İSHALLİ NEONATAL BUZAĞILARIN PROGNOZU VE TEDAVİSİ

(1)

Selçuk Ümversitesi Vet. Fak. Dergisi

Cilt: 4, Sayı: ı (ı97- 2ı2), ı988

İSHALLİ NEONATAL BUZAGILARIN PROGNOZU VE TEDAVİSİ*

The prognosis nad treatment of the neonatal calves with diarrhea

Mehmet Kocabatınazl Veysi Aslan2 Yavuz Sezen 3

Mehmet Nizam.lıoğlu4

Summary: In this investigation, it w as studied on 50 neonatal ealves with diarrhea. As soon as the ealves arrived to elinie the blood samples were takenfrom the jugular vein in order to determine the fallawing blood parameters : packet e e ll volume ( hemataerit

o/

0 ) , leuko~yte number, differential Ieukoryte eount

o/

0 , sedimentation rate, serum urea, Na, K, Inorganie P and total protein.

Espeeially, the inerease in PCV ( Hemataerit

o/

0 ) . leukoryte number and serum urea were mueh pronouneed in the blood of ealves.

To decide about prognosis and the treatment of the calves, these measure-rements are taken into consideration. The analysis of these blood parameters was carried out bifore the treatment and during the treatment period.

The treatment of animals consisted

rif

subcutaneous infusion of a isolqyt -solution mixed with hyaluorrzidaes ( 50-150 ml isolayt

+

15-45 I. U. hya-luronidase per kg

of

body weight). On the other hand, the application

of

the

~ffeetive antibiotics w ere administered orally ( chloramphenicol ). 30 mg/ kg). and intramuscular ( Centamycine ). 5 mg) kg) b as ed on the results of an antibi-o gram carried antibi-out antibi-on facces.

Three calves die d but the other 4 7 calves were re turned to their health.

Özet: Bu araştırmada, neonatal dijnemdeki 50 is hall i buzağı üzerinde

çalışıldı. Hasta buzağılar kliniğe getirildiklerinde ). hematokrit değer, lökosit

sayısı, lökosit formülü, sedimenta~yon hızı, kan serumunda üre, Na, K, inorganik P ve total protein tqyini amacıyla vena jugularisten kan ô'rnekleri alındı.

* Bu çalışma Selçuk Üniversitesi Araştırma Fonu tarafından desteklenmiştir.

ı Doç.Dr., S.Ü. Veteriner Fakültesi Fizyoloji Bilim Dalı, Konya. 2 Yrd.Doç.Dr., S.Ü. Veteriner Fak, İç Hastalıkları Bilim Dalı, Konya. 3 Yrd.Doç.Dr., S.Ü. Veteriner Fak. Bakteriyoloji Bilim Dalı, Konya. 4 Yrd.Doç.Dr., S.Ü. Veteriner Fak. Biyokimya Bilim Dalı, Konya.

(2)

198 Mehmet Kocabatmaz- Veysi Aslan- Yavuz Sezen- Mehmet Nizamlıoğlu

Özellikle buzaltıların kan delferterinden hematokrit de/fer, lökosit sayısı ve serum üresi miktarlarında bariz bir artış tesbit edildi.

Buzağıların prognozu ve tedavisi hakkında bu ö'lçümler dikkate alınarak

karar verildi. Sijzkonusu kan analizleri tedavi öncesi ve tedavi boyunca yapıldı. Hayvanların tedavisi, izolit

+

hyaluronidaz karışımı deri altı yolla veri-lerek _yapıldı (her kg vücut ağırlığına 50-150 ml izolit

+

15-45 I. U. hya-luronidaz). Diğer taraftan dışkı örneklerinde yapılan antibiyoğram sonuçları

dikkate alınarak etkili antibiyotik uygulaması ağız yoluyla ( chloramphenicol ).

30 mg

1

kg) ve kas içi yolla ( Gentamicin ). 30 mg

1

kg/ yapıldı.

Üç buzağı ö'ldü, yaşamlarını sürdüren 4 7 buzağı ise sağlıklarına kavıtş

turuldu.

Giriş

Hayvanların sık sık ve sulu kıvamda, fazla miktarda dı§kl çıkart ması olayına ishal ( diarrhoea) adı verilir. Sebebi; bağırsak salgıl:uı nın ve peristaltikleriııin ~rtmasına kaqılık kalın bağırsaklarda sıvıla rın geri emilmelerinin azalmasıdır (3, 18). Buzağı ishallerinin en teh-likelisi buzağn septisemisidir (kolibasillozisdir). Buzağı septesemisi daha çok doğumdan sonraki 4 haftalık sürede yani, "N eonatal" dö-nemde ortaya çıkan §iddetli ishal, ate§, dehidrasyon, genel dü§künlük-le karakterize ve yüksek oranda ölümdü§künlük-le sonuçlanan enfeksiyöz bir has-tahkur ( 16, 1 7, 18, 26).

Hastalık daha çok toplu yeti§tirme yapılan i§letmelerde; barınak ların, kullanılan araçların temizlik ve dezenfeksiyonunun yapılmama sı, yeni doğan buzağıya ağız sütünün (kolostrum) yeterince ya da hiç verilmemesi~ doğum sonrası göbek kordonu dezenfeksiyonunun yapıl mayı§ından meydana gelmektedir (2, 32). Belirtilen bu §artlar altın da hastalığın esas bakteriyel etkeni E. coli'nin spesifik serotipidir. Ba-zı seratipler; septisemi, bazıları; enterotoksemi, bazıları da; enteritis'e neden olurlar. Bunlardan ba§ka salmonella, clostridia türleri ile pas-teufella ve chlemidıa'lar ile parazitler ve protozoonların da hastalığın etiyolojisinde rol aynadıkları kaydedilmektedir (3, 19, 40). Ayrıca Co-rona, Reo ve Rota viruslarının da etkili oldukları, bu tür virusların pasteurellalarla komplike bir §ekilde enzootik pneumonileıe zemin ha-zırladıkları belirlenmİ§tİr

(U,

26). Bu patojen etkenlerİn dı§ında ana-ya ve ana-yavruana-ya ait stres faktörleri ile kötü çevre §artları bakım ve bes-leme yetersizliklerj de hastalığın nedenleri arasındadır (2, 3, 1 1).

(3)

İshalli Neonatal Buzağıların :f>rognozu ve Tedavisi ... 199 Hastalığın bulaşması; sindirim kanalı, solunum sistemi, göbek kordonu az da olsa intranterin yolla olmaktadır. Mikrop türlerinin asıl kaynağını enfekte hayvan gaitası oluşturmaktadır.

Yeni doğan bir buzağı kolastrumu emmekle annesinin yaşam boyu kazandığı antikorları almış olur ( 4). Kolostrum vasıtasıyla alı nan antikorların kanda maksimum bir düzeye ulaşması için en az 2 saatlik bir zamana ihtiyaç vardır. Bu durum kolostrumun fazla zaman kaybetmeden verilmesinin ne kadar önemli olduğunu

vurgulamakta-dır (20). Kolostrum almayan hayvanlarda mikroorganizmaların

ba-ğırsakta kısa bir süre içinde üredikleri bildirilmektedir (23, 41). Has-talığın meydana gelmesinde A, D ve E vitamini noksanlıkları da hay-vanları predispose eden faktörler olarak bilinmektedir ( 14, 27). Özel-likle A vitamininin provitamini olan karoten anne sütüyle yeteri kadar alınamaz ise bağırsak epiteli direncinin azalması sonucu enieritise zemin hazırlanmaktadır (I 9, 27).

İ sh all i buzağılarda semptomlar; bağırsaktaki bozuklukların ni-teliğine, hastalık etkenine, ishalin süresi ve şiddetine, hayvanın yaşına ve tabii bağışıklığına göre farklılıklar gösterir. İshalli hayvanın aşırı miktarda sıvı ve elektrolit kaybetmesi sonucu dehidrasyon ve asidozis şekillenmektedir (30, 37). Bu durumda hayvan süratle ağırlık kayhe-der, deri esnekliği azalır, gözler içeri çöker, kan koyulaşır ve hacmi azalır, idrar azalır, karı hacminin azalması sonucu hücre içi ve dışı sıvılarda elektrolit denge bozulur. Kasların normal geı'gin1iği azalır .ve gevşerler, hayvan ayakta duramaz hale ge]ir, kalp kasındaki

elek-trolit denge bozukluğu sonucu ko ma hali ve ölüm şekillenir (3, 21). Aşırı ishal sonucu renal kan akışında azalma meydana geleceğin den, böbreklerle H atılması azalır ve asidoz şekillenir, anaerobik glikolize bağlı olarak laktik asit gibi organik asitler artar (29, 38).

Çoğu ishal vak'alarında böbreklerin süzme mekanizmasında yetersizlik n1eydana geldiği için kan üre nitrojeni, total lökosit ve lerı fosit sayısı, hematokrit değer, kanın solid konsantrasyonu ve plazma kortizol düzeyi artar. !(anın bikarbonat, K, Na ve Cl değerlerinde azalmalar meydana gelir ( 5, 2 4) . Bu nedenle has tahğın teşhis~, prog-nozu ve tedavisi bakımından sözkonusu kan parametrelerinin ölçüi-mesini çoğu araştırıcı tavsiye etmektedir (14, 15, 18, 31, 34, 40).

MeMurray ve ark (25), sağlıklı, süt emen 6 buzağıda boğumdan 24 saat sonra aldıkları kan örneklerinde hematokrit değeri;

o/

0 35 =ı=

(4)

200 Nlehmet Kocabatıhaz - Veysi Aslan - Yavuz Sezen - Mehmet Nizamlıoğlu

0.75, üre miktarını; 25.0 =ı= 3.40 mg/ 100 ml ve inorganik P miktarını ise 9.23 =f 0.51 mg/ 100 ml olarak bildirmektedirler.

Fisher, E. \1\T. ( 1 7), deneysel olarak gerçekleştirdiği bir araştır mada; ishalin şiddetli seyrettiği ve hayvanların ölümü söz konusu olan vak'alarda genellikle plazma K.'u ve üresini yüksek, pH ve bikarbonat değerlerini düşük düzeylerde belirlemiştir. Bu araştırma sonuçlarına göre üre düzeyleri ölen buzağılarda; 91.03 =ı= 71.3, ishalli olup da iyi-leşenlerde; 41.2 =ı= 9.8, normal buzağılarda ise; 16.0 =ı= 8 mg/ 100 ml olarak kaydedilmektedir. Sağlıklı (kontrol grubu) ve ishalli Holştayn ırkı danalar üzerinde yapılan bir araştırmada, ishalli danaların kan serumu; Ca, Mg ve inorganik P düzeylerinin çok az etkilendiği, pro-tein düzeyindeki azalmanın ise; ya sindirimin azalmasından ya da bağırsak lumenindeki protein kaybından kaynaklanabileceği kaydedil-mektedir (16). Yapılan bu araştırma planına göre; kontrol grubunda, inorganik P miktarı 14.26 =ı= 2.97, üre miktarı 25.15 =f 6.12 mg/ 100 ml, hafifishalli grupta bu değerler sırasıyla; 13.67 =f 2.17 ve 35.74 =f

15.31 mg/ 100 ml, orta ve şiddetli ishal grubunda ise; 15.07 =ı= 4.80 ve 72.26 =f 64.45 mg/ 100 olm olarak bildirilmektedir.

Holştayn x Zebu melezi sağlıklı ve ishalli 10-15 günlük buzağı lar üzerinde yapılan bir araştırmada, ishalli buzağılarda bariz su kay-bı ile karakterize, su kaybı ile elektrolit denge arasındaki değişiklikler, hipernatremi, hiperkalemi ve hipokalsemi şeklinde belitlenmi~tir. N ormal danalarda serum inorganik P miktarı; 7. 7 5, ishalli danalarda ise; 6.82 mg/ 100 ml bulunmuştur (28).

Tennant ve ark ( 38),

%

58'i Holştayn x Friesion dişi ve erkek buzağılar ile

%

42'si yerli sütçü ve etçi 1-1 O günlük buzağılar üze-rinde yapmış oldukları araştırmada; ishalli tüm buzağıların bariz bir şekilde dehidrasyon ve hemakonsantrasyon tablosu gösterdiklerini, metabolik asidoz tablosu ile birlikte, plazma Na düzeylerinin biraz a~almış, plazma K.'u ile inorganik P düzeylerinin ise artmış olduğunu kaydetmektedirler.

K.lee ve ark (22), ishalli buzağılarda ishalin derecesinin belirlen-mesi ve hayvanların prognozu hakkında bilgi edinmek amacıyla, ilk planda kan üresi ve hematokıit değerin tayin edilmesjni tercih etmiş ler ve tedavi edilmeyen 58 ha yvan da üre değerinin ortalama 80 mg/ 100 ml, tedavi edilen 166 hayvancia ise bu değerin 59 mg/ 100 ml'ye düştüğünü tespit etmişlerdir. Aynı araştırıcılar üre ve hematokrit değerin tayini ile ~~ 74, yalnız üre tayini ile

o/

0 61, yalnız hematokrit

(5)

İshalli Neonatai Buzağıların Prognozu ve Tedavisi ... 201 değer tayini ile de

%

54 oranında teşhis yapılabileceğ-ini vurgulamak-tadırlar.

Aynı araştırmada, prognoz bakımından üre ve hematokrit değer lerindeki sapma ne kadar fazla ise prognozun o derece kötü olacağ1 fazla dozda sıvı tedavisi yapıldığı halde üre dengesi hala yüksek ise

prognozun ümitsiz olduğu, ishalli olup ta iyileşebilecekler ile ölecek buzağılar için ~) 100 mg üre değerinin bir kriter olabileceği bildüil-mektedir.

Barber ve ark (6), süt emen 2-21 günlük 353 ishalli buzağıdan, ishalin derecesine göre, iyileşen hayvanlarda kan inorganik P düzeyi-nin 8.39-8.99 mg/ 100 ml aras1nda, üre miktarının ise 30.3 =f 6.5 -133

+

82.1 mg/ 100 ml arasında değişebildiğini, ölen hayvanlarda ise P değerlerinin; 10.12-15.23, üredeğerlerininise 90.0-145 =f 92.9 mg/ 100 ml olarak belirlendiğini, is hal sonucu meydana gelen ölüm vak'aları ile üreınİ arasında yakın bir ilişkinin bulunduğunu kaydet-mekiedirler.

Buzağı ishallerinde şiddetli dehidrasyon sonucu meydana gelen sıvı ve elektrolit kaybının önlenmesi amacıyla sıvı tedavisi yapılmalı dır. Bu bakımdan, metabolik asidozisin en kısa zamanda ortadan kal-dırılması hayati önem taşımaktadır (36, 38, 39). Bu amaçla kullanı lan sıvının türü ve miktarı ile s1vının verilişi dehidrasyonun derecesi-· ne göre değişmektedir. Hayvan için gerekli ve dengelenmiş sıvılar oral ya da parenteral yolla verilir. Ciddi dehidrasyon ve asidozis vak' alarında 0

/ 0 1.4'lük bikarbonat solüsyonu, serum. glikoz,

o/o

0.85 NaCl

solüsyonu, izo1it ve laktatlı ringer solusyonlarından; 50-100 ml/ kg i.v. ya da 200-400 I.U. hyaluronidaz enzimi ilave edilerek de6 altı yolla verilmek suretiyle dehıdrasyonun önüne geçilir. Hiyaluronidaz fazla miktarda verilmesi gereken ilaçların ve sıvıların emilmesini ko-layla§tınr (14, 17, 36).

Mikroorganizmalara kaqı yapılan tedavide antibiyogram so-nuçlarına göre ya da şüpheli ajana yönelik antibiyotik seçilmesine dikkat edilmelidir. Bu amaçla kloramfenikol grubu antibiyotikler ve tetrasiklinler 10 mg/ kg i.m., Gentamisin, sulfadigonin, trimetropin 100-200 mg/ kg dozlarında oral ya da i.m. yolla kullanılabilırlcr (2, 5, 9). İshalli hayvanlarda beslenme şartlarının düzeltilmesi de önemlidir. Rasyon tedavisi amacıyla en ideal besin anne sütüdür. Ya da bu amaçla anne sütü yerine geçen ve oral yolla verilen ikame süt son yıllarda büyük önem kazanmıştır (9, 10, 33).

(6)

202 Mehmet Kocabatmaz- Veysi Aslan- Yavuz Sezen- J\!Iehmet Nizamlıoğlu

İshalli hayvanlarda, hastalık süresince bazı kan parametrelerin-de meydana gelen deği§meler hastalığın prognozu ve tedavisinde bü-yük önem ta§ımaktadır. Bu nedenle ara§tırmada; tedavi öncesi ve te-davi süresince hasta hayvanlardan alınan kan örneklerinde üre, sod-yum, potassod-yum, inorganik fosfor, total protein, hematokrit değer, lökosit sayısı ve formülü ile sedimentasyon değerlerinin ölçülmesi ve antibiyogntm tesileri ı§ığında en uygun tedavi yönteminin belirlen-mesine çalı§ıldı.

Materyal ve Metot

H ayvan Af ateJyali

Ara§tırmada, S. Ü. Veteriner Fakültesi İç Rastalıkları kliniğine getirilen; 27'si Montafon, 22'si Hol§tayn, 1 'i Yerli Kara ırkı olmak üzere 1-30 günlük neonatal dönemdeki toplam 50 ishalli buzağı üze-rinde çalı§ıldı. Ayrıca IO'u Montafon, 7'si Hol§tayn 1-15 günlük sağlıklı buzağılardan da kan örnekleri alınarak normal kan paramet-releri belirlendi.

1

K an Örneklerinin Alınması ve Analiz Yöntemleri

Kan örnekleri hayvanların v. jugularisinden, tedavi ba§lamadan önce ve hastalığın seyrine göre tedavi süresince gerekli miktarlarda alındı.

K. an seruınunda üre miktarı N eslerizasyon ( 1), Na ve K miktar-ları Fleymfotometre, inorganik P miktarı ile total protein düzeyleri Boehringer test kombinasyon re aktifleri kullanılarak (8), hematolojik muayenelerden; hematokrit değer, lökosit sayısı, lökosit formülü ve sedimentasyon hızı değerleri standart yöntemlere göre tayin edildiler.

Etken Afikroorgani;;_maların İzolasyonu ve Antibiyogram Testleri

Hasta hayvanlardan steril eküvyonlarla alınan dı§kı örneklerin-de koliform grubu mikroorganizmaların identifikasyonları ve İzolas yonları yapıldı ( 1 3). İzolasyonları yapılan E. coli su§larının antibiyo-tiklere kaqı olan duyarlılıklarının belirlenmesi amacıyla 17 antibiyo-tik diskinden yararlanıldı. Antibiyotik duyarlılık testleri Ba:uer ve Kir by disk diffüzyon yöntemine göre yapıldı (7).

(7)

İshalli Neonatal Buzağıların Prognozu ve Tedavisi ...

Teşhis ve Tedavi

Her vak'a için dikkatli bir anemnez alındıktan sonra sistematik n1uayeneleri yapıldı. Parazit ve protozoonların neden olduğu ishal vakaları ara§ fırma ya alınma dı. Alınan kan örneklerinin analiz sonuç-ları ve sistemik muayene bulguları ı§ığında hayvanın o andaki prog-nozu hakkında bilgi edinildilden sonra tedaviye ba§landı. Tedaviye hayvanlar iyile§inceye kadar devam edildi. İlk a§amada dehidrasyon derecesi ve hastalığın seyrine göre ilk iki gün 50-150 ml/ kg dozunda izolit

+

300 U.I. hyaluronidaz/ lt karı§ımı subkutan yolla verildi (12). Hayvanların kalp ve solunum sistemi semptomlarına göre kafein yada kardiazol tatbik edildi. Ayrıca, antibiyogram sonuçları alınıncaya~ ka-dar geni§ spektrumlu antibiyotik ile vitamin kompleksleri i.m. yolla verildi. İkinci a§amada, kan analizleri sonuçları ile hayvanların prog-nozuna göre, 3. günde de sıvı tedavisi devam ederken, q.ntibiyogram sonuçlarına göre etkili antibiyotik 3., 4. ve 5. günlerde; Centamycine 5 mg/ kg i.m. ve Chloramphenicol 30 mg/ kg oral yolla verildi. Tedavisi ba§layıp da kliniğe ula§tırılamayan vak'alar mahallinde tedavi edildi.

İstatistik Analider

Ara§tırmada elde edilen sonuçların istatistik analizleri, Snede-cor'a (35), göre, S.Ü. Mühendislik ve Mimarlık Fakültesi Bilgi İ§lem Merkezinde yapıldı.

Bulgular

Hol§tayn ırkı sağlıklı buzağılardan ve aynı ırkın ishalli buzağıla rından alınan kan örneklerine ait parametrelerin ortalama değerleri ile standart hataları Tablo 1 'de, Morrtafon ırkı sağlıklı buzağılar ile ishalli buzağılara ait kan değerleri ortalamaları ve standart hataları Tablo 2'de gösterilmi§tir. Tablo 1 ve 2 incelendiğinde, hasta hayvan-ların I., II. ve III. günlerindeki kan değerleri kontrol gruplarına göre farklılıklar gösterıni§tir. Ayrıca, iki ırka ait hasta hayvanların I. günün-de; hematokrit değer, lökosit sayısı, çubuk ve parçalı çekirdekli nöt-rofillerin oranları ile üre· miktarlarında matematiksel açıdan bir artı§, Na, değerlerinde ise bir azalma dikkati çekmektedir. Diğer taraftan tablolar dikkatli bir §ekilde incelendiğinde tedavinin; II. ve III. gün-· lerinde· hasta hayvanlara ait kan değerlerinin normal değerlere doğ ru bir seyir gösterdikleri izlenebilmektedir.

(8)

204 · Mehmet Kocabatmaz- Veysi Aslan- Yavuz Sezen- Mehmet Nizamlıoğlu

Tablo ı. Holştayn Irkı Normal ve İshalli Buzağıların Bazı Kan Parametreleri.

Normal

Hasta Buzağılar (n = 2ı) Kan Değerleri Buğzaılar

(n= 7) I. Gün II. Gün III. Gün Hematokrit % 34.4=ı=2.9 39. 2=ı= 2. 3 34. 7=ı= ı. 3 32. 2=ı= ı. 3

--

-Lökosit· Sayısı 7507=ı= ı59ı ıo522=ı= ı362 885ı=ı= 839 9ı47=ı= 66ı Lenfasit 46 .ı =ı= 4.4 50. 5=ı= 3. 5 59. 5=ı= 3. 8 58. o =ı= 2. 7 Monosit 3.0=ı=2.0 ı.4=ı= o: 3 1.3=ı=0.3 1.6=ı=0.3 ~ Çubuk Çekirdekli o.5=ı= o. 7 9.5=ı=2.6 6.o=ı= ı.6 · 7 .o=ı= ı. 7

:;:ı Nötrofil

8

s

Parçalı Çekirdekli 49.o=ı= 4.4 38.o=ı= 3.8 32.8=ı= 3. 7 32. 6=ı= 2. ı

... o _Nötrofil ~ ... - - - -'§ Eozinofil ı .4=ı= ı. 6 ..!4 0.57=ı=O.ı 0.4=ı= o.ı 0.7=ı=0.7 :o -....:ı _Bazofil _o_=ı= _o _0.04=ı=0.04 _o.ı=ı=o.ı _{0.2=ı= o. ı} ı:: ı saat/min I5.3=ı=2.4 14. 7=ı= ı. 5 ı3.8=ı=ı.ı 14.9=ı=ı.ı o ... >.:::::: -"' ... ro >- 2 saat/mm 28.6=ı= 4.0 29.0=ı=2.2 28.0=ı=2.0 29.o=ı= 2.2 ... 4)

5 s

s

-... lf') 1l-.t< 24 saat/mm 112.0=ı=6.8 106 . 8 =ı= 4 . 3 ı 08 . 6 =ı= 3 . 6 ı 08 . ı =ı= 3 . 6 r.r:ı Üre mg/100 ml 23.9=ı=2.9 61.3=ı=8.7 49. 9=F 6.4 43.8=ı=7.ı

--

-Na mgjıoo ml 344 . ı =ı= 4 . o 311.2=ı= 5.5 315.0=ı=4.2 316.5=F 3. 7

--

- - - -K mg/100 ml 27 .4=ı= 0.8 24.5=ı=1.3 22 .4=ı= o. 9 22. 3=F o. 9

--

-P mg/100 ml 7 A=ı= 0.5 1o.6=ı=o.9 8.7=ı=0.7 9.o=ı=o.6

--

-T.prot. grflOO ml 9.1=ı=o.5 10.2=ı= 0.4 9.5=ı= 0.4 9.2=ı= 0.4

Hol§tayn ırkı hasta buzağılar ile montafon ırkı hasta buzağıların bazı kan değerleri arasındaki ili§kiler sırasıyla Tablo 3 ve 4'de gösteril-mi§tir.

Tablo 3 incelendiğinde, tedavinin I. gününde üre miktarı ile Na miktarı arasında üre açısından negatif yönde yüksek düzeyde önemli

(P-<:0.01 ), üre ile P miktarları arasında yüksek düzeyde önemli (P< 0.01), P ile Na değerleri arasında, Na açısından negatifyöndeönemli

(P<0.95) bir ili§kinin olduğu, II. günde üre ile P miktarları ve I( ile total.·protein değerleri arasında önemli (P<0.05), III. günde ise; üre ile

P

miktarları arasında önemli (P<0.05), ·Na ile P miktarları

(9)

İshalli Neonatal Buzağıların Prognozu ve Tedavisi ... 205

Tablo 2. Montafon Irkı Normal ve İshalli Buzağıların Bazı

Kan Değerleri.

Normal _Hasta_{Buzağılar (n = 26)} Kan Değerleri Buzağılar

(n= 10) I. Gün II. Gün III. Gün . -Hematokrit % 34. 6=f ı. 3 40. 7=ı= 2. o 37.1=fl.3 34.8=f L3 -Lökosit Sayısı 5960=f 531 ı 0363 =ı= 1326 8665=f 825 8836=f 607 Lenfasit 43.3=f2.2 56.9=f4.3 61.8=f3.8 64 .o =ı= 2.8

-Monosit o.7=ı=o.ı ı.o=ı= 0.2 1.6=ı= 0.4 1.4=f o. 3

*

Çubuk Çekirdekli 3.1=ı=0.3 5 .4=ı= ı. 4 5.9=ı= 1.0 4.8=f0.6 :;:ı Nötrofil 3

s

Parçalı Çekirdekli 52. 7=f 2. o 36. 3=f 4. o 30 .ı =ı= 3. 5 31.3=f2.7 ı-. o _Nötrofil r.... - - · - - - -ıs Eozinofil 0.2=ı=0.2 o.3=ı=o.ı 0.7=ı=0.2 o .7=ı= o. 2 ..><: :o -H _Bazofil _o _{o . ll}_{=ı= o . 06} _{0.03=f 0.03} _{o. ı ı =ı= o. 06} - - -- - -

-Q _{1 saat/mm} ı9.o=ı= 1.3 I3.o=ı= 1.3 14.0=ı= 1.2 _{13.3=f 1.2}

o ... ;:ı-.:::: -~ ':>- _{2 saat/mm} _36.5=f2.4 _25.0=f2.3 _27.6=f2.1 _{27 .4=f 2.4} ..., ll) Q

s

ll)

s

- - - -... L!") ]'<~< cr.ı 24 saat/mm 115.6=f 3. 7 94.o=ı= 4.8 101.6=f 3.6 102.0=f3.1 Üre mg/100 ml· 25.2=f2.3 52 .ı =ı= 7. 9 52. 8=ı= 7. 6 34.l=f 4.1

--

- - - - -- - - -Na mgflOO ml 326.9=f 3.9 319.5=f 4.8 317. o =ı= 4. 9 315.8=f 7.3

--K mg/100 ml 23.3=f0.8 21.8=f0.9 21.4=f 1.1 22. ı =ı= 1.1

--

-P mg/100 ml 8.9=f0.5 9.ı=ı=o.s 9.o=ı=o.5 8.5=ı=o-.5

- - -

-T.prot. grflOO ml 8.7=ı=0.6 8.8=ı=0.3 8 .4=ı= o. 3 8.5=ı=o.3

arasında Na açısından negatif yönde önemli (P<0.05) ilişkiler!n bu-lunduğu görülmektedir.

Morrtafon ırkı buzağılara ait kan değerleri arasındaki ilişkiler Tablo 4'de incelendiğinde tedavinin I. ve II. günlerinde üre ile P de-ğerleri arasında önemli (P<0.05), Hematokrit değer ile K değerleri arasında I. günde önemli (P<0.05) II. günde ise yüksek düzeyde önem li (P<O.Ol), III. günde, total protein değerleri arasında önemli (P<

(10)

Tablo 3. Holştayn Irkı Hasta Buzağılarda (1., II. ve III. Günde)

Kan Değerleri Arasındaki İlişkiler (r).

--··

Kan Değer leri I. GÜN

Üre Na K p _Tot.prot. Na -0.558** ·-K 0.037- 0.209-p _0.599** _-0.427* o.109-Tot.prot. 0.229- -0.30Ç 0.410--' 0.275-· Hematokrit 0.236- o .117- 0.148- 0.15T

0.208-Kan Değerleri II. GÜN

Üre Na K p _Tot.prot.

--Na -0.382-K 0.347- 0.350-p _0.519* _-0.221- _o .247-Tot.prot. -o.oo5- o. 138- 0.473-* 0.218-Hematokrit 0.067- -0.022- 0.088- o.o19-

0.273-Kan :peğerleri III. GÜN

Üre Na K p _Tot.prot.

--

-Na -0.158-: K -0.129- 0.18Ç p _0.444* _-0.480*

0.167-ı

Tot.prot. -0. 167- -o.oo1- o. 183- o. 133-Hemaktokrit -0.140- 0.043- o. 112- 0.021- o. 156-* p < 0'.05 ** p < 0.01 p > 0.05

Tablo 4. Montafon Irkı Hasta Buzağılarda (1., II. ve III. Günde)

Kan Değerleri Arasındaki İlişkiler ( r) .

Kan Değerleri I. GÜN Üre Na K p _Tot.prot.

--Na -0.239-K 0.232- 0.149-p 0.468* 0.023- 0.340-';fot.pro~:. 0.208- 0.068- o.14o-

0.290-Hematokrit o·. 32o- -0. 152- 0.390* 0.127-

0.302-Kan Değerleri ı II. GÜN

Üre Na K p _Tot.prot. -- - - -Na -0.087-K 0.024- 0.295-p _0.454*

ı

0.137- 0.229-Tot.p·tot.

ı

0.036- 0.282- 0.222- o .185-Hematokrit -0.054- 0.111- o .481 ** 0.044-

(11)

0.279-İshalli Neonatal Buzağıların Prognozu ve Tedavisi ... 207

Kan Değerleri III. GÜN

Üre Na K p

.ı

Tot.prot.

--Na -0.097-K o:oos- 0.194-p -o .ız ı- -0.332- 0.341-Tot.prot 0.098- 0.404* 0.253- o .137-Hematokrit -o.oo9- o .zn- 0.303- -0.064- o .452* * : p < o o 05

*

* : p < o o o ı - : p

>

0.05

Hasta hayvanlardan alınan 50 dışkı örneğinde identifikasyonları yapılan mikroorganizmaların;

o/

0 50 sini yalnız başına E. coli, 0

/o

40'

ını E. coli ile diğer mikroorganizmalar,

o/o

4'ünü proteus mirabilis, % 2'sini proteus vulgaris, % 4'ünü de Ent. cloacae oluşturdu. Vak' aların

°/o

90'ında E. coli başlıca etken olarak belirlenciL

Yapılan antibiyogram testlerine' göre, izole edilen suşlardan 38 (% 76)'i ch~loramphenicol'e', 38

(%

76)'i Genta~ycin'e~-46 (% 92)' ·sı Nalidiksik asid'e, 36 (0

/ 0 72)'si Nirtofurantion'a karşı duyarlı

bu-hinmuşlardır. Suşların antibiyotiklere karşı _duyarlılık dereceleri zon -çaplarına göre :-,

+ + +, + +

+

olarak değerlendirilmiş ve etkili

antibiyotik bu değerlendirmeye göre tercih edilmiştir. ·

Tedavileri yapılan 50 vak'adan 19'u için chlaramphenicol, 28'i için Gentamycine kullanıldı. Hayvanların 4 7'si sağlığına kavuşurken, 3 vak'adan 2'si kliniğe getirilclikleri gün ölmüş, 1 'isinin ise mahallin-de öldüğü tespit edilmiştir. Böylece hayvanlara uygulanan sı-yı ve etkili antibiyotik tedavisi_ sonunda %94 oranında olumlu sonuç alınmıştır.

Tartışma ve Sonuç

Çoğu Avrupa ülkelerinde bile ishalin ._.yeni doğan buzağılarda yüksek oranda ölüme sebep olduğu dikkate alınırsa, ülkemiz hayvan işletmeciliği ünitelerinde mevcut koşulların istenile:tı düzeyde olma-ması nedeniyle, bu hastalıktan dolayı ortaya çıkacak ekonomik kay-bın çok daha yüksek olacağı kaçınılmaz bir gerçektir. Hastalığın te-da visinde başarılı olabilmek için semptomatik tedaviden ziyade, has-talığın başlangıcında ve süresince kesin tanısı ve protnozuna yardırncı olacak laboratuvar bulguları ışığında etkili tedavinin yapılmasına ihtiyaç vardır (6, 12, 21, 37, 38). Bu araştırmada da çoğu araştırıcı nın. yapılmasını önerdikleri kan analizleri, antibiyogram testleri ve tedavi yöntemlerinden (1, 7, 8, 9, 12, 13) yararlahılmı_ştır ..

(12)

Genellikle neonatal dönemde görülen ishal vak'alarında anne ve yavruya ait stres faktörleri bakım ve besleme yetersizliği, çevre §art-larındaki hijyenik tedbirlerin elveri§siz olması (2, 3, ll), kolostrumun yeterince ya da hiç verilmemesi (32), A, D ve E vitamini noksanlık ları buzağıları hastalığa kar§ı predispoze eden faktörlerdir ( 14, 2 7). Belirtilen bu olumsuz faktörler ne yazık ki ülkemiz hayvancılığı için belli ba§lı sorunlardır. Elveri§siz §ardarda hastalığın en önemli bak-teriyel etkeni E. coli'dir (3, 15, 19, 40). Bu ara§tırmada da 50 vak'adan

o/o

90'ında E. coli ba§lıca etken olarak belirlenmi§tir.

Çoğu ishal vak:'alarında a§ırı derecede sıvı ve elektrolit kaybı §e-killendiği için,. böbreğin süzme mekanizmasında yetersizlik meydana · gelir ve kanda üre düzeyi artar, ayrıca hematokrit değer, total lökosit sayısı ve lenfosit sayısı artarken, K, Na ve Cl değerleri azalır (5, 24.) Dolayısıyla bu değerlerdeki sapmalar hastalığın prognozuna ı§ık tut-maktadır. Bu ara§tırmada d·a sağlıklı ve hasta hayvanlardan alınan kan örneklerinde; hematokrit değer, lökosit sayısı, lökosit formülü, sedimentasyon hızı, kan üresi, Na, K., inorganik P ve total protein de-ğerleri. belirlendi. Antibiyogram testleri yapıldı. Elde edilen bulgu-lann ı§ığında etkili tedavi yöntemi seçildi.

Gerek Hol§tayn gerekse Montafon ırkına ait normal ve hasta bu-zağılardan alınan kan örneklerinde hasta hayvanların hematokrit değerleri normal hayvanlarınkine göre özellikle I. gün biraz bir artı§ · göstermi§, sıvı tedavisi uygulanması sonucu III. günde normal değer

lere inmi§tir. Hasta hayvanların total lökosit sayılarında l. gün nor-mallere göre yakla§ık br misli artı§ görülmü§, III. gün sonunda ise belirli bir azalma dikkati çekmi§tir. Lökosit formül yönünden; her iki ırka ait hasta hayvanların lenfosit 0

/ 0 oranları III. gün sonunda

mak-. simum değerlere ula§mı§tır. Parçalı nötrofillerin oranlarında bir

azal-ma

meydana gelmi§tir. Her iki ırka ait hasta hayvanların sediman-tasyon hızlarında normal değerlere göre az da olsa bir azalma dikkati çekmi§tir (Tablo 1, 2).

MeMurray ve ark. (25), neonatal dönemdeki sağlıklı danaların doğumundan 24 saat sonra belirledikleri bazı normal kan değerlerin den; hematokrit değer

o/

0 35.8

=F

O. 75, üre; 25.0

=F

3.40 mg /100 ml

ve P; 9.23 ı= 0.51 gm/100 ml'dir. Bu değerler her iki ırka ait sağlıKlı danaların kanlannda hel,irlenen ortalama değerlere çok yakın değcr lerdjr (Tablo: 1, 2).

(13)

Fisher ( 17) 'in, deneysel olarak gerçeklcştirdi~'İ bir araştırma so-nuçlarına göre üre düzeyi; iilenlerde 91.0 =f 71.3 mg, tedavi edilip de yaşayanlarda 41.2 =f 9.R mg, normal danalarda ise 16.0 =f 8.0 mg/ 100 ml'dir. Bu bulgulardan tedavi edilip de yaşayan cianalara ait üre değerleıi bu çalışmadaki tedavinin III. gününde elde edilen her iki ırka ait üre değerlerine çok yakındır. Normal değerler arasJnda da benzerlik bulunmaktadır. Ancak, K değerleri yönünden, hasta hayvanlarla ilgili bulgularda bariz olmamakla beraber normal değer lere göre bir azalma sözkonusudur (Tablo: 1 ,2).

Dirksen (12), 1000 nıl serum r·izyolojik içinde 300 I.U. hyalı..ıro nidase bulunan SI\ ı ile yaptığı tedavilerde hernatokrit değer ve K d('-ğerinin genellikle infüzyon sırasında üreden önce normal değerlere doğru seyir göscerdiğ·ini bildirmektedir. Bu bulgular, çalışmada elde edilen değerlerle tamamen bir benzerlik göstermektedir. Özellikle henıatokrit değer III. gün sonunda normal değ·erlere ulaşmış, üre de-ğ·erlcri tedricen azalarak hastalığın iyileşrnesi ile bir paralellik arzet-miştir. Aynı araşhrıcının iki vak'a için bildirdiği I. gündeki üre değer leri sırasıyla; 75--59 mg/ 100 ml iken, teda\inin III. günündeki üre değerleri ise her ikisinde de 27 m.g

f

I 00 ml' ye düşmüştür. Tesbit edi-len 27 mg'j 100 ml üre düzeyi MclVIurray ve ark (25)'nın doğumdan

24 saat" sonra normal danalar için bildirdikleri değere (25 mg/ 100 ml) çok yakındır. Bu çalışmada tedaviye alınan hayvanlardaki üre değer Jeri Holştayn ırkı için; I. gün 61.3 =f 8.7, III, gün 43.8 =f 7.1, Monta-fon ırkı için; s1rasıyla; 52.1 =f 7.9, 34.1 =f 4.1 mg/100 ml olarak be-lirlenmiştir. Ancak III. günad.:i üre değerleri normal değerlere doğru h ir s ey ir göstermiştir.

Diğer taraftan, Fischer (16)/in_ kontrol, hafifislıalli, orta

ve

şiddetli ishalli gruplarda tesbit dtiği P düzeyleri sırasıyla; 14·.25; 13.67 ve 15. O 7 mg/ 1 00 ml' çlir. B n değerler her iki ırk ta gerek normal gerekse hasta hayvanlarda belirlenen kan inorganik P düzeyleri ile Oplistil (28) 'in bildirdiği P düzeylerinden yaklaşık

o/o

50 kadar bir fazlalıkla farklıdır. Aynı araştırıcının bildirdiğine göre, üre değerleri ishalin şid detine bağb olarak artış göstermiş, sözkonusu artış bu araştırmadaki hasta buzağıla.cın üre değerkrindeki artışla tanıamen bir benzerlik arzetmektedir (Tablo: 3, 5, 6). Ayrıca, Fischer (16), kan protein dü-zeylerinde bir azalmanın sözkonusu olduğ·unu kaydetmektedir. An-cak sunulan çalışmada gerek normal gerekse hasta hayvanların kan total protein eleğerleri her iki ırkta da fazla farkhlık göstermemiştir. Diğer taraftan Tenuant ve ark. (38) 'nın Holştayn mdezi ve yerli

(14)

is-210 Mehmet Kocabatmaz- Veysi Aslan- Yavuz Sezen- Mehmet Nizamlıoğlu

halli buzağılarda belirledikleri plazma Na'u düzeyinin normal ya da hafif düşmüş oluşu elde edilen bulgularla uyumluluk gösterirken, plaz-ma K ve P düzeylerindeki artış aynı elementler için belirlenen değer lerle uyuşmamaktadır.

Klee ve ark. (22), ishalli hayvanlarda üre ve hematokrit değeri tayinleri ile

%

74, yalnız ürı:: tayini ilc

%

61 ve yalnız hematokrit de-ğer tayini ile

%

54 oranında teşhis ,re prognoz hakkında karar vcrile-bileceğini vurgulamaktadırlar. Bu çalışmada da hastalığın seyrine göre üre ve hematokrit değerlerinde artı§ ve azalış bakınundan bir paralellik görülmüştür. Bu iki değerden, ishalin tC§hisi ve prognozu için bir kriter olarak, yararlanılabileceği kanaatine varılmıştır. Yani, hematokrit değer ve üre düzeylerindeki artış normal düzeylere göre ne kadar fazla olursa prognozun o df'recede kötüye gittiği kesinlikle söyle ne bilir.

Barber ve ark. (6) 'nın ileri derecede ishalli ve kollapsa girmiş hayvanlarda belirledikleri P miktarı (15.12 gm/ 100 ml) normal de-ğerlerin (25), 2 katına kadar yükselmiştir. Bildirilen bu değer bazı araştırıcıların (16, 18, 38) hasta hayvanlarda belirledikleri değerlere yakındır. Dolayısıyla ileri derecede ishalli hayvanlarda kan inorganik P düzeyinin yükselmesi de hastalığın seyri için iyi bir kriter olabile-cektir.

Dehidrasyon ve metabolik asidozun düzeltilmesi amacıyla kulla-nılan dengeli sıvıların litresine 200-400 I. U. Hyaluronidazın ilave edilmesi emilmeyi kolaylaştıracağı gibi (14, 17, 36), i.v. ve kas içi ve-rilen sıvıların hayvanlarda meydana getirebileceği kalp şoku gibi komplikasyonlan önliyecektir. Ayrıca antibiyogram sonuçlanna göre etkili antibiyotik kullanılması da hem zaman tasarrufu hem de eko-nomik açıdan kazanç sağlamış olacaktır.

Sonuç olarak;

1-İshalli buzağıların tedavisinde, öncelikle prognoza ışık tutacak bazı kan parametrelerinden en az hematokrit değer, üre ve P düzey-lerinin belirlenmesi gerekir.

2-

Elde edilen bu verilerin yardımıyla, ishalin şiddetine göre, basit ve dengeli bir sıvı kombinasyonu olan izolit'in litresine 300 I. U. hyaluronidaz ilave edilerek bu sıvı karışımından 50-150 mg/ kg vü-cut ağırlığına subkutan yolla verilmelidir. Hastalığın seyrine ve ihti-yaca göre, bu sıvı tedavisi en az 3 gün süreyle ve eşit zaman aralıkla rında tatbik edilmelidir.

(15)

3- Ba§langıç tedavisinde, sıvı tedavisi ile birlikte 2 güi:ı süreyle geni§ spektrumlu bir antibiyotik ya oral ya da paranteral yolla tatbik edilmelidir.

4- Antibiyogram sonucuna göre 2. günden sonra mutlaka etkili antibiyotik en az 3 gün daha kullanılmalıdır.

5- Ayrıca; hayvanın kalp ve solunum sistemi araziarına göre uy-gun dozlarda kafein ya da kardiazol tatbik edilmeli, özellikle A vita-mini preparatları da uygun dozda i.m. yolla verilmelidir.

Kaynaldar

1. Annino, J.S. (1964) Clinical Chemistr:y. Little, Brownd and Co. London, New York 155.

2. Aslan, V. (1986) Buzağı lshalleri ve Tedavi/eri. "Neonatal Dönemdeki Buzağı Kayıp

ları Sempozyumu". S.Ü. Vet.Fak. Konya, Kuzucular Ofset. 50-58.

3. Aytuğ, C.N. (1970) Ankara ve Çevresinde Buzağılarda Rastlanan Septicaemia Neonatorum

Vakaları Üzerinde Klinik Incelemeler ve Gammaglobulin ile Kombine Tedavi Denemeleri. 4. Baglioni, T. and Locatelli, A. (1966) Somministrazione orale di polivinilpirrolidone net

vitello neonato: lrifluenza Sull'assorbimento intestinale delle globuline colostrali. Clin. Vet. 89, 305.

5. Baglioni, T. and Rgnoni, G. ( 1978) Beriif Review of the Wort Carried Out in Milan Uni-versiry on Calves Nonatol Pathology. Ann. Rech. Vet. 9, 2, 259-263.

6. Barber, D.M.L., Doxey, D.L. and Maclennan, W. (1975) Biochemical Studies of the "Collapse Syndrome" in Suckled calves. Vet. Rec., 97, 424-428.

7. Bauer, A.W., Kirby, W.M.M., Sherrıs, J.C. and Turck, M. (1966) Antibiotic Sus-ceptibiliry Testing by a Standardized Single Disk Method. The American Journal of Clinical Pathology. 45, 4, 493-501.

8. Biocheınica • Boehringer. ( 1981) Bestimmung der Aktivitat der. Total Protein und

Phosphor in Serum. (UV. Test Mit DPNH), Testeinleitung. C.F. Boehringer m. Söhne, Manheim.

9. Blood, D.C., Kadostitis, O.M. and Henderson, J.H. (1983) "Veterinary Medicine", Sixth Edition, Bailliere Tindal, London.

1 O. Church, D.C. ( 1980) Digestive Physiology and Nutrition of Ruminants. Vol. 3: Practical

Nutrition. Second Edition. VIII+416, O and B Books Ine. Corralis, Oregon., U.S.A. ll. Dirksen, G. (1977) Kalberruhr in neuer Si~ht. Pract. Tier- arztl 59, 42-45.

12. Dirksen, G.H., Hofınann, \V. und Seidel, W. (1976) Beitrag zur Flüssigkeits und Elektrolyt-therapie bei schwerem Kalberdurchfall. Tierarztl. Umschau. 31, 103-106. 13. Edwards, P.R. and Ewing, W.H. (1972) Identification of Enterobactericae, 3th. Ed.

Burges Publ. Comp. Mimmeapolis. U.S.A.

14. Eınstutz, H.E. (1965) Occurence and Etiology qf In.fections Calf Diarrhea. J.A.V.M.A.

147, 1369-1363.

15. Fayet, J.C. and Owerwater, J. (1978) Progtıosis of Diarrhoea in the Newborn calf: Sta-tistical Analysis of Blood Biochemical Data. Ann. Rech. Vet. 9, 1, 55-61.

16. Fischer, V.W. und Butte, R. (1974) Vergleichende Untersuchungen des Elektrolyt-und Blut-status bei gesunden und Enterilis erkrankten Kalbern. Dtsch. Tierarztl. Wschr. 81, 567-570. 17. Fisher, E. W. (1965) Death in neonatal calf diarrhoea. Brit. Vet. J. 121, 132.

(16)

212 l'viehmet Kocabatmaz- Veysi Aslan- Yavuz Sezen-- Mehmet Nizamlıoğlu

19. İstanbulluoğlu, E. ( 1 978) Septicaemia Neonatorum/u Buzağılardan lzole Edilen

Escheric-lıia Coli Suşlanmn Biyokimyasal, Serolojik, Enterotoksijenik, AntibiyotikZere Duyarlılık,

Bula-şıcı Tip Plasmid ( R-Faktör) Taşıma Özellikleri ile Enfekte ve Noi·mal Buzağılardan Elde Edi-len Serum Örneklerinin Immwzoglobulin ( IgG, IgA, !gM) lı1iktarları Üzerinde lııcelenıeler,

Doçentlik Tezi, A.Ü. Vet. Fak. Ankara.

20. İstanbulluoğlu, E. ve Diker, S. (1986) Buzağılarda lmmun Sistemin Gelişimi ve Kolos-trumun Etkileri. "Neonatal Buzağı Kayıpları Sempozyumu" S.Ü. Vet. Fak. Konya, Kuzucular Ofset. 37-49.

21 . Keskintepe, H. (ı 976) insan ve Hayvanlarda Enteropatojenik Eschericlıia Coli Enfeksiyon lan.

İ.Ü. Vet. Fak. Derg., 2, 2, 30-46. ·

22. Klee, W., Schillinger, D. und Dirksen, G. Mı979) Blutharnstoff und Hiimatokrit be i

der kalberdiarrhoe - diagnostisclıe und prognostische Bedeutung. Dtsch. Tierarztl. VVschr. 86, 465-470.

23. Lovell, R. (ı 955) In testinal disease of young calves w ith Bacteriuın C ol i. V et. Rev. Ann ot. 24. Massip, A. (ı979) Haematocrit, Bioclıemical and Plasma Cortisol Changes Associtaed with

Diarrhoea in the calf. Br. Vet. J. ı35, 600-604.

25. McMurray, C.H., Logaıi,cE.F., McParland, P.J., McRory, F.I. and O'Neill, D.G. (ı978) Sequential Changes in Some Boold Components in the Normal Neonatal Calf. Br. Vet. J. ı34, 590-596.

26. Moll, T. (ı965) The Pat/zogenesis of diarrlıea in the Ne.wbom Ca([, witlı special riference to

plıysiologic functions and eıwironmental conditions, J.A.V.M.A., ı47, ı364.,...ı366. 27. Moore, T. (ı957) Vitamin A, Elsevier Publ. Co., New York.

28. Oplistıl, M., Torano, M.E. and Encinosa, A. (ı975) Biochemical picture of diardıoeal

disease in F1 calves (Holstein x Zebu) in Cuba. Acta Vet. Brno., 44, ı69-ı73.

29. Osbaldiston, G.W. and Moore, W.E. (ı97ı) Renal Function Tesis in Cattle,J.A.V.M.A.,

ı59, 292-301.

30. Rodostists, O.M. (ı 965) Clinical 1l1anagement of Neonatal Diarrhea in calves, wit/ı special reference to pat/ıogenesis and diagnosis, J.A.V.M.A., ı47, ı367-ı376.

3ı. Safwate, A., Davicco, M.J., Dalle, Dalle, M. and Barlet, J.P. (1984) Electrolyte

balance, mode of delive1y and plasma aldosterone levels in nowbom lambs. Reprod. Nu tr. De-velop., 24, 4, 35ı-360.

32. Schipper, I.A. (ı978) How newbom are protected from disaese. VVorld Farming. 4. 6-7. 33. Sezen, Y. (ı986) Buzağılarda Bakteriyel lnfiksiyonlar. "Neonatal Dönemdeki Buzağı

Ka-yıpları Sempozyumu". S.Ü. Vet. Fak. Konya, Kuzucular Ofset. 68-69.

34. Slaınina, L., Bomba, A., Lehocky, I., Paulik, S. and Batta, G. (ı984) The lıenıocon

centration in calves in relation. to actual and correrted, values of same parameters of metabolic. profille, Yeter. Med. (Praha), 29, 7, 435-445.

35. Snedecor, G.W. (1956) Statistical lvfet/ıods applied to experiments in agriculture and biolog)'•

5th ed., The Lowa State College press, Ames.

36. Şendil, C. (ı975) Hyaluronidase. A.Ü. Elazığ Vet.Fak. Derg. 2, ı, 92-95.

37. Tennant, H.D. and Reina, G.M. (ı967) Hypoglycemia in neonatal calves associated with acute diarr/ıea, Cornell. Vet., LVIII, ı36-ı46.

38. Tennant, B., Harrold, D., Reine, G.M. (ı972) P/ıysiologic and metaboliô factors in the pathogenesis of neonatal enteric infections in calves, J.A.V.M.A., ı6ı, 993-ı007.

39. Ünsüren, H., Kurtdere, A. (ı 986) Yeni Doğan Buzağıtann lshallerinde Oral Sıvıların Kullanılması. Veteriner Hekimler Derneği Dergisi, 56, ı, 20-25.

40. Watt, J.G. (ı967) Fluid tlıerapyfor de/ıydrotion in calves, ]. A.V.M.A., ı50, 7, 742-750. 4ı. Wood, P.C. (ı955) The epidemiology of white scours among calves kept under experimental