tr
-BATIYA YÖNELİRKEN ŞİNASİ
Afet Muhteremoğlu ÇIRAKMAN
Doç. Dr. G ündüz A kıncı’nm bu adı taşıy an k itab ı D.T.C. F akültesi y ay ım ları içinde çıktı. K itap genel olarak üç bölüm de incelenm iştir. G iriş bölüm ün de X V III y üzyılın so nlarındaki divan edebiyatının gösterdiği genel görünüm an latılm ak ta ve bu görünüm ün Ş inasi’nin yetişm esinde, o rtay a çıkm asındaki etkisi İncelenm ektedir. Ş inasi’nin T ürk edebiyatında o y ıllard a o rtay a çık ması Tanzim at olaylarıyla devlet yönetim inde ve görüşlerinde başgösterm ış olan y enilik k ıp ırd an m aların ın sa n at ve k ü ltü r alanına atlam ası dem ek ol m uştur. Şinasi gelecek k u şak ları etkilem ek b akım ından ilk b atıy a yönelen, b atı dillerinden b irini bilip bundan çev iriler yapan ve b atılı b ir görüşü Türk edebî h a y a tın a sokm aya uğraşan adam dır. Bu açıklam adan sonra gelen bölüm de Şinasi h e r yönden İncelenm ektedir. Önce h ay atı anlatılm ak ta, sonra şiiri mizde ve nesrim izdeki etkisine .geçilm ektedir.
Ş inasi batıya, b a tı yaşayışına özenen ilk T ürk şâiridir. A kıncı ondan ön ceki şâirlerim izin gözlerinin hep İra n ’a, yani doğuya dikili o lduklarına işaret eder. Bu im renm eyi ilk olarak b atı illerin in canlı, hızlı, dolgun yaşayışm a çe v iren Ş inasi’nin şu m ısraları bu taşıd ık ları düşünce bakım ından önem lidir:
Rum’a bir AvrupalI büt vereli bir revnak ü şan R eşk-i iklim -i Firenk olmadadır Türkistan
Şinasi’n in düzyazısının ve şiirin in sanat ve düşünce, h a ttâ şekil b ak ım ın dan incelenm esinden sonra Şâir Evlenmesi üzerinde d u ru lm ak tad ır. Bu k itap h akkındaki çeşitli görüşler yazılm ış ve sonra b u n ların eleştirm eleri y ap ılm ış tır. M anzum h ik ây eleri örnekleriyle gösterilm iştir. Ş inasi’nin ulusçu ve in san cı y an ların a da dokun u larak bu k o nularda hiçbir aşırılığa gitm ediğine işaret edilm iş ve onun Yunus, F ik ret, M ontaigne gibi h e r şeyden önce b ir insanse- v e r olduğu fa k a t gene bu yanıyla da h e r şeyden çok ulusuna bağlanm ış b u lunduğu açıklanm ıştır.
Sonuç bölüm ü b ü tü n bu an latılan ları tek rarlam ak , özetlem ek ve Ş in a- si’yi kısa yoldan tanım lam ak, daha doğrusu belirtm ek için ayrılm ış b ir sayfa dır. Y azar bundan başka uzun dip n o tlariy le faydalandığı başka eserlerden gerekli k arşılaştırm alar yapm ış, gerektiği yerde düşüncelerini söylem iştir. K i tab ın son say faları bu eser y azılırken fay dalanılan eserler dizisine ay rılm ış tır. K itap 47 say fad ır ve üç lirad ır.
Gündüz A kıncı’nın ikinci k itab ı olan Türk Romanında Köye Doğru’yu da okuduktan sonra ondan daha yoğun ve daha hacim li eserleri beklem ekte oldu ğum uzu h ab er v e rir kendisine çalışm alarında b a şa rıla r dileriz.
13
İstanbul Şehir Üniversitesi Kütüphanesi Taha Toros Arşivi
