O Y U N U„N
Y A Z A R I
O R H A N
1922 y ıl ın ın k a ra k ış ın d a D iy a rb a k ır'd a doğm uşum . H enüz o k u la b a şla m a d a n önce sa n 'a tın ta d ın ı a lm a y a b a ş la m ış ım . Bunda Z iy a G ök A lp 'in a b la s ı o la n b üyü k annem in I: u yuk p a y ı v a r d ır , çünkü d a h a o yaş la rd a y k e n b a n a M e v la n a 'n ın M esnevisinden, siye ri n ebiden p a rç a la r o k u r d u , ö y le k i bu manzum m a s a lla rın çoğunu uzun zam an e zberim de ta ş ım ı- ş ım d ır.
İlk ş iirim i ilk o k u l d ö rtte y k e n Büyük ann e m i k a y b e ttiğ im g ün y a zd ım . O n d a n sonra şiir ve h ikâ ye ü zerin de b ir h a y li ç a lış tım , am a d a h a çok b ir tiy a tro y a z a rı o la ra k ta n ın d ım .
G erçi Lisedeyken b ir ta k ım manzum tiy a tro d en em elerim o lm u ştu . A- ma b u n la r D iy a rb a k ır g ib i gerçe k t'y a tro h a re k e tle rin d e n çok u zakta b ir y u rt köşesinde, tiy a tro y u seven am a ta n ım a y a n b ir heveslinin iy i n iy e tli ça lış m a la rın d a n ö teye geçmeyen şe yle rd i ve d a h a çok Faruk N a fiz 'in « A kın » , «Kahram an» g ib i o y u n la rın a b en ze tilm e ye ç a lış ıla n o y u n la rd ı. Ç ünkü o da ancak o k u m a k la ta n ıy a b ild iğ im T iy a tro , b un d a n ib a re tti.
İs ta n b u l'd a T ıp Fakü lte sind e o ku rke n h a rç lığ ım ın e lv e rd iğ i ö lçü d e Şe h ir T iy a tro la rın a g id e rd im , gerçek ty a tr o y u o ra d a ta n ıd ım ve bu bende T iya tro ya karşı d a h a b üyü k b ir sevgi ve o ö lçü d e de ko rku u y a n d ırd ı. T i y a tro d en e m e le rim i b ir y a n a b ıra k tım , ye nid en şiire ve h ikâ ye ye döndüm . Bir a ltı y ıl , tiy a tro a ncak a ra sıra seyretm ek o la n a ğ ın ı b u ld u ğ u m , fa k a t y a n ın a y a n a ş a m a d ığ ım b ir b ü yü k s a n 'a t o ld u .
Yeniden T iya ro ya dönüşüm , ne tu h a ftır k i y in e İs ta n b u l g ib i A n k a ra g ib i b ü yü k s a n 'a t m e rke zle rin d e n çok u z a k la rd a , Ram andağ P e tro l A ra m a k a m p la rın d a o ld u . «Bir Ö lü D o la şıyo r» a d lı ilk c id d i denememe o ra d a b a ş la d ım . E ğil H üküm et ta b ib liğ in ’e b itird im . « G a rıp d e d e Ç ıkm a zı» a d lı oyunum u ise U lu k ış la H üküm et ta b ib liğ 'm d e b a ş la d ım ve b itird im , ö z e l lik le sonuncusu D evle t Tiyatrosunun la p ıs ın ı a r a la d ı b a n a . O yu n tü m ü yle b e ğ e n ilm iş ti, b a zı d e ğ iş ik lik le r için g e ri ve rilm iş ti b a n a . A ncak neyi ve ne k a d a r d eğ iştire ce ğ im i b ile m iy o rd u m , u ğ ra ştıkça b o z u lu y o rd u o yun . Bu a ra da G ılg a m e ş d c ğ J u , b üyü d ü ve g e liş ti k a fa m d a . Böylece T iy a tro y a ilk a- d ım ım ı, « G a rip d e d e Ç ık m a z ıy la » d e ğ il G ılg a m e ş 'le a tıy o rd u m . M u tlu b ir a d ım d ı b u. O yun o y ıl ın a na eseri o la ra k k a b u l e d ild i. Ç ok b ü yü k b ir k a d ro y la sahneye ko nd u , k ita p h a lin d e y a y ım la n d ığ ı 1960 y ıl ın ın Türk D i li a rm a ğ a n ın ı a ld ı ve Franıszcaya ç e v rild i, geçen y ı l da S ayın N e v it Ko- d a llı ta ra fın d a n O p e ra h a lin e g e tir ild i.
« T a n rıla r ve İn s a n la r, ya da G ılg a m e ş» a d lı oyunum u «Korku» iz le d i, sevdiğim b ir o yun d u b u, ama b ira z b a h tsız b ir o yu n d u , onu o y u n la rım için de en b a h tlıs ı o la n H urrem S u lta n iz le d i, fra n s ız c a y a ç e v rild i ve P aris'te sahneye ç ık tı. D aha sonra « Y a la n» , « K o cao ğ la n », «Gecenin Sonu», «To hum ve T o p ra k» , « K a p ıla r» a d lı o y u n la rım a s ıra g e ld i. Bu a ra d a N e v it K o d a llı'n ın iste ğ iyle b ir de V a n G ogh o p e ra s ın ın Livresini y a zd ım .
«Fadik Kız» benim Y u rt d ış ın d a y a z d ığ ım üç o yunum dan b ir id ir. D i ğ e rle ri « K u rtla r K u şla r U ya n ırke n » ile «To rosla rda n Ö teye» d ir. B u n la ra ek o la ra k b ir de henüz üzerin de ç a lışm a kta o ld u ğ u m «Bir K a d ın İçin Çe şitle m e le r» a d lı ve y a ln ız b ir k a d ın çevresinde dönen denem em in sözünü e tm e liyim .
KENT O Y U N C U L A R I
A Y L I K T İ Y A T R O D E R G İ S İKent O y u n c u la rı a . Kom. şti. a d ın a im tiy a z sa h ib i ve y. iş. fiile n id a re eden : M . Kenter. İd a re y e ri: Ses Tiyatrosu - B e yo ğlu. Tel.: 44 36 63 Y ıl: 4 S a yı: 25
İ Ç İ N D E K İ L E R
•
8O rh a n Asena — Sosyal E le ştiri, P o litik a ve Fa d ik Kız
•
13K ib b u tz Tiyatrosu (Ç eviren : G . K o rtay)
•
15F o to ğ ra f (M. O lg a ç )
•
16Ş ükran G ü n g ö r — Bir Eleştirm eci Ö rn e ğ i
•
20
O yu n u n y a z a rı — O rh a n Asena
•
22F o to ğ ra f (M . Hasa)
•
23M üştak Eranus — Ş iir
•
24M ü şfik K e n te r'le Konuşma
•
27 F a dik K ız 'ın Rol D a ğ ılım ı•
28 N e v it K o d a llı•
29 R. M . Rilke — D ördüncü D uin o A ğ ıtı•
32K a rik a tü r — A lto n E rb ula k
•
33Z a h ir G ü ve m li — A k tö rle Tenkitçi
•
36M e tin Deniz, O ğ u z A ra l
•
37Faruk Yener — Ç a ğ ım ız ın Ç a lg ıs ı G ita r
•
40Ç etin A . Ö z k ırım — Sinema Üstüne A n ıla r
•
43D em irtaş C eyhun — Cam D uvar (H ikâye)
•
51W . B. Yeats — A rın a k (Ç eviren : T. O fla z o ğ lu )
Bu s a y ıy ı h a z ırla y a n : KÂM R AN YÜCE K a p ak : Y u rd a e r A ltın ta ş
Baskı : K â ğ ıt ve Basım iş le ri A . Ş F ia tı 200 ku ruştu r.
“ S O S Y A L E L E Ş T İ R İ “
P O L İ T İ K A
__v e F A D İ K K I Z
O rh an Asena
«Tohum ve Toprak« a d lı oyunum D evlet tiya tro su n d a o yn a n ırke n Cum h u riye t gazetesinde çıka n b ir y a z ıy ı h a tırlıy o ru m :
«Dr. Asena ne zam an ba şını k a ld ıra c a k ta rih te n , yirm in ci yü z y ıld a y a ş a d ığ ın ı a n lıy a c a k ?» d iye soru yord u o ya zı.
Böyle b ir y a z ın ın C u m hu riyet ga zetesi g ib i sevdiğim ve sayd ığım , bir g a ze te d e çıkışı beni üzmüştü. Çünkü haksız b ir y a z ıy d ı o. Çünkü o o y u num gerçi A le m d a r M ustafa Paşa g ib i ta rih i b ir kişiyi alm ıştı konu o la ra k , ge rçi sahnede gelişen o la y la r A le m d a r M ustafa paşanın yaşantısı e tra fın d a zin c irle n iy o rd u , am a görüş a la n ı d a r o lm a m a k şa rtıy la herkes g ö rü p a n la y a b ilird i ki, benim A le m d a r M u sta fa Paşanın kişiliğ in d e ele a ld ığ ım ta rih bo yun ca yurd um u za ışık g e tirm e k istemiş ve sonunda d a h a bü yük d a h a güçlü k a ra n lık la r ta ra fın d a n yutu lm uş de vrim cile rin o rta k a lın y a z ıla - rı, ç ile le ri, y a ln ız lık la rı ve te rk e d iliş le rid ir. Ben oyunum u a rtık a ç ık la y a b i lirim ki 27 M a yıs D evrim inden esinlenerek yazm ıştım .
G erçi henüz devrim ci gü çlere karşı d a h a b ir sayg ı d a h a b ir çekingen lik d u y u lu y o rd u , gerçi henüz karşı g ü ç le r a çıkta n a ç ığ a baş k a ld ıra c a k gücü ve cesareti b u lm a m ışla rd ı, g e rçi henüz 60 Yıl bu ulusun k a d e rin d e A ta tü rk 'te n sonra en b ü yü k rolü oynam ış, her y a p tığ ı a rtık ka zın a m a ya - cak biçim de ta rih e m al olm uş seksenlik b ir d e v le t a d a m ı oy a v c ılığ ı u ğ ru na ne ¡düğü be lirsiz kim seler ta ra fın d a n kom ünistlikle su çla n d ırılm a m ıştı, gerçi henüz b ir başka y iğ it savaşçı, b ir başka a la n d a , h a y a tın ın altm ış y ılı nı, kurd uğ u kurulun h a y a tın a , ve ta rih in e katm ış, onun yaşa ntısın a böylesi- ne karışm ış b ir sa n 'a t a d a m ı, h â lâ genç o ld u ğ u için, h â lâ genç k a la b ild i ği için, h â lâ y a rın ın to p lu m u n a b ir şeyler vere bilecek güçte o ld u ğ u için, y a rın ı o lm a y a n la r, o lm a y a c a k la r ta ra fın d a n hücum a uğram am ış, ne to p lu mun gidişin de n ne tiy a tro n u n g e le ce ğ in d e n h a b e ri o lm a ya n kişiler ta r a fın d a n kurucusu ve yaşatıcısı o ld u ğ u tiy a tro s u n d a n ka b a kuvvetle k a p ı dışarı edilm em işti.
A m a o rta d a bütün bu g ü n le rin g e le ce ğ in i, ge lm ekte olduğ un ug österen b e lirtile r v a rd ı.
Yani O sm anlı s a ra yın a b ir k u rta rıc ı b ir de vrim ci o la ra k giren A le m d a rın y a p a y a ln ız k a la c a ğ ı, ve hem h a y a tın ı hem ta h tın ı k u rta rd ığ ı b ir Hü küm d ar ta ra fın d a n k a b a kuvvete b ir uzlaşm a pe yi, b ir k u rtu lm a lık ak- çası o la ra k f ır la t ılıp a tıla c a ğ ı g ü n le r g e lm ek üze reyd i. Bu sezgiyle y a z mıştım Tohum ve T o p ra ğ ı. 1961-1962 d ö ne m ind e yazm ıştım , 1962-1963 döne m ind e de oynam ıştı.
Demek istediğim : Tohum ve T o p ra k b ir top lum sa l e le ştiriyd i, b ir ta rih i oyun d e ğ il. O nun için d e a d ın ı d a h a c a k a lı, d a h a ilg i çekici o ld u ğ u h a ld e meselâ « A le m d a r Paşa» d e ğ il, b ir kökten çekişm eyi, b ir tem elden çatışm ayı im g e le d iğ i için Tohum ve T o p ra k koym uştum .
Bir çok kim seler, Tohum ve T o p ra ğ a b a k a ra k , Hurrem S ultana b a k a rak, G ılg am eşe b a k a ra k ta rih î oyun y a z a rı o la ra k ta n ır la r be ni. O ysa ge rek ta rih te n ç ık a rd ığ ım o y u n la rım d a ge rek g ü n lü k y a şa n tım ızd a n a ld ı ğım o y u n la rım ız d a çıkış noktam a y n id ir. İnsana y ö n e lirim ilk in , eğ er o in san ilginçse.
Bir san atçın ın kendi ka h ra m a n ın ı d e ğ e rle n d irişi hiç kuşkusuz birçok et kenlerin başında d a ya ş a d ığ ı çağ ın, ya ş a d ığ ı ye rin , içinde b u lu n d u ğ u o r tam ın etkisi g e lir. Şu h a ld e b ir sanatçı istese de isteme de ç a ğ ın ın etkisi a ltın d a d ır, kişilerini ister ta rih te n çekip alsın, ister g ü n lü k h a y a tta n , bu kişiler o günün a d a m la rıd ır, o günün p ro b le m le riy le o rta k b ir ta kım p ro b le m lerle karşı k a rş ıy a d ırla r ve o rta k b ir d a vra n ış iç in d e d irle r. H içbir o y u num bu tutum a a y k ırı d e ğ ild ir.
İnsanı a lm a k dem ek, insanın ken disiyle o la n ilişkisini, insanın insanla o la n ilişkisini, insanın to p lu m la o la n ilişkisini a lm a k de m ektir. Çekişme — Uzlaşm a — B aşka ld ırı — Yengi v.s. A m a ne y a la n söyleyim ben bu çatışm a içinde d a im a insandan y a n a çıka rım , insandan ta ra fa y ım d ır. Belki d e bu yüzd en o y u n la rım ın top lum sa l yönü gö zden k a ç a r hep. Psikolojik gelişim , sosyal eleştiriden önde g id e r a zıcık, fa rk ın d a y ım . Bu yüzd en b ire y c i b ir y a z a r o la ra k gözükürüm çok kez.
A m a d ik k a t etm işim dir beni bu tü rlü g ö re n le r, gene l o la ra k toplum u içinde b ire y le rin e rid iğ i, b ire y liğ in i y itir d iğ i b ir karm aşım o la ra k g ö re n le r d ir. O ysa top lum b a n a , içinde b ire y le rin tüm ö z e llik le riy le , kişilikle riyle , gelm iş geçm işleriyle, b irb irle riy le o la n iliş k ile riy le , to p lu m a k a ttık la rıy la , /sürekli b ir alış veriş için de y a ş a d ık la rı, karm aşık ve baş dö nd ürücü b ir d e
vinim o la ra k g ö rün ür. Ben bu devinim içinde y a k a la m a y a çalışırım insanı, y a k a la y a b ilirs e m toplum u d a y a k a la y a b ile c e ğ im e in a n ırım . İnsanı eleşti rirke n toplum u d a eleştirdiğim e in a n ırım .
Yoksa soyut b ir top lum ka vra m ı ve soyut b ir top lum eleştirisinden h a reke tle insana yö n e lm e yi, içinde h a y a tın b u lu n m a d ığ ı b ir uza k y ıld ız ı a ca b a b ir gün bu y ıld ız d a d a y a ş a n ıla b ilin ir mi d iye incelem ek k a d a r
san'-a tın ve tiy san'-a tro n u n d ışın d san'-a b ir çsan'-a b san'-a ssan'-aysan'-a rım , şüphesiz bu d san'-a y san'-a rsan'-a rlı b ir iştir, am a a s tro lo g la rın işidir.
A çıkçası korktuğ um , ka ç ın d ığ ım şey şudur : T oplum sal eleştiri y a p a cağım d iye , ilkin b ir insan o la ra k tam karşısında b u lun du ğu m , kendisiyle sürekli b ir çalışm a h a lin d e o lduğ um , çoğu zam an y e n ild iğ im , y e n ild ikçe d a h a b ir ö fke d u yd u ğ u m , s ın ırla rı önceden peşin b ir y a rg ıy la çizilm iş, bir evren y a ra tm a k , sonra bu evren için d e ke n d ile rin e ra h a tlık la , o lanca hın cım la , o la n ca ö fke m le sa ld ıra b ile c e ğ im , istediğim k a d a r gülünç y a p a b ile c e ğim , istediğim k a d a r k a ra la ra b u la y a b ile c e ğ im , b ir takım k u k la la rı insan d iy e otu rtm a k, sonra bu k u k la la rın karşısına bu d e fa benim d ilim le konu şan, benim sesimle h a y k ıra n , benim yum ru ğu m la vu ra n , benim hıncım ı a la n , benim dü n ya görüşüm ü, top lum a n la yışım ı a şıla m a ya çalışan, kısa ca benim p o litik a m ı güde n b ir ta kım insan k ılık lı k u k la la r çıka rm a k, ya n i sanatı ve tiy a tro y u p o litik a y a (iste d iğ i k a d a r ile rici ve namuslu b ir p o litik a olsun bu) kurb an etm ektir.
Bilirim iyi iş y a p a r b ö yle o yu n la r, b ilirim iyi sükse to p la r, h a ttâ y a z a rın ı, a yn i p o litik a y ı p a y la ş a n la r g ö zü n d e kah ram a n kıla r.
Bilirim k o la y iştir bu, zevkli iştir üstelik. Ne g ü z e ld ir b ö yle v u ra b il mek. T a d ın ı çık a ra çık a ra bütün öfke siyle vura bilm esi insanın. Sevme d iğ i, karşısında b u lu n d u ğ u , küçük, b a y a ğ ı, çıka rcı, sa tılık b u ld u ğ u b ir p o litik a n ın gerçekten v a ro lm a y a n , a n ca k o yu nu nd a b ir şam ar o ğ la n ı g ib i k u l la n d ığ ı ku kla v a rlık la rın a d ile d iğ in c e yüklenm ek.
Hiç değilse seçim m e y d a n la rın d a tek ta ra k lı n u tu kla r a tm ak, istedi ğini istediğince k a ra la m a k , isted iğini istediğince g ö kle re çıka rm a k, seçmen le rinin zevkine g ö re gü zel oku m ak ve sonra d a iyi b ir ücre tli, çok kez haksız k u lla n ıla n b ir d o k u n u lm a z lık b e ra tıy la A n k a ra 'n ın yolunu tutm ak k a d a r zevkli b ir iştir.
Am a benim ya p a b ile c e ğ im iş d e ğ il.
Demek o lu y o r ki Toplum sal e le ştiriyi p o litik a d a n a y ırm a k gerek. Top lumsal eleştiri sanatın hem am acı hem besini o la b ilir. A m a p o litik a y o z la ş tırır sanatı. Bazı d u ru m la rd a , b a z ı evre lerd e a n g a je sanatın şansı b ü yük o lu r, am a öm rü de o ölçüde kısa olur. N e v a r ki pek gü çtü r bu ikisi a ra sın d a tam b ir a y ırım y a p a b ilm e k . Hiç u m m a d ığ ın ız b ir a n d a , hiç um m a d ığ ın ız b ir ye rd e ikisi b irb irin e k a rış a b ilir, s ın ırla rı o k a d a r b irb irin e y a kın, o k a d a r o yn a k, o k a d a r esnektir ki fa rk ın d a o lm a d a n aşıverirsiniz çok kez.
F adik Kız beni a ld ı, ne relere g e tird i.
Bana öye g e liy o r ki Fadik Kız o y u n la rım içinde en çok A n a d o lu ko kan, en çok yöresel ren gi o la n , bu yüzd en de toplum sal yönü en b e lirg in oyunum .
Ö y le ki b a n a «Başını ne zam an ta rih te n ka ld ıra ca ksın » d iy e so ra n la rın d a h i gö nlü nü hoş ed eb ile cek b ir oyun. Belki b u n la r «işte Asena
so-nunda başını k a ld ırd ı ta rih te n , y u rd u n u , yurd un un insanını gö rdü » d iye ce k ler.
O ysa benim y a p tığ ım hep ayn i şey :
Fadik Kızı a ld ım ilkin. Fadik K ızı d iye lim ki U lukışla nın Elm alı kö yündeki yoksul kulübesinden a ld ım . T ıpkı A le m d a r Paşayı ta rih in a la ca k a ra n lığ ın d a n çekip ç ık a rd ığ ım g ib i.
Fadik Kız k ö y ü n d e de hep o F adik K ızd ır. Yani o hep kendisinden is tenen, hep söm ürülen, v a rlığ ı y o k lu ğ u b ilin m iy e n küçük kız.
Herkesin hesabında Fadik Kızın yeri v a rd ır. A m a hiç kimse kendi çı ka rı d ışın d a , kendi hesabı d ışın d a b ir de kendine özgü h a y a lle riy le , k a y g ı la rıy la , istekleriyle , dü şleriyle b ir F adik Kız b u lu n a b ile c e ğ in i a k lın a g e tir mez.
Babası için o beş yüz kaim e de m ektir. Beş yü z kaim eye o S ait A ğ a nın Döndü ka rısın ı o g ü z e lle r g ü z e liD ü rd a n e k ız ıy la evine g e tire b ilir, son ra D ü rd a n e yi beş bin k a im e ye s a ta b ilir, bu p a ra y la tek gö z kulübesinin y a n ın a isterse b ir saray k o n d u ra b ilir, İğ d e b e lin d e ki o sulak ta rla y ı a la b ilir, k ılığ ı k ıy a fe ti d ü z e lte b ilir, a ğ a la r a ra sın a k a tıla b ilir.
Anası için Fadik Kız gene o beş yüz kaim e de m ektir. Bu beş yüz k a i me kocasının eline ge çtiği gün, eve b ir başka ka d ın g e le ce ktir. Biraz d a onun iç in d ir ki k ızın ın İpsiz A liy le kaçm asını b iz z a t kendisi s a ğ lıy a c a k tır.
Peki İpsiz A li için n e d ir Fadik Kız? Hiç. H o şlan dığ ı, h içb ir şey ö d e m eden herşeyini a ld ığ ı, ve b ir gün d a h a h o şla n d ığ ı, ya da d a h a hoşlan d ığ ın ı san dığ ı b ir başkası karşısına çıkıve rince k a p ın ın önüne a tıv e rd iğ i b ir pa pu ç teki. (F akat Fadik K ızın, İpsiz A lin in h a y a tın d a b ira z d a h a fa z la b ir şey o lduğ un u oyunun sonunda öğreneceğiz).
Bir a ra lık evine k a p ıla n d ığ ı sayın A v u k a t Şeref Haksever İçin Fadik Kız tam söm ürülecek b ir dişi, Kontes M e lâ h a t için d e ğ e rli b ir serm aye, so nunda düştüğü ge nelev ise Fadik Kızı a rtık a çıkta n a çığ a b ir tic a re t m etaı ha lin e getirm iştir.
A slın d a Fadik Kızın a lın yazısı d e ğ il bu. Karşı koym asını bilem em e sinin sonucudur, top lum u n onu koru yam a m asın ın sonucudur.
«Fadik Kıza A ğ ıt» ta bu nokta şöyle b e lir t ilir : «N asıl yaşasındı Fadik Kız,
Bunca yum uşak bunca ak, Bunca k o la y söm ürülür. Ve bunca zalim ken k a ra la r ?»
İşte Fadik K ızın tra je d isi bu yu m u şa klıkta n , bu a k lık ta n a lır hızını. Şimdi soracaksınız b a n a : V a r m ıd ır bö ye b ir F adik Kız? Yaşamış m ıd ır gerçekten? Evet diyeceğ im size.
Ben bu Fadik Kızı, d a h a doğrusu F adik k ız la rı pek gördüm .
Birine U lukışlam n Elm alı köyü nd eki tek göz kulübesinde ra stla d ım , a n a sı, b a b a sı, do ku z kardeşi, iti, eşeği, tavu ğu in e ğ iy le b irlik te ya şıyo rd u .
Birine A ltın d a ğ d a k i gecekondusunda ra stla d ım , b irin e sayın a v u k a t Şeref H akseverin evinde, b irin e de o biçim evlerden birin d e .
Soracaksınız şimdi b u n la rın hepsi de a yn i Fadik m iydi?
Belki de h a y ır. A m a b irb irle rin e benziyen, b irb irle rin i ta m a m la ya n F a d ikle rd i b u n la r.
Birini U lukışlam n Elm alı köyünden, b irin i A n k a ra n ın A ltın d a ğ ın d a n , b ir i ni sayın a v u k a t Şeref H akseverin evinden, b irin i Kontes M e lâ h a tin pençe sinden, b irin i o biçim evlerin b irin d e n , b irin i İpsiz A lin in b ıç a ğ ı a ltın d a n çe kip almışsam ne çıkar?
D eğil mi ki yu m u ş a k lık la rı, a k lık la r ı, k o la y c a c ık söm ürülm eye g e lir s a flık la rı, ve hep ayn i d a rb e le r, a yn i g ö zle g ö rü lü r, g ö rülm e z d a rb e le r o n la rı hep ayn i yere ç ık a ra c a k ve b u n a ka d e r denecek.
Ben g e re k kişilikle rin in , g e re k y a ş a n tıla rın ın ana ç iz g ile riy le b irb irin e benziyen bu fa d ik le rd e n b ir tek Fadik y a ra ttım , sonra d a onu sömüren, onu küçücük b ir lokm a g ib i yu ta n , küçük b a lığ ın bü yük b a lığ a yem o ld u ğ u b ir top lum u , ve bu top lum u n vurdum d u y m a z lığ ın ı, kon tro lsü zlüğ ünü , başıboş b ıra k ılm ış lığ m ı, h a ttâ bü yük b a lık la rd a n y a n a oluşunu gösterm eye çalıştım .
İşte b u ra d a top lum sa l eleştiri söz konusu o la b ilir, am a p o litik a asla. KIRSCHEN, 29.5.66
F A D I K K IZ
Bu dünya ne biçim dünya D ön d ü k çe başım ı d ön d ü rü r Bu tanrı ne m ene tanrı K im i okşar k im i v urur D urm uş bü tü n katarlar saf saf yalnız işini b ilen in yürür. B ilm em dü d ü k kim in elinde seni öne alır b en i d urdu rur H erkesin elind e b irin in d efteri kim i açar k im i dürür.
SAÇ A Ğ ID I
K ırk örü k tü , anam ö rer tarardı. K ırk k ö y ü n için d e b ir idi. K ırktan ik iy e in d iğin d e A lim , Sana b ö y le daha yaraşm ış dedi. Sarı altınlar d ü şlerd im bir zaman. Her örü ğ ü n ucu nda ç il çil... Y el kap ıp kaçard ı çözd ü ğü m d e, G eri alm ak m üm kün değil.
N e ç il ç il b eşli arlık, ne al kurdele, Ç özülm üş saçlarım bağlayam am . Y atar ön ü n d e çifte ölüsü. A ğ lam ak islerim ağlayam am .
SA Y IN B A Y IN TÜRKÜSÜ
Sayın ba yım ın gözlü kleri, G örür am a gösterm ez. Gül dalm dan dır bastonu, V urur ama incitm ez.
A lim gelir öteden . K asketi sol kaşında. L âcivert y en i cek et. A lılm ış sol om zunda.
S ayın ba yım ız uğram az. K apım ıza çiçeksiz. Selâm ı öp üşü çiçek . Sanki şeysi de çiçek .
Ç içek değil, pırasa. Soğan, A lim bilir, boğazd an gelir can. K arın d oym ad ık tan sonra, Ne öpüşü lür, ne sevişilir.
»
\
EL A Y A K T A K IM IN A Y ERG İ
S öy lerd i d ed em b en k ü çü cü k k en , El ayak lak ım ı m ı am anallah. Ne yapsan yaranam azsın zibidilere. T u lm ak kaldırm ak boş çaba. Bir tekm ede sen a lk i gitsin d ibe.
I
S öy lerd i h a m in nem b en küçü k k en . El ayak takım ı m ı am anallah. Çanağını yalar elin i öp er. A m a salcın çev irm e başını. Bir y erin i teper.
A n a m 'd a n ba bam 'd an d u y d u ğ u m bu, Sağım da solu m da g ördü ğü m bu. El ayak takım ı m ı T ö v b e ... T öv b e, Bir iy ilik ed elim d ed ik gûya. K arşılığım ız işte.
II. PERDE FİNAL
B ö y le ce sonra erer b u m asal, Sizki sayın baylar sayın bayanlar, Sizki g ördü n ü z biliyorsun uz, nasıl yaşasm dı F adik Kız, B un ca yum uşak bu nca ak. B un ca k ola y söm ürülü r. Ve bu nca zalim ken karalar.
B ö y le ce sonra erer bu masal. H em ba lık olm a k hem k ü çü k olm ak H em y olu n a çık m a k bü yü klerin . T abiat bu y u rm u ş y u t y u ta bilirsen, T abiat bu y u rm u ş k aç kaça bilirsen, V e insanlar şu toplu m içre. İrili u fa k lı balıklar.
B öy lece sona erer bu masal. Evine d önüp unutun hem en. B ir F adik Kız yaşam ış yad a ölm üş. Bir çığ lık karışm ış g eceye,
B ir ç iç e k dökm ü ş yapraklarını, Suçlu rüzgar.
g ö m l e k s iz a l i
K ah v ed ey d im , şeşi y e k d i bekled iğim . B ir şeşi y e k e işim işti.
B ir Şeşi y ek e u ç lu beşk âğıl. B ize de bu ö fk e düşlü.
O ö fk e y le d ön d ü m k i ne g öreyim . Ne karı, ne b ir lok m a zıkkım lanacak, B öy le m i olu r erk eğ e saygı be !... K arıysa karılığını bilsin kaltak.
A N K A R A BÜ YÜ K ŞEHİR
A nkara b ü y ü k şehir. B ilm ey en y iter gider. A nkara b ü y ü k şehir. Y aşam ak y ü re k ister.
K ocam an ev ler yollar, * D ertler desen dağ gibi.
Ne sen tanırsın beni. Ne başkaları seni. B ir y an ı d üğün bayram . B ir y an ıysa kanağlar. A nkara b ü y ü k şehir. B ellisiz v eren alan. A nkara b ü y ü k şehir. B ellisiz ö len kalan. B ellisiz ölen kalan, B ellisiz ö len kalan,
BAH T D EDİĞİN B İR KEZ Ç A L A R K A P IY I
Ç ıplak d oğd u k , çıp la k ö le ce ğ ik B ir topal eşekle düşm üşüz yola. Talih bir kez çalar kap ıyı
A ç tın açtın açm adınsa uğurlar ola oy ...
B ir sü rü m lü k tarla için Ö küzüne yalv ar şahabına yalvar. A llah ın tutm adığını derler. P ey ga m b er zopayla kovalar.
Saym az kim se adam bizi, B ir topal eşekle düşm üşüz yola. T alih b ir kez çalar kapıyı.
I. P E R D E F İN A L
G id en g iiii kim se tutam az gayri. B akm ayın herkesin tasası başka, D evlet n eylesin , n ey lesin tanrı, D ağbaşm da kişi gelm işse aşka.
Y itip gitm işiz biz bu dağlarda. Yaşarız k en d i yasalarım ıza. A slan a v eririz aslan payını, Tavşan b u lu n ca keseriz haraca.
T ilk i olm a k var b u dünyada tilki, G erisini sorm a bir haraç m ezat. D urm a ken d in d en kü çü ğü n e çullan, A m an ken d in d en bü y ü ğ ü n ü gözet.
