yi** &
,Gr|i- " fc j | -ju 'r i i : : - ■"T \ iff
^■1
W
Serirattakipayitaht r i l j Q H I E
Frontier capital
CUIKIwC
By ABDULLAH KILIÇ*
“Edirne şehri mi, yoksa Me’vâ cennetinin gülbah-
çesi midir burası?” diyen Divan Edebiyatı şairi Ne
ft, Edirne’yi bir cennete benzetmiş. Kültür tarihçisi
Süheyl Ünver ise “Edirne’yi sevmek ibadettir” diye
rek bu cennete talip olmuş. Gerçi şimdilerde Edir
ne’nin Nefî ile Ünver’i etkileyen ve cenneti andı
ran bahçeleri yok. Ancak halen camileri, kervansa
rayları, imarethaneleri, köprüleri, çeşmeleri, eski
evleri, kiliseleri, kasırları, kuleleri, hanları,
hamam-7 2 S K Y L IF E M A R T
The 17th century Turkish poet NefT declared, ‘Is Edime a city, or the rosegarden o f heaven?’ and in the 20th century Professor Suheyl Unver, author of many books about cultural history, said that loving Edime was a form o f worship. Admittedly, the paradise-like gardens of Edime which so influenced both have now disappeared, but Edirne is still a city of great interest, with its old houses, mosques, kervansarays, imarets (public kitchens), bridges, fountains, churches, mansions, towers, hans,
M A R C H 2 0 0 1
lan ve kapalıçarşılarıyla görülesi bir kent Edirne.
Yüzlerce yıldan bu yana, nice uygarlığın görkemli
eserlerini sergileyen kentin açık hava müzesi kimli
ği hâlâ dipdiri... Bu açık hava müzesinin en gör
kemli eseri ise Mi
mar Sinan’ın mührü
nü taşıyan Selimiye
Camii. Kentin tam
o rta sın d a n
göğe
yükselen bu ulu ca
mi, dış y apısının
görkem i k ad a r iç
mimarisinin zarafe
tiyle de büyülüyor
insanı. 136l’de fet
h ed ild ik te n sonra
Bursa’dan başkentli
ği alan ve İstanbul
fe th e d ile n e k adar
yaklaşık yüz yıl
Os-hamams and bazaar. This city of great antiquity, known as Adrianople to the Romans, is like an openair muse um. The most celebrated monument o f all is Selimiye Mosque built by the 16th century architect Mimar Sinan.
Its graceful minarets soaring into the sky right in the centre o f th e city, the graceful interior and imposing e x te rio r of this mosque are equally enchanting. Following the O t toman conquest of Edime in 1361, the city succeeded Bur sa as capital of the empire. Even after the conquest of Is tanbul nearly a
cen-7 3
Meriç Nehri üzerindeki tarih î Meriç Köprli- sü’nün yapım yılı 1847 (üstte). Sağda, kentin tam ortasından göğe yükselen Selimiye Ca- mii’nin 19 3 1 ’deki görünümü. Uçları kopuk mi nareler aynı yıl meydana gelen fırtınanın çid- detini gösteriyor. / Meriç Bridge over the Meriç River was constructed in 1847 (above). Selimiye Mosque, a masterpiece of 16th centu ry classical Ottom an architecture, seen in 1931 after a violent storm had blown the tops of the minarets away (right).
manlı’ya payitahtlık yapan Edirne; devlet yönetimi
İstanbul’a taşındıktan sonra da önemini yitirmez ve
ikinci başkent olarak kalır. Bundan dolayı Edir
ne’de hem erken dönem, hem de yükseliş dönemi
Osmanlı mimarisinin en önemli örnekleri görülebi
lir. Ancak bu örnekleri saymak neredeyse imkân
sız. Evliya Çelebi bir keresinde denemiş saymayı,
ama başaramamış. Çareyi tahmini bir rakam ver
mekte bulmuş: “17. yüzyılda Edirne’de bulunan ca
milerin sayısı 3l4 ’tiir” diye. Camisi bu kadarsa geri
sini siz düşünün! Yine Badi Efendi de “Riyaz-ı Bel-
de-i Edirne” adlı eserinde cami haricinde 49 med
rese, 46 tekke ve zaviye, 103 türbe, 9 imaret, 4 çar
şı, 24 han, 16 hamam, 13 sebil,
124 çeşme ve 8 köprüden söz
ediyor.
Edirneliler, “Selimiye’nin yapısı,
Eski Cami’nin yazısı, Üç
Şerefe-tury later, Edirne retained much of its importance as the second city of the empire, and the sultans spent many months of the year living in the palace here. As a result, some of the foremost examples of both early and classi cal Ottoman architecture are to be found in the city. The 17th century writer Evliya Çelebi declared his inten tion of counting all the public buildings in Edirne, but gave up after estimating the mosques alone to number 314. W ith so many mosques, the mind boggles at the probable number of other buildings! Another Ottoman writer, Badi Efendi, in his book entitled Edirne, Land of Paradise, recorded that there were 49 medreses, 46 den/ish lodges, 103 mausoleums, nine imarets, four
ba-74
S K Y L IF E M A R T M A R C H 2 0 0 1 E n v e r Ş en g ü ılM u ra t T a n e r Pr int P h o to b a n k T ur ke y
Edirneliler, “Selimiye’nin yapısı (üstte), Eski Cami’nin yazısı (altta solda), Üç Şerefeli Camii’nin de kapısı ünlüdür” derler. Ama, Üç Şerefeli Camii’nin kapısı kadar minareleri de göz doldurur (altta sağda). / Selimiye Mosque (above), Eski Mosque (below left), and Üç Şerefeli Mosque (below right) are the three most celebrated monuments in Edirne.
Li nin kapısı ünlüdür,” der. 1414’te Sultan Çelebi
Mehmed tarafından yaptırılan ve mimarî bakımdan
Anadolu camilerinin devamı şeklinde olan Eski Ca
mi, içerisindeki yazılarıyla dikkat çeker. Sultan
I I .Murad tarafından yaptırılan ve 15. yüzyıl Osmanlı
süsleme sanatının en muhteşem örneklerinin
bu-zaars, 24 hans, 16 hamams, 13 sebils (fountains for the distribution of drinking water), 124 street fountains and eight bridges.
Edime’s inhabitants will tell you that the city Is most fa mous for ‘the architecture of Selimiye, the inscriptions of Eski Mosque, and the door of U f §erefeli Mosque’. Eski
M u ra t T a n e r/ P ri n t P h o to ba n k T ur ke y
G ün se l Y ıldırım Pri nt P h o to b a n k T ur ke y
Tunca Nehri kıyısındaki II. Bayezid Külliyesi, gerek mimarisi gerekse iç süslemeleriyle görülmesi gereken bir tarihî eser (üstte). Geçmişte akıl hastaları nın tedavi edildiği darüşşifa ise bugün Tıp Müzesi (altta). / The mosque complex of Bayezid II on the banks of the Tunca River is renowned for its architecture and its interior decoration (above). The psychiatric hospital of the complex today houses the Museum of Medical History (below).
lunduğu Muradiye Camii de kalemişleri ve mihra
bındaki çinileriyle ünlü. Aynı padişah tarafından
yaptırılan Üç Şerefeli Camii ise, kapısıyla ünlü ol
makla birlikte; kubbe ve burmak, kaval yivli, bak-
lavalı, zikzaklı minareleriyle de hem mimarî, hem
de estetik açıdan kendinden söz ettirir. Kentin bi
raz dışında, Tunca kıyısında bulunan Yeni İmaret
ya da
I I .Bayezid Külliyesi (1484) olarak bilinen ya
pı ise gerek mimarisi, gerek caminin süslemeleri
(Edirnekâri) ve gerekse dariişşifası ile önemli bir
eser. Aynı d ö
nem d e birçok
ülkede ruh has
taları dışlanırken
darüşşifada has
taların, müzik ve
su sesiyle tedavi
edildiği biliniyor.
Eski Saray ve
Yeni Saray (Sa-
ray-ı
Ceclid-i
Amire) uzun sü
re Osmanlı Dev-
leti’nin yönetildi
ği merkezler ol
muş. Fatih
Sul-(O ld ) Mosque was built in 1414 by Sultan Çelebi Mehmed (1413-1421). This lovely example of the early Ottoman architecture of Anatolia is celebrated for the inscriptions inside the prayer hall, Another 15th century O ttom an mosque, the Muradiye, built by Murad II (1421-1451), has the most magnificent painted wall dec oration of this period and a beautiful tiled prayer niche. Üç Şerefeli Mosque, founded by the same sultan, is not only famed for its door, but for its dome and ornately carved minarets with their flutes, diamonds and zigzag
designs.
Just outside the city on the banks of the T u n ca riv e r is the building known as Yeni imaret or the Külliye of Bayezid II, a mosque complex dating from 1484. Both the m osque, with its beautiful ar c h ite c tu re and painted decoration on w o o d in the style known as Edir nekâri, and the
hos-7 8
bugün yalnızca Rüstem Paşa Kervan;sarayı işlevini
sürdürüyor. Yine eskiden olduğu gibi günümüzde
de Edirne ticaretinin kalbi Bedesten, Arasta ve Ali
Paşa çarşılarında atıyor.
Edirne ile ilgili sözün sonu gelmez ama, dilerseniz
biraz da Edirne’ye has mutfak kültüründen bahse
delim. Padişah sofrasının değişmez yiyeceği olan
tarhana çorbası en ünlü yiyecektir burada. Helva
nın ise ayrı yeri
vardır Edirne ev
lerinde kuru lan
sofralarda. Hele
hele deva-i misk
helvasının. Edir
n e ’nin yağlı k o
yun peyniri ise
bütün Türkiye’de
m eşhur.
Kent
üniversite çevre
sindeki ve çarşı
m erkezlerindeki
kafeleri, gelenek
sel tarzdaki kah
vehaneleriyle de
cıvıl cıvıl. Dışa
d ö n ü k ,
g üler
yüzlü Edirneliler
genç yaşlı deme
den
b u ra la rd a
toplanıyor; çay
lar, kahveler içi
lirken sohbetler koyulaşıyor... Ve Edirne dünyanın
dört bir yanından gelen ziyaretçilerini yüzyıllardan
süzülen bir konukseverlikle karşılıyor.
•
* Abdullah Kılıç, gazeteci.
dal heart o f Edime still beats in the old bazaars known as Bedesten, Arasta and Ali Paşa Çarşısı.
Much else could be related about the city, but perhaps we should conclude by looking briefly at Edime’s distinc tive cuisine. Tarhana soup, made o f yogurt, flour and herbs, is as popular here today as it was at the sultan's table, and there are several renowned varieties of helva, particularly deva-i misk helva, made o f high fat ewe’s milk cheese and fa m ous th ro u gho u t T u rk e y . Both the modern cafés and trad itio n a l co ffee houses around the u n ive rsity and in the central shop ping d istric ts are live ly m eeting places for people of all ages, Edime’s in h ab itan ts are friendly and socia ble, and the co n versation hums as glasses o f tea and cups o f co ffee come and go. This is a city which has been accustom ed to v is ito rs from near and far o ver the centuries, and although times have changed in many ways, traditional hospitality is still very much a part of life
here. •
* Abdullah Kılıç Is a journalist.
Tarihî Karaağaç Tren İstasyonu bugün Trakya Üniversitesi Rektörlüğü olarak kullanılıyor (en üstte solda). Lozan Anıtı (en üstte sağda). Kentin girişindeki güreşçi heykeli, yalnızca Kırk- pınar Güreşleri’nin değil, Edirne’nin de sembolü (üstte). / The former Karaağaç train sta tion today houses the rectorate of Trakya University (top left). The Lausanne Monument (top right). The statue of two wrestlers reminds visitors that the famous grease wrestling tournament of Kirkpmar is held here (above).
8 4
