virgülüne dokunmadan
Çelik Gülersoy
Türkiye turizminin ağırlık noktası bence
Ayasofya’mn ve Mavi Cam i’niıı oturduğu topraktır
Çelik Gülersoy.
İstanbul'un birçok tarihî
sarayını onarıp, halkın
hizmetine sunan bir
Hakkârili... Hukukçu”
olmasına rağmen kendini
geçmişin İstanbul'una
adayan bir "sanatçı” .
Kimine göre “ çok
başarılı” , kimine göre
"zevksiz” , kimine göre
de "çok çalışkan .’..
YENER SÜSOY'un.
Türkiye Turing ve
Otomobil Kurumu Genel
Müdürü Çelik Gülersoy
ile yaptığı söyleşiyi,
banttan aynen
yayınlıyoruz.
"Devlet, bütçeden ■ ■
8 m ilyarı, A h m e t’e, m
M ehm et'e pay
ediyor, ondan
sonra da 5
m ilyarlık çırağan
Sarayını
yaptırabilm ek
İçin, silah
tüccarlarından,
çeşitli adam lara
kadar el atıp, proje
bekliyor
■tgm aYJava^^
Türklve'del
Sultanahm et.’.’
S Ü S O Y — S on birkaç y ıld a n bu yana, İs ta n b u l’a d e ğ iş ik g ö rü n tü ler g e tiriy o rs u n u z. Ö z e llik le K ariye C am ii ile başlayan ç a lış m a la rın ız Y ıld ız ve E m irgân pa rk la rın d a k i sarayları onarıp, halka a ç m a n ız la sür dü. İs ta n b u l’da ta rih i m ira s ı ko ru m ak n ereden a k lın ıza g e ld i, Sayın G ülersoy?
G Ü L E R S O Y — A k lım d a n hiç ç ık m a d ı kİ... G e n ç liğ im iz d e n bu y a na g e liş m e k te ve b o z u lm a k ta o la n İs ta n b u l’un bende u y a n d ırd ığ ı bir ızdırap var. Ç o c u k lu ğ u m d a bu ş e h re g e ld ik , 2.5 ya ş ın d a y d ım . B iraz K ariye ç e v re s in d e o tu rm u ş u z, s o n ra Y ıld ız ’a y e rle ş m işiz. O zam an ki Y ıld ız, A b d ö lh a m it k o n a k la rın d a n a rta kalan b irs a lta n a tlı çerçeve. 3 0 ’lar İs ta n b u l’u... K onaklar, o n ların beş, on m is li büyüklüğün de b ah ç e le r, h e p s in in duvarlarınd an d ış a rı, y a b a n î g ü lle r, s a lk ım la r s a rk ı yor. B öyle bir ç e rç e v e n in 4 0 ’ların s o n u n d a n itib a re n yavaş yavaş d e ğ iş m e y e k o y u lm a s ın ın , eski g ö rü n tü le re a lış m ış k iş id e uyandırdığı, b ir ızdırap v a r.B irin c i b irik im bu... O n d a n sonra... B iraz o k u d u k ç a d ü n y a d a bu g ib i g ü z e llik le rin nasıl k o ru n d u ğ u n u , nasıl d e ğ e rle n d i rild iğ in i ve d a h a ö n e m lis i, g ü n lü k y a ş a m ın b ir parçası h a lin e nasıl g e tirild iğ in i gördü m . S o n ra g e zile r... S on 30 yılın 23 y ılın ı yurt dışı z iy a re tle rle g e ç ird im . H e r fırs a tta d ış a rı ç ık tım . O ra d a bunların nasıl o ld u ğ u n u , g ü nlük h a y a tın ne kadar re n k li o ld u ğ u n u gö rd ü m H a y a tın y a ş a n a c a k bir şey o ld u ğ u n u ta d a ra k ö ğ re n d im . D ış a rıd a y a ş a d ı ğım her s a h n e n in , b a n a ta t v e rm e y ip , o ran ın k iş is i o lm a d ığ ım için acı verd iğ in i s ö y le y e b ilirim . Bu n e d e n le , p a tla m a y a hazır b ir barut fıç ıs ıy d ım .
^ Y ıld ız Parkı İçinde, harabeye dönmüş
Malta Köşkü nü ele aldık, yere düşmüş
b ir m ücevher gibi sildik, p arlattık, hatta
yeniden tıraş e ttik ve yerine k o y d u k ^
S Ü S O Y — İs ta n b u l’a el a tm a şansı nasıl doğd u?
G Ü LE R S O Y — B aşlarda böyle bir şans yoktu doğrusu... Kurum çok küçük bir te şekkü ld ü . B ütün ö zle m le rim iz, kâğıt üstü n e yazıp ç izd ik le rim iz o la ra k k a lm a y a m ahkûm görün üyordu. 1971 y ılın d a bu id e a l leri tahakkuk e ttire b ile c e k bir aşam a o ldu. Y urt dışındaki kişilerin po ta n s iy e li. Y asal olarak bu n a h a k k ım ız vardı. P ratik olarak kim s e c e saret e d e m e m iş ti. B una el a ttık ve büyük reform y a p tık . Y urt d ış ın d a kalan döviz T ü rk iy e ’ye k azan d ırıld ı. B üyüyen her iş gibi bu d a sorun ları b e ra b e rin d e g etird i. B unların çözüm ü de 77 y ılın ı buldu. 7 8 ’den itib aren , bu iç im d eki derdi a n la tm a k fırsatın ı buldum . O zam anki B e le d iy e B aşkanı S ayın A y te k in K o til, k o n u y a ç o k büyük ilgi gösterdi. Y ıld ız P arkı iç in d e h arabeye d ö n m ü ş M a lta K ö ş k ü ’nü e le ald ık, yere d ü ş m ü ş bir m ü c e v h e r gibi s ild ik , p a rla ttık , h a tta ye n id e n tıra ş e ttik ve y e rin e koyduk. Bu iç te ve d ış ta büyük ilgi gördü. O zam an, ta rih î m a te ry a li d e ğ e rle n d irip , gü n lü k y a ş a m a s o k m a k h a re k e tin in p la to nik b ir fik ir o lm a y a c a ğ ı k o n u s u n d a k i kara b u lu tla r, ş ü p h e le r d a ğ ıld ı. O n d a n so n ra b ild iğ in iz gibi devam e ttik ve e d e c e ğ iz.
S Ü S O Y — B ütün bu ç a lış m a la rı yap a rk e n , k arşın ıza ç ık a n e n g e l le r n e le r o lu y o r g e n e llik le ?
G Ü L E N S O Y — Y ap tığım ızın halk arasın da sevgi ve sem pati uyan d ırd ığ ın ı, s ö y le y ey im , e n g e lle rd e n ö n c e bu, beni m u tlu kılıyo r. T a n ım a d ığ ım sayısız kişiden m ektu p a lın c a veya tesislerden birinde yo lum k e s ilip , bu s e m p a ti iş a re tle riy le k a rş ıla ş ın c a ç a lış m a la rım ın en bü yü k m ü k a fa tın ı g ö rm ü ş olu yo ru m .
Ç o k küçük b ir a zın lık ta n d a e n g e lle r çıkıyor. B unlar zam an zam an e tk ili o lm u y o r d eğil. Fakat bunlar küçük m uharebelerdir, savaşın ken disi d e ğ ild ir. B u n la r n ed ir, a ç a lım : Eski ih tilâ flı k e sim , iş le rim izi b a l ta la m a y ı k e n d ile rin e b ir m e s le k e d in m iş le rd ir, ik in c i e ngel, bürokra sin in b ir k e s im in d e n g eliyor. Bunu d a ikiye ayırm ak m üm kü n. B irta - nesi, bir şey yapm ayıp, yılları g e ç irm e prensibin e karşı ç ık tığ ım ız için bize s e m p a ti d u y m a y a n la r. Bu itib a rla e n g e lle m e k te fayda görüyor. B unu d a h e r yeni işe g iriş te fiile n yaşıyoruz. Ç ünkü biz iş y a p tıkça, b ir ta k ım y e rle rin de y a p m a d ığ ı o rta y a çıkıyor. Bizi e n g e lle m e k is ti yorlar. K endi hayat fe ls e fe le rin e göre hakları veya m e n fa a tle ri var dır, ya p a b ilirle r.
B ürokrasin in d a h a k ü ç ü k ik in c i bir kesim i de, bizden ö te k i bazı işlerde o ld u ğ u g ib i b ir ta k ım g e lirle r bekliyor. B unu s a ğ la m a d ığ ım ız için kolay o lm a s ı g e re k e n iş le rim iz durm adan zorlaşıyor. Ü çü n cü bir grup, m eslek a d a m la rın d a o lan a n la ş m a zlık la rım ızd a . Bir ta k ım m e s lek çevreleri, işleri a m a tö rc e y ü rü tm e m ize ve kendilerine m e s le k i fay da s a ğ la m a d ığ ım ıza k ız g ın d ırla r. B ir kısım m im arları da bu to rb a y a sokabilirim . B u n la r da, “ O h u k u k ç u neden e lin in h a m u ru y la e lin i bu işlere sokuyor, m im a rî iş le rim iz d e n tu tu n u z da bahçe d e k o ra s y o n u na, iç d e korasyonu na k a d a r k e n d is i yapıyor, halbuki bu işleri b iz d a ha iyi yaparız” g ö rü ş ü n d e d irle r. Eh, bu güzel bir duygu d o ğ ru su a m a so n u yok. Bir k ıs m ın a iş v e rd in iz m i, ö b ü r büyük kısm ı m e m n u n e t m iş olm uyo rsunuz ki. Bu s e fe r o n la rın te n k id in i ç e k iy o rs u n u z. Ç ö z ü m le ri konusu nda aynı g ö rü ş te d e ğ ilim . B enim sanatsal g ö rü ş ü m e uym uyor. G üven duym adığım için, k endi bilgi b irikim im e güv e n e re k , k e n d im yapıyorum , topu alıp, k a le y e g id iy o ru m . B öylesi d a h a rahat, d a h a başarılı oluyor am a b irta k ım a d a m la rın husum etini ç e k m iş o lu yorum .
S Ü S O Y — Ç e lik Bey, ta rih î e s e rle rin ko ru n m ası b a k ım ın d a n ka m u o yu , d e v le t ve özel s e k tö r ta ra fın d a n nasıl o lu ş tu ru lm a lı?
G Ü L E R S O Y — Evvelâ örnek o rtaya koyup, halkın yararlan acağ ı şe kilde s u n m a k lâ zım . Bu iş te o rid e , lâ fta , n a s ih a tte kald ığı s ü re c e b u nu ha lk a b e n im s e te m e zs in iz . Ş e k e r d e m e k le ağız ta tla n m a z, şekeri y e d irm e k gerek. B ugüne kadar d a im a o k u lla rd a , te le v izy o n d a teo rik lâ fla rla ta rih î e s e rle rin ö n e m in d e n b a h s e d ilir am a, bunun ne d e m e k olduğu, içinde y aşatılm ak suretiyle o rtaya konulm az. Bunu, lâftan işe ç e v irm e k g e re k ö n c e lik le . İk in c is i, bunu nasıl y a p m alı? H e r çevre,
re s m î, özel ku ru lu ş ya d a kişi, e lin d e biraz y e tk i, biraz im k â n la bunu y a p m a y a s a v a ş m a lı.
T ü rk iy e ’nin ta rih i o kadar z e n g in ,o k a d a r ç e ş itli ki... B ugün çok büyük im paratorlukların bıraktıkları topraklar üzerinde, ek o n o m ik o la rak küçük bir m irasçı olan C u m h u riy e t b ü tçesiyle bunun a ltından kal kam az. O s m a n lı im p a ra to rlu ğ u n a dört k ıta n ın m illî geliri vergi veya haraç ş e k lin d e , a ltın yağm uru o la ra k yağ a rk e n , bu e s e rle r de d o ğ m uş. B unların o n a rım ın ı bugün d e v le tim izd e n b e k le y em e y iz. H e p s i ni planlı bir v a d e y e b a ğ layarak adam e tm e h a re k e ti dü ze n e k o n a b i lir. En ö n e m lis i, e s k i h a yır-hasenat d u y g u la rı ye n id e n uyandırılarak, âtıl k a p a s ite h a re k e te g e ç irile b ilir.
S Ü S O Y — S iz c e İs ta n b u l’un n e re s in d e n ba ş la n m a lı?
G Ü L E R S O Y — iç im i yakan bir konu bu... İs ta n b u l’un, h a tta T ü rk i ye tu rizm in in a ğ ırlık n o k ta s ı, b e n c e A y a s o fy a ’nın ve M avi C a m i’nin o tu rd u ğ u to p ra k tır. B urayı h iç b ir de v le t bu kadar ih m al e d ilm iş o la rak b ıra k a m a zd ı. N a s ıl ihm al e tm iş iz? ö n c e ya n lış y a tırım la r yapıla- rak. B unun dört d ö rtlü k ö rn e ğ i. A d liy e b in a s ı g ibi, v e te rin e r d a ire le ri gibi, tapu gibi. okullar gibi sıradan, alelâde hizm etleri S u lta n a h m e t’te to p la m ış o lm a m ızd ır. R o m a için V atik a n ne ise, d a h a fa zla s ı olarak İstanbu l ve T ü rk iy e ’de de S u lta n a h m e t odur. V a tik a n ’ın k a rş ıs ın a o d e v le t h a p is h a n e y a p a yapar m ıydı, A d liy e gibi bir k a la b a lık m a k in e s in i, gerek araç, g e re k insan b a k ım ın d a n k a la b a lık ü reten bir m a k i ne... N ü fu s a rttık ç a , e k o n o m ik hayat b o zu ld u k ç a ih tilâ fla r da
ç-_,ğalı-j ) B i r tu rizm bakanı, Sirkeci Garı na
gitm iştir: Gar Müdürü, onun
tavsiyelerini dinlem ek şöyle dursun,
içeri bile sokmamaya kalkışmıştır.
"Buraya benim bakanım karışır"
dem iştir. Onun için bakanlık yerine,
Başbakaniık’a bağlı tu rizm müsteşarlığı
olm alıdır«!!
yor. B unu d a A y a ş o fy a ’nın k a rş ıs ın a o tu rtu r m uydu?
İk in c i y a n lış ım ız, bir şeyi y a p m a k d e ğ il, ya p m a m a k ş e k lin d e o l m uş. Bu y a n lış lık la rı yap a rk e n ne kadar a k tif o lm u ş s a k , rasyonel s a nat e s e rle rin e g e ç m e y e re k o kad ar pasif d a v ra n m ış ız.S u lta n a h m e t-’ te y ü ksek y a p ıla ra izin v e rilm e m iş am a, eski ap artm an ların d o lu ş m a sın a seyirci kalm ışız. S o n u ç ta bugün, S ultan ah m et sahip olduğu ze n g in lik le rin h iç b irin i s e rg ile y e m e y e n , kapısı kapalı, ü s tüne to p rak ve m o lo z y ığ ılm ış bir hazine s a n d ığ ın a b e n ziy o r b enim g özüm de.
Gülersoy'dan İstanbul'a sevgilerle...
Ifv flâ T ?
T V t
-¿v ¿
m
m m
Türkiye Turing ve Otomobil Kuru mu Genel Müdürü Çelik Gülersoy çiçek tutkunu, işte Yıldız Parkı’* ndaki “ Pembe Sera" bunun en önemli örneklerinden biri
2
İşte Çamlıca... Cumhurbaşkanı Sayın Kenan Evren in de çok sev diği bir köşe. Çevredeki çimenler, Bolu Koru Oteli nin arazisinden getirilmiş. Sebilinden, yemeğe ka dar her şey var
3
Gülersoy’un ilk göz ağrısı. Yıldız Parkı içindeki bu köşkte çaydan, yemek servisine kadar her türlü hizmet yapılıyor. Üst katı toplan tılara veriliyor. Restorasyonda ala bildiğince aslına sadık kalınmış
4
Neo-klâsik üslûbunda masif bir yapı olan “ Beyaz Köşk’ "de beyaz ve mavi renkler egemen. “ Müzik Sarayı” olarak hizmete giren köşkte kitaplıktan, sinema salo nuna kadar çeşitli büyüklükte odalar var. Yine, Emirgân Parkı’- nda Gülersoy un bir düzenlemesi
çelik
gülersoy
KİMDİR?
Çelik Gülersoy, 23 Eylül 1930’da H akkâri’de dünyaya geldi. İlk , orta ve lise öğrenimini İstanbul’da yaptı. Beyoğlu Erkek Lisesi’ni birincilikle bitirdikten sonra İstanbul Hukuk Fakültesi’ nden mezun oldu.
Türkiye Turing ve Otomobil Kurumu’nda I961’de Hukuk Müşaviri, 1966’da Genel Müdür oldu. Turizm Bilimsel Uzmanları Derneği’ne (A I- EST) ve Uluslararası Turizm Akademisi’ne üye seçildi.
Turizm ve kültürel çalışmaları nedeniyle Kültür Bakanlığı’nca “ Şeref Plaketi” , İtalya Cumhurbaşkanınca “ Cavaliere” ve Fransa Cumhurbaş kanınca “ Ulusal Takdir” nişanlan verildi.
Çelik Gülersoy 1979’da “ Kapalıçarşının Romanı” adlı eseriyle Simavi Vakfı Sosyal Bilimler Ö dülü’nü kazandı.
S Ü S O Y — B ir an ke n d in izi K ü ltü r ve T u rizm B akanı o la ra k görün. E lin izd e bu b ak a n lığ ın y e tk ile ri var. İs ta n b u l ya d a T ü rk iy e ’nin sanat ta rih i ve tu rizm p la n la m a s ın ı nasıl y apardınız?
G Ü L E R S O Y — Y e n e r Bey. 5 0 ’le rd e n , 6 0 ’lard an beri C2,," r!duğu-
m uz bir fik ir var. T ü rk iy e ’d e tu rizm , y a ln ız b a s ın a ta n ıtm a d e ğ il ki, k ü ltü rd e d e ğ il. B ütün batcanlıkları k o o rd in e e d e c e k çok y e tk ili, faal b ir kuruluş zorunlu. Bu n e d e n le , bü ro krasin in çarkı iç in d e k i b ir ba ka n lık yerin e, B a ş b a k a n lık ’a bağlı b ir m ü s te ş a rlık o la b ilir. H a y a tım d a h içbir zam an politik m akam larda gözüm olm adı. Bana m akam teklif etseniz, turizm bakanı olayım dem em de, B aşbakanlık’a bağlı bir m üs te ş a r olayım derim . Bunun p ratik ba k ım ın d a n ö nem i şu:
H e r to p lu m u n , h e r d e v le tin b ir yapısı var. B irçok ü lk e le r o kadar rayın da otu rm u ş g id iy o r ki... B ugün, tu rizm b a k ım ın d a n üstü n e altın yağan b irçok ü lkenin tu rizm kuruluşu yok. A lm a n y a ’da yok, In g ilte re’de yok... K üçüm encik o fis le r var, biraz p rospektüf basıyorlar. T ren le r v a k tin d e kalkıyor, u ç a k la rd a rötar yok, lo k a n ta la r te rte m iz ... Bu nun so n u cu o la ra k o raların halkı rahat, m u tlu b ir hayat y a şad ığ ı g i bi, bundan tu ris tle r de y a ra rla n ıy o r ve iş le r tık ır tık ır yürüyor. T ü rk i ye böyle d eğil. B öyle o lm a d ığ ın a göre, bütün sosyal ve e k o n o m ik ha y a tın her s a fh a s ın d a m ü d a h a le d e b u lu n a b ile c e k e tk ili bir m e k a n iz m aya ih tiy a ç var. Bu da, ö teki b a k a n lık la ra e ş it bir b a k a n lık la o la c a k şey d e ğ il. Bu benim d ü ş ü n c e m . G e ç m iş te ne ö rn e k le r görm üşüzdür. B ir turizm bakanı kalkm ış,İSirkeci G a rı’na g itm iştir. G a r m üdürü, onun ta v s iy e le rin i d in le m e k şö y le dursun , içeri bile s o k m a m a y a k a lk m ış tır. “ B uraya, b ana kendi b akan ım k a rış ır” d e m iş tir. D e m e k ki, bizim id ari ve biraz d a kafa y a p ım ız g ereğ i, d a h a e tk ili b ir k uruluşa ih tiy a ç var. B a ş b a k a n lık ’a bağlı fo rm ü lü m ü onun için söylüyorum .
---
Yarm:-"Turizm müsteşarı olsaydım..."
m m m
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
