmifltir. Ayr›ca tas-lakta YÖK’ün yerini almas› öngörülen TYK’n›n mevcut yap›-dan daha güçlü ve denetleyici bir yap›ya kavuflmas›, daha mer-keziyetçi ve bask›n konuma gelmesi üniversitelerin
özerklikleri-ni korumas› aç›s›ndan ayk›r› bulunmufltur. Di¤er yandan taslak-ta belirtilen ilke ve hedeflerin gerçekleflebilmesi için önce taslak- tasla-¤a yans›yan yaklafl›m ve ruhun de¤iflmesinin gerekti¤i, sisteme yön verenlerin anlay›fl› de¤iflmedikçe yasalar de¤iflse bile bekle-nen sonuçlar›n elde edilemeyece¤i yönünde görüfller ortaya at›lm›flt›r (Baskan ve Sincer, 2014; Çelik, 2013; ODTÜ Senato-su, 2013). Erdo¤an (2013) da yasa tasla¤› önerisinin afl›r› ayr›n-t›yla uzun tutulmas›n› elefltirerek, TYK’n›n görev ve yetkileri-nin artmas›yla ilgili tasar› hakk›nda görüfl bildiren hemen bütün kurumlar›n bunu bilimselli¤e, özerkli¤e ve evrensel standartla-ra ayk›r› bulmas›n›n bir tesadüf olmad›¤›n› belirtmifltir. Ancak yeni tasla¤›n darbe sonras› ideolojik ve vesayetçi bir zihniyetle haz›rlanan 1981 yasas›ndan ayr›lmas›n› ve ideolojik zeminin terk edilmesini olumlu bir geliflme olarak de¤erlendirmifltir. Çal›flmalar› yaklafl›k iki y›l süren ‘Yüksekö¤retim Yasa Tasla¤› Önerisi’ MEB’e sunulmufl, Milli E¤itim Bakan› Nabi Avc› da tasla¤› elefltirileri karfl› önerileriyle Baflbakanl›¤a iletti¤ini bil-dirmifltir (‘Yeni taslak YÖK’ün haz›rlad›¤›na benzemeyecek’, 2013). Ancak taslakla ilgili henüz somut bir geliflme olmam›flt›r.
Yüksekö¤retim Genel Kurulu; ö¤retmen e¤itiminde de bir giriflimde bulunarak 2012’de e¤itim fakültelerinin baz› bölüm-lerinin ikinci ö¤retimbölüm-lerinin kapat›lmas›n›n yan› s›ra yeni peda-gojik formasyon sertifika programlar›n›n aç›lmamas›na ve daha önce aç›lmas›na izin verilen programlar›n da mevcut ö¤rencile-rin ifllemleri bittikten sonra kapat›lmas›na karar vermifltir. Türk E¤itim-Sen Genel Baflkan› ‹smail Koncuk; 350 bin e¤itim fa-kültesi mezununun atama bekledi¤ini hat›rlatarak, karar›n do¤-ru oldu¤unu savunurken, fen edebiyat fakülteleri dekanlar› ka-rar› olumsuz karfl›lam›flt›r (‘Pedagojik formasyon program› kal-d›r›ld›’ 2012). Di¤er yandan kararda yer alan ‘mevcut ö¤renci-ler’ ifadesinin farkl› yorumlara yol açmas› nedeniyle YÖK Ma-y›s 2012’de gerçeklefltirdi¤i toplant›da konuyla ilgili yüksekö¤-retim kurumlar›nda ö¤renim görmekte olan ö¤rencilerle bu kurumdan mezun olan ö¤rencilerin aç›lacak pedagojik formas-yon kurslar›na baflvurma haklar›n›n devam etti¤ini aç›klam›flt›r (YÖK, 2012). Bu aç›klamaya göre 2012–2013 e¤itim-ö¤retim y›l›ndan itibaren fen edebiyat fakültelerine baflvuran ö¤rencile-rin pedagojik formasyon programlar›na kat›lamayaca¤› anlafl›l-maktad›r. Pedagojik formasyonun kald›r›lmas›ndan yaklafl›k bir y›l sonra alan fakültelerinden mezun olanlar için YÖK Genel Kurulu pedagojik formasyon sertifika program›n›n devam et-mesine karar vermifltir (‘YÖK’ten formasyon müjdesi’, 2013). YÖK’ün ilahiyat fakültelerinden felsefe derslerini kald›r-mas› ve fakültelerin isminin ‘‹slami ‹limler Fakültesi’ olarak de-¤ifltirmesi karar› üzerine YÖK Genel Kurulu’nda görüfl ayr›l›k-lar› ortaya ç›km›flt›r. YÖK üyesi Prof. Dr. Durmufl Günay; ila-hiyat fakültelerinin sadece ‹slam inanç ve ibadet ö¤retimi veya saf dini ilimlerin e¤itimi ile kendisini s›n›rland›ramayaca¤›n›, evrenin niçin yarat›ld›¤› ve varoluflumuzun anlam› gibi temel varl›k sorular›n›n cevaplar›n› ‘din’ ve ‘felsefe’nin verdi¤ini,
hik-metsiz felsefenin olmayaca¤›n› savunmufltur. Ayr›ca Günay; böyle tepeden inmeci bir yaklafl›mla ilahiyat fakültelerinin müf-redat›na müdahale edilmesinin üniversite özerkli¤ine ayk›r› ol-du¤unu belirtmifltir (Güleryüzlü, 2013). Prof. Dr. H. Ömer Özden; ‹lahiyat Fakülteleri’nde Felsefe Tarihi dersinin kald›r›l-mas›n›n buralarda sadece Kuran-› Kerim ve ilintili derslerin okutulmaya bafllayaca¤›n›, bu derslerin ilerde ezber yap›lmas›-na neden olaca¤›n›, bunun sonucunda da ‹lahiyat Fakültesi ol-maktan ç›k›p Kuran kurslar›n›n biraz yüksek düzeyde olan› ha-line gelece¤ini belirtmifltir (‘‹lahiyat’tan felsefe dersinin kald›-r›lmas›na tepki’, 2013). YÖK Genel Kurulu 15 A¤ustos 2013 tarihinde yapt›¤› toplant›da ‹lahiyat fakültelerinin isimlerine ve müfredat›na iliflkin Genel Kurul kararlar›n›n yürürlükten kald›-r›lmas›na karar verdi¤ini bildirmifltir (YÖK, 2013).
YÖK Baflkan› Çetinsaya; YÖK’ün kuruluflu dolay›s›yla 6 Kas›m 2013’te ‘Akademik Özgürlük Bildirisi’ yay›mlam›flt›r. Bildiride 2007’den beri YÖK’ün geçmiflteki antidemokratik uygulamalar›n›n elefltirildi¤ine de¤inilerek; fikirlerin özgürce savunulmas›, araflt›rma özgürlü¤ü, ö¤renme özgürlü¤ü, ifade özgürlü¤üne ve farkl› görüfllere sayg› gibi konulara vurgu yap›l-m›flt›r (Çetinsaya, 2013). Di¤er yandan bu bildiri daha demok-ratik üniversiteler ad›na at›lan önemli bir ad›m olarak de¤erlen-dirilmifltir (Gür, Çelik, Coflkun ve Görmez, 2014). Seggie ve Gökbel (2014) de, bildirinin evrensel akademik özgürlük ilke-leri ve uygulamalar›n› dikkate al›narak haz›rland›¤›n› belirtmifl-tir. Bildiri’nin yay›mlanmas›ndan bir gün sonra ise YÖK’ün di-siplin yönetmeli¤ini de¤ifltirmesi ve yeni yönetmelikte didi-siplin soruflturmalar› s›ras›nda ö¤rencinin okuldan uzaklaflt›r›lmas›-n›n önünü açan düzenlemelerin yer almas› çeliflkili bir durum olarak de¤erlendirilmifltir (Zeyrek, 2013).
Çetinsaya dönemindeki bir di¤er çal›flma da kendisi taraf›n-dan kaleme al›nan ‘Büyüme, Kalite, Uluslararas›laflma: Türki-ye Yüksekö¤retimi ‹çin Bir Yol Haritas›’ isimli rapordur. Çe-tinsaya bu çal›flmas›nda günümüz flartlar›n›n YÖK’ün kuruldu-¤u dönemin flartlar›ndan farkl›laflt›¤›n›, ifllevini yitirmifl durum-daki yasal çerçeve ve bürokratik mekanizmalarla küreselleflen dünyan›n ihtiyaçlar›n›n karfl›lanamayaca¤›n› belirtmifltir. Bu nedenle yüksekö¤retim sisteminin yeniden yap›land›r›lmas› için üç temel stratejik hedef üzerine odaklan›lmas› gerekti¤ini vurgulam›flt›r. Bunlar: nicel büyümeden nitelikli büyümeye ge-çifl, akademik insan kayna¤›n›n gelifltirilmesi ve yüksekö¤retim-de uluslararas›laflmad›r (Çetinsaya, 2014). Bu çal›flma Türki-ye’deki yüksekö¤retim sisteminin mevcut durumunu, f›rsatlar›, engelleri analiz eden önemli bir çal›flma olman›n yan› s›ra ka-muoyunda da önemli bir karfl›l›k bulmufl, özellikle de nitelikli ö¤retim üyesine duyulan ihtiyaç bas›nda s›kça dile getirilmifltir (Çelik, Coflkun ve Görmez, 2014, s. 273). Gökhan Çetinsa-ya’n›n Baflbakanl›k Baflmüflavirli¤ine getirilmesi üzerine Cum-hurbaflkan› Recep Tayyip Erdo¤an taraf›ndan YÖK Baflkanl›-¤›’na Yekta Saraç atanm›flt›r.
Sonuç
YÖK, kuruluflundan bu yana pek çok konuda elefltirilmifl, hemen her YÖK baflkan› döneminde tarihsel arka plana ba¤l› olarak tart›flmalar yön de¤ifltirmifltir. ‹hsan Do¤ramac› dönemi 12 Eylül askeri müdahalenin etkilerinin yafland›¤› bir dönem-dir. YÖK’ün kuruluflu ve 2547 Say›l› Yüksekö¤retim Kanu-nu’nun da böyle bir ortamda haz›rlanmas›, yüksekö¤retimle il-gili sorunlar›n daha çok; üniversite özerkli¤i, idari özerklik, bi-limsel özgürlük, akademik özgürlük kavramlar› çerçevesinde ele al›nmas›nda etkili olmufltur. Di¤er yandan 1402 say›l› ka-nunla gerçeklefltirilen tasfiyeler YÖK ile ilgili olumsuz alg›lar›n oluflmas›na da zemin haz›rlam›flt›r. Mehmet Sa¤lam’›n YÖK baflkanl›¤› dönemi ise koalisyon hükümetlerin oldu¤u bir dö-nemdir. Bu dönemde yüksekö¤retim sisteminde birtak›m de¤i-fliklikleri öngören reform giriflimi olmuflsa da somut ad›mlar at›lamam›fl ve YÖK’le ilgili tart›flmalar azalm›flt›r. Kemal Gü-rüz’ün döneminde, özellikle 28 fiubat sonras› dönemde, YÖK’ün öngördü¤ü veya gerçeklefltirdi¤i hemen her uygulama elefltirilmifltir. Bu dönemde farkl› katsay› uygulamas›, üniversi-telerde baflörtüsü yasa¤›, baz› akademisyenlerin tasfiye edilme-si, yurtd›fl›na gönderilen lisansüstü ö¤rencilerin geri ça¤›r›lma-s› gibi konular daha çok laiklik ve irticayla mücadele kapsam›n-da tart›fl›lm›fl, bu durum kapsam›n-da üniversitelerin sorunlar›n›n bilim-sel ve rasyonel olarak ele al›nmas›n› engellemifltir. Gürüz’ün dönemindeki uygulamalar; bir yandan antidemokratik buluna-rak sert bir flekilde elefltirilirken bir yandan da 1992 sonras›nda üniversitelerde kadrolaflmayla oluflan ideolojik gruplar›n temiz-lenmesi olarak görülmüfltür. Erdo¤an Teziç döneminde hükü-metin reform giriflimleri laikli¤e inanm›fl kesimlerce flüpheyle ve tepkiyle karfl›lanm›fl; köklü reformlar gerçeklefltirilememifl, YÖK ve hükümet aras›nda da gerginlikler yaflanm›flt›r. Yusuf Ziya Özcan döneminin uygulamalar›n›n, 28 fiubat sürecinin iz-lerini azaltmaya yönelik oldu¤u görülmektedir. Baflörtüsünün üniversitelerde serbest b›rak›lmas› ve farkl› katsay› uygulamas›-n›n kald›r›lmas› bir yandan laiklik ekseninde tepkiler görürken bir yandan da ö¤renme özgürlü¤ü önündeki engellerin kalkma-s› olarak de¤erlendirilmifltir. Gökhan Çetinsaya döneminde YÖK taraf›ndan haz›rlanan yüksekö¤retim yasa tasla¤›nda YÖK’ün görev ve yetkilerinin artt›r›lmas›n›n öngörülmesi, ila-hiyat fakültelerinin müfredat›na müdahale edilmesi de üniver-site özerkli¤i tart›flmalar›n› tekrar bafllatm›flt›r. Ancak bu taslak ve Çetinsaya’n›n akademik özgürlük bildirgesinin YÖK’le ilgi-li olumsuz alg›y› biraz azaltmaya bafllad›¤› görülmüfltür.
Son olarak denilebilir ki üniversiteler sosyal ve toplumsal de¤iflimleri etkilemekte ve bu de¤iflimlerden etkilenebilmekte-dir. O nedenle yüksekö¤retim sistemine yön verenlerin sisteme iliflkin sorunlar› gündelik siyasal çekiflmelerden uzak tutarak, bilimsel ve rasyonel bir flekilde ele almas› ve bu do¤rultuda çö-züm üretmesi önemlidir.
Kaynaklar
Ak›n, fi. (2011). 28 fiubat süreci ve bat› medyas›ndaki alg›lanmas›. Yay›mlan-mam›fl yüksek lisans tezi, Karamano¤lu Mehmetbey Üniversitesi, Karaman.
Akyol, M. (1987, May›s 22). Do¤ramac›’dan türban de¤erlendirmesi: ‘baflörtüsüne yasak yok’. Milliyet. 29 Nisan 2016 tarihinde <http://gazetearsivi.milliyet.com.tr> adresinden eriflildi.
Alt›ntafl, M. (2003). AKP Hükümeti ve YÖK/ rektörler savafl›m›: ‹lginç bir kat›l›mc›l›k öyküsü. E¤itim Bilim Toplum, 1(4), 66–73.
Ankara Üniversitesi Akademisyen Giriflimi (2007). Türkiye’nin yük-sekö¤retim stratejisi (taslak) raporuna iliflkin bir de¤erlendirme.
E¤itim Bilim ve Toplum Dergisi, 5(19), 144–165.
Ar›kan, ‹. (2011). Türk Anayasa hukukunda yüksekö¤retim. Yay›mlanmam›fl yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
Arslan, A. (2004). K›s›r döngü: Türkiye’de üniversite ve siyaset (1869–2004). ‹stanbul: Truva Yay›nlar›.
Aybay, R. (1990). 1402’likler olay› ve üniversite, T. Saylan ve Z. Üskül (Ed.) Yüksekö¤retimde sorunlar ve çözümler (s. 227–232). ‹stanbul: Cem Yay›nevi.
Baskan, G. A. (1985). 12 Eylül 1980 öncesi dönemde yüksekö¤retimde
sorun-lar, bu tarihten sonra al›nan önlemler, ilk sonuçlar. Yay›mlanmam›fl
yük-sek lisans tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
Baskan, G. A. ve Sincer, S. (2014). Yeni YÖK yasa tasar›s› çal›flmalar› ba¤lam›nda Türkiye’deki yüksekö¤retim sisteminin de¤erlendirilme-si. Yüksekö¤retim ve Bilim Dergisi, 4(2), 67–72.
Bektafl, D. (2008, fiubat 24). YÖK: yeni bir düzenlemeye ihtiyaç yok.
‹HA. 3 Haziran 2016 tarihinde
<http://www.iha.com.tr/haber-yok-yeni-bir-duzenlemeye-ihtiyac-yok-13771/> adresinden eriflildi. Cabbar, Y. (1993, Kas›m 5). YÖK’ün tarz›n› de¤ifltirdim. Milliyet. 8
May›s 2016 tarihinde <http://gazetearsivi.milliyet.com.tr> adresin-den eriflildi.
Çelik, S. (2013). Samsun Akademik Elemanlar Derne¤i’nin yeni yük-sekö¤retim yasa tasla¤› hakk›ndaki görüflü. E¤itim Toplum Bilim
Dergisi, 11(42), 240–243.
Çelik, Z., Coflkun, ‹. ve Görmez, M. (2014). 2014’te e¤itim, N. Mifl, Y. Ensaro¤lu, U. Ulutafl, S. Ünay, Z. Çelik ve ‹. Ça¤lar (Ed.) 2014’te
Türkiye (s. 255–286). Ankara: SETA Yay›nlar›.
Çetinsaya, G. (2013). Akademik özgürlük bildirisi. 12 Haziran 2016 tari-hinde <http://yok.gov.tr/web/- ogrenci/akademik-ozgurluk-bildirisi> adresinden eriflildi.
Çetinsaya, G. (2014). Büyüme, kalite, uluslararas›laflma: Türkiye
yüksekö¤retimi için bir yol haritas›. 24 Ekim 2016 tarihinde <https://
yolharitasi.yok.gov.tr/docs/YolHaritasi.pdf> adresinden eriflildi. Dan›fltay’dan YÖK karar›na durdurma. (2009, Kas›m 25). Cumhuriyet. 8
Haziran 2016 tarihinde <http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/ diger/101610/Danistay_dan_YOK_kararina_durdurma. html> adresin-den eriflildi.
Demir, R. (2008). Üniversitenin bugünü ve yar›n›. Ankara: Palme Yay›nevi. Demirel’e YÖK öfkesi. (1999, Aral›k 8). Milliyet. 22 May›s 2016 tarihinde
<http://gazetearsivi.milli- yet.com.tr> adresinden eriflildi.
Do¤an, M. K. ve Yuret, T. (2015). Üniversitelere yerleflmede farkl› kat-say› uygulamas›n›n etkileri. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 70(1), 195–220.
Do¤ramac›, ‹. (2000). Günümüzde rektör seçimi ve atama krizi: Türkiye’de
ve dünyada yüksekö¤retim yönetimine bir bak›fl. Ankara: Meteksan.
Do¤ramac›, ‹. (2007). Türkiye’de ve dünyada yüksekö¤retimin yönetimi. Ankara: Meteksan.
Edirne’ye gitmezlerse rotasyona gitmifl say›lmazlar. (1982, Kas›m 21).
Milliyet. 26 Nisan 2016 tarihinde <http://gazetearsivi.milliyet.com.tr>
adresinden eriflildi.
E¤itim-Bir-Sen. (2014). Rakamlarla 28 fiubat raporu. 24 May›s 2016 tari-hinde <http://www.egitim-birsen.org.tr/ebs_files/files/yayinlarimiz/ 28_subat_rapor_web.pdf> adresinden eriflildi.
El Ezher’e taviz yok. (2000, fiubat 10). Milliyet. 20 May›s 2016 tarihinde <http://gazetearsivi.milliyet.- com.tr> adresinden eriflildi.
Ercan, F. (1999). Neo-liberal e¤itim ekonomisi; elefltirel bir çerçeve den-emesi, F. Alpkaya, T. Demirer, F. Ercan, H. M›hç›, ‹. Önder, S. Özbudun ve M. Özu¤urlu (Ed.) E¤itim: ne için? Üniversite: nas›l?
YÖK: nereye? (s. 49–94). Ankara: Ütopya Yay›nevi.
Erdo¤an, A. (2013). Türk yüksekö¤retimin yeniden yap›lanma çal›flmalar›:
Küresel e¤ilimler ve uluslararas›laflma çerçevesinde de¤erlendirmeler.
Ankara: Stratejik Düflünce Enstitüsü.
Ergüder, Ü., fiahin, M., Terzio¤lu, T. ve Vardar, Ö. (2006). Neden yeni
bir yüksek ö¤retim vizyonu? ‹stanbul: ‹stanbul Politikalar Merkezi.
Ergüder, Ü. (2015). Yüksekö¤retimin f›rt›nal› sular›nda: Bo¤aziçi
Üniver-sitesi’nde bafllayan yolculuk. ‹stanbul: Do¤an Kitap.
Güçlü, A. (1987, Haziran 17). Profesörlük kolaylafl›yor. Milliyet. 26 Nisan 2016 tarihinde <http://gazetearsivi.milliyet.com.tr> adresinden eriflildi. Güçlü, A. (1992, A¤ustos 19). Gece e¤itimine destek. Milliyet. 8 May›s 2016 tarihinde <http://gazetearsivi.milliyet.com.tr> adresinden eriflildi. Güçlü, A. (1993, fiubat 27). ‹flte yeni YÖK yasas›. Milliyet. 7 May›s 2016
tarihinde <http://gazetearsivi.milliyet.com.tr> adresinden eriflildi. Güçlü, A. (1996, Mart 22). Bitmeyen YÖK çilesi. Milliyet. 15 May›s 2016
tarihinde <http://gazetearsivi.milliyet.com.tr.> adresinden eriflildi. Güçlü, A. (2001, Ekim 20). YÖK’ün inad›n› kim k›racak? Milliyet. 22
May›s 2016 tarihinde <http://www.milliyet.com.tr/2001/10/20/ yazar/guclu.html> adresinden eriflildi.
Güleryüzlü, C. (2013, Eylül 14). ‹lahiyat’ta yeni isim çatlak yaratt›.
Radikal. 13 Haziran 2016 tarihinde <http://www.radikal.com.tr/
turkiye/ilahiyatta-yeni-isim-catlak-yaratti-1150721/> adresinden eriflildi. Günalp, H. ve Saban N. (2006, Eylül 17). Türkiye’nin yüksekö¤retim stratejisi. Radikal. 30 May›s 2016 tarihinde <http://www.radikal.com.tr/ ek_haber.php?ek=r2&haberno=6248> adresinden eriflildi.
Gür, B. S. ve Çelik, Z. (2011). YÖK’ün 30 y›l›. Ankara: SETA Yay›nlar›. Gür, B. S., Çelik, Z., Coflkun, ‹. ve Görmez, M. (2014). 2013’te e¤itim.
Ankara: SETA Yay›nlar›.
Gürüz, K. (2008). Yirmi birinci yüzy›l›n bafl›nda Türk Milli E¤itim Sistemi. ‹stanbul: Türkiye ‹fl Bankas› Kültür Yay›nlar›.
Gürüz: Üniversiteye müdahale ettirmeyiz. (2003, Ocak 13). Hürriyet. 23 May›s 2016 tarihinde <http://www.hurriyet.com.tr/guruz-universit-eye-mudahale-ettirtmeyiz> adresinden eriflildi.
Gürüz’le Çelik yine at›flt›. (2003, Haziran 21). Radikal. 23 May›s 2016 tari-hinde <http://www.radikal.com.tr/turkiye/guruzle-celik-yine-atisti-673664/> adresinden eriflildi.
Güver, G. (2004, Ocak 14). Teziç’in YÖK tasla¤› haz›r. NTV. 24 May›s 2016 tarihinde <http://arsiv.ntv.com.tr/news/252439.asp> adresinden eriflildi.
‹lahiyat’tan felsefe dersinin kald›r›lmas›na tepki. (2013, Eylül 16).
Hürriyet. 13 Haziran 2016 tarihinde <http://www.hurriyet.com.tr/
ilahiyat-tan-felsefe-dersinin-kaldirilmasina-tepki-24719870> adresin-den eriflildi.
‹fl›ker, D. (2011). Bir zorunluluk alan› olarak içerisi ve d›flar›s› ’28 fiubat ve
baflörtülü kad›nlar: Bir zihinsel ve ruhsal dönüflümün anlat›l(a)mam›fl hikayesi’. Yay›mlanmam›fl yüksek lisans tezi, ‹stanbul Bilgi
Üniversite-si, ‹stanbul.
Kaya, Y. K. (1989). 3455 Say›l› kanunun getirdikleri ve götürdükleri.
Amme ‹daresi Dergisi, 22(2), 3–7.
MEB-YÖK kavgas› yurtd›fl›na tafl›nd›. (2006, Eylül 21). Radikal. 28 May›s 2016 tarihinde <http://www.radikal.com.tr/politika/meb-yok-kav-gasi-yurtdisina-tasindi-792317/> adresinden eriflildi.
Meslek lisesi, imam hatipler ve katsay›. (2009, Temmuz 31). Cumhuriyet. 8 Haziran 2016 tarihinde <http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/ diger/77422/Meslek_Liseleri__imam_Hatipler_ve_Kats ayi.html> adre-sinden eriflildi.
ODTÜ Senatosu (2013). Orta Do¤u Teknik Üniversitesi Senatosu’nun ‘yüksekö¤retim kanun tasla¤›’ hakk›nda görüflü. E¤itim Bilim Toplum
Dergisi, 11(42), 185–220.
Okçabol, R. (2007). Yüksekö¤retim sistemimiz: Tarihsel geliflim, bugünkü
durum ve yüksekö¤retim sorununa sistemler yaklafl›m›. Ankara: Ütopya
Yay›nevi.
Özdemir, E. (2010). Üniversiteye giriflte katsay› uygulamas›na iliflkin YÖK ve
Dan›fltay kararlar› hakk›nda inceleme ve de¤erlendirme. 3 Haziran 2016
tarihinde <http://www.tobb.org.tr/> adresinden eriflildi.
Pedagojik formasyon program› kald›r›ld›. (2012, Nisan 24).
NTVM-SNBC. 12 Haziran 2016 tarihinde <http://www.ntv.com.tr/egitim/
pedagojik-formasyon-programi-kaldirildi> adresinden eriflildi. Rektörler An›tkabir’e yürüdü. (2004, May›s 14). Hürriyet. 24 May›s 2016
tarihinde <http://www.hurriyet.com.tr/rektorler-anitkabire-yurudu-22564> adresinden eriflildi.
Rektörlerden Yalman’a ziyaret. (2003, Eylül 11). Milliyet. 23 May›s 2016 tarihinde <http://www.milliyet.com.tr/rektorlerden-yalmanaziyaret/> adresinden eriflildi.
Seggie, F. N. ve Gökbel, V. (2014). Geçmiflten günümüze Türkiye’de
akademik özgürlük. Ankara: SETA Yay›nlar›.
Sezer YÖK Yasas›’n› veto etti. (2008, May›s 28). Hürriyet. 24 May›s 2016 tarihinde <http://www.hurriyet.com.tr/sezer-yok- yasasini-veto-etti-22918> adresinden eriflildi.
Tan›fl, N. (2011, fiubat 2). Üniversitede art›k türbana engel yok. Radikal. 3 Haziran 2016 tarihinde <http://www.radikal.com.tr/egitim/univer-sitede-artik-turbana-engel-yok-1038728/> adresinden eriflildi. Taslak s›zd› kel göründü. (2003, Temmuz 4). Radikal. 23 May›s 2016
tar-ihinde <http://www.radikal.com.tr/politika/taslak-sizdi-kel-gorun-du-675021/> adresinden eriflildi.
TC Kalk›nma Bakanl›¤› (2003). 58. hükümet acil eylem plan›. 23 May›s 2016 tarihinde <http://www.kalkinma.gov.tr/Pages/EylemVeDiger Planlar.aspx.> adresinden eriflildi.
TED (1988, Kas›m). Yüksekö¤retimde de¤iflmeler. Türk E¤itim Derne¤i XII. E¤itim Toplant›s›. Ankara: Türk E¤itim Derne¤i Bilim Dizisi, No: XII.
Tekeli, ‹. (2009). Türkiye’de üniversitelerin YÖK sonras›ndaki geliflme
öykü-sü (1987–2007), T. Çelik ve ‹. Tekeli (Ed) Türkiye’de üniversite
an-lay›fl›n›n geliflimi (s. 55–226). Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi Bi-lim ve Düflün Dizisi.
Türban genelgesi Dan›fltay’a tak›ld›. (2008, Mart 12). Hürriyet. 3 Haziran 2016 tarihinde <http://www.hurriyet.com.tr/turban-genelgesi-danistay-a-takildi-8433557> adresinden eriflildi.
Türban genelgesi’ için Dan›fltay’a gidiyorlar. (2008, Mart 1). Hürriyet. 3 Haziran 2016 tarihinde <http://www.hurriyet.com.tr/turban-genel-gesi-icin-danistaya-gidiyorlar-8349020> adresinden eriflildi. Türban kavgas› YÖK’ü parçalad›. (2008, fiubat 26). Radikal. 3 Haziran
2016 tarihinde <http://www.- radikal.com.tr/haber.php?haber-no=248494&tarih=26/02/2008> adresinden eriflildi.
Türban serüveni. (1989, Mart 8). Milliyet. 29 Nisan 2016 tarihinde <http://gazetearsivi.milliyet.com.tr> adresinden eriflildi.
Üniversitelerde türban yasa¤› kalkt› m›? (2010, Ekim 2). CNN TÜRK. 3 Haziran 2016 tarihinde <http://www.cnnturk.com/2010/turkiye/ 10/04/universitelerde.turban.yasagi.kalkti.mi/591859.0/index.html> adresinden eriflildi.
Yeni taslak YÖK’ün haz›rlad›¤›na benzemeyecek. (2013, Mart 6).
Hürriyet. 10 Haziran 2016 tarihinde <http://www.hurriyet.com.tr/
yeni-taslak-yok-un-hazirladigina-benzemeyecek-22751672> adresin-den eriflildi.
YÖK (1997). Türk yüksekö¤retiminin bugünkü durumu. 23 May›s 2016 tar-ihinde <http://www.yok.gov.tr/web/guest/yayinlarimiz> adresinden eriflildi.
YÖK (2007). Türkiye’nin yüksekö¤retim stratejisi. 30 May›s 2016 tarihinde <http://www.yok.gov.tr/documents/10279/30217/yok_strateji_kitabi/> adresinden eriflildi.
YÖK (2012). Yüksekö¤retim Genel Kurulu 3 May›s 2012 tarihli aç›klamas›. 20 Ekim 2016 tarihinde <https://basin.yok.gov.tr/files/ e561b94bbc01f74205d4a778a6962c35.pdf> adresinden eriflildi. YÖK (2013). ‹lahiyat fakültelerine iliflkin aç›klama. 13 Haziran 2016
tari-hinde <http://www.yok.gov.tr/web/guest/anasayfa//asset_publish-er/64ZMbZPZlSI4/content/id/2400 150> adresinden eriflildi. YÖK AKP’nin oyunca¤› olmufltur. (2009, Temmuz 21). Cumhuriyet. 8
Haziran 2016 tarihinde <http://www.cumhuriyetcom.tr/haber/ diger/75392/_YOK__AKP_nin_oyuncagi_olmustur_.html> adresin-den eriflildi.
YÖK Genel Kurul’u Gürüz’ü aklad›. (2000, A¤ustos 24). NTVMSNBC. 22 May›s 2016 tarihinde <http://arsiv.ntv.com.tr/news/25591.asp> adresinden eriflildi.
YÖK katsay›y› kald›rd›. (2009, Temmuz 21). Cumhuriyet. 8 Haziran 2016 tarihinde <http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/diger/75390/YOK__ katsayi_yi_kaldirdi.html> adresinden eriflildi.
YÖK katsay›y› kald›rd›. (2011, Aral›k 1). Cumhuriyet. 6 Haziran 2016 tar-ihinde <http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/diger/302064/YOK__ katsayi_yi_kaldirdi.html> adresinden eriflildi.
YÖK, MEB’i yine dava etti. (2006, Mart 22). Hürriyet. 28 May›s 2016 tarihinde <http://www.hurriyet.com.tr/yok-mebi-yine-dava-etti-4127369> adresinden eriflildi.
YÖK tasla¤› ortada kald›. (2004, Ocak 19). Evrensel. 24 May›s 2016 tari-hinde <http://www.evrensel.net/haber/147236/yok-taslagi-ortada-kaldi> adresinden eriflildi.
YÖK’te Sezer depremi. (2000, Temmuz 20). NTVMSNBC. 22 May›s 2016 tarihinde <http://arsiv.ntv.com.tr/news/18398.asp> adresinden eriflildi. YÖK’te türban çatla¤›. (2008, fiubat 25). HaberTürk. 3 Haziran 2016
tar-ihinde <http://www.haberturk.com/gundem/haber/57653-yokte-tur-ban-catlagi> adresinden eriflildi.
YÖK’ten formasyon müjdesi. (2013, Nisan 18). Anadolu Ajans› (AA). 12 Haziran 2016 tarihinde <http://aa.com.tr/tr/egitim/yokten-formasy-on-mujdesi/254134> adresinden eriflildi.
YÖK’ten MEB ifllemi için dava. (2006, Eylül 20). NTVMSNBC. 20 Ekim 2016 tarihinde <http://arsiv.ntv.com.tr/news/385377.asp> adresinden eriflildi.
YÖK’ün itiraz›na ret. (2009, Aral›k 10). Cumhuriyet. 8 Haziran 2016 tari-hinde <http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/diger/104536/YOK_un_ itirazina_red.html> adresinden eriflildi.
Yurtd›fl›na denklik k›skac›. (1997, Aral›k 17). Milliyet. 20 May›s 2016 tar-ihinde <http://gazetearsivi.milliyet.com.tr> adresinden eriflildi. Yüksekö¤retim Kanunu (YÖK). (1981, Kas›m 22). Milliyet. 25 Nisan 2016
tarihinde <http://gazetearsivi.milliyet.com.tr> adresinden eriflildi. Zeyrek, D. (2013, Kas›m 12). 18 yafl›n› aflan›n yaflam›na müdahale olmaz.
Radikal. 12 Haziran 2016 tarihinde <http://www.radikal.com.tr/
yazarlar/deniz-zeyrek/18-yasi-asanin-yasamina-mudahale-olmaz-1160285/> adresinden eriflildi.
