Aethionema R. Br. (Brassicaceae) cinsine ait bazı taksonların morfolojik, anatomik ve palinolojik yönden incelenmesi

(1)

T.C.

SELÇUK ÜNĠVERSĠTESĠ FEN BĠLĠMLERĠ ENSTĠTÜSÜ

AETHIONEMA R. BR. (BRASSICACEAE)

CĠNSĠNE AĠT BAZI TAKSONLARIN MORFOLOJĠK, ANATOMĠK VE PALĠNOLOJĠK YÖNDEN ĠNCELENMESĠ

Muhammet Mustafa ATÇEKEN YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

BiyolojiAnabilim Dalını

(2)

(3)

(4)

iv

ÖZET

YÜKSEK LĠSANS TEZĠ

AETHIONEMA R. BR. (BRASSICACEAE) CĠNSĠNE AĠT BAZI

TAKSONLARIN MORFOLOJĠK, ANATOMĠK VE PALĠNOLOJĠK YÖNDEN ĠNCELENMESĠ

Muhammet Mustafa ATÇEKEN Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü

Biyoloji Anabilim Dalı

DanıĢman: Prof. Dr. Hüseyin DURAL 2014, 82 Sayfa

Jüri

Prof. Dr. Hüseyin DURAL Prof. Dr. Kuddisi ERTUĞRUL

Prof. Dr. Muhittin DĠNÇ

Bu çalıĢmada, Brassicaceae familyasına ait Aethionema cinsinin bazı taksonlarının karĢılaĢtırmalı morfolojik, anatomik, palinolojik ve mikromorfolojik özellikleri ortaya konulmuĢtur. Morfolojik çalıĢmalarda türlerin; gövde boyları, yaprak uzunlukları ile çiçek ve meyve gibi yapılarına ait ölçümler verilmiĢ ve tablolar halinde sunulmuĢtur. Anatomik çalıĢmalarda kök, gövde ve yapraktan ayrı ayrı mikrotom ve el ile kesitler alınmıĢ; bu kısımların yapısal özellikleri ortaya konulmuĢtur. Kök, gövde ve yaprak enine kesitleri ile ortaya konulan anatomik yapılarının, taksonomik önemlerinin olduğu gösterilmiĢtir. Palinolojik çalıĢmalarda polenlerin boyutları ile ekzin ve intin kalınlıkları ölçülmüĢ ve P/E oranı hesaplanmıĢtır. ÇalıĢılan türlerin hepsi retikulat polen ornamentasyonuna sahiptir. IĢık mikroskobu ve taramalı elektron mikroskobu (SEM) ile fotoğraf çekimleri yapılmıĢtır. Makromorfolojik incelemeler ile türlere ait meyve ve tohum boyutları ölçülmüĢ, mikromorfolojik olarak meyve ve tohumlar ayrıntılı olarak incelenmiĢtir. SEM çalıĢmalarında meyve ve tohumlar fotoğraflanmıĢ ve farklılıklar tablolar halinde sunulmuĢtur. Meyve yüzey ornamentasyonuna göre Ae. arabicum skabroz, Ae. cordatum verrukoz, Ae. karamanicum papillalı, Ae. armenum düz ornamentasyona sahiptir.

(5)

v

MS THESIS

THE INVESTIGATION OF MORPHOLOGICAL, ANATOMICAL AND PALYNOLOGICAL CHARACTERISTICS OF SOME AETHIONEMA R. BR.

(BRASSICACEAE) TAXA

Muhammet Mustafa ATÇEKEN

THE GRADUATE SCHOOL OF NATURAL AND APPLIED SCIENCE OF SELÇUK UNIVERSITY

THE DEGREE OF MASTER OF SCIENCE IN BIOLOGY

Advisor: Prof. Dr. Hüseyin DURAL 2014, 82 Pages

Jury

Prof. Dr. Hüseyin DURAL Prof. Dr. Kuddisi ERTUĞRUL

Prof. Dr. Muhittin DĠNÇ

In this investigation, the morphological, anatomical, palynological and micromorphological properties of some Aethionema species which belongs to Brassicaceae family were presented. In morphological studies, the height of stem, the length of leaf and flower and fruit dimensions have been given and presented in tables. In anatomical studies, the cross sections of roots, stems and leaves have taken by microtome and hand; the structural characteristics of these parts have exposed. The structural properties of cross sections of root, stem and leaf have shown taxonomical significance. In palynological studies, the dimensions of pollen and the thicknesses of exine and intine have measured and calculated P/E ratio. The examined species have reticulate pollen ornamentation. Pollen were photographed by light microscope and SEM. With macromorphological investigations, the fruit and seed dimensions have measured; fruits and seeds were examined in detail micromorphologically. SEM investigations, fruit and seed were photographed and differences were presented in tables. The fruit ornamentations are scabrous in Ae. arabicum, verrucose in Ae. cordatum, papillate in Ae. karamanicum, smooth in Ae. armenum.

(6)

vi

ÖNSÖZ

Yüksek lisans tez çalıĢmalarım boyunca beni her türlü konuda destekleyen, bilgi ve tecrübesini benden hiçbir zaman esirgemeyen danıĢman hocam Sayın Prof. Dr. Hüseyin DURAL‟ a, materyal bulma konusunda bana yardımcı olan hocan Sayın Prof. Dr. Kuddisi ERTUĞRUL‟a, bana her konuda yardımcı olan ArĢ. Gör. Burcu YILMAZ ÇITAK‟ a çok teĢekkür ederim.

Desteğini her zaman hissettiğim, maddi, manevi desteğini esirgemeyen aileme teĢekkürü bir borç bilirim.

Bu tez çalıĢmasına 13201079 no‟lu proje ile maddi olanak sağlayan S.Ü. BAP Koordinatörlüğüne çok teĢekkür ederim

Muhammet Mustafa ATÇEKEN KONYA-2015

(7)

vii ÖZET ... iv ABSTRACT ... v ÖNSÖZ ... vi ĠÇĠNDEKĠLER ... vii SĠMGELER VE KISALTMALAR ... ix 1. GĠRĠġ ... 1 2. KAYNAK ARAġTIRMASI ... 3 3. MATERYAL VE YÖNTEM ... 6 3.1. Materyalin Temini ... 6 3.2. Yöntemler ... 6 3.2.1. Morfolojik Yöntemler ... 6 3.2.2. Anatomik Yöntemler ... 7 3.2.3. Palinolojik Yöntemler ... 9

3.2.4. Meyve ve Tohum Mikromorfolojik Yöntemleri ... 10

4. ARAġTIRMA SONUÇLARI VE TARTIġMA ... 11

4.1. AraĢtırma Sonuçları ... 11

Aethionema arabicum (L.) Andrz. ex DC ... 11

4.1.1. Morfolojik Bulgular ... 11

4.1.2. Anatomik Bulgular ... 12

4.1.3. Palinolojik Bulgular ... 21

4.1.4.Mikromorfolojik Bulgular ... 22

Aethionema cordatum (Desf.) Boiss. ... 24

4.1.8. Mikromorfolojik Bulgular ... 36

Aethionema karamanicum Ertuğrul & Beyazoğlu ... 38

Aethionema armenum Boiss. ... 50

(8)

viii 5. SONUÇLAR VE ÖNERĠLER ... 68 5.1 Sonuçlar ... 68 5.2 Öneriler ... 69 KAYNAKLAR ... 70 ÖZGEÇMĠġ ... 73

(9)

ix Simgeler μm: Mikrometre m: Metre cm: Santimetre mm: Milimetre km: Kilometre mm2: Milimetre kare ml: Mililitre g: Gram μm2 : Mikrometre kare Kısaltmalar

KNYA: Selçuk Üniversitesi Fen Fakültesi Herbaryumu Max.: Maksimum

Min.: Minimum Ort.: Ortalama SD: Standart sapma HD: Hüseyin DURAL MA: Mustafa ATÇEKEN

(10)

1. GĠRĠġ

Ilıman kuĢak içerisinde bulunan Türkiye, sahip olduğu bitki çeĢitliliği açısından çevresinde yer alan birçok ülkeden farklı olan özellikleri ile dikkat çeker. Türkiye‟de yayılıĢ gösteren bitki türlerinin sayısı, Avrupa kıtasının tümünde yayılıĢ gösteren bitki türlerinin sayısına yakındır. Son yıllarda yapılan çalıĢmaların da eklenmesiyle, Türkiye‟nin 12,000 civarında bitki taksonuna (tür, alttür ve varyete düzeyinde) sahip olduğu ortaya çıkmıĢtır (Erik ve Tarıkahya, 2004).

Floramızın bu kadar zengin olmasının baĢlıca sebepleri olarak; Türkiye‟nin birbirinden hem iklim hem de bitki örtüsü yönünden, dolayısıyla floristik yapısı bakımından farklı üç bitki coğrafyası bölgesinin kesiĢtiği bir konumda olması, Anadolu‟nun Avrupa ve Asya kıtası arasında köprü konumunda olması ve buna bağlı olarak iki kıta arasında karĢılıklı bitki göçleri ile çeĢitliliğin artması, birçok cins ve seksiyonun farklılaĢma merkezinin Anadolu oluĢu, edafik (topraksal) faktörlerin oldukça çeĢitlilik göstermesi, Dünya‟nın 3. zamanda geçirmiĢ olduğu buzul çağından yurdumuzun çok az bölgesinin etkilenmesi sayılabilir (Erik ve Tarıkahya, 2004).

Ayrıca ülkemiz sadece flora zenginliği olarak değil aynı zamanda endemik tür zenginliği bakımından da çok önemli bir yerdedir. Türkiye florasındaki tür sayısı 2,891‟dir. Bu sayıya endemik olan 497 alttürü ve 390 varyeteyi dâhil ettiğimizde endemik takson sayısı 3,778‟e çıkmaktadır (Erik ve Tarıkahya, 2004).

Son yıllarda yapılan revizyon çalıĢmalarında taksonlar sadece taksonomik açıdan değerlendirilmemektedir, bu çalıĢmalara anatomik, palinolojik, karyolojik ve mikromorfolojik çalıĢmalarda eklenerek taksonlar hakkında sistematik açısından daha kesin sonuçların alınması amaçlanmaktadır. Anatomik karakterlerdeki farklılıklar türlerin morfolojik ayrımına destek olmakta ve sistematiğe yeni özellikler katmaktadır. Palinolojik çalıĢmalara özellikle son yıllarda daha çok ağırlık verilmiĢtir. Polenlerin türlere özgü yapılarının olması onları oldukça değerli kılmaktadır. Özellikle botanik, tıp, adli tıp, farmakoloji, tarım vb. alanlarda yapılan çalıĢmalarda kendisine yer bulmuĢtur. Tohum ve meyve karakterlerine bakılarak yapılan değerlendirmeler de taksonomik çalıĢmalara katkı sağlanmaktadır. Özellikle yüzey ornamentasyonlarındaki önemli farklılıklar kullanılarak taksonların ayrımına kanıtlar sağlanmaktadır.

Ülkemiz florasında bulunan Brassicaceae familyasında 88 cins, 539 tür, 210 endemik tür, % 44 familyadaki endemizim oranına ve % 7 floradaki endemizim oranı sahiptir. Bu familyada bulunan ve yüksek endemizim oranına sahip olan Aethionema

(11)

endemizm oranı % 50‟dir (Erik ve Tarıkahya, 2004; Ertuğrul, 2012).

Aethionema taksonomik bakımdan Türkiye'deki Brassicaceae familyasının en

zor cinslerinden birisidir. Türlerin büyük çoğunluğunda, teĢhis için meyveli ve çiçekli materyal gerekli olduğu için, çoğu herbaryum materyali teĢhis edilememiĢtir (Ertuğrul, 1989).

Bu tez çalıĢması ile Ae. cordatum (Desf.) Boiss., Ae. armenum Boiss., Ae.

arabicum (L.) Andrz. ex DC ve Ae. karamanicum Ertuğrul & Beyazoğlu türlerinin

morfolojik, anatomik, palinolojik ve mikromorfolojik olarak incelenmesi gerçekleĢtirilmiĢtir. ÇalıĢmamız neticesinde elde edeceğimiz sonuçlar ile türlerin arasında olabilecek farklılıklar ve dolayısıyla türlerin birbirinden ayırt edilmesine olanak sağlayacak ve bu nedenle taksonomik önemi olan anatomik, palinolojik ve mikromorfolojik özelliklerin saptanması yapılmıĢtır. Elde edilen veriler ile türlerin akrabalık özelliklerinin anlaĢılmasına yardımcı olduğunu ümit etmekteyiz.

(12)

2. KAYNAK ARAġTIRMASI

Aethionema cinsi ve aynı familyanın farklı bazı cinsleri ile ilgili yapılmıĢ önceki

çalıĢmaları Ģu Ģekilde özetleyebiliriz:

Khan (1980), Brassicaceae familyasına ait polenlerini çalıĢmıĢ. Bu çalıĢmalar içerisinde Aethionema carneum (Banks & Sol.) Fedtsch., türüne ait polen morfolojisi yapılmıĢtır. Polenlerin trikolpat, ornementasyonun ise retikulat olduğunu belirtmiĢtir.

Ertuğrul ve Beyazoğlu (1997), Aethionema karamanicus türünü betimleyerek bilim dünyasına kazandırmıĢtır. Ae. huber-morathii Davis & Hedge türünden ayrılan karakterleri ortaya koymuĢlardır.

Orcan (1997), Türkiye‟de yayılıĢ gösteren Alyssum linifolium Steph. ex Willd. var. linifolium, A. meniocoides Boiss., A. aureum (Fenzl.) Boiss. ele alarak örneklerin morfolojik karakterlerinin yanında anatomik özellikleri ile türlerin yakından tanıtılmasına çalıĢmıĢtır.

Koch ve Mummenhoff (2001), ribozomal RNA kullanılarak Brassicaceae familyasına ait 12 cinse sekans analizi yapılmıĢtır.

Orcan ve Binzet (2003), Brassicaceae familyasına ait Alyssum obtusifolium türünün anatomik ve palinolojik özelliklerini ortaya koymuĢlardır. Köklerin çok yıllık olduğunu, gövdede 13-15 iletim demetinin varlığını, yaprakların isolateral yapı gösterdiğini tespit etmiĢlerdir. Bitkinin polenleri ise trikolpat olarak belirlenmiĢtir.

Orcan ve Binzet (2004), Alyssum floribundum‟ a ait normal ve modifiye edilmiĢ türlerinin anatomik ve morfolojik özelliklerini tespit etmiĢlerdir. Normal türlerin polen Ģeklinin prolat olduğu, modifiye türlerinin subprolat olduğunu belirlenmiĢlerdir.

Moazzeni ve ark. (2007), Isatis cinsine ait 4 tribusda yer alan 23 türün tohum yüzeylerini SEM kullanarak incelemiĢlerdir. 8 tip ornamentasyon belirlenmiĢ, bunlardan retikulat-areolat tipin türler arasında yaygın olarak bulunduğu saptanmıĢtır. Cins seviyesinde tohum yüzeyinin ayırımda kullanılamayacağını bildirmiĢlerdir.

Pavlova (2007) tarafından Aethionema rhodopaeum D. Pavlova Bulgaristan florasına nadir ve endemik bitkilerden biri olarak bilim dünyasına kazandırılmıĢtır.

Pınar ve ark. (2007), Türkiye‟nin çeĢitli bölgelerinden toplanan 17 Aethionema R. Br. (Brassicaceae) (Ae. carneum (Banks & Sol.) Fedtsch., Ae. heterocarpum J.Gay.,

Ae. arabicum Andrz ex DC., Ae. eunomioides (Boiss.) Bornm., Ae. cordatum (Desf.)

Boiss., Ae. stylosum DC., Ae. speciosum Boiss. & Huet, Ae. ibericum (Boiss.) Boiss.,

Ae. caespitosum (Boiss.) Boiss., Ae.capitatum Boiss. & Bal., Ae. armenum Boiss., Ae. grandiflorum Boiss. & Hohen., Ae.coridifolium DC., Ae. huber-morathii Davis &

(13)

tohum yüzey özelliklerini SEM (taramalı elektron mikroskobu) ve LM (ıĢık mikroskobu) kullanarak incelemiĢ ve 4 morfolojik tip belirlemiĢlerdir. Taksonomik olarak ayrımı güç olan türlerden oluĢan Aethionema cinsi tohum özellikleri bakımından aydınlığa kavuĢturulmuĢtur.

KürĢat ve ark. (2008), Alyssum harputicum türünü morfolojik, anatomik, palinolojik ve karyolojik olarak incelemiĢlerdir. Kök yapısını sekonder olduğu, gövdedeki iletim demet sayısını 12-15 ile sınırlandığı, yaprakların izoletaral ve stoma tipinin anizositik olduğu, yaprağın her iki yüzeyinin lepidot tüylerle kaplı olduğunu belirlemiĢlerdir. Ġncelenen türlerin polen tipi trikolpat, kromozom sayısı ise 2n=92 dir ayrıca türe ait yeni özelliklerde belirlenmiĢtir.

Khosravi ve Joharchi (2011), Ġran‟da Aethionema sabzevaricum Khosravi & Joharchi türünün Ae. saxalite türünden farklılıkları ortaya konulmuĢtur. Türün deskripsiyonu yapılarak bilim dünyasına kazandırılmıĢtır.

Pakravan ve ark. (2011), Alyssum (Brassicaceae) farklı lokalitelerden toplanan 55 populasyona ait makro ve mikromorfolojik özellikler nitel ve nicel analizleri yapılmıĢ bunlardan elde edilen sonuçları UPGMA ve WARD programları ile analiz etmiĢlerdir. Alyssum contemptum, A. marginatum, A. strictum ve A. szovitsianum türlerinin gövde enine kesitleri ile birbirlerinden ayrılabilecekleri kanıtlanmıĢtır.

Pakravan ve ark. (2011), Alyssum minus (L.) Rothm. var. minus ve Alyssum

minus (L.) Rothm. var. mazandaranicum morfolojik, palinolojik, anatomik

karakterlerini ortaya koymuĢlardır. Bu türe ait özellikler A. desertorum Stapf ve A.

szowitsianum Fisch. & Mey. türleri ile karĢılaĢtırılmıĢtır.

Keshavarzi ve ark. (2012), Clypeola cinsine ait 4 türün polen morfolojilerini ve ekzin yapısını ıĢık ve elektron mikroskoplarını kullanarak araĢtırmıĢlardır. 3 türün polenlerinin trikolpat olduğunu C. aspera da polenlerin hem trikolpat hem de tetrakolpat olduğunu gözlemlemiĢlerdir. Polenlere ait karakterleri Clypeola cinsinin tür seviyesinde ayrımında önemli karakteristik özellikler olduğunu rapor etmiĢlerdir.

Mutlu ve Erik (2012), Arabis cinsine ait 22 taksonun (9‟u endemik) asetolize edilmiĢ ve asetolize edilmemiĢ polen taneleri ile de ıĢık ve elektron mikroskoplarını kullanarak karĢılaĢtırmalı palinolojik bir çalıĢma ortaya koymuĢlardır. Tüm polenlerin trikolpat olduğu ama bazılarının 2 ve 4 kolpat olduğu belirlenmiĢtir.

(14)

Karabacak ve ark. (2013), Aethionema anatolica A. Duran & M. Öztürk türünü betimlemiĢler. Bu türün Ae. demirizii türüne yakın olduğunu fakat meyve kenarının krenat olması ile farklılık gösterdiğini bildirmiĢlerdir.

Tekin ve ark. (2013), Matthiola anchoniifolia (Brassicaceae) türüne ait anatomik, palinolojik ve tohum mikromorfolojik özellikleri ile ilgili çalıĢma ortaya koymuĢtur. Türe ait ayrıntılı bir morfolojik deskripsiyon verilmiĢ, tohumların yüzeylerinin düzenleniĢinin isodiyametrik, tetragonal ve pentagonal Ģekilli olduğunu bildirmiĢlerdir. Kök anatomisinde türün sekonder köklere sahip olduğu, gövdenin genel dikotiledon yapısına uygunluk gösterdiği, yaprakların isobilateral olduğu belirlenmiĢtir. Polen tipinin trikolpat olduğu gözlemlenmiĢtir.

(15)

3.1. Materyalin Temini

Araziden toplanan örnekler bitkilerin çiçeklenme periyotlarına rastlayan devrelerinde tip lokalitelerinden veya yayılıĢ gösterdikleri bölgelerden toplanmıĢtır. Bir kısmı yaygın herbaryum tekniklerine göre kurutularak herbaryum materyali haline getirilmiĢtir. Herbaryum örnekleri Konya Herbaryumu‟nda (KNYA) saklanmaktadır. Morfolojik ve palinolojik çalıĢmalar için kurutulan örnekler kullanılmıĢtır. Anatomik çalıĢmalar için arazide % 70‟lik etil alkol içine alınan örnekler laboratuvara getirilmiĢtir. Mikromorfolojik çalıĢmalar için türlerin olgun meyve ve tohum örnekleri kullanılmıĢ olup bunlar, hava almaları engellenmeyecek Ģekilde kâğıt torbalarda saklanmıĢtır.

Çizelge 3.1. Aethionema cinsine ait türlerin toplandığı lokaliteler

Cins Tür Lokalite Toplayıcı No

Aethionema Ae. karamanicum C4 Karaman – Ayrancı – Kayaönü Köyü 1583 m., 15.06.13 K 37°08‟353‟‟ D 33°47‟651‟‟

MA 4 – HD

Ae. arabicum C4 Konya – Büyük Gevele Dağı güney batı yamaçları, 1647 m., 12.06.13 K 37°55‟343‟‟ D 32°22‟576‟‟

MA 1 – HD

Ae. cordatum C4 Konya – Büyük Gevele Dağı kuzey yamacı, 1694 m.,12.06.13

K 37°55‟404‟‟ D32°22‟682‟‟

MA 2 – HD

Ae. armenum C4 Konya – Çal Dağı – Erikli Tepesi doğu yamaçları, 1783 m., 12.06.13 K 37°49‟830‟‟ D 32°10‟498‟‟

MA 3 – HD

3.2. Yöntemler

3.2.1. Morfolojik Yöntemler

Morfolojik çalıĢmalarda bitkinin boyu ve gövde uzunluğu, tohum boyutları, bağlanma Ģekilleri, türlerin; yaprak boyları, çiçek ve meyve gibi yapılarına ait ölçümler verilmiĢ ve tablolar halinde sunulmuĢtur. Her bir karakter için en az 20 ölçüm yapılarak, min-max değerleri ile ortalamaları ve standart sapmaları hesaplanmıĢ ve tablolar halinde verilmiĢtir.

(16)

3.2.2. Anatomik Yöntemler

Anatomik çalıĢmalar için örneklere ait kök, genç gövde ve yaprak örnekleri bistüri yardımı ile küçük parçalara ayrılıp Parafin metodu (Johansen 1940) uygulanmıĢtır. Parafin metodu ile sonuç alınamayan bitki dokularından el ile kesit alınmıĢtır.

Dehidrasyon iĢlemi

Dehidrasyon iĢlemi ile örnek parçalarının suyu alınmıĢtır. Dehidrasyon iĢlemi aĢağıda belirtildiği Ģekilde uygulanmıĢtır.

Dehidrasyon serisi Bekleme süresi

%70‟lik etil alkol %80‟lik etil alkol %96‟lık etil alkol %100‟lük etil alkol 2 Etil Alkol-1 Ksilol 1 Etil Alkol-1 Ksilol 1 Etil Alkol-2 Ksilol Saf Ksilol I Saf Ksilol II 1 saat 1 saat 1 saat 30 dakika 1 saat 1 saat 1 saat 10 dakika 10 dakika

Numuneler saf ksilolde dibe çökecek ve oda sıcaklığında parafine doyurma iĢlemine baĢlanacaktır.

Materyalleri parafine doyurma iĢlemi

Parafine doyurma iĢleminde amacımız dokuların parafine yavaĢ yavaĢ doyurulmasıdır ki bu süreçte parafin vezin kaplarına azar azar eklenmiĢtir. Parafine doyurma iĢleminde eriyen boncuk parafin kullanılmıĢtır. Parafine doyurma iĢlemi ile dehidrasyon iĢlemi esnasında dokuların hücreleri arasına giren ksilolün parafin ile yer değiĢtirmesi sağlanmıĢtır. Bu süreç Ģu Ģekilde ilerlemiĢtir:

1.Gün Oda sıcaklığında vezin kapların ağzı kapalı 2. ve 3. Gün35ºC-40ºC‟de etüvde vezin kapların ağzı kapalı 3. ve 4. Gün45ºC-50ºC‟de etüvde vezin kapların ağzı kapalı 5. ve 6. Gün55ºC-60ºC‟de etüvde vezin kapların ağzı açık 5. günden itibaren ksilolün dokulardan uçurulması için vezin kaplarının ağzı açılmıĢtır.

(17)

Materyallerin parafin bloklar haline getirilmesi ve kesit alınması

Parafine doyurulan dokular kesit yüzeylerine dikkat edilmek sureti ile parafin bloklar haline getirilmiĢ ve mikrotom yardımı ile bloklardan 12 μm kalınlığında kesitler alınmıĢtır. Alınan kesitler albümin-gliserinli lamlara yapıĢtırılmıĢ ve boyama yapılacağı zaman 60ºC‟lik etüvde 1 gün süreyle kesitlerin etrafında ve içindeki parafinin erimesi için bekletilmiĢtir. Parafini eriyen kesitler yine 30 dakika kadar saf ksilolde bekletilmiĢ sonrasında ise boyama serilerinden geçirilmiĢtir.

Kesitlerin boyanması aĢaması

Saf ksilolden çıkarılan ve parafini eriyen kesitler aĢağıdaki boyama serilerinden geçirilmiĢtir.

Alkol, Alkol + Ksilol Serileri ve Boyalar Bekleme Süreleri

1 Etil Alkol-2 Ksilol 2 dk.

% 100 alkol 2 dk. % 96 alkol 2 dk. %90 alkol %80 alkol 2 dk. 2 dk. %70 alkol 2 dk. Safranin 16 saat Saf su %50 alkol %70 alkol %90 alkol %96 alkol %100 alkol 10 dk. 10 dk. 10 dk. 10 dk. 10 dk. 5 dk. Fastgreen %96 alkol %100 alkol 1 alkol-1 ksilol 30 sn. 5 dk. 5 dk. 5 dk. Saf ksilol 10 dk.

Boyanan kesitlerin üzerine entellan damlatılarak lamel ile kapatılmıĢ, bu aĢamada kesitler üzerinde hava kabarcığı oluĢmaması için 45 derecelik açı ile kapatılmıĢtır. Kesitler ıĢık mikroskobuna takılı fotoğraf makinası ile fotoğraflanmıĢtır.

Safranin boyasının hazırlanması

5 g safranin 250 ml metil sellosolv içerisinde çözülür ve üzerine 125 ml % 95‟lik etil alkol eklenir. Diğer taraftan ayrı bir beher içerisinde 5 g sodyum asetat, 125 ml

(18)

distile su ve % 40‟lık 10 ml formaldehit içerisinde çözülmüĢ ve bu çözelti boya karıĢımına eklenerek kullanılmıĢtır.

Fast green boyasının hazırlanması

30 ml metil sellosolv ile 30 ml karanfil yağı 1/1 oranında karıĢtırılmıĢ ve 0.5 g fast green boyası ile doyurulmuĢtur. Bu karıĢımın üzerine 175 ml % 95‟lik etil alkol, 175 ml TBA (tert-butanol) ve 60 ml %1‟lik glasiyal asetik asit eklenmiĢtir.

El kesitlerinin hazırlanması

Yapraklardan el ile alınan yüzeysel kesitler ise %50‟lik gliserin karıĢımı ile preparat haline getirilmiĢ ve bu kesitlerde stomalar ve parankima hücreleri gözlemlenmiĢtir. Alınan kesitlerin bazıları ise floroglisin-HCl ile boyanarak %10‟luk gliserin içerisinde incelenmiĢtir.

Floroglisin-HCl hazırlanması

Floroglisin: 1 g floroglisin 100 ml % 95‟ lik etil alkol içerisinde çözülmüĢtür. HCl; % 25‟lik olarak kullanılmıĢtır.

Stoma indeksi hesaplamalarında ise rastgele seçilen yaprakların alt ve üst yüzeylerinden kesitler alınmıĢ ve aĢağıdaki formül ile stoma indeksleri hesaplanmıĢtır. Hücre gruplarına ait ölçümler Kameram 21 programı ile yapılmıĢtır.

Stoma indeksi = (mm2‟ deki stoma sayısı / mm2‟ deki stoma sayısı + mm2‟ deki epidermis sayısı) x 100, Stoma indeks oranı = Üst stoma indeksi / Alt stoma indeksi

3.2.3. Palinolojik Yöntemler

3.2.3.1. IĢık Mikroskobu ÇalıĢmaları

Herbaryum materyallerinden Wodehouse (1935) yöntemine göre preparatlar hazırlanmıĢtır.

3.2.3.2. Wodehouse metodu

IĢık mikroskobunda yapılan polen çalıĢmalarında; herbaryum örneklerinden alınan anterler temiz bir lama alınarak anterdeki polen keselerinden lama düĢürülen polenler üzerine 2-3 damla % 96‟lık etil alkol eklenmiĢtir. Burada amaç polenler

(19)

30-40ºC‟lik ısıtıcı tabla üzerine konulmuĢtur. Sonra safraninli gliserin-jelatin damlatılan polenler lamel ile kapatılıp ters çevrilerek kurutulmuĢtur. Burada amaç polenlerin lamel yüzeyine yaklaĢmasıdır. Hazırlanan preparatlara ait polen ölçümleri en az bir hafta sonra alınmıĢtır. Çünkü polenlerin ĢiĢmesi için bekleme süresi gereklidir.

Safraninli Gliserin-Jelatin hazırlanması

7 g toz jelatin 42 ml distile su içerisine konularak 80ºC‟lik su banyosunda 20 dakika boyunca sürekli olarak cam bagetle karıĢtırılmıĢtır. 20 dakika sonunda karıĢımın üzerine 50 ml gliserin eklenmiĢ ve homojen bir karıĢım elde edilene kadar karıĢtırılmıĢtır. Mikrobiyal aktivitenin olmaması için karıĢıma bir miktar timol eklenmiĢtir. Polenlerin boyanması gerçekleĢsin diye safranin boyasından eklenerek karıĢım hazır hale getirilmiĢtir.

3.2.3.3. Polenlerin ıĢık mikroskobunda ölçülmesi

Polenlerin ölçülmesi mikroskop ile incelenmiĢ fotoğrafları ise mikroskoba takılmıĢ kamera ile çekilmiĢtir. Polenlerin 30 tanesi ölçülerek ekvatoral, polar uzunlukları ile sulkus uzunlukları ve geniĢlikleri, ekzin ve intin kalınlıkları Kameram 21 programı kullanılarak ölçülmüĢtür.

3.2.3.4. Taramalı Elektron Mikroskobu (SEM) ÇalıĢmaları

Elektron mikroskobunda yapılan polen çalıĢmalarında polenler stablar üzerine alınmıĢ ve Cressington Auto 108 altın püskürtücü kullanılarak altın tozu ile kaplanmıĢlardır. Bu Ģekilde hazırlanan örnekler ZEISS EVO LS10 model SEM (taramalı elektron mikroskobu) ile incelenmiĢtir.

3.2.4. Meyve ve Tohum Mikromorfolojik Yöntemleri

Meyve ve tohumlara ait ölçümler öncelikle makromorfolojik olarak yapılmıĢtır. Tohum ve meyvelerin uzunluk, geniĢlik gibi ölçümler yapılmıĢtır. Her bir türe ait 20 olgun meyve ve tohumların ölçümleri yapılmıĢ ve ortalama değerleri alınmıĢtır.

(20)

Mikromorfolojik çalıĢmalarda polen örneklerinin incelenmesinde uygulanan prosedür uygulanmıĢtır.

4. ARAġTIRMA SONUÇLARI VE TARTIġMA 4.1. AraĢtırma Sonuçları

Aethionema arabicum (L.) Andrz. ex DC

4.1.1. Morfolojik Bulgular

Tek yıllık, takriben 6-9.5 cm boyunda, genellikle çok dallanmıĢ. Taban yaprakları oblong veya geniĢ ovat ve saplı, gövdeye ait yapraklar birbirine benzer saplı/sapsız; akut, kalpsi, gövdeyi sarıcı. Petaller 1.5 x 1 mm, beyaz veya pembe. Uzun stamenlerin filamentleri uzunlukları boyunca gevĢekçe birleĢmiĢ, kıvrılmıĢ, diĢlidir. Stamenler apikulate, anter 0.05-0.2 mm arasında, filament 0.6 mm. Ġnfloresens çiçek ve meyvede kompakt, nadiren heterokarpik. Meyve sapları az çok dik, 1.72-2.5 mm, meyve geniĢçe ovat, 3.99-8.64 x 3.94-7.48 mm; septum 4-6 x 1-1.5 mm; kanatlar 1.5-3.33 mm; sinüs 2-4 mm; stil çok kısa, 1 mm‟den küçük, kırılabilir. Tohumları 3-4 adet papilli, musilajlı küçük meyveler düzgün onların tohumları musilajlı değil (Resim 4.1).

(21)

Çizelge 4.1. Aethionema arabicum için Türkiye Flora çalıĢması ile bizim çalıĢmamıza ait karĢılaĢtırmalı morfolojik veriler. Bizim ÇalıĢmamız Aethionema arabicum (Türkiye Florası) Aethionema arabicum

Bitkinin Boyu 6.86-9.5 cm, genellikle çok dallanmıĢ 10-15 cm genellikle çok dallanmıĢ Taban Yaprağı 5.2-7.84 x 2.17-3.55 mm, oblong veya

geniĢ ovat ve saplı Oblong veya geniĢ ovat ve saplı Gövde Yaprağı 9.48-14.37 x 5.87-7.28 mm, birbirine

benzer akut, kalpsi gövdeyi sarıcı

Birbirine benzer akut, kalpsi gövdeyi sarıcı

Petaller 1.5 x 1 mm, beyaz veya pembe renkli 2-3 x 0-1 mm, beyaz veya pembe renkli

Sepaller 1.2 x ±1 mm -

Anter 0.05 - 0.2 mm -

Filament Boyu 0.6 mm -

Ovaryum 1 x 0.5 mm -

Stilus 0.5 - 0.8 mm -

Meyve 3,99-8,64 x 3,94-7,48 mm geniĢçe ovat 6-12 x 6-12 mm geniĢçe ovat Meyve Kanat 1.5 - 3.33 mm 2-3 mm

Meyve Sapı 1.72 - 2.5 mm 2-5 mm Tohum 1.28-1.68 x 0.72-1.01 mm, tohumlar

3-4 adet papilli

Tohumlar 3-4 adet papilli

Çizelge 4.1. „den de görülebileceği gibi Ae. arabicum türünün Türkiye Florasında verilen morfolojik özellikleri ile çalıĢmamızda yaptığımız morfolojik ölçümler ve bulgular uyumluluk göstermektedir.

4.1.2. Anatomik Bulgular Kök

Köklerden alınan enine kesitler dıĢtan içe doğru; epidermis, korteks, iletim demetleri ve öz bölgesinden oluĢmaktadır (ġekil 4.1).

(22)

a. Epidermis

Kökün en dıĢ kısmında koruyucu tabaka olarak tek sıralı epidermis hücreleri bulunmaktadır. Epidermis hücreleri dikdörtgen Ģekillidir ve hücre boyutları 3.6-9.1 μm arasında değiĢmektedir (ġekil 4.2-a), (Çizelge 4.2).

b. Korteks

Korteks tabakası parankimatik hücrelerden meydana gelmiĢtir ve 5-6 sıralıdır. Korteks tabakası hücrelerinin boyutları 6.9-26 x 26.6-61.3 μm arasında değiĢmektedir (ġekil 4.2-a), (Çizelge 4.2).

c. Ġletim Dokusu

Ġletim dokusu floem ve ksilem elemanlarından oluĢmaktadır. Floem dıĢ kısma, ksilem merkeze doğru konumlanmıĢtır (ġekil 4.2-a,b).

d. Öz Bölgesi

Köklerde öz bölgesinde öz hücrelerine rastlanmamıĢtır. Öz bölgesi tamamen ksilem elemanları ile kaplıdır. Trake boyutları 6.7-18.1 μm arasında değiĢmektedir (ġekil 4.2-b), (Çizelge 4.2).

(23)

ġekil 4.2. Aethionema arabicum kök enine kesitlerinin ayrıntılı görüntüsü a. Epidermis, korteks ve iletim dokusu b. Ksilem ve öz bölgesi

Gövde

Gövdeden alınan enine kesitte dıĢtan içe doğru epidermis, korteks, iletim demetleri ve öz bölgesi bulunmaktadır (ġekil 4.3), (ġekil 4.4).

a. Epidermis

En dıĢta, koruyucu tabaka olan epidermis tek sıra halinde bulunmaktadır. Epidermis hücreleri beĢgenimsi-yuvarlak Ģekillidir. Epidermis hücrelerinin boyutları 6.4-30 x 18-41 μm‟ dir. Epidermis üzerinde 4.3-8.1 μm kalınlığında kalın bir kutikula tabakası bulunmaktadır (ġekil 4.4), (ġekil 4.5-a), (Çizelge 4.2).

b. Korteks

Epidermis tabakasının devamında bulunan korteks bölgesi 5-6 sıralı parankima hücrelerinden oluĢmakta ve hücre boyutları 25.9-47.8 x 13.6-29.5 μm‟ dir. Korteks parankiması hücreleri Ģekil olarak yuvarlak ya da değiĢik Ģekillerde olabilmektedir (ġekil 4.4), (ġekil 4.5-a), (Çizelge 4.2).

(24)

c. Ġletim Demetleri

Korteks parankimasının hemen aĢağısında gövde çevresine paralel olarak iletim demetleri dizilmiĢtir. Floem ve ksilem iyi geliĢmiĢtir (ġekil 4.4), (ġekil 4.5-a,b).

d. Öz Bölgesi

Öz bölgesi parankimatik hücrelerden oluĢmuĢtur ve öz hücreleri yuvarlak Ģekillidir. Öz hücrelerinin boyutları 21.8-54.9 μm arasında değiĢen çaplardadır (ġekil 4.4), (ġekil 4.5- b), (Çizelge 4.2).

.

(25)

ġekil 4.4. Aethionema arabicum gövde enine kesitinin ayrıntılı görüntüsü

ġekil 4.5. Aethionema arabicum gövde enine kesitlerinin ayrıntılı görüntüsü a. ep-epidermis, fl-floem, ks-ksilem, ku-kutikula, ko-korteks b. fl-floem, ks-ksilem

Yaprak

Yapraklardan alınan enine kesitlerde epidermis, mezofil dokusu ve iletim demetleri olmak üzere 3 temel kısım bulunmaktadır (ġekil 4.6).

a. Epidermis

Yapraklardan alınan enine kesitlerin her iki yüzeyinde de tek tabakalı epidermis bulunmaktadır. Üst ve alt epidermis hücrelerinin Ģekli dikdörtgenimsi-ovaldir. Üst epidermis tabakasının hücre boyutları 16.2-31 x 25.1-52.33 μm arasında, alt epidermis

(26)

tabakasının ki ise 15.2-31.5 x 22.1-72 μm arasındadır. Üst epidermis tabakasının üzeri 2.9-4.3 μm kalınlığında kutikula ile kaplı iken alt epidermis tabakasının üzerindeki kutikula kalınlığı 2.9-5.6 μm‟ dir. Üst ve alt epidermis hücrelerinin arasında stomalar bulunmaktadır (ġekil 4.6), (ġekil 4.7-a), (Çizelge 4.2).

b. Mezofil

Mezofil tabakası görünüĢ açısından farklı tek tip parankimatik hücreden oluĢmaktadır. Mezofilde palizat ve sünger parankiması ayırımı olmadığı için yaprağımız unifasiyal tiptedir. Düzensiz Ģekilli parankima hücreleri içerisinde bol miktarda kloroplast olup hücre boyutları 12.9-32.6 x 11-38 μm arasında değiĢmektedir (ġekil 4.6), (ġekil 4.7-a), (Çizelge 4.2).

c. Ġletim demetleri

Ġletim demetleri kollateral tiptedir. Ġletim demetlerinin etrafları 1-2 sıralı parankima hücresi ile çevrelenmiĢtir. Yaprağın merkezinde bulunan demet büyük, diğer kısımlarında bulunan demetler küçüktür (ġekil 4.7-a).

Yapraklardan alınan enine kesitlerde stomaların mezomorfik tipte olduğu belirlenmiĢtir. Yüzeysel kesitlerde stomalar amaryllis tipte olup stoma hücrelerinin ve yardımcı hücrelerin düzenleniĢ durumuna göre de anizositik tiptedir. Yaprak amfistomatiktir (ġekil 4.8-a,b).

(27)

(28)

ġekil 4.7. Ae. arabicum yaprak enine kesitlerinin ayrıntılı görüntüsü a. Ġletim demeti b. Stoma

(29)

Ae. arabicum _Min. _Max.GeniĢlik _Ort±Sd _Min. _Max.Uzunluk _Ort±Sd Kök Epidermis 3.6 9.1 6.4 ± 1.8 Korteks parankiması 26.6 61.3 41.2 ± 8.9 6.9 26 17.2 ± 4.7 Öz hücreleri 6.7 18.1 12.2 ± 3 Gövde Kutikula 4.3 8.1 5.5 ± 0.9 Epidermis 18 41 29.8 ± 6.1 6.4 30 15.6 ± 3.1 Korteks parankiması 13.6 29.5 21.8 ± 3.9 25.9 47.8 35.9 ± 6 Sklerenkima 3.8 8.1 5.8 ± 1.4 Öz hücreleri 21.8 54.9 34.5 ± 9.3 Yaprak Üst kutikula 2.9 4.3 3.7 ± 0.5 Üst epiderma 25.1 52.3 39.8 ± 8.8 16.2 31 26.6 ± 3.5 Mezofil dokusu 11 38 27.6 ± 8 12.9 32.6 22.3 ± 4.3 Alt epiderma 22.1 72 39.1 ± 23 15.2 31.5 21.7 ± 5 Alt kutikula 2.9 5.6 3.9 ± 0.9

Çizelge 4.3. Ae. arabicum için stoma indeksi ve stoma indeks oranı

MĠN. MAX. ORT.

Alt yüzey stoma sayısı / mm² 5 7 6 Üst yüzey stoma sayısı / mm² 5 7 6 Alt yüzey epidermis sayısı / mm² 2 4 3 Üst yüzey epidermis sayısı / mm² 2 4 3

Alt yüzey stoma indeksi 66.6 Üst yüzey stoma indeksi 66.6

(30)

4.1.3. Palinolojik Bulgular

Ae. arabicum türüne ait polen morfolojisi ve polen görüntüleri Ģu Ģekildedir (ġekil 4.9,

4.10):

Polen tipi: Monad

Polar eksen (P): 20.71-13.17 μm (Ort. 18.4 μm) Ekvatoral eksen (E): 18.61-13.33 μm (Ort. 17.14 μm ) Apertür tipi: Trikolpat

Ornamentasyon: Retikulat

Polen Ģekli: Prolat-sferoidal (P/E: 1.07) Ekzin: 1.88-0.58 μm (Ort. 1.06 μm) Ġntin: 0.72-0.39 μm (Ort. 0.51 μm)

ġekil 4.9. Ae. arabicum polenlerine ait ıĢık mikroskobu görüntüleri a. Ekvatoral görünüĢ b. Ekvatoral ornamentasyon c. Polar görünüĢ d. Polar görünüĢteki ornamentasyon

(31)

ġekil 4.10. Ae. arabicum polenlerine ait SEM fotoğrafları a. Genel görünüĢ b. Ornamentasyon

4.1.4.Mikromorfolojik Bulgular

Ae. arabicum meyve özellikleri (ġekil 4.11; 4.12). Meyve tipi: Silikula

Meyve Boyutu: 3.94-7.48 x 3.99-8.64 mm (Ort. 5.94 x 6.54 mm ) Meyve Kanadı: 1.5-3.33 mm (Ort. 2.31 mm )

ġekli: Oblong-ovoid, apeksi içe doğru girintili (emarginat), tüysüz Rengi: YeĢil-sarı

Pedisel özellikleri: 1.72-2.5 mm (Ort. 2.01 mm), meyveye bağlandığı noktada hafifçe

ĢiĢkinleĢmiĢ

Ornamentasyon: Skabroz

(32)

ġekil 4.12. Ae. arabicum meyvesine ait SEM fotoğrafları a. Meyvenin genel görünüĢü b. Meyve ornamentasyonu

Ae. arabicum tohum özellikleri

Ae. arabicum tohum özellikleri Ģu Ģekildedir (ġekil 4.13; 4.14): Boyutu: 0.72-1.01 x 1.28-1.68 mm (Ort. 0.91 x 1.54 mm )

ġekli: Ovoid, mikropolar apeksi dıĢa doğru çıkıntılı küt uçlu, kalazal apeksi ovoid Tohum dıĢ sınırı: Eliptik

Rafe: Belirgin ve düz Rengi: Sarımsı-kahverengi Ornamentasyon: Verrukat

(33)

ġekil 4.14. Ae. arabicum için tohum SEM fotoğrafları a. Tohumun genel görünüĢü b. Tohum yüzey ornamentasyonu

Aethionema cordatum (Desf.) Boiss.

Çok yıllık, tabanda odunsu, 24-30 cm boyunda çiçekli gövde basit veya dallanmıĢ, tüysüz, glaukus. Yaprak boyutları 3.39-10.89 x 3.08-8.31 mm arasında, deltoit-kalpsi veya ovat-kalpsi, gövdeyi sarıcı, uçları aküt. Petaller pembe, beyaz veya kremsi sarı, 5-9 x 2-4 mm. Filamentler ince, gevĢekçe bitiĢik veya ayrı diĢli değil; anterler apikulet ucu çıkıntılı. Infloresens meyvede uzamıĢ. Ovaryum iki odalı, her bir odada 1-2 ovül mevcut. Meyve sapı dik, askending, 3.8-6.29 mm. Silikula-ovat (meyve) takriben 3.7-7.24 x 2.9-5.91 mm; septum 6 x 2 mm; kanatlar düzensiz ve değiĢken diĢli, 1.07-2.58 mm, sinüs 1-2 mm; stil 2-4 mm. Tohumlar 1-2 adet hafifçe musilajlı (Resim 4.2).

(34)

Resim 4.2. Aethionema cordatum türünün doğadaki görüntüsü

Çizelge 4.4. Aethionema cordatum için Türkiye Flora çalıĢması ile bizim çalıĢmamıza ait karĢılaĢtırmalı morfolojik veriler.

Bizim ÇalıĢmamız

Aethionema cordatum

Türkiye Florası

Aethionema cordatum

Bitkinin Boyu 24-30 cm, çiçekli gövde basit veya dallanmıĢ

10-25 cm, çiçekli gövde basit veya dallanmıĢ

Gövde Yaprağı 3.39-10.89 x 3.08-8.31 mm arasında, deltoit-kalpsi veya ovat-kalpsi, gövdeyi sarıcı uçları aküt.

Deltoit-kalpsi veya ovat-kalpsi, gövdeyi sarıcı uçları aküt

Petaller 5.9 x 2-4 mm 5-9 x 2-4 mm beyaz veya kremsi sarı. Meyve 3.7-7.24 x 2.9-5.91 mm, silikula-ovat 7 x 6 mm silikula-ovat

Meyve Kanat 1.07-2.58 mm, düzensiz ve değiĢken diĢli

1-2 mm, düzensiz ve değiĢken diĢli Meyve Sap 3.8-6.29 mm meyve sapı dik,

askending

4-7 mm sapı dik veya askending Tohum 1.81-2.35 x 0.81-1.36 mm, 1-2 adet

hafifçe musilajlı.

1-2 adet hafifçe musilajlı.

Stilus 1.1-2 mm ----

Çizelge 4.4. „den de görülebileceği gibi Ae. cordatum türünün morfolojik özellikleri ile çalıĢmamızda yaptığımız morfolojik ölçümler ve morfolojik bulgular uyumluluk göstermektedir.

(35)

Kök

Köklerden alınan enine kesitlerde dıĢtan içe doğru; peridermis, korteks sklerenkima, floem ve ksilem hücrelerinden oluĢmaktadır (ġekil 4.15).

a. Peridermis

Köklerden alınan enine kesitlerde sekonder kök yapısı gözlemlenmiĢtir. Kökün en dıĢ kısmında koruyucu tabaka olarak peridermis bulunmaktadır (ġekil 4.15), (Çizelge 4.5).

b. Korteks

Korteks tabakası parankimatik hücrelerden meydana gelmiĢtir ve 7-8 sıralıdır. Korteks tabakası hücrelerinin boyutları 11.7-29.2 x 24.2-78.3 μm arasında değiĢmektedir (ġekil 4.15), (Çizelge 4.5).

c. Sklerenkima Dokusu

Korteks tabakası içerisinde bulunan sklerenkima dokusu kesik kesik yerelleĢmiĢ 2-3 sıralı hücrelerden oluĢmaktadır. Sklerenkima hücreleri Ģekil olarak beĢgenimsi veya değiĢik Ģekillerde olabilmektedir (ġekil 4.15).

d. Ġletim Dokusu

Ġletim dokusu floem ve ksilem elemanlarından oluĢmaktadır. Floem dıĢ kısma ksilem merkeze doğru konumlanmıĢtır. Kesitlerde kambiyum net olarak gözlenememiĢtir. Trakelerin boyutları 4.6-19.1 μm arasında değiĢmektedir (ġekil 4.15), (ġekil 4.16-a,b), (Çizelge 4.5).

(36)

(37)

ġekil 4.16. Aethionema cordatum kök enine kesitlerinin ayrıntılı görüntüsü a. Öz bölgesi ve ksilem b. ks-ksilem, T-trake

Gövde

Gövdeden alınan enine kesitlerde dıĢtan içe doğru epidermis, korteks, sklerenkima, iletim demetleri ve öz bölgesi bulunmaktadır (ġekil 4.17), (ġekil 4.18).

a. Epidermis

En dıĢta, koruyucu tabaka olan epidermis 2-3 sıra halinde bulunmaktadır. Epidermis hücreleri dikdörtgenimsi-oval Ģekillidir. Epidermis hücrelerinin arasında stoma hücreleri bulunmaktadır. Epidermis hücrelerinin boyutları 8.9-27.5 x 14.9-33.1 μm‟ dir. Epidermis üzerinde 8.5-16.1 μm kalınlığında kalın bir kutikula tabakası bulunmaktadır (ġekil 4.18), (ġekil 4.19-a), (Çizelge 4.5).

(38)

b. Korteks

Epidermis tabakasının devamında bulunan korteks bölgesi 6-7 sıralı parankimatik hücrelerden oluĢmuĢtur ve hücre çapı 11.5-23 μm‟ dir. Korteks parankiması hücreleri Ģekil olarak yuvarlak ya da değiĢik Ģekillerde olabilmektedir (ġekil 4.18), (ġekil 4.19-a), (Çizelge 4.5).

Korteks tabakası içerisinde bulunan sklerenkima dokusu hücreleri öbek öbek 1-2 sıralı hücrelerden oluĢmaktadır. Sklerenkima hücrelerinin boyutları 6.7–23.4 μm‟ dir. Sklerenkima hücreleri Ģekil olarak beĢgenimsi veya değiĢik Ģekillerde olabilmektedir (ġekil 4.18), (ġekil 4.19-b), (Çizelge 4.5).

d. Ġletim Demetleri

Korteks parankimasının hemen aĢağısında gövde eksenine paralel olarak iletim demetleri dizilmiĢtir. Floem ve ksilem iyi geliĢmiĢtir (ġekil 4.18), (ġekil 4.19-b).

e. Öz Bölgesi

Öz bölgesi parankimatik hücrelerden oluĢmuĢtur ve öz hücreleri yuvarlak Ģekillidir. Öz hücrelerinin boyutları 17.2-73.3 μm arasında değiĢen çaplardadır (ġekil 4.18), (ġekil 4.19-b), (Çizelge 4.5).

(39)

ġekil 4.17. Ae. cordatum gövde enine kesitlerinin genel görüntüsü

(40)

ġekil 4.19. Ae. cordatum gövde enine kesitlerinin ayrıntılı görüntüsü a. ep-epidermis, ku-kutikula, ko-korteks st-stoma, st-stoma altı boĢluk b. fl-floem, ks-ksilem, sk-sklerenkima

Yaprak

a. Epidermis

Yapraklardan alınan enine kesitlerin her iki yüzeyinde de tek tabakalı epidermis bulunmaktadır. Üst ve alt Epidermis hücrelerinin Ģekli yuvarlağımsı-ovaldir. Üst epidermis tabakasının hücre boyutları 13.6-24.9 x 13.3-33.9 μm arasında, alt epidermis tabakasının ki ise 12.6-26.3 x 8.7-33.4 μm arasındadır. Üst epidermis tabakasının üzeri 14.9-23.2 μm kalınlığında kutikula ile kaplı iken alt epidermis tabakasının üzerindeki kutikula kalınlığı 10.4-19.2 μm‟ dir. Üst ve alt epidermis hücrelerinin arasında stomalar bulunmaktadır (ġekil 4.20), (Çizelge 4.5.).

b. Mezofil

Mezofil tabakası görünüĢ açısından palizat ve sünger tabakası olmak üzere farklı iki tip parankimatik hücreden oluĢmaktadır. Mezofil tabakası palizat, sünger ve palizat parankiması olarak sıralanmakta dolayısıyla yaprağımız ekvifasiyal tiptedir. Dikdörtgenimsi, düzensiz Ģekilli palizat parankiması hücreleri içerisinde bol miktarda kloroplast olup hücre boyutları 18.4-56.9 x 10.4-21.4 μm arasında değiĢmektedir. Palizat parankiması arasında bulunan sünger parankiması ise düzensiz Ģekilli olup hücre

(41)

4.5).

Ġletim demetleri kollateral tiptedir. Ġletim demetlerinin etrafları 1-2 sıralı parankima hücresi ile çevrelenmiĢtir. Yaprağın merkezinde bulunan demet büyük, diğer kısımlarında bulunan demetler küçüktür (ġekil 4.20), (ġekil 4.21-b), (Çizelge 4.5).

(42)

ġekil 4.21. Ae. cordatum yaprak enine kesitlerinin ayrıntılı görünüĢü a. üep-üst epidermis, ku-kutikula, st-stoma, stb-stoma altı boĢluk b. üep-üst epidermis, ku-kutikula, pp-palizat parankiması, sp-sünger parankiması, ks-ksilem, fl-floem

(43)

Ae. cordatum GeniĢlik Uzunluk

Min. Max. Ort±Sd Min. Max. Ort±Sd Kök Peridermis 37.5 44.3 41.8 ± 2.2 Korteks 24.2 78.3 41.6 ± 13.3 11.7 29.2 19 ± 4.3 Öz (Trake) 4.6 19.1 9.3 ± 3.3 Gövde Kutikula 8.5 16.1 12.5 ± 1.8 Epiderma 14.9 33.1 20.9 ± 4 8.9 27.5 14.8 ± 2.9 Korteks 11.5 23 16.4 ± 3.1 Sklerenkima 6.7 23.4 14.1 ± 6.3 Öz 17.2 73.3 43.1 ± 13.9 Yaprak Üst Kutikula 14.9 23.2 18.6 ± 1,8 Üst Epiderma 13.3 33.9 23.6 ± 5.3 13.6 24.9 9.2 ± 2.8 Palizat P. 10.4 21.4 16.2 ± 2.6 18.4 56.9 40.3 ± 14.5 Sünger P. 15.7 36.1 24.1 ± 5 Alt Epiderma 8.7 33.4 26.1 ± 7.2 12.6 26.3 18.7 ± 4.9 Alt Kutikula 10.4 19.2 13.6 ± 2.6

Çizelge 4.6. Ae. cordatum için stoma indeksi ve stoma indeks oranı Min. Max. Ort. Alt yüzey stoma sayısı / mm² 5 7 6 Üst yüzey stoma sayısı / mm² 6 8 7 Alt yüzey epidermis sayısı / mm² 5 7 6 Üst yüzey epidermis sayısı / mm² 4 6 5

Alt yüzey stoma indeksi 50 Üst yüzey stoma indeksi 58.3

(44)

Ae. cordatum türüne ait polen morfolojisi ve polen görüntüleri Ģu Ģekildedir (ġekil 4.23,

4.24):

Polar eksen (P): 18.32-23.26 μm (Ort. 21.09 μm) Ekvatoral eksen (E): 11.46-18.28 μm (Ort. 15.1 μm ) Polen Ģekli: Subprolat (P/E: 1.39)

Apertür tipi: Trikolpat Ornamentasyon: Retikulat

Ekzin: 0,87-1,01 μm (Ort. 0.91 μm) Ġntin: 0,53-0,66 μm (Ort. 0.7 μm)

ġekil 4.23. Ae. cordatum polenlerine ait ıĢık mikroskobu görüntüleri a. Ekvatoral görünüĢ b. Ekvatoral ornamentasyon c. Polar görünüĢ d. Polar görünüĢteki ornamentasyon

(45)

ġekil 4.24. Ae. cordatum polenlerine ait SEM fotoğrafları a. Genel görünüĢ b. Ornamentasyon

4.1.8. Mikromorfolojik Bulgular

Ae. cordatum meyve özellikleri (ġekil 4.25; ġekil 4.26): Meyve tipi: Silikula

Meyve Boyutu: 2.97-5.91 x 3.7-7.24 mm (Ort. 4.69 x 5.58 mm ) Meyve Kanat: 1.07-2.58 mm (Ort. 1.95 mm )

ġekli: Oblong-ovoid, apeksi içe doğru girintili (emarginat), tüysüz Rengi: YeĢil-kahverengi

Pedisel özellikleri: 3.8-6.29 mm (Ort. 5.05 mm ) Ornamentasyon: Verrukoz

(46)

ġekil 4.26. Ae. cordatum meyvesine ait SEM fotoğrafları a. Meyvenin genel görünüĢü b. Meyve ornamentasyonu

Ae. cordatum tohum özellikleri

Ae. cordatum tohum özellikleri Ģu Ģekildedir (ġekil 4.27; ġekil 4.28): Boyutu: 0.81-1.36 x 1.81-2.35 mm (Ort. 1.22 x 2.06 mm )

ġekli: Ovoid, mikropolar apeksi dıĢa doğru çıkıntılı küt uçlu, kalazal apeksi

oblong-ovoid

Tohum dıĢ sınırı: Eliptik Rafe: Belirgin ve düz Rengi: Sarımsı-kahverengi Ornamentasyon: Verrukat

(47)

ġekil 4.28. Ae. cordatum için tohum SEM fotoğrafları a. Tohumun genel görünüĢü b. Tohum yüzey ornamentasyonu

Aethionema karamanicum Ertuğrul & Beyazoğlu

Çok yıllık, çok dallı köke yakın kısımlar odunlu, çiçekli gövdeler 18-38 cm dik veya askending Ģekilde. Yapraklar alternat, linear lanseolat verimsiz sürgünlerde çoğu daralmıĢ 6.22-12.27 x 1.17-1.9 mm. Infloresens subcapitat, kompakt, meyvede uzamıĢ. Sepaller 3.8-4.05 x 1.45-1.5 mm, hemen hemen sakkat. Petaller mor, sepaller kadar, tabanda damarlı. Filamentler serbest, kanatlı, tabanda geniĢlemiĢ anterler apikulet. Ovaryum 2 odalı her bir odada 1 adet ovül var. Meyve sapları tabandan basık, 3.18-4.62 mm. Silikula obovat veya orbicular, bot benzeri, imricat, 4.8-6.39 x 4.16-5.96 mm; kanatlar 1.58-3 mm, tek parça; sinus 2-2.5 mm; sitil takriben 1mm tohumlar 1-2 adet, açıkça papillos (Resim 4.3).

(48)

Çizelge 4.7. Aethionema karamanicum için Türkiye Flora çalıĢması ile bizim çalıĢmamıza ait karĢılaĢtırmalı morfolojik veriler.

Bizim ÇalıĢmamız

Aethionema karamanicum

Türkiye Florası

Aethionema karamanicum

Bitkinin Boyu 18-38 cm, çok dallı köke yakın kısımlar odunlu.

15-20 cm, çok dallı köke yakın kısımlar odunlu.

Taban Yaprağı 1.27-2.86 x 0.6-0.97 mm, oblong veya geniĢ ovat ve saplı.

--- Gövde Yaprağı 6.22-12.27 x 1.17-1.9 mm, alternat,

linear lanseolat verimsiz sürgünlerde çoğu daralmıĢ

12-20 x 1.5-2 mm, alternat, linear lanseolat verimsiz sürgünlerde çoğu daralmıĢ

Brakte 5.87-8.9 x 0.91-1.69 mm ---- Petaller 4-4.6 x 1.8-2.3 mm, mor, sepaller

kadar, tabanda damarlı

Mor, sepaller kadar, tabanda damarlı Sepaller 3.8-4.05 x 1.45-1.5 mm, tabanda

damarlı

2-2.5 mm, tabanda damarlı Anter 0.5 mm, apikulet ----

Filament Boyu 2 mm, serbest --- Ovaryum 1 x 0.5 mm, 2 odalı her bir odada 1

adet ovül var 2 odalı her bir odada 1 adet ovül var

Stilus 0.8-1 mm ----

Meyve 4.8-6.39 x 4.16-5.96 mm silikula obovat veya orbicular, bot benzeri

6.5-8 x 6.5-7.5 mm silikula obovat veya orbicular, bot benzeri

Meyve Kanat 1.58-3 mm 1.58-3 mm

Meyve Sap 3.18-4.62 mm, tabanda basık 3-5 mm tabanda basık Tohum 2.03-2.39 x 0.97-1.23 mm ----

Çizelge 4.7. „den de görülebileceği gibi Ae. karamanicum türünün morfolojik özellikleri ile çalıĢmamızda yaptığımız morfolojik ölçümler ve morfolojik bulgular uyumluluk göstermektedir.

Köklerden alınan enine kesitlerde dıĢtan içe doğru; peridermis, korteks, iletim demetleri ve öz bölgesinden oluĢmaktadır (ġekil 4.29).

(49)

Köklerden alınan enine kesitlerde sekonder kök yapısı gözlemlenmiĢtir. Kökün en dıĢ kısmında koruyucu tabaka olarak peridermis bulunmaktadır. Peridermis kalınlığı 32.5-44.9 μm arasında değiĢmektedir (ġekil 4.30-a), (Çizelge 4.8).

b. Korteks

Korteks tabakası parankimatik hücrelerden meydana gelmiĢtir ve 6-7 sıralıdır. Korteks tabakası hücrelerinin boyutları 11.3-32.8 x 13.3-71.9 μm arasında değiĢmektedir (ġekil 4.30-a), (Çizelge 4.8).

Korteks tabakası içerisinde bulunan sklerenkima dokusu 2-3 sıralı hücrelerden oluĢmaktadır. Sklerenkima hücreleri Ģekil olarak beĢgenimsi veya değiĢik Ģekillerde olabilmektedir (ġekil 4.30-a).

d. Ġletim Dokusu

Ġletim dokusu floem ve ksilem elemanlarından oluĢmaktadır. Floem dıĢ kısma bakarken ksilem merkeze doğru konumlanmıĢtır. Kesitlerde kambiyum net olarak gözlenememiĢtir. Trakelerin boyutları 6.7-15.7 μm arasında değiĢmektedir. Köklerde öz bölgesinde öz hücrelerine rastlanmamıĢtır (ġekil 4.30-a,b), (Çizelge 4.8).

(50)

ġekil 4.30. Aethionema karamanicum kök enine kesitinin ayrıntılı görünüĢü a. Peridermis, korteks parankiması, sklerenkima, floem, ksilem b. Öz

Gövde

Gövdeden alınan enine kesitlerde dıĢtan içe doğru epidermis, korteks, iletim demeti ve öz bölgesi bulunmaktadır (ġekil 4.31), (ġekil 4.32).

a. Epidermis

En dıĢta koruyucu tabaka olan epidermis tek sıra halinde bulunmaktadır. Epidermis hücreleri oval Ģekillidir. Epidermis hücreleri arasında stoma hücreleri bulunmaktadır. Epidermis hücrelerinin boyutları 4.2-14.4 x 10.2-29.5 μm‟ dir. Epidermis üzerinde 2.8-9.1 μm kalınlığında kalın bir kutikula tabakası bulunmaktadır (ġekil 4.32), (ġekil 4.33-a), (Çizelge 4.8).

b. Korteks

Epidermis tabakasının devamında bulunan korteks parankiması 5-6 sıralıdır. Korteks tabakası hücrelerinin boyutları 3.4-24.5 x 11.4-40.9 μm arasında değiĢmektedir. Korteks parankiması hücreleri Ģekil olarak yuvarlak ya da değiĢik Ģekillerde olabilmektedir (ġekil 4.32), (ġekil 4.33-a), (Çizelge 4.8).

(51)

Korteks tabakası içerisinde bulunan sklerenkima dokusu 1-2 sıralı hücrelerden oluĢmaktadır. Sklerenkima hücrelerinin boyutları 7.1-21.4 μm‟ dir. Sklerenkima hücreleri Ģekil olarak beĢgenimsi veya değiĢik Ģekillerde olabilmektedir (ġekil 4.32), (ġekil 4.33-a), (Çizelge 4.8).

Korteks parankimasının hemen aĢağısında gövdeye paralel olarak iletim demetleri dizilmiĢtir. Floem ve ksilem iyi geliĢmiĢtir (ġekil 4.33-a).

e. Öz Bölgesi

Öz bölgesi parankimatik hücrelerden oluĢmuĢtur ve öz hücreleri yuvarlak Ģekillidir. Öz hücrelerinin boyutları 21-85.3 μm arasında değiĢen çaplardadır (ġekil 4.32), (ġekil 4.33-b), (Çizelge 4.8).

(52)

ġekil 4.32. Aethionema karamanicum gövde enine kesitinin ayrıntılı görünüĢü

ġekil 4.33. Aethionema karamanicum gövde enine kesitinin ayrıntılı görüntüsü a. st- stoma, ep-epidermis, ko- korteks, ku- kutikula, sk- sklerenkima, ks- ksilem, fl- floem b. Öz bölgesi

Yaprak

(53)

Yapraklardan alınan enine kesitlerin her iki yüzeyinde de tek tabakalı epidermis bulunmaktadır. Üst ve alt epidermis hücrelerinin Ģekli dikdörtgenimsi-ovaldir. Üst epidermis tabakasının hücre boyutları 13.6-24.9 x 13.3-33.9 μm arasında, alt epidermis tabakasının ki ise 12.6-26.3 x 8.7-33.4 μm arasındadır. Üst epidermis tabakasının üzeri 14.9-23.2 μm kalınlığında kutikula ile kaplı iken alt epidermis tabakasının üzerindeki kutikula kalınlığı 10.4-19.2 μm‟ dir. Üst ve alt epidermis hücrelerinin her ikisinde de stomalar bulunmaktadır (ġekil 4.35.-a,b), (Çizelge 4.8).

b. Mezofil

Mezofil tabakası görünüĢ açısından palizat ve sünger tabakası olmak üzere farklı iki tip parankimatik hücreden oluĢmaktadır. Mezofil tabakası palizat, sünger ve palizat parankiması olarak sıralanmakta dolayısıyla yaprağımız ekvifasiyal tiptedir. Dikdörtgenimsi, düzensiz Ģekilli palizat parankiması hücreleri içerisinde bol miktarda kloroplast olup hücre boyutları 27-70.3 x 4.6-16.8 μm arasında değiĢmektedir. Palizat parankiması arasında bulunan sünger parankiması ise yuvarlak veya düzensiz Ģekilli olup hücre boyutları 14.7-45.2 μm arasında değiĢmektedir (ġekil 4.34), (ġekil 4,35-b), (Çizelge 4.8).

Ġletim demetleri kollateral tiptedir. Ġletim demetlerinin etrafları tek sıralı parankima hücresi ile çevrelenmiĢtir. Yaprağın merkezinde bulunan demet büyük, diğer kısımlarında bulunan demetler küçüktür (ġekil 4.34), (ġekil 4.35-c).

(54)

ġekil 4.34. Aethionema karamanicum yaprak enine kesitinin genel görüntüsü

ġekil 4.35. Aethionema karamanicum yaprak enine kesitinin ayrıntılı görüntüsü a. üep- üst epidermis, st- stoma, stb- stoma altı boĢluğu, id- iletim demeti b. ku- kutikula, st- stoma, stb- stoma altı boĢluğu, aep-alt epidermis, pp- palizat parankiması, sp- sünger parankiması, id- iletim demeti c. fl- floem, ks- ksilem

(55)

Ae. karamanicum GeniĢlik Uzunluk

Min. Max. Ort±Sd Min. Max. Ort±Sd Kök Peridermis 32.5 44.9 36.9 ± 4.9 Korteks 13.3 71.9 41.1 ± 13.2 11.3 32.8 20.2 ± 5.1 Öz (Trake) 6.7 15.7 9.5 ± 2.1 Gövde Kutikula 2.8 9.1 6.3 ± 1.1 Epiderma 10.2 29.5 18.4 ± 4.3 4.2 14.4 14.5 ± 1.6 Korteks 11.4 40.9 20 ± 6.2 3.4 24.5 12.7 ± 3.2 Sklerenkima 7.1 21.4 12.1 ± 3.6 Öz 21 85.3 45.5 ± 15.6 Yaprak Üst Kutikula 6.2 17.9 9.4 ± 2.3 Üst Epiderma 16.7 52.5 32.5 ± 14.2 9.3 29.4 17.1 ± 5.7 Palizat P. 4.6 16.8 10.3 ± 2.4 27 70.3 44 ± 14.1 Sünger P. 14.7 45.2 26.3 ± 5.4 Alt Epiderma 9.4 53.5 26.3 ± 11.8 10.2 34.4 19 ± 5.8 Alt Kutikula 6.2 11.2 8.6 ± 1.6

Çizelge 4.9. Ae. karamanicum için stoma indeksi ve stoma indeks oranı Min. Max. Ort. Alt yüzey stoma sayısı / mm² 6 8 7 Üst yüzey stoma sayısı / mm² 7 9 8 Alt yüzey epidermis sayısı / mm² 3 5 4 Üst yüzey epidermis sayısı / mm² 7 9 8

Alt yüzey stoma indeksi 63.6 Üst yüzey stoma indeksi 50

(56)

Ae. karamanicum türüne ait polen morfolojisi ve polen görüntüleri Ģu Ģekildedir (ġekil

4.37, 4.38):

Polar eksen (P): 16.97-19.6 μm (Ort. 17.96 μm) Ekvatoral eksen (E): 11.71-15.27 μm (Ort. 13.28 μm ) Polen Ģekli: Subprolat (P/E: 1.35)

Apertür tipi: Trikolpat Ornamentasyon: Retikulat

Ekzin: 0.77-1.12 μm (Ort. 1.02 μm ) Ġntin: 0.61-0.82 μm (Ort. 0.7 μm )

ġekil 4.37. Ae. karamanicum polenlerine ait ıĢık mikroskobu görüntüleri a. Polar görünüĢ b. Polar görünüĢteki ornamentasyonu

(57)

Ae. karamanicum meyve özellikleri (ġekil 4.39; ġekil 4.40) Meyve tipi: Silikula

Meyve Boyutu: 4.16-5.96 x 4.8-6.39 mm (Ort. 5.17 x 5.62 mm ) Meyve Kanat: 1.58-3 mm (Ort. 2.26 mm )

ġekli: Oblong-ovoid, apeksi içe doğru girintili (emarginat), tüysüz Rengi: YeĢil-kahverengi

Pedisel özellikleri: 3.18-4.62 mm (Ort. 3.75 mm ) Ornamentasyon: Papillalı

ġekil 4.39. Ae. karamanicum meyvesi için makromorfolojik görüntü

ġekil 4.40. Ae. karamanicum meyvesine ait SEM fotoğrafları a. Meyvenin genel görünüĢü b. Meyve ornamentasyonu

(58)

Ae. karamanicum tohum özellikleri

Ae. karamanicum tohum özellikleri Ģu Ģekildedir (ġekil 4.41; ġekil 4.42) Boyutu: 0.97-1.23 x 2.03-2.39 mm (Ort. 1.1 x 2.22 mm )

ġekli: Ovoid, mikropolar apeksi dıĢa doğru çıkıntılı ve küt uçlu, kalazal apeksi ovoid Tohum dıĢ sınırı: Eliptik

Rafe: Belirgin ve düz Rengi: Sarımsı-kahverengi Ornamentasyon: Verrukat

ġekil 4.41. Ae. karamanicum tohumu için makromorfolojik görüntü

ġekil 4.42. Ae. karamanicum için tohum SEM fotoğrafları a. Tohumun genel görünüĢü b. Tohum yüzey ornamentasyonu

(59)

Çok yıllık alçak ve çok gövdeli toprak seviyesinde tüysüz veya papillos. Basit nadiren dallanmıĢ, çiçekli gövdeleri 6-20 cm askending veya yarı dik. Yapraklar linear-oblong 7.84-11.12 x 1.38-1.7 mm, aküt petaller pembe veya beyaz 2.15-2.97 x 0.79-1.18 mm, tabanda güçlü bir Ģekilde 3 damarlı. Filamentler ne birleĢmiĢ nede diĢli, tabanda geniĢlemiĢ; anterler ucunda çıkıntılar var (apikulet) Infloresens kapitat-korumbus, meyvede uzanır; Ovaryum 2 odalı her birinde 1 ovül var (nadiren 2). Meyve sapları dikten geriye doru kıvrılmıĢa kadar değiĢir 3.62-4.54 mm. Silikula ovat-obovat, bot Ģekilli, 4.36-5.6 x 4.37-4.8 mm, tabanda kalpsi; kanatlar 1.61-1.97 mm krenat diĢli veya tam; sinus 1-1.5 mm; sitilus 0.5 mm. Tohum 2 veya 1 meyve tek odalı ise tohum 1. Tohumlar papillos veya pek çoğu öğle ve musilajsız (Resim 4.4).

(60)

Çizelge 4.10. Aethionema armenum için Türkiye Flora çalıĢması ile bizim çalıĢmamıza ait karĢılaĢtırmalı morfolojik veriler. Bizim ÇalıĢmamız Aethionema armenum Türkiye Florası Aethionema armenum

Bitkinin Boyu 6-20 cm, çok gövdeli toprak

seviyesinde tüysüz veya papillos. Basit nadiren dallanmıĢ.

10-20 cm, çok gövdeli toprak

seviyesinde tüysüz veya papillos. Basit nadiren dallanmıĢ.

Steril Yaprak 1.61-6.3 x 0.44-1,25 mm arasında --- Gövde Yaprağı 7.84-11.12 x 1.38-1.7 mm

linear-oblong

5-15 mm, linear-oblong

Brakte 1.11-6.04 mm ----

Petaller 2.15-2.97 x 0.79-1.18 mm, pembe veya beyaz, tabanda güçlü bir Ģekilde 3 damarlı.

3-5.5 x 1.5 mm, pembe veya beyaz, tabanda güçlü bir Ģekilde 3 damarlı.

Sepaller 3.47-6.1 x 1.29-3.04 mm --- Anter 0.47-0.49 mm ucunda çıkıntılar var

(apikulet) Ġnfloresens capitat-corumbus ---- Filament 0.24-0.26 mm ne birleĢmiĢ nede diĢli,

tabanda geniĢlemiĢ

---- Ovaryum 0.75-1.15 x ±0.5mm, 2 odalı her

birinde 1 ovül var 2 odalı her birinde 1 ovül var

Stilus 0.61-0.82 mm ----

Meyve 4.36-5.6 x 4.37-4.8 mm Silikula ovat-obovat, bot Ģekilli

4.5-7 x 4-5 mm, Silikula ovat-obovat, bot Ģekilli

Meyve Kanat 1.61-1.97 mm, krenat diĢli veya tam 1-1.5 mm, krenat diĢli veya tam Meyve Sap 3.62-4.54 mm, dikten geriye doru

kıvrılmıĢa kadar değiĢir

3-5 mm, dikten geriye doru kıvrılmıĢa kadar değiĢir

Tohum 1.73-2.36 x 0.6-1.18 mm, papillos veya pek çoğu öğle ve musilajsız.

Tohumlar papillos veya pek çoğu öğle ve musilajsız.

Çizelge 4.10. „den de görülebileceği gibi Ae. armenum türünün morfolojik özellikleri ile çalıĢmamızda yaptığımız morfolojik ölçümler ve morfolojik bulgular uyumluluk göstermektedir.

Köklerden alınan enine kesitlerde dıĢtan içe doğru; peridermis, korteks, floem ve ksilem hücrelerinden oluĢmaktadır (ġekil 4.43).

(61)

Köklerden alınan enine kesitlerde sekonder kök yapısı gözlemlenmiĢtir. Kökün en dıĢ kısmında koruyucu tabaka olarak peridermis bulunmaktadır (ġekil 4.43), (ġekil 4.44-a), (Çizelge 4.11).

b. Korteks

Korteks tabakası parankimatik hücrelerden meydana gelmiĢtir ve 7-8 sıralıdır. Korteks tabakası hücrelerinin boyutları 12.6-46.9 x 20.6-59.9 μm arasında değiĢmektedir (ġekil 4.43), (ġekil 4.44-a), (Çizelge 4.11).

c. Ġletim Dokusu

Ġletim dokusu floem ve ksilem elemanlarından oluĢmaktadır. Floem dıĢ kısma bakarken ksilem merkeze doru konumlanmıĢtır. Kesitlerde kambiyum net olarak gözlenememiĢtir. Trakelerin boyutları 3.4-19.2 μm arasında değiĢmektedir (ġekil 4.43), (ġekil 4.44-b).

(62)

ġekil 4.44. Aethionema armenum kök enine kesitinin ayrıntılı görünüĢü a. peridermis, korteks parankiması b. Öz Bölgesi

Gövde

Gövdeden alınan enine kesitlerde dıĢtan içe doğru epidermis, korteks, sklerenkima, iletim demetleri ve öz bölgesi bulunmaktadır (ġekil 4.45).

a. Epidermis

En dıĢta, koruyucu tabaka olan epidermis 2-3 sıra halinde bulunmaktadır. Epidermis hücrelerinin dikdörtgenimsi-oval Ģekillidir. Epidermis hücreleri arasında stoma hücresi bulunmaktadır. Epidermis hücrelerinin boyutları 10.3-33.5 x 19.6-61.1 μm‟ dir. Epidermis üzerinde 2.7-8,2 μm kalınlığında kalın bir kutikula tabakası bulunmaktadır (ġekil 4.45), (ġekil 4.46-a), (Çizelge 4.11).

b. Korteks

Epidermis tabakasının devamında bulunan korteks parankiması 6-7 sıralıdır ve hücre çapı 12.1-27.9 x 22.6-42.8 μm‟ dir. Korteks parankiması hücreleri Ģekil olarak yuvarlak ya da değiĢik Ģekillerde olabilmektedir (ġekil 4.45), (ġekil 4.46-a), (Çizelge 4.11).

(63)

Korteks tabakası içerisinde bulunan sklerenkima dokusu 1-3 sıralı hücrelerden oluĢmaktadır. Sklerenkima hücrelerinin boyutları 6.6-16.1 μm‟ dir. Sklerenkima hücreleri Ģekil olarak beĢgenimsi veya değiĢik Ģekillerde olabilmektedir (ġekil 4.46-a), (Çizelge 4.11).

Korteks parankimasının hemen aĢağısında gövdeye paralel olarak iletim demetleri dizilmiĢtir. Floem ve ksilem iyi geliĢmiĢtir (ġekil 4.46-a).

e. Öz Bölgesi

Öz bölgesi parankimatik hücrelerden oluĢmuĢtur ve öz hücreleri yuvarlak Ģekillidir. Öz hücrelerinin boyutları 31-77.6 μm arasında değiĢen çaplardadır (ġekil 4.46-a,b), (Çizelge 4.11).

(64)

ġekil 4.46. Aethionema armenum gövde enine kesitlerinin ayrıntılı görünüsü a. Ġletim demetleri b. Öz Bölgesi

Yaprak

Yapraklardan alınan enine kesitlerde epidermis, mezofil dokusu ve iletim demetleri olmak üzere 3 temel kısım bulunmaktadır (ġekil 4.47-a,b).

a. Epidermis

Yapraklardan alınan enine kesitlerin her iki yüzeyinde de tek tabakalı epidermis bulunmaktadır. Üst ve alt Epidermis hücrelerinin Ģekli yuvarlağımsı-ovaldir. Üst epidermis tabakasının hücre boyutları 20.5-57.8 x 32.1-72.3 μm arasında, alt epidermis tabakasının ki ise 22.5-59.7 x 17.1-65.7 μm arasındadır. Üst epidermis tabakasının üzeri 4.7-7.7 μm kalınlığında kutikula ile kaplı iken alt epidermis tabakasının üzerindeki kutikula kalınlığı 3.4-9.1 μm‟ dir. Üst ve alt epidermis hücrelerinin arasında stomalar bulunmaktadır (ġekil 4.47-a,b), (Çizelge 4.11).

b. Mezofil

Mezofil tabakası görünüĢ açısından palizat ve sünger tabakası olmak üzere farklı iki tip parankimatik hücreden oluĢmaktadır. Mezofil tabakası palizat, sünger ve palizat parankiması olarak sıralanmakta dolayısıyla yaprağımız ekvifasiyal tiptedir. Dikdörtgenimsi, düzensiz Ģekilli palizat parankiması hücreleri içerisinde bol miktarda kloroplast olup hücre boyutları 28.3-57.8 x 8-15.1 μm arasında değiĢmektedir. Palizat