G
ünümüzde, obezite, tüm yafl gruplar› içinde gittikçeartan insidans› ile önemli bir sa¤l›k sorunu haline gelmifltir. Yayg›n inan›fl›n aksine sadece geliflmifl ülkeler de¤il, geliflmekte olan hatta açl›kla mücadele eden ülkeler dahi art›k obezite sorunu ile karfl› karfl›yakalm›fllar-d›r.1
Afrika’n›n açl›kla mücadele eden ülkelerinde, kentler-de yaflayan kad›nlarda obezitenin h›zla artt›¤›, hatta Ortado-¤u ve Kuzey Afrika’da baz› bölgelerde %50‘lere yaklaflan obezite oranlar› bildirilmektedir.1
Dünya Sa¤l›k Örgütü’nün (DSÖ) 2000 y›l› raporuna göre tüm dünyada 1 milyar fazla kilolu, 300 milyon obez vard›r.2
Çocukluk ça¤›nda da tüm Özet
Günümüzde, obezite, tüm yafl gruplar›nda h›zla artm›fl, geliflmifl ülkeler kadar geliflmekte olan ülkelerin de önemli bir sa¤l›k soru-nu haline gelmifltir. Dünya Sa¤l›k Örgütü 2005 raporunda, çocuk-luk ça¤›nda, obezitenin endifle verici boyutlara ulaflt›¤› bildirilmifl-tir. Obezitenin, Akdeniz ülkeleri çocuklar›ndaki h›zl› art›fl› dikkat çekicidir. Çocukluk ve adolesan ça¤da görülen obezite, ateroskle-rotik kalp hastal›klar›, hiperlipidemi, tip 2 diyabet gibi kronik has-tal›klar›n yan› s›ra bir çok psikolojik ve sosyal soruna da neden ol-maktad›r. Obezite s›kl›¤›, geliflmifl ülkelerde, düflük mik düzey ile, geliflmekte olan ülkelerde ise yüksek sosyo-ekono-mik düzey ile iliflkilendirilmifltir. Obezite gelifliminde, bir çok çevre-sel, psikolojik ve genetik faktör rol oynar. Son dönem obezite pre-valans›ndaki h›zl› art›fltan, genetik faktörlerden çok kültürel yap› içinde yeme al›flkanl›klar›, yaflam tarz›, azalm›fl fiziksel aktivite so-rumlu tutulmaktad›r. Çocukluk ça¤›nda obezite yönetiminin en önemli basama¤›n› koruyucu önlemler oluflturur. Yönetim plan›-n›n ana hedefi sa¤l›kl› yaflam tarz› ve beslenme al›flkanl›klar›plan›-n›n ka-zan›lmas›d›r. Çocuk ve adolesanlar› obeziteden koruma, obezite gelifltiyse, tan›y›p uygun yönetim plan› oluflturma konusunda birin-ci basamak hekimleri ve sa¤l›k çal›flanlar›na önemli sorumluluk düflmektedir. Sonuç olarak, birinci basamak çal›flanlar›, ciddi koru-ma stratejileri oluflturarak ve uygulankoru-mas›n› sa¤layarak, günümü-zün epidemisi, çocukluk ça¤› obezitesini önleme konusunda ge-rekli ad›mlar›n at›lmas›na öncülük etmelidirler.
Anahtar sözcükler: Çocuk, adolesan, obezite, VK‹.
Summary
Today, obesity has increased in all age groups and become an important health issue not only in developed countries but in developing countries as well. The World Health Organization reported in 2005 that, childhood obesity has reached worrisome levels. In addition, the rapid increase in childhood obesity rates among Mediterranean countries was found to be remarkable. Obesity in childhood and adolescence causes chronic diseases such as atherosclerotic heart disease, dyslipidemia, type 2 dia-betes as well as social and psychological problems. Its prevalence was found to be higher in the low socio-economic class of devel-oped countries and the high socio-economic class of developing countries. Several environmental, psychological and genetic fac-tors are associated with obesity. Eating habits, life style, decreased physical activity is considered to be responsible in rapid increase of childhood obesity rather than genetic factors. Prevention is the most important step in obesity management. The primary goal of management plans should be to promote healthy eating habits and life style. Primary care physicians and health workers have an important responsibility to prevent, detect, and manage obesity in childhood and adolescence. In con-clusion, primary care settings should take the necessary steps and advocate in the community to prevent today’s epidemic, child-hood and adolescence obesity.
Key words:Children, adolescent, obesity, BMI.
Günümüzün Çocukluk ve
Adolesan Ça¤› Epidemisi: Obezite
TODAY’S EPIDEMIC IN CHILDHOOD AND ADOLESCENCE: OBESITY
Güzel Diflcigil1
1) Adnan Menderes Üniversitesi T›p Fakültesi Aile Hekimli¤i Anabilim Dal›, Aile Hekimli¤i Uzman›, Yard. Doç. Dr.
Türk Aile Hek Derg 2007; 11(2): 92-96 Derleme | Review
dünyada h›zla artan oranlar endifle verici boyutlara ulaflm›fl-t›r. Eylül 2005’te yap›lan DSÖ-Avrupa genel toplant›s›nda çocukluk ça¤› obezitesi “akut sa¤l›k krizi” olarak tan›mlan-m›fl ve tart›fl›ltan›mlan-m›flt›r.3
Bu sonuçlar de¤erlendirildi¤inde, obe-zitenin çocukluk ça¤›nda neden oldu¤u sonuçlar›n yan› s›ra, eriflkin obezitesine çözüm aray›fl›ndaki rolü ve önemi afli-kard›r. Bu derlemede, çocukluk ça¤› obezitesinin tan›m›, ül-kemiz ve dünyadaki prevalans›, obeziteye neden olan gene-tik, etnik, kültürel ve çevresel faktörler, obezitenin neden oldu¤u sorunlar ve obezite ile mücadeledeki uygulama ve yaklafl›mlar ele al›nmaktad›r.
Tan›m
Obezite, fazla vücut ya¤› nedeniyle yaflam süresi ve sa¤-l›¤›n kötü yönde etkilenmesine neden olan bir hastal›k ola-rak tan›mlanabilir. Vücut ya¤ oran›, yayg›n olaola-rak vücut kitle indeksi (VK‹) ile de¤erlendirilir ve vücut a¤›rl›¤› (kg)/boy (m2
) formülü ile hesaplan›r. VK‹ eriflkin yafl grubu için s›kça kullan›lan, uygulamas› kolay ve güvenilir bir yön-temdir. Çocuklarda ise VK‹ ve VK‹ persantillerini esas alan, birbirine benzer ancak kesme de¤erleri farkl› olan iki uygulama vard›r. Centers for Disease Control 2000 (CDC) çocukluk ve adolesan ça¤ için VK‹ persantillerini esas ala-rak persantil çizelgesinin %85-95 aral›¤›n› kilolu, %95’in üzerini ise obez olarak tan›mlamaktad›r.4DSÖ’nün Ulusla-raras› Obezite çal›flma grubunun (IOTF) önerdi¤i tan›mda ise 2-18 yafl aras› her iki cins ve her 6 ayl›k periyod için eriflkin yafl grubu tan›mlar›na uyan VK‹ de¤erlerine eflde¤er VK‹’i belirtilmifltir. IOTF obezite eflik de¤eri, daha yüksek VK‹ persantiline karfl›l›k gelmektedir.5
Prevalans
Ülkemizde, 1993 verilerine göre, 0-5 yafl aras›nda kilo-lu çocuk prevalans› %2.9’dur. Bu oran, ayn› yafl çocuklar›n-da saptanan malnütrisyon oran›na çok yak›nd›r.6
Bu durum bize ülkemizde, obezitenin, erken çocukluk döneminde önemli sorunu malnütrisyon kadar önem kazand›¤›n› gös-termektedir. Ülkemizde tüm ülke genelini yans›tan çal›flma bulunmamakla birlikte çeflitli illerde yap›lan ve yerel preva-lans› bildiren çal›flmalar vard›r: Ayd›n ilinde, 9-10 yafl›nda-ki çocuklarda obezite prevalans› %10.2 olarak saptanm›fl ve yüksek sosyo-ekonomik düzey ile obezite aras›nda anlaml› iliflki bulunmufltur.7
Edirne’de 12-17 yafl aras›ndaki çocuk-larda, çok benzer prevalans göstermekle birlikte obezitenin kentsel kesimde biraz daha yayg›n oldu¤u bildirilmifltir.8
Orta Anadolu’da, Tokat’ta, 8-9 yafl aras›ndaki çocuklarda obezite prevalans›, Ayd›n iline çok benzer oranda, %10.9’dur.9 ‹stanbul’da 7-9 yafl aras›ndaki çocuklar›n %16.9'unun obez, %6.8'inin de afl›r› obez oldu¤u saptanm›fl
ve obez çocuklar›n di¤er çocuklara göre daha fazla televiz-yon seyretti¤i bildirilmifltir.10
Yurtd›fl›nda yaflayan Türk ço-cuklar›nda yap›lan baz› çal›flmalar da mevcuttur. Avustural-ya’ya göç etmifl Türkleri de kapsayan bir çal›flmada ilkö¤-retim ça¤› Türk k›z çocuklar›nda obezite prevalans› %12-13 olarak bildirilmifltir.11
Yine ülkemizde, erken çocukluk ça-¤›nda obezite görülme oran›n›n anneleri yüksek e¤itim gör-müfl çocuklarda 1.4 kat daha fazla oldu¤u ancak cinsiyetin, kentsel veya k›rsal bölgede yaflaman›n obezite ile iliflkili ol-mad›¤› bildirilmifltir.12
Bir çok Latin Amerika, Ortado¤u ve güney Asya ülkesinde ise obezitenin kentsel kesimde 1.5 -3.5 kat ve yüksek e¤itim düzeyine sahip annelerin çocukla-r›nda 1.2 – 2.2 kat daha yüksek oldu¤u saptanm›flt›r.12
Geliflmekte olan 79 ülkede 0-5 yafl aras› çocuklara ait ulusal istatistikleri de¤erlendiren bir çal›flmaya göre, obezi-teden en çok etkilenen bölgeler s›ras›yla Latin Amerika (%4.4), Afrika (%3.9) ve Asya’d›r (%2.9).6
Avrupa ülkele-rinde ise, Norveç, Hollanda, Rusya gibi kuzey Avrupa ülke-lerinde hem kad›n, hem erkek obezite oranlar›, Almanya, Macaristan, H›rvatistan, Almanya gibi orta ve do¤u Avrupa ülkelerinden daha düflüktür.3
Avrupa’da, 7-11 yafl aras› ço-cuklar incelendi¤inde, Rusya %10 ile en düflük, ‹talya ise %36 ile en yüksek obezite oran›na sahip ülkeler olarak bil-dirilmifltir. ‹talya’n›n hemen ard›ndan s›rayla Malta, ‹span-ya ve Yunanistan gibi Akdeniz ülkelerinin gelmesi dikkat çekicidir.13
‹ngiltere’de ise 2002 y›l› sa¤l›k raporlar›nda ço-cukluk ça¤›nda, her 4 k›z çocu¤un ve her 5 erkek çocu¤un birinin obez oldu¤u görülmektedir.14Tüm Avrupa’da 12-17 yafl aras› adolesanlarda saptanan obezite prevalans› %8-25’tir.13
Etiyoloji
Obezite enerji al›m› ve tüketimi aras›ndaki dengenin enerji al›m› lehine bozulmas› sonucu ortaya ç›kar. Obezite geliflmesinde birçok çevresel, psikolojik ve genetik faktör rol oynar.15Çocukluk dönemine ait yeterli genetik çal›flma olmamakla birlikte, genetik faktörler, eriflkin obezitesinden %40-70 oran›nda sorumlu tutulmaktad›r.16
Ancak geliflmifl ülkelerde h›zla artan obezite prevalans› genetik nedenlerden çok çevresel faktörler ile iliflkilendirilmektedir. Çevresel faktörlerin bafl›nda, geliflmifl ülkeler kadar geliflmekte olan ülkelerin de ortak sorunu haline gelen, sedanter yaflam ve kolay eriflilebilen, enerji ve ya¤dan zengin beslenme gel-mektedir.17
Yine ileri çocukluk dönemine ait çal›flmalar, ço-cukluk ça¤› obezitesinde genetik faktörlerin yan› s›ra kültü-rel özelliklerin önemli bir etken oldu¤unu desteklemekte-dir.18
Çocukluk ça¤›nda bafllayan obezitenin eriflkin ça¤da da büyük oranda devam etti¤i bilinmektedir.19
obezite-nin çocukluk ça¤›nda bafllad›¤› yafl, eriflkin ça¤daki ciddiye-ti ile de yak›ndan iliflkilidir.16Bu sonuçlardan, çocukluk ça-¤›nda bafllayan obezitenin, fliddetiyle iliflkili olarak, devam etme e¤iliminin oldu¤u anlafl›lmaktad›r. Ancak bu konuda yafl s›n›r› belirleyen bir çal›flma mevcuttur. Whitaker ve ar-kadafllar›, 10 yafl›ndan küçük çocuklar için çocu¤un kendisi obez olmasa da anababadan en az birinin kilolu olmas›n›n çocu¤un eriflkinlikte obez olma riskini artt›ran bir faktör ol-du¤unu, 10 yafl›ndan büyük çocuklar›n ise kilolu veya obez olmalar›n›n, anababa obezitesinden daha önemli bir etken oldu¤unu bildirmifllerdir.20
Fizik aktivite ve beslenme al›flkanl›klar›nda kültürel fak-törlerin önemli rolü oldu¤u kabul edilmektedir.21,22Kültürel yap›n›n önemli bir ögesi olan aile yap›s› ve al›flkanl›klar› da obezite gelifliminde önemli rol oynamaktad›r. Avrupa’ya göç etmifl topluluklarda yap›lm›fl bir çok çal›flmada yüksek enerjili diyet ve televizyon nedeniyle azalm›fl fizik aktivite, obezite gelifliminden sorumlu tutulmufltur.11
Bu çal›flmalar›n bir bölümü çeflitli Avrupa ülkelerine göç etmifl Türkleri de içermektedir. Viyana’da yaflayan, Avusturya’l›, Türk ve Yugoslav k›z adolesanlar›n karfl›laflt›r›ld›¤› bir kohort çal›fl-mada, Türk k›z çocuklar›n›n 6 yafl›ndan 15 yafl›na kadar olan Avusturya’l› k›zlardan daha yüksek ancak Yugoslav k›zlardan daha düflük derecede kilolu ya da obez olduklar› gösterilmifltir. Ayn› çal›flma, kuzey Avrupa’da artan obezi-te prevalans›n›n özellikle ‹talya, Türkiye, Fas gibi Akdeniz ülkelerinden göç eden topluluklardaki yüksek prevalans ile iliflkili oldu¤unu vurgulamaktad›r.11
Obezite gelifliminde, et-nik köken, kültürel faktörlerin üzerindeki ciddi etkisi nede-niyle ba¤›ms›z risk faktörü olarak de¤erlendirilmektedir.11
Çocukluk ça¤› obezitesinin, ülkemiz gibi geliflmekte olan ülkelerde orta ve yüksek sosyo- ekonomik düzeyde da-ha s›k oldu¤u görülmektedir.23,24
ABD ve geliflmifl Avrupa ülkelerinde ise Latin, Afrika kökenli veya göç eden az›nl›k-lar›n yo¤un bulundu¤u düflük sosyo ekonomik s›n›f, yüksek obezite prevalans› ile öne ç›kmaktad›r.16,25
Özellikle düflük sosyo-ekonomik s›n›fta, çocukluk döneminde ebeveyn ih-malinin, yafl ve çocukluk VK‹’nden ba¤›ms›z olarak, erifl-kin ça¤da obezite ile iliflkisi oldu¤u saptanm›flt›r.26
Obezite ve sosyo-ekonomik düzey aras›ndaki çeliflkili iliflkinin, ül-kelerin geliflmifllik düzeyi ile yak›ndan ilgili oldu¤u görül-mektedir.
Obezite ile ilgili genetik çal›flmalar, obeziteye neden olabilecek tek gen defektleri bulmufllard›r.27,28
Son y›llarda leptin üretiminde yer alan ob geni ve leptin taraf›ndan regü-le ediregü-len kokain ve amfetamin iregü-le regüregü-le ediregü-len transkript (CART) proteini dikkat çekmektedir.29
Leptin d›fl›ndaki me-kanizmalar› harekete geçiren genler üzerinde de çal›flmalar devam etmektedir.15,30
Tüm bu çal›flmalar, gelecekte obezite tedavisinin flekillenmesinde önemli rol oynayacaklard›r.
Sa¤l›k ve Sosyal Sorunlar
Obezite çok yönlü bir hastal›kt›r. Obezite ile iliflkili ol-du¤u düflünülen kronik hastal›klar, koroner kalp hastal›¤›, hiperlipidemi, diyabet, solunum hastal›klar›, ortopedik has-tal›klar olarak s›ralanabilir. Kad›nlarda abdominal obezite-nin infertilite, hiperandrojenizm, âdet bozukluklar›, polikis-tik over sendromu gibi ovulatuar disfonksiyona neden ola-bilece¤i de bilinmektedir.31,32T›bbi sorunlar›n yan› s›ra bir çok psikolojik ve sosyal sorun da obezite ile iliflkilendiril-mifltir.33
Uzun dönemli bir kohort olan “Bogalusa” kalp çal›flma-s› 5-10 yafl araçal›flma-s› fazla kilolu çocuklar›n yaklafl›k %60’›n›n bir, %20’sinin ise birden fazla kardiyovasküler risk faktörü tafl›d›¤›n› göstermifltir.34
Artan obezite prevalans› ile birlik-te çocukluk ça¤›nda nadiren görülen primer hipertansiyon prevalans›n›n da giderek artt›¤› görülmektedir.35
Benzer ola-rak geçmiflte çocukluk ça¤›nda nadiren görüldü¤ü kabul edilen tip 2 diabetes mellitus’ta da 4-10 misline varan art›fl-lar saptanm›flt›r.16
Eriflkine benzer olarak, kilolu çocuklarda LDL kolesterol yükselmekte, obezitenin daha ilerlemesiyle plazma trigliserid düzeyi artmakta ve HDL düzeyi düflmek-tedir.34Kilolu adolesanlar 50 y›l izlendiklerinde eriflkin dö-nemde normal kiloya ulaflm›fl olsalar da normal kilolu ado-lesanlara k›yasla daha yüksek morbidite ve mortalite göster-dikleri saptanm›flt›r.18
Bu bilgiler bize çocukluk ça¤› obezi-tesinin ciddi kardiyovasküler risk faktörlerini de beraberin-de getirdi¤ini göstermektedir.
Kardiyovasküler hastal›klar ve tip 2 diyabete ek olarak ortopedik sorunlar, deri enfeksiyonlar›, hepatik steatoz ço-cukluk ça¤› obezitesi ile iliflkili bulunan di¤er t›bbi durum-lard›r.16
Çocukluk ça¤›nda obezite ile iliflkilendirilen psikolojik sorunlar üzerinde önemle durulmas› gereken bir konudur. Özgüven kayb›, akran iliflkilerinden kaç›nma, içe kapanma, sürekli d›fllanma hissi, hatta depresyon ve anksiyete obezite ile iliflkilendirilmifltir.16Obezite yönetim plan› olufltururken, psikolojik ve sosyal sorunlar›n mutlaka göz önüne al›nma-s›, bu konuda aile, okul ve di¤er disiplinlerle iflbirli¤i içinde çal›fl›lmas›, obezite ile mücadelede baflar›n›n gere¤idir.
Sonuç olarak çocukluk ça¤›nda obezitenin ciddi sa¤l›k sorunlar›na yol açabilecek fizyolojik, biyokimyasal ve psi-kolojik etkileri vard›r.
Koruma ve Yöntem
Obeziteden koruma perinatal dönemden bafllayarak tüm yaflam süresince devam etmelidir. ‹leri yafllarda obezite ge-lifliminin, anne sütü ile beslenen bebeklerde formül mama ile beslenen bebeklere oranla daha düflük oldu¤u
öngörül-müfltür.36
Ülkemizde de Sa¤l›k Bakanl›¤› taraf›ndan anne sütü kullan›m›n› yayg›nlaflt›rmaya yönelik genifl çapl› çal›fl-malar yürütülmüfltür. Fiziksel aktivite ve yeme al›flkanl›kla-r›n›n çocukluk döneminde kazan›ld›¤›n› düflünürsek koru-ma programlar› öncelikle çocuk ve adolesanlar› hedefleme-lidir.6
Ailelerin, çocuklar için olumlu model oluflturmalar› aç›-s›ndan bilinçlendirilmeleri ve koruma program› sürecine kat›lmalar›, program›n baflar›ya ulaflmas› için çok önemli-dir. Program aile haz›r oldu¤unda bafllat›lmal› ve öncelikle obezitenin t›bbi komplikasyonlar› hakk›nda bilgi verilmeli-dir. Bilgilendirme sonras› çocu¤un beslenmesi ve fiziksel aktivite izlemi ö¤retilmelidir.37
Çocuk, ailenin ald›¤› yiye-cekleri tüketir. Bu nedenle, çocu¤a olumlu beslenme al›fl-kanl›¤› kazand›rman›n ilk ad›m› ya¤ ve fleker içeri¤i düflük, taze g›dalar›n, haz›r yiyeceklere tercih edilmesidir. Ya¤dan al›nan günlük kalori miktar› toplam günlük kalori miktar›-n›n %30’unu geçmemelidir. Yemekler televizyon karfl›s›n-da de¤il, aile ile birlikte sofrakarfl›s›n-da yenmelidir. Tatl›, çikolata gibi kalorili g›dalar ödül olarak kullan›lmamal›d›r.38
Ailece sa¤l›kl› beslenmenin yan› s›ra çocuklar›n televiz-yon, bilgisayar gibi sedanter aktivitelerinin s›n›rlan›p ço-cuklar›n fizik aktiviteye yönlendirilmeleri önerilmektedir. Amerikan Aile Hekimleri Birli¤i, fizik aktivitenin bisiklete binme, koflma, aktif tak›m oyunlar› gibi en az orta derecede ve her gün en az 30 dakika yap›lmas›n› önermifltir.39
Bunun yan› s›ra krefl, anaokulu, ilk ve ortaö¤retim okul-lar›nda sürekli ve düzenli sa¤l›kl› beslenme programlar›n›n uygulamaya konmas› hatta e¤itim-ö¤retim müfredat›nda yer almas› için çaba harcanmas› obezite ile mücadelenin sü-reklili¤i aç›s›ndan çok önemlidir. Okullarda uygulanan bes-lenme programlar›n›n olumlu sonuçlar› bildirilmifltir.37
Okullarda çocuklara sunulan tüm içecek ve yiyecekler sa¤-l›kl› beslenme standartlar›na uygun olmal›d›r. Fiziksel akti-vite ise uygulamada olan beden e¤itimi ders saatlerinin d›-fl›nda her gün düzenli yap›labilir hale getirilmelidir.38
Obe-ziteyle mücadele sa¤l›k politikalar›n›n içinde yer almal›d›r. Çocuk ve gençlere yönelik reklamlar, sa¤l›kl› beslenme ve yaflam tarz›na iliflkin örnekler içermelidir. Baflta birinci ba-samak hekimleri ve hemflireleri olmak üzere tüm sa¤l›k ça-l›flanlar›, çocuklar›n ve ailelerinin dikkatini VK‹ izlemine çekmeli ve düzenli programlarla koruyucu önlemleri onlar-la payonlar-laflmal›d›ronlar-lar.
Deckelbaum ve arkadafllar› çocukluk ça¤› obezitesine yönelik yönetim plan› olufltururken üç basamakl› bir koru-ma stratejisi takip edilmesini önermektedirler. ‹lk basakoru-mak “Primordial Koruma” çocukluk ça¤› ve adolesan ça¤da nor-mal VK‹’ni korumak, ikinci basamakta “Primer Koruma”
kilolu, VK‹, 85 - 94 persantil aras›ndaki çocuk ve adolesan-lar› obeziteden korumak, 3. basamak “Sekonder Koruma” VK‹, 95 persantilin üzerinde olan çocuklarda komplikasyon geliflimini azaltmak fleklinde planlanmaktad›r. Tüm basa-maklarda, normal VK‹’ni korumak veya ulaflmak yer al-maktad›r.16
Obezite yönetimi, çocu¤a özel planlanmal›d›r. Çocuk-larda, öncelikli hedef ideal kiloya ulaflmak de¤il, sa¤l›kl› yaflam tarz› ve yeme al›flkanl›klar›n›n kazan›lmas›d›r. Çocu-¤un yedi¤i miktar› k›s›tlamak yerine sa¤l›kl› yiyecek seçe-nekleri sunulmal›d›r.38
‹lk klinik de¤erlendirme öncelikle hi-pertansiyon, dislipidemi, ortopedik kusurlar, insülin direnci ve uyku bozukluklar› gibi komplikasyonlar› saptamaya yö-nelik olmal›d›r.40
VK‹ 85-95 persantil aras›nda olup, ek ola-rak herhangi bir komplikasyonu olanlar ile komplikasyon olsun olmas›n 95 persantilin üzerindeki tüm çocuklar için bir yönetim plan› oluflturulmal›d›r.41Yönetimin ilk aflama-s›nda, yeme ve fizik aktivite al›flkanl›klar›, obeziteye neden olabilecek genetik, psikolojik ve endokrin faktörleri sorgu-layan ayr›nt›l› anamnez al›nmal›d›r. Çocuk ve aile, obezite-nin komplikasyonlar konusunda kapsaml› olarak bilgilendi-rilmeli ve tüm sürece aktif kat›l›mlar›n›n gerekli oldu¤u ko-nusuna aç›kl›k getirilmelidir. Çocu¤un kilosuna odaklan-mak yerine yapt›¤› olumlu geliflmeler ödüllendirilerek bu konuda özgüveni desteklenmelidir.38
Çocuk istenen kiloya ulaflt›ktan sonra ise aile ve çocuk sa¤l›kl› geliflim çerçevesi içinde ayn› düzeyin korunmas› için yüreklendirilmeli ve izlem devam etmelidir. Tüm bu süreçte hekim duyarl›l›¤›n› ve destekleyici tutumunu sür-dürmelidir.41
Günümüzde, toplumun her kesimini tehdit eden ve Av-rupa’da “sa¤l›k krizi” olarak ele al›nan çocukluk ça¤› obe-zitesinin ülkemiz için önemi aflikard›r. fiimdilik ülkemizde, yüksek sosyo-ekonomik s›n›f›n sorunu olarak görülse de yak›n zamanda, Bat› yaflam tarz› ve beslenme al›flkanl›kla-r›n›n h›zla yayg›nlaflmas› ile birlikte toplumun tüm kesimi-ni içine alan bir sa¤l›k sorunu halikesimi-ni alacakt›r. Eriflkin ça¤-da, obezite ile iliflkili sa¤l›k sorunlar›, birinci basama¤›n hizmet kapsam›n›n önemli bir bölümünü oluflturmaktad›r. Çocukluk veya adolesan ça¤da görülen obezite ise henüz yeterince önemsenmemektedir. Toplum sa¤l›¤› aç›s›ndan, bu dönemde görülen obezitenin k›sa dönemde ve daha ileri yafllarda neden oldu¤u t›bbi, psikolojik ve sosyal sorunlar› göz önüne alarak fark edilmesi, önlenmesi ve tedavi edilme-si büyük önem tafl›r. Bu konuda baflta birinci basamak he-kimleri ve çocuk hehe-kimleri olmak üzere tüm sa¤l›k çal›flan-lar›na büyük görev düflmektedir.
Kaynaklar
1. http://www.iotf.org/aboutobesity.asp International Obesity Task Force adre-sinden 11.7.2006 tarihinde eriflilmifltir
2. http://www.who.int/dietphysicalactivity/publications/facts/obesity/en adre-sinden 11.7.2006 tarihinde eriflilmifltir
3. http://www.euro.who.int/document/mediacentre/fs1305e.pdf The challenge of obesity in the WHO European Region. 11.7.2006 tarihinde eriflilmifltir 4. Himes JH, Dietz WH. Guidelines for overweight in adolescent preventive
services: recommendations from an expert committee. The Expert Committee on Clinical Guidelines for Overweight in adolescent Preventive Services. Am
J Clin Nutr1994; 59: 307-16.
5. Cole TJ, Bellizzi MC, Flegal KM, Dietz WH. Establishing a standard defi-nition for child overweight and obesity worldwide: international survey. BMJ 2000; 320: 1240-3.
6. de Onis M, Blösner M. Prevalence and trends of overweight among presho-ol children in developing countries. Am J Clin Nutr 2000; 72: 1032-9. 7. Diflcigil G, Gürel FS, Gemalmaz A, Baflak O, Tekin N. Prevalence and
Pre-dictors of Childhood Obesity in Ayd›n-Turkey. 12th Regional Conference of Wonca Europe ESGP/FM Abstract Book 2006; SPOP 1.6: 280.
8. Öner N, Vatansever U, Sari A ve ark. Prevalence of underweight, overwe-ight and obesity in Turkish adolescents. Swiss Med Wkly 2004; 134: 529-33. 9. Toyran M, Özmert E, Yurdakok K. Television viewing and its effect on
physical health of schoolage children. Turk J Pediatr 2002; 44: 194-203. 10. Çifçili S, Ünalan P, Kalaça Ç, Apayd›n Ç, Uzuner A. Çocukluk, Obezite
ve Televizyon. Pediatri Dergisi 2003; 12: 67-71.
11. Kirchengast S, Schober E. Obesity among female adolescents in Vienna, Austria-the impact of childhood weight status and ethnicity. BJOG 2006; 113: 1188-94.
12. Martorell R, Khan LK, Hughes ML, Grummer-Strawn LM. Overweight and obesity in preschool children from developing countries. Int J Obes 2000; 24: 959-67.
13. Lobstein T, Frelut M-l. Prevalence of overweight among children in Euro-pe, Obes Rev 2003, 4: 195-200.
14. http://www.parliament.the-stationery-office.co.uk/pa/cm200304/cmselect/ cmhealth/23/23.pdf - Obesity: Third Report of Session 2003-4 adresinden 11.7.2006 tarihinde eriflilmifltir
15. Maffeis C. Aetiology of overweight and obesity in children and adolescents.
Eur J Pediatr2000; 159: 35-44.
16. Deckelbaum RJ, Williams CL. Childhood obesity: the health issue. Obes
Res2001; 9(Suppl 4): 239-43.
17. Wabitsch M. Overweight and obesity in European children and adolescents: causes and consequences, treatment and prevention: An introduction. Eur J
Pediatr2000; 159: 5-7.
18. Must A, Jacques PF, Dallal GE, Bajema CJ, Dietz WH. Long term morbi-dity and mortality of overweight adolescents: a follow-up of the Harvard Growth Study of 1922 to 1935. N Eng J Med 1992; 327: 1350-5.
19. Sedula MK, Ivery D, Coates RJ, Freedman DS, Williamson DF, Byers T. Do obese children become obese adults? A review of the literature. Prev Med 1993; 22: 167-77.
20. Whitaker RC, Wright JA, Pepe MS, Siedel KD, Dietz WH. Predicting obesity in young adulthood from childhood and parental obesity. N Eng J
Med1997; 337: 869-73.
21. Gordon – Larsen P, Mullan K, Ward DS, Popkin BM. Acculturation and overweight-related behaviours among immigrants to the US: The national longitudinal study of adolescent health. Soc Sci Med 2003; 57: 2023-34. 22. Shatenstein B, Ghadirian P. Influences on diet, health behaviours and their
outcome in select ethnocultural and religious groups. Nutrition 1998; 14: 223-30.
23. Martinez ES, Allen B, Ortega CF, Mejia GT, Galal O, Ponce EL. Over-weight and obesity status among adolescents from Mexico and Egypt. Arch of
Med Res2006; 37: 535-42.
24. Manios Y, Dimitriou M, Moschonis G, Kocaoglu B, Sur H, Keskin Y et al. Cardiovascular risk factors among children of different socioeconomic sta-tus in Istanbul, Turkey: direction for public health and nutrition policy. Lipid
Health Dis2004; 3: 11-7.
25. Wardle J, Brodersen NH, Cole TJ, Jarvis MJ, Boniface DR. Development of adiposity in adolescence: five year longitudinal study of an ethnically and socioeconomically diverse sample of young people in Britain. BMJ 2006; 332:1130-5.
26. Lissau I, Sorensen TIA. Parental neglect during childhood and increased risk of obesity in young adulthood. Lancet 1994; 343: 324-7.
27. Bultman S, Michaud E, Woychik R. Molecular characterization of the mo-use agouti locus. Cell 1992; 71:1195-204.
28. Naggert J, Fricker L, Varlamov O. Hyperproinsulinemia in obese fat/ fat mice associated with carboxypeptidase E mutation with reduced enzyme ac-tivity. Nat Genet 1995; 10: 135-42.
29. Zhang Y, Proenca R, Maffei M. Positional cloning of the mouse obese ge-ne and its human homologue. Nature 1994; 372: 425-32.
30. Gürel FS, ‹nan G. Çocukluk ça¤› obezitesi tan› yöntemleri, prevalans› ve et-yolojisi. ADÜ T›p Fakültesi Dergisi 2001; 2: 39-46.
31. Diamanti-Kandarakis E, Bergiele A. The influence of obesity on hyperand-rogenism and infertility in the female. Obes Rev 2001; 2: 231-8.
32. Michelmore KF. Polycystic ovary syndrome in adolescence and early adult-hood. Hum Fertil 2000; 3: 96-100.
33. Power C, Lake J, Cole T. Measurement and long-term health risks of child and adolescent fatness. Inter J of Obesity 1997; 21: 507-26.
34. Freedman DS, Dietz WH, Srinivasan SR, Berenson GS. The relation of overweight to cardivascular risk factors among children and adolescents: The Bogalusa Heart Study. Pediatrics 1999; 103: 1175-82.
35. Sorof JM, Lai D, Turner J, Poffenberger T, Portman RJ. Overweight, Ethnicity, and the Prevalence of Hypertension in School-Aged Children.
Pe-diatrics2004; 113: 475-82.
36. von Kries R, Koletzko B, Sauerwald T ve ark. Breast feeding and obesity: cross sectional study. BMJ 1999; 319: 147-50.
37. Fowler - Brown A , Kahwat› L. Prevention and treatment of overweight in children and adolescents. Am Fam Phys June 2004; 69: 2591-9.
38. Patient Information Collection: Nutrition. Am Fam Physician 2004; 69: 923-39.
39. Moran R. Evaluation and treatment of childhood obesity. Am Fam Physician. 1999; 59: 861-78.
40. Barlow SE, Dietz WH. Obesity evaluation and treatment: expert committee recomendations. Pediatrics 1998; 102: E29.
41. Lyznicki JM, Young DC, Riggs JA, Davis RM. Obesity: Assessment and Management in primary care. Am Fam Phys 2001; 63: 2185-96.
Gelifl tarihi: 27.04.2006 Kabul tarihi: 01.03.2007
‹letiflim adresi: Yard. Doç Dr. Güzel Diflcigil Adnan Menderes Üniversitesi T›p Fakültesi Aile Hekimli¤i Anabilim Dal› 09100 Ayd›n Tel: (0256) 219 71 88 Faks: (0256) 214 64 95 e-mail: guzeld@yahoo.com
