Cumhuriyet Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Cilt 5, Sayı 2, 2002
7-14 YAŞ GRUBU ÇOCUKLARDA GÖRÜLEN TRAVMATİK YARALANMALARIN
İNCELENMESİ
Dr Aysun AVŞAR* ÖZET
Bu klinik çalışmanın amacı pedodonti kliniğine başvuran travmatize hastaları yaşa, cinsiyete, travmatik yaralanmanın lo-kalizasyonuna, travmatik yaralanmanın etyolojisine ve travma-tik yaralanmanın türüne göre değerlendirmektir. 7-14 yaş gru-bundaki 61 çocuğun 125 travmatize dişi Travmatik dental yara-lanmaların çoğunlukla düşme, çarpışma, spor yaralanmaları ve trafik kazaları sonucu meydana geldiği saptandı. 11-14 yaş grubunda kron kırıklarına, 7-10 yaş grubunda ise lüksasyon yaralanmalarına daha sık rastlandı. Travmatik yaralanmaların en fazla maksiller santral dişler (%83,2) ve maksiller sağ lateral dişleri (%8) etkilediği belirlendi.
Anahtar Kelimeler: Travmatik dental yaralanma, Andre-asen sınıflandırması
SUMMARY
The aim of this clinic study was to analyse traumatic pa-tients seen in the paediatric clinic according age, location of trauma, etiology, sex and type of trauma. 61 patients from 7-14 years old presenting 125 injuries were examined. The type of trauma was classified according Andreasen' s classificati-on. The main causes of trauma were falls, collisions, sports, violence and traffic accidents. Fractures were diagnosed com-monly 11-14 years age group (%3 6,8) and luxations were se-en frequse-ently 7-10 years age group (%24). The maxillary cse-ent- cent-ral incisor showed the highest percentage of injured teeth (%83,2) follovved by the maxillary right lateral incisor (%8).
Key Words :Traumatic dental injuries, Andreasen 's cl-assification
GİRİŞ
Çocuklarda diş çürüğünün ve periodontal problemlerin görülme sıklığı koruyucu diş hekimli-ğinin yaygınlaşmasıyla azalmasına rağmen, yapı-lan epidemiyolojik çalışmalar travmatik diş yara-lanmalarının çocuklarda ciddi problemler oluştur-duğunu göstermektedir. Travmatik diş yaralanma-larının görülme sıklığı çalışmaların yapıldığı ülke-lere, çalışmaya dahil edilen çocukların yaş grupla-rına, cinsiyete ve travmatik yaralanmaya neden olan faktörlere göre değişiklik gösterse de çocukla-rın yaklaşık %50'si okul çağı yaşından önce trav- matik yaralanmaya maruz kalmaktadır 1,3,5-7,10,19,24) Travmatik diş yaralanmalarına üst çenede alt çeneye göre daha fazla rastlanmaktadır ve en fazla üst orta kesici dişler etkilenmektedir. Süt den-tisyonda travmatik diş yaralanmalarının görülme sıklığında erkekler ve kızlar arasında belirgin fark olmamasına karşın, daimi dentisyonda travmatik yaralanma görülme sıklığı erkeklerde kızlara göre daha fazladır. Etyolojik faktörlerin başında sıklıkla spor yaralanmalarının, ev kazalarının, düşmelerin ve çarpmaların geldiği rapor edilmiştir (1-7,20,26-29) Bu çalışmanın amacı Ondokuz Mayıs Üniversitesi Pedodonti Ana Bilim Dalı Kliniği'ne iki yıl içersinde farklı nedenlerle başvuran 61 hastanın 125 dişinde saptanan travmatik diş yaralanmalarını incelemektir.
MATERYAL VE METOD
Bu çalışmada Ondokuz Mayıs Üniversitesi Diş Hekimliği Fakültesi Pedodonti Kliniği'ne. iki yıl boyunca değişik nedenlerle başvuran ve travmatik dental yaralanma görülen 61 çocuk yer aldı. 61 ço-cuğun 125 dişinde saptanan travmatik yaralanma-
O.M.Ü. Diş.Hek. Fak. Pedodonti A.B.D.
lar; hastanın yaşı ve cinsiyeti, travmatik yaralan-manın olduğu ortam, travmatik yaralanyaralan-manın mey-dana geldiği mevsim, travmatik yaralanma sonrası diş hekimine gitme süresi, travmatik yaralanma sonrası ilk müdahale uygulanması, travmatik diş yaralanmasının lokalizasyonu, travmatik diş yara-lanmasının tipi, ve travmatik yaralanmadan etkile-nen diş sayısı ile ilgili sorulan içeren formlarla de-ğerlendirildi.
Sert diş dokuları ve periodontal doku yara-lanmalarının sınıflandırılması Andreasen' ın sınıf-landırmasına göre yapıldı.
BULGULAR
Yaşları 7 yıl 8 ay- 14 yıl 1 ay arasında deği-şen 61 çocuğun toplam 125 dişinde travmatik ya-ralanma saptandı. Erkeklerde travmatik diş yara-lanmalarının görülme sıklığının (63,9) kızlara (36,1) göre daha fazla olduğu görüldü.
Travmatik diş yaralanmalarının yaşlara göre dağılımı incelendiğinde; yaşları 7-10 arasında de-ğişen erkek çocuklarda, yaşları 11-14 arasında değişen erkek çocuklara göre daha fazla yaralan-ma olduğu görülürken, kızlarda yaş arttıkça trav-matik diş yaralanmaları vakalarının arttığı saptan-dı. (Tablo 1)
Çocuk Sayısı Diş Sayısı Yaş Erkek Kız Toplam % Erkek Kız Toplam % 7-10 21 10 31 50,8 49 15 64 51 2 11-14 1 12 30 49,2 33 28 61 48,8 Toplam 39 22 61 10 82 43 125 100
Tablo 1 : Travmatik dental yaralanmaların yaş ve cinsiyete göre dağılımı
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 2002 CİLT: 5, SAYI: 2
Travmatik diş yaralanmalarının en önemli nedeni bisiklet ve merdivenden düşmeyken, diğer nedenlerin sırasıyla diğer çocuklarla çarpışma, başka objelere vurma, spor kazaları, kavga ve trafik kazalar olduğu saptandı. (Tablo 2)
Erkek Kız Toplam Travmatik Yaralanmalar _n_ % JD_ % _n_ % Düşme 20 32,79 11 18,03 31 50,82 Spor yaralanması 4 6,56 1 1,64 5 8,2 Vurma 4 6,56 4 6,56 8 13,11 Kavga 3 4,92 0 0 3 4,92 Çarpışma 7 13,11 6 8,2 13 21,31 Trafik kazası 1 1,64 0 0 1 1,64
Tablo II: Travmatik dental yaralanma
nedenlerinin cinsiyete göre dağılımı.
Travmatik yaralanmaların meydana geldiği aylara bakıldığında yaralanmaların görülme sıklı-ğının sonbahar-kış döneminde (%55.7) bahar- yaz döneminden (44.3) daha fazla olduğu görüldü. Ba-har - yaz dönemindeki yaralanmalara sıklıkla so-kakta ve okulda rastlanıldığı, ev kazalarının ise genelde sonbahar-kış döneminde meydana geldiği gözlendi.
Travmatik yaralanma sonrası çocuğun hekime götürülme zamanı incelendiğinde çocukların büyük bir kısmının 1-6 ay arasında hekime götürüldüğü, ilk 24 saat içersinde hekime götürülen çocukların çok az olduğu ve travmatik yaralanma sonrası çocukların %15'inin ilk müdahale yaptırdıkları bulundu. (Tablo 3)
1-Gün 1-7 Gün 1-6 Ay 6-12 Ay 1 Yıl- n % n % n % n % n % 6 9,83 11 18,3 29 47,52 13 21,31 2 3,27
Tablo III: Travmatik dental yaralanma görülen çocukların hekime götürülme zamanı
Travmatik diş yaralanmalarının lokaiizasyo-nu incelendiğinde 125 dişin tamamının kesici dişler olduğu gözlendi. En fazla etkilenen dişler sırasıyla üst santral dişler (% 41,6 sol ,% 41,6 sağ), üst sağ lateral dişler (%8), üst sol lateral dişler (%4), alt santral dişler (%2.4 sağ, %2.4 sol) olarak saptandı. Çenelerin sağ ve sol bölgelerinde travmatik diş yaralanmalarının görülme sıklığı birbirine benzer bulundu. (% 52 - %48) (Tablo 4). Travmatik yaralanmaların 41 çocukta tek dişi (67,21), 16 çocukta iki dişi (%26,23), 3 çocukta üç dişi (%4,92), bir çocukta dört dişi (1,64) etkilediği gö-rüldü.
Travmatik Yaralanma Görülen Dişler
11 12 21 22 31 42 42 Toplam
Diş Sayısı 52 10 52 5 3 0 3 0 125 %_____ 41,6 8 41,6 5 2,4 - 2,4 - 100
Tablo IV: Travmatik yaralanmaların dişlere
göre dağılımı
Travmatik diş yaralanmalarının tipi incelen-diğinde yaralanmaların 78 dişte (62,4) kron kırığı ile sonuçlandığı, 47 dişte (37,6) luksasyon yara-lanmaları olduğu tespit edildi. Kron kırıklarının 11-14 yaş grubunda (36,8), luksasyon yaralanmaları-nın ise 7-10 yaş grubunda (23,2) daha fazla oldu-ğu saptandı.
Luksayon
Yaralanmaları 7-10 Yaş 11-14 Yaş Toplam
n % n % n % Sarsılma 1 0,8 1 0,8 2 1,6 Subluksasyon 8 6,4 7 5,6 15 12 Lateral Luksasyon 6 4,8 4 3,2 10 8 Ekstruzyon 4 3,2 1 0,8 5 4 Intruzyon 5 4 2 1,6 7 5,6 Avulsiyon 6 4,8 2 1,6 8 6,4 Toplam 30 24 17 13,6 47 37,6
Tablo V: Luksasyon yaralanmalarının
yaşa göre dağılımı
Kron Kırıkları 7-10 Yaş 11-14 Yaş" Toplam
n % n % n % Çatlak 4 3,2 2 1,6 6 4,8 Komplike 17 13,6 23 18,4 40 3,2 Olmayan Kron Kırığı Komplike Olan 6 4,8 10 12,5 16 12,8 Kron Kırığı Komplike 1 0,8 2 1,6 3 2,4 Olmayan Kron-Kök Kırığı Komplike Olan 2 1,6 4 3,2 6 4,8 Kron-Kök Kırığı Kök Kırığı 2 1,6 5 4 7 5,6 Toplam 32 25,6 46 36,8 78 62,4
Tablo VI: Kron kırıklarının yaşa göre dağılımı
TARTIŞMA
Travmatik yaralanmaların dişlere göre dağı-lımı incelendiğinde travmatik diş yaralanmalarının 104'ünün üst orta keser dişlerde, 15'inin üst yan keser dişlerde altısının ise alt orta keser dişlerde olduğu saptandı. Travmatik yaralanmaların üst ke-ser dişlerde alt keke-ser dişlere göre daha fazla görül-mesi, daha önce yapılan epidemiyolojik çalışma- 118
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 2002 CİLT: 5, SAYI: 2 larla paralellik göstermektedir5,7,26,20,29.
Forsberg9 ise üst orta keser dişlerden sonra en fazla alt orta keser dişlerde travmatik yaralan-ma görüldüğünü belirtmişlerdir.
Rocha ve Cardoso26 bu çalışmada olduğu gibi çenelerin sağ ve sol bölgelerinde travmatik dental yaralanmalarının görülme sıklığının benzer olduğunu belirtmişken, Zaragoza ve arkadaşları28 travmatik dental yaralanmaların görülme sıklığının çenelerin sol bölgelerinde fazla olduğunu bildirmiş-lerdir.
Bu çalışmada Zaragoza ve arkadaşlarının28 ve Otuyemi ve arkadaşlarının23 belirttiği gibi ço-cuklarda çoğunlukla bir dişin travmatik yaralanma-dan etkilendiği saptanmışken, Zerman ve Cavaİleri29, Rocha ve Cardoso28 ise bu sonucun aksine çoğunlukla birden fazla dişin travmatik ya-ralanmadan etkilendiğini belirtmişledir.
Travmatik diş yaralanmaları türlerine göre değerlendirildiğinde en fazla kron kırıklarına rast-lanmıştır (67,2). Diğer çalışmalar gözden geçirildi-ğinde kron kırıklarının görülme sıklığının %26-90 arasında değiştiği 1.2,6,11,15,20,25,27 Pek çok araş- tırmacı kron kırıklarının luksasyon yaralanmala-rından daha fazla görüldüğünü belirtmesine rağ-men, Rocha ve Cardoso26 her iki tip yaralanma-nın görülme sıklığıyaralanma-nın (%51,5- %48,5) birbirine yakın olduğunu belirtmişlerdir. Sunulan çalışmada ise kron kırıkları ile luksasyon yaralanmaları ara-sındaki farkın 7-10 yaş grubundaki çocuklarda 11-14 yaş grubundaki çocuklara göre daha az olduğu saptanmıştır. Komplike olmayan kron kırığının di-ğer epidemiyolojik çalışmalarda belirtildiği gibi her iki yaş grubunda da en sık rastlanan kron kırığı türü olduğu görülmüştür2,6,11,15,20,25,27 10 yaşından küçük çocuklarda luksasyon yaralanmalarının kron kırıklarına göre daha fazla görüldüğü bilinmekte-dir.7,19,27,29 Sunulan çalışmada her iki yaş grubunda da en fazla subluksasyon yaralanmalarının gö-rülmesi pek çok çalışma ile benzerlik gösterse de Rocha ve Cardoso26 avulsiyonun görülme sıklığı-nın subluksasyondan daha fazla olduğunu belirt-mişlerdir.
Travmatik diş yaralanmalarının mevsimlere göre görülme sıklığı incelendiğinde bu çalışmada Ataç ve arkadaşlarının4 belirttiği gibi 10-12. aylar-da aylar-daha fazla rastlandığını saptanmıştır. Altay ve Gungorl ise bahar- yaz döneminde (%54) sonba-har- kış dönemine (%3 6) göre daha fazla çocuğun travmatik yaralanmaya maruz kaldığını, ancak aradaki farkın istatistiksel olarak anlamlı olmadığı-nı belirtmişlerdir.
Travmatize diş tedavisinde en önemli kriter-lerin başında travmatik yaralanma ile çocuğun diş hekimine götürülmesi arasında geçen zaman gel-
mektedir. Literatürler gözden geçirildiğinde travma-tik yaralanma sonrası aynı gün hekime götürülen çocukların oranının %9-48, bir gün sonra götürü-len çocukların oranının %25-49 arasında değiştiği görülürken, bu çalışmada ilk 24 saat içinde hekime götürülen çocukların çok az olduğu (%9,83), büyük çoğunluğunun ilk 1-6 ay içersinde (%47,52) heki-me götürüldüğü belirlendi. 1,4,10,26
Bu çalışmada travmatik dental yaralanmala-rın cinsiyete göre dağılımı incelendiğinde daha önce yapılan çalışmaların çoğunda belirtildiği gibi erkeklerde kızlara göre daha fazla olduğu saptan-dı.7,15,17,29 Borssen ve Holm5 ise cinsiyetler ara-sındaki farkın daha fazla olduğunu, erkeklerde %69, kızlarda %31 oranında travmatik dental ya-ralanma görüldüğünü bildirmişlerdir. Tüm bu çalış-maların aksine Schatz ve Joha27, Otuyemi ve arkadaşları23, Marcenes ve arkadaşları20, Altay ve Gungor1 ise cinsiyetler arasındaki fark olduğunu, ancak aradaki farkın istatistiksel olarak anlamlı ol-madığını belirtmişledir.
Travmatik yaralanmaların etyolojisi incelen-diğinde en önemli etkenin bisikletten ve merdiven-den düşme olduğu belirlendi. Literatürler gözmerdiven-den geçirildiğinde travmatik yaralanmaların çoğunlukla düşme sonucunda meydana geldiği görülmüşken, Marcenes ve arkadaşları21 kavga, Gabris ve arkadaşları10, Hamdan ve Rock15, Gassner ve arkadaşları13 ise spor yaralanmaları sonucunda travmatik yaralanmaların daha fazla görüldüğünü belirtmişlerdir.
Sonuç olarak özellikle okul çağındaki çocuk-larda travmatik dental yaralanmalara çok sık rast-lanılmaktadır. Travmatik dental yaralanmalar hak-kında gerek ailelerin gerekse serbest çalışan diş-hekimlerinin bilgilendirilerek zamanında ve doğru tedavi yöntemlerinin uygulanabilmesi sağlanmalı-dır.
KAYNAKLAR
1. Altay N, Güngör HC. A retrospective study of dento- alveolar injuries of children in Ankara, Turkey. Dent Traumato 1. 17:201-4,2001.
2. Andreasen JO. Etiology and pathogenesis of traumatic dental injuries. A clinical study of 1298 cases. Scand. J. Dent. Res. 78:329-42; 1970
3.Andreasen FM, Ravn JJ. Epidemiology of traumatic dental injuries to primaıy and permanent teeth in a Dannish population sample. Int. J. Oral. Surg. 1: 23 5-9; 1972.
4. Ataç A, Ölmez S, Altay N. 0-13 Yaş Grubu Çocuklarda On Diş Yaralanmaları ile ilgili Değişik Faktörlerin incelenmesi: Klinik ve Radyolojik Bir Çalışma.D.U.Dİşhek. Fak. Der, 1993; 4 (1-2-3): 30-33
, 5. Borssen E, Holm AK. Traumatic dental injuries in a cöhort of 16-year-old in northen Svveden. Endod. Dent. Traumatol. 13: 276-80,1997.
6. Caldas AF, Burgos MEA. A retrospective study of traumatic dental injuries in a Brazilian dental trauma clinic. Dent Traumatol, 17:250-253, 2001. \
7. Çalışkan MK, Turkun M. Clinical invesatigation of
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 2002 CİLT: 5, SAYI: 2 traumatic injuries of permanent incisors in izmir, Turkey.
Endod. Dent. Traumatol. 11:210-3, 1995.
8. Donaldson M, Kinirons MJ. Factors afi'ecting thetime of onset of resorption in avulsed and replanted insicor teeth in children. Dent Traumatol. 7: 205-9, 2001.
9. Forsberg CM, Tedestam G. Etiological and predispozing factors related to traumatic injuries to permanent teeth. Swed. Dent. J. 17: 183-90
10. Gabris K, Tarjan 1, Rozsa N. Dental trauma in children presenting for treatment at the Department of Dentistıy for Children and Orthodontics, Budapest. Dent. Traumatol. 17: 103-108; 2001.
11. Garcia-Godoy F. Primary teeth traumatic injuries at a private pediatric dental center . Endod, Dent. Traumatol. 3:126-9,1987.
12. Garcia-Godoy F, Dipres FM, Lora 1M. Traumatic dental injuries in chuldren Pnvate and public schools. Community. Dent. Oral. Epidemiol. 14: 287-90, 1986.
13. Gassne R, Bosch R, Tuh T, Eınshoff R. Prevalence of dental trauma in 6000 patients with facial injuries. Oral Surg. Oral Med. Oral Pathol. Oral Radiol. Endod. 87: 27-33,1999
14. Gutz DP. Fractured permanent incisors in a clinic population. ASDC J. Dent. Child. 38: 94-121, 1971.
15. Hamdan MA, Rock WP. A study comparing the prevalence and distribution of traumatic dental injuries amonglO-12 year old children in an urban and in a rural area of Jordan. Int. J. Paediatr. Dent. 5: 237-41, 1995.
16. Holland T, O'muhlane DO, Clarkson J, VVehlton 11. Trauma to permanent teeth of chuldren aged 8,12 and 15 years, in Ireland. Paediatr. Dent. 4:13-6, 1988.
17. Josefson E, Karlander E. Traumatic injuries to permanent teeth among Svvedish school clıildren living in a rural area. Swed. Dent. J. 14: 115-22, 1999.
18. Kemp WB, Grossnıan LJ, Phihhips J. Evaluation of 71 replanted teeth. J. Endod. 3: 30-5,1977.
19. Liew VP, Daly CG. Anterior dental trauma treated after-hours in Nevvcastle, Australia. Community Dent Oral Epidemiol 14:362-6, 1986.
20. Marcenes W, Beuriti N, Tayfour D, Issa S. Epidemiology of traumatic injuries to the permanent incisors of 9-12-yer-old schoolchildren in Damascus, Syria. Endod. Dent. Traumatol. 15:117-23, 1999.
21. Marcenes W, Zabot NE, Traebert J. Socio- economic correlates of traumatic injuries to the permanent incisors in schoolchildren aged 12 years in Blumenau, Brazil. 17:222-226,2001.
22. Nicalau B, Marcenes W, Sheiham A. Prevalence, causes and corralates of traumatic dental injuries among 13- year-old in Brazil. Endod. Dent. Traumatol. 17: 213-217, 2001.
23 Otuyemi OD, Segun-Ojo 10, Adeboye AA. Traumatic anterior dental injuries in Nigerian preshool children. East. Afr Med. J. 73: 604-6, 1996.
24. Oulis CJ, Berdouses ED. Dental injuries of permanent teeth treated in a private practice in Athens. Endod. Dent. Traumatol. 15: 117-23,1996.
25. Petti 5, Tarsitani G. Traumatic injuries to anterior t' ith in Italian schoolchildren: prevalence and risk factors. tndod. Dent. Traumatol. 12: 294-7,1996.
26. Rocha MJC, Cardoso M. Traumatized permanent teeth in Brazilian children assisted at the Federal University of Santa Catarina, Brazil. DentTraumato 1.17: 245-249, 2001.
27. SchatzJP, Joho JP. A retrospective study of dento- alveolar injuries. Endod. Dent. Traumatol. 10: 11-4, 1994.
28. Zaragoza AA, Çatala Nl, Colmena ML, Valdeınoro C. Dental trauma in schoolchildren six to twelve years of age. J. Dent Child. 65: 492-4, 1998.
29. Zerman N, Cavalleri G. Traumatic injuries to permanent incisors. Endod. Dent ~ raumatol. 9:61-4, 1993.
Yazışma Adresi
Aysun AVŞAR Ondokuz Mayıs Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Pedodonti A.B.D Kurupelit/ SAMSUN
