ENTOMOTOXICOLOGY

Uzm. Dr. Recep FEDAKAR*,**

*

** Adalet Bakanllgl Adli Tlp Kurumu Bursa Grup Ba~kanllgl.

Ozet

Entomotoksikoloji, adli hilimlerin ve adli entomolojinin olduk~'a yeni hir dab ve insan kalznttlan iizerinde hes-lenen bdceklerde toksik maddelerin saptanmasl ile ilgihes-lenen ozel hir alamdlr. Biicekler toksikolojik analiz i~'in

ru-tinde kullanzlan doku ve szvllann olmadzgz durumlarda alternatif drnek olahilir. Toksik madde ve ila~1arzn saptan -maSl ij/iim nedeni, cesedin bulundugu cografi alan hakkznda. hilgi saglayabilir ve postmortem intervalin tahmini

i~'in ek parametreler sunmaktadzr. Bu ~'alz§mada entomoksikolojik yayznlann gozden ge~'irilerek entomotoksikoloji-nin Adli Tzp pratiginde kullamlma kapsamznzn gdzler dniine serilmesi ama~1anml§tlr.

Anahtar kelimeler:Entomoloji, toksikoloji, adli hilimler:

Entomotoxicology Summary

Entomotoxicology is a relatively new branch offorensic entomology and a specialised area of entomology and forensic science that deals with determination of toxic suhstances in insects feeding on human remains. Insects can

be alternate specimens for toxicological analyses in the ahsence of tissues and fluids routinely taken for such pur-poses. The determination of toxic substances and 4rugs can add information on the cause of death, geographic

area where the cadaver had heen laying and provid~s-Qnadditional parameter for evaluating the postmortem in-terval. The aim of this study was to review the entomotoxicological publications and to put forward the implicati-ons ot" the entomotoxicology for the practice of Forensic Medicine.

Key words: Entomology, toxicology,forensic science.

Entomotoksikoloji

Kriminal olaylarda bocekler Uzerinde c;:ah§an adli entomolojinin amacI postmortem intervali, ollim nedenini ve ollim yerini saptamaktlr (1-3). Entomotoksikoloji ise ceset iizerinde beslenen boceklerdeki toksik maddelerin kali-tatif ve kantikali-tatif olarak tespit edilmesiyle ilgilenmektedir. Bu c;:ah§mada entomoksikolojik yaYllllann gozden gec;:i-rilerek er.tomotoksikolojinin Adli TIp pratiginde kullamlma kapsamllllll gozler online serilmesi amac;:lanml§tlr. Bo-cekler, ozellikle Diptera ve Coleoptera tiirlerinin toksikolojik analiz ic;:in rutinde kullamlan doku ve slVllann uygun olmadlgl durumlarda yararh bir altematif olarak kullamlabilir. Toksik maddelerin bOcekler iizerinde tespit edilme-si OlUm nedeni ve Oliim yeri hakklllda bilgi sagiamasllllll yamnda toksik maddelerin bocekler iizerindeki biyolojik siklusu degi§tirmesi nedeniyle de postmortem intervalin tahmininde yararh bilgiler saglamaktadlr (4-7). Zehirlen-mi§ insan dokulannda beslenen Diptera larvalan ilac;: ve. toksinleri kendi metabolizmalanna ahrlar. Bu maddelerin insan organizmasmdan Diptera'ya transferi sadece besin zinciri seviyesinde kalmaYlp, pupa ve ergin formlarda da bulunmaktadlf (5,8) .

. Entomotoksikolojinin tarihc;:esi oldukc;:a klsadlf. 1970 Ii yIilann sonunda Sohol ve Lamb tarafmdan ergin ev si-neklerinin (Musca domestica) dokulannda baklr,demir, c;:inko ve kalsiyum gibi degi§ik metallerin toplandlglm gosteren ilk raporlar yaymlanml§tlr (9,10). 1982'de Nuorteva ic;:erdigi clva miktan bilinen bahk dokulan Uzerinde beslenen Calliphoridae tiirlerinin larva, pupa ve ergin formlannda Clvamn varhgml tammlaml§tlr (11). 1985 'te Leclerq ve Brahy Fransa'da arsenik zehirlenmesinden olen bir olgudaki Dipterlerde arsenik varhgml

gostermi§ler-alan bir bOlge oldugu §eklinde lokalize etmeyi milmkiln kIiabiidigi bildiriimi§tir (5).

Pestisitler

<;iiriimii§ insan cesetleri iizerinde bulunan sinek larvalannda bir organafosfat olan malathion nitrojen-fosfor aranmasI (NPD) metoduyla gaz kromatografisi ile saptanml§t1r (13). PupaJar pestis it ara§tlrmasl ic;:in uygun olsa da literatiirde rapor saptanmaml§tlr. Pestisitler ergin sineklerde bulunmazlar.

. Psikoaktif madde ve ila<;lar

Beyer iskeletle§mi§ ceset iizerinde bulunan larvalarda fenobarbital varbgml 100 ~g/g alarak tespit etmesinden soma ara§tlrmalar ile teyit edilmi§ ve opiatlar morfin, eroin, kokain, benzodiazepinler, antidepresanlar, amfetamin deriveleri, 3,4-metilendioksimetamfetamin (MDMA: ekstazi) ve metaboliti 3,4-metilendioksiamfetamin (MDA), asetilsalisilik asit, parasetamol iizerine ara§tlrmalar yaplhp degerli sonuc;:lar almml§tlr (14-27). Pupalarda deneysel

70

varhgl da adli enformasyon a~lSlndan yararh bilgiler saglayabilir, ~iinkii bunlar insan kalmtIlanmn ba~langH; safha-smdan itibaren soma bile bulunabilmektedir. Say yekitleme teknolojilerinjn geli§mesiylc hirlikte kitinize

bO-cek blmtdannda psikoaktif ~ekitlemnesine odaklamlml§tlr ilk Miller insan

ka-ImtIlan ile ili§kili kitinize bocek kalmtllannda amitriptiJini saptadlgml rapof etmi§tir (28). Psikoaktif madde kon-santrasyonlan bo§ pupa kabuklannda eksuvyalardan fazla bulunmu§tur (28). Kokain de bo§ pupa kabuklannda

bu-lunmu~tur (21). KU1kanathiann fekal materyallerinde

gi kuilamlarak bulunmu§tur (28,29).

ve modifiye sa~

tekni-Goff ve arkada§lan halen canl! iken degi§ik dozlarda arnitriptilin uygulanan tav§an cesetlerinde ge/i§en Dipter larva pupa kabuklannda alnitriptilin nortripli!ini gostermi~lerdir (25), Cesedin buiunmasll1dan once olen kadll1In kalll1tllannda f'",1iller arkada§lan kurumu§ pan;;a!an ve mide i<,:criginde, Phoridae familyasma ait bo§ pupa kabuklannda, Dermestidae tUrlerinin derilerinde ve fekal materyallerinde amit-riptilin vc nortamit-riptilinc gosterrni~lcrdir (28), Sonu~lar pupa kabuklanndaki amitiriptilin konsantrasyonumm

dl§-kldan yiiksek gOslcrmi~tir. Bu ziyadc lncc\enen sineklerinin klOkana.niiann besin kaynagl

tercihini ortaya koyar. Phoridae tiirleri ila~ konsantrasyonlannm nispeten daha yiiksek oldugu yumu§ak dokuya meyilli iken, Dermestidae tiirleri oncelikle kurumu§ deri iizerinde beslenir (28). N arkotik' zehirlenmeler dikkate almdliimda Introfl<l arkada:;;lan RIA klllianarak, olUm nedeni zehirlenmesi oldugu edilen cesetlerin karacigeri iizerinde oiu§mu§ larvalarda modin tespit etrni§, larva ve karaciger dokusunda bulunan opiat konsantras-yonla:ml kar§Jia§tlran regresyon analizinde anlamln bir korrelasyon (r: 0,790) bulmu§\ardlf (19). Opiatlar iizerinde-ki benzer sonu~lar laboratuar u\V§,mlanna dozlarda croin veren (;nff ve tarafmdan da g()steriimi§tir

(20). kadavralann tizcrinde Caliphoridac tiirlerinin larvalamlHl toksiko]ojik analizlerinde koka-in ve morfkoka-in pozitif sonu~ venni§tir (l8). Hedouin ve arkada§lan tarafmdan rapor edilen sonu~lara gore daha once

zehirlenmi~ tav§an cesetleri uzerinde beslenip buyiiyen larvalardaki morfin konsantrasyonu, dokularda edilen

konsanlra~yondan 100 kat azdlr Bourel Calliphoic\ac: tiirlerinin larvalannda morfin

uzerine yaptlgl immunohistokimyasal ~ah~mada, eksokutikula ile endokutikula arasmda lokalize yogun imrnunre-aksiyon verdigini, Dipter larvalannm geli§imi slrasmda kutikula i~inde morfin akiimlilasyonu olu§turdugu

bildiril-ml§tlr ] Nolte mkada§lm! kokain zehidcnmesini etmek en son once ! olarak 29

ya§mdaki eski intravenoz ila~ bagnnhsmm tamamen iskeiet hahne geJrni§ cesedindeki Dipter larvalanm toksikolo-jik analiz i~in kullanml§lardlr (21). Her ne kadar kokain labil ve hem enzimatik hem de non enzirnatik mekanizma-larla I hir §ekildc par~alansa kokaini bunun metabollll eian bem.oiiccgonini larvalarda hem de

yUrUlllli~ iskelet kaslannda GC GC-MS kullanarak gdstcrmi§lerdir (5). Fakat ile kantitasyonu kas

iirnekle-rinde, doh: dekompozisyon iiriinlerinin engel olmasl engel olmas! nedeni ile miimkun olmaml§tlr.

Sadler ve arkada~!an amitriptilin, temazepam ve trazodon ile trimipramin kombinasyonu biT iJay ilc intihar

et-mi§ (}]gudan alman kaslar Uzcrinde bes!cncn C. vicina larvalannda ilacll1 ve eliminasyonunu

ara§tlrml§lar, 7-8. giinlerde larvadaki ila~ konsantrasyonunun kademeli bir bi~imde arttlgl, 16. glinde puparasyon ile birlikte slflra dii§tiigiinli saptaml§lardur (22). Wilson ve arkada~lan yliksek doz propoksifen, asetaminofen ve amitriptilin ile intihar etmi§ bit olgudan eJde cdilen kasiarda beslenip hUytimii§

lemi~, amitriptilin, nortriptilin 'Ie propoksifcnin 3. donem larvada kastan daha

vicina larvalanm HPL'c' ince-konsantrasyonda saptadlglm,

pupa ergin donemlcrinde analizlerin bu larvamn biyolojik siklusunda

bioakiimUlasyona ugramadlgll11 ve etkili bir bi~imde eliminasyona ugradlgll1l dii§iindurdiigiinii biJdirmi~tir (23).

Larvalarda ilaclI1 olmamasl besin kaynagmda ilacm olmadlgl kamsma vardlrmamaktadlr.

Fedakar R

dan fazla olmasl gerekmektedir, fakat larvanm ilac;:lan nasIl biriktirdigi veya itrah ettigi ve bunlann larva geli~imini nasIl etkiledigi halen tam olarak bilinmemektedir. Dipter geli§imi siirecinde ilac;: ve toksiklerin etkisi, postmortem intervalin saptanmasmdan once c;:oziilmesi gereken en onemli problemdir (5).

Gunatilake ve Goff'un rapor ettigi malation zehirlenmesi oIgusunda ki§inin cesedinin bulunmasmdan 8 giin on-ce goriilmesine ragmen hem C. megacephala hem de C. rufifacies'in geli§im donemleri minimum postmortem in-tervali 5 giin olarak gostenni§tir (13). Introna ve arkada§lanna gore Goff ve arkada§lannm kokainin Sarcophagi-dae'nin (B. peregrina) geli§im hlZlna etkisini ara§tmrken, letal doz uygulanan tav§anlann karaciger ve dalaklan iizerinde beslenip biiyiiyen kurtc;:uklann kuluc;:kadan C;:lktlktan 36 saat sonra daha hlzh geli§tigi ve bu ivmenin 76 sa-ate kadar devam ettigi, pupa ve ergin hale gelmenin de buna bagh olarak klsalml§ oldugu, Lord'un bir raporunda 20 ya§mda bir kadm cesedinin yiiz ve gogsiinde kolonize olmu§ larvalann c;:ogunun toplam uzunlugu 6-9 mm veya postmortem intervali 7 giin olarak gosterecek §ekilde kiic;:iikken, nazofarengeal bolgeden alman tek bir larva post-mortem intervali 3 hafta gosterecek §ekilde 17,7 mm oldugu, bu biiyiik larvamn hlzh geli§imi nazal bolgedeki ko-kaine bagh oldugu kanaatine vanldlgl, sonraki ara§tlnnalann kadmm kokain baglmhsl oldugunu gosterdigi ve oJii-miinden kIsa bir siire once kokain kokladlgml ortaya C;:lkardlgml bildirilmi§tir (5). Eroinin zehirlenmi§ tav§an do-kulan iizerinde beslenmi§ Sarcophagidae (B. peregrina) nm geIi§mesi iizerine etkisini ara§lIran Goff ve arkada§lan kurtc;:uklann maksimum uzunluga ula§tJgl 18-96 saate kadar larvalann belirgin olarak daha hlZh biiyiidiiklerini goz-lemlemi§lerdir (20). Geli§im hlzlannda gozlemlenen bu farkhhk postmortem interval tahminini eger eroinin Dipte-ra tiirlerinin biiyiime dongiisiine etkisi goz oniine almmaz ise degi§tinneye yeterlidir. Bourel ve arkada§lan L. seri-cata larvalarmm 50 mg/saat'ten daha az morfin veriIen tav§an cesetlerindeki larvalara gore daha yava§ bir hlzda ge-li§tigini gozlemlemi§lerdir (32). Goff ve arkada§lannm metamfetaminin P. ruficomis geli§imi iizerine etkileri hak-kmda yaptlgl c;:a!J§mada sadece letal doz ic;:eren tav§an dokulan iizerinde beslenip biiyiiyen larvalarda geli§im hlZl-nm artmasl 24 saatten 60 saate kadar gozlehlZl-nmi§, 60 saatten sonra median letal doz kolonisinin biiyiime hlZl azal-ml§, eroin ve kokaindeki durumdan farkh olarak metamfetamin alan tav§anlar iizerinde beslenen tiim kolonilerden gelen larvalann maksimum uzunluga daha c;:abuk ula§masma ragmen maksimum uzunlugu kontrol kolonilerinden kiic;:iik oldugu, metamfetamin konsantrasyonu ile puparial donemin uzunlugu arasmda bir ili§ki mevcut oldugu bil-dirilmi§tir (33). Biiyiime hlzlannda gozlemlenen bu farkhhklann larva geli§imi baz alman c;:ah§malarda postmor-tem interval tahminlerini 18 saate kadar, pupa geli§imi baz ahnanlarda 48 saate kadar degi§tirebilecegi bildirilmi§-tir (5). Goff ve arkada§lan tarafmdan yapIlan bir c;:alJ§mada amitriptilinin P.ruficomis'in maksimum boy uta ula§ma hlZlna anlamh hic;:bir etkisi olmadlgml gostenni§tir (25).

Boceklerin biolojik siklusu ic;:inde toksin ve ilac;:lann biyoakiimiilasyonu ve eliminasyonu, beslendikleri insan dokulan ile aralanndaki ilac;: korrelasyonu, geli§imlerine olan etkileri iizerine daha c;:ok c;:ah§ma yapIlmasl gerekme-sine ragmen rutinde kullamlan doku ve slVIlann uygun olmadlgl durumlarda yararh bir altematif olarak kullamlabi-lir.

Kaynaklar

I. Savran B, Ko~ S, <;:etin G, Kolusaym O. Adli entomoloji. Adli TIp Derg., 1994:10; 143-52. 2. Hanci iH. Adli TIp ve Adli Bilimler. 1. Baskl. Ankara: Se¥kin Yaymclllk, 2002:231-6. 3. Benecke M. A brief history of forensic entomology. Forensic Sci Int, 2001: 120;2-14.

4. Gagliano-Candela R, Aventaggiato L. The detection of toxic substances in entomological specimens. Int J Legal Med, 200 I: 114; 197 -203.

5. Introna F. Campobasso CP, Goff ML. Entomotoxicology. Forensic Sci Int, 2001:120;42-47. 6. Pahwa R. Forensic toxicology and insects: a minireview. Vet Hum Toxicol 1991; 33:272-3.

7. Goff ML, Lord WD. Entomotoxicology. A new area for forensic investigation. Am J Forensic Med Pathol 1994; 15:51-7. 8. Pounder OJ. Forensic entomotoxicology. J Forensic Sci Soc 1991;3\:469-72.

9. Sohal RS, Lamb RE (1977) Intracellular deposition of metals in the midgut of the adult housefly, Musca domestica. J Insect Physiol 23: 1349-54.

10. Sohal RS, Lamb RE (1979) Storage-excretion of metallic cations in the adult housefly. Musca domestica. J Insect Phys-iol 25: 119-24.

11. Nuorteva P, Nuorteva S-L (1982) The fate of mercury in sar-cosaprophagous flies and in insects eating them. AMBIO 11: 34-37. 12. Leclerq M, Brahy G. Entomologie et medicine legale: datation de la mort. 1 Med Leg 1985:28; 271-8.

13. Gunatilake K, Goff ML (1989) Detection of organophosphate poisoning in a putrefying body by analysing arthropod larvae. J Forensic Sci 34: 714-6.

14. Beyer lC, Enos WF, Stajic M (1980) Drug identification through analysis of maggots. J Forensic Sci 25: 411-2.

72

16. Kintz forensic 17. KinlZ 18. Kintz 19. Sci 35: 204-7. Waller J, Boukhabza A, Forensic Med Pathol 11 :63-5.

(1990) Toxicology and fly Analysis of opiates in fly

YH, Smialek JE (1990) 118-122.

Chaumont AJ (1990) Fly larvae cadaver. J Forensic Sci Soc 30: putrefied cadaver. J Forensic Sci cadaveric blowfly larvae as an indicator 20. Goff Hcwadikaram KA, Omori AI (1991) decomposing tissues on the

III

Boettcherisi.:a peregrina (Diptera, Sarcophagidae) and imp!ii.:ations of this "f-foxl on estimation of postmortem Illh:rvals usillg arthropod de-velopment patterns. J Forensic Sci 36: 537-42.

21. Nolte KB, Pinder RD, Lord WD (1992) Insect larvae used to detect cocaine poisoning in a decomposed body. J Forens;c Sci 37: 1179-85.

22. Sadler DW, Fuke C, Court F, Pounder DJ (1995) Drug accu-mulation and elimination in Calliphora vicina larvae. Forensic Sci lnt 71: 191-7.

23. Wilson Z, Hubbard S, Pounder DJ (1993) Drug analysis in fly larvae. Am J Forensic Med Pathol 14: 118-20.

24. Sadler DW, Richardson J, Haigh S, Bruce G, Pounder DJ (1997) Amitriptyline accumulation and elimination in Calliphora vicina larvae. Am J Forensic Med Pathol 18: 397-403.

25. Goff AI, LaPointe DA (1993) Preli of the effect of amitriptyline on the Parasarcophaga ruficornis (Diptera: Implications of this effect on

16-22.

26. analgesics in Calliphora vicina

27. lD, Lord WO, Richards E, of 3,4-methylendioxymetlElmphcll\Illillc

d~velopment of Parasarcophaga Sllrcophagidae) and detection puparia. J Foren-sic Sci 42:

28. Miller ML, Donnelly B, McDonough (.I isolation of amitriptyline and Ilonrlplyl ine puparia (Phoridae) and beetle exuviae (Dermestidae) associated with mummified human remains. J Forensic Sci 39: 1305-13. 29. Manhoff DT, Hood J, Caputo F, Perry J, Rosen S, Mirchandani HG (1991) Cocaine in decomposed human remains.

J Forensic Sci 36: 1732-35.

30. Hedouin Y, Bourel B, Martin-Bouyer L. Becart A, Tournel G, Deveaux M, Gosset D. Determination of drug levels in larvae of Lucilia sericata (Diptera: Calliphoridae) reared on rabbit carcasses containing morphine. J Forensic Sci, 1999:44;351-3.

31. Bourel B, Fleurisse L, Hedouin Y,Cilliez JC, Creusy C, Gosset D, GoffML.lmmunohistochemical contribution to the study of morphinemetabolism in Calliphoridae larvae and implications in forensic entomotoxicology. J Forensic Sci 2001;46:596-9.

32. Bourel B, Hedouin Y, Martin-Bouyer L, Becart A, Tournel G, Deveaux M, Gosset D. Effects of morphine in decomposing bodies on the development of Lilcilia sericata (Diplera: Calliphoridae). J Forensic Sci, 1999:44:354-8.

33. Goft AI. (1992) PreJi-minary

or

'667-72.

K lsaltmalar GC: Gaz

hasIn~' tikit kromato/irajisi Ie?: Inductively coupled plasma RIA: Radioimmunoassay

FAAS: Alel'siz atomik absorbsiyon spekrojotometrisi MDMA: 3,4·metiienciioksimetamjetamin

MDA' 3.4·metiiendioksiamjetamin

ileti~im Adresi: Uzm. Dr. Recep FEDAKAR Uludag Universitesi TIp FakUltesi Adli TIp Anabilim Dill! I BURSA