Dişhekimliği Fakültesi Dergisi Cilt 5, Sayı 2, 2002
METAL DESTEKSİZ PORSELEN SİSTEMLERİ
Arş. Gör. Dr. Akın COŞKUN* Doç. Dr. Suat YALUĞ**
ÖZET
Geçmişten günümüze koruyucu ve restoratif diş hekimli-ğinin temel işlevi, öncelikle dokuların devamlılığının ve bütünlü-ğünün korunması ile herhangi bir nedenle kaybedilmiş olan fonksiyon, fonasyon ve estetiğin iade edilmesi olmuştur.
Porselenin fiziksel özelliklerini artırmak üzere geliştirilmiş olan metal destekli porselen sistemlerinde, metal alt yapıdan dolayı, estetik ve biyolojik uyumluluk yeterince sağlanamamak-tadır. Sabit restorasyonlarda bu tür ihtiyaçları gidermek üzere, metal desteksiz porselen sistemleri geliştirilmiş, metal destek-siz porselen sistemleri ile ilgili çalışmalar günümüzde de de-vam etmektedir.
Anahtar Sözcükler : Tam Seramik Kronlar, Metal
Des-teksiz Porselen Sistemleri
SUMMARY
Since past the basis of protective and restorative den-tistry's basis function is firstful to protect continuity and whole-ness of the tissues and to give back function, fonation and esthetics lost by any of reason.
The esthetics and biological adaptation doesn't enough been provided at metal supported porcelain systems which had been developed for increasing the physical species of porcelain. In fixed restorations, for eliminating these kind of needs, metal free porcelain systems have been developed and now the studies about metal free porcelain systems conti-nue.
Key Word : All Ceramic Crowns, Metal Free Porcelain
Systems. GİRİŞ
Sabit protezlerde estetik amaçla kullanılan tüm materyaller arasında, doğal dişle renk uyumu-nun en iyi sağlandığı materyal porselendir. Su ab-sorbe etmeyişi ve ağız dokuları tarafından çok iyi tolere edilişi önemli özelliklerindendir. Porselen sözcüğü yunanca keramikos kelimesinden gel-mektedir. Tam karşılığı yanık maddedir, ancak da-ha çok ateşte yanarak spesifik olarak üretilen mad-de anlamında kullanılmaktadır Esas olarak kaolin içermektedirler. Dental restorasyonlar için gerekli olan translusensi ve ekstra dayanıklılığı bu madde ile harmanlanan silica ve feldspar gibi mineraller sağlamaktadır. Bu önemli katkı maddesini içeren maddelere de porselen adı verilmektedir. Yani por-selen bir çeşit seramiktir1.
Porselenin içeriği şu maddelerden oluşmak-tadır:
Feldspar: Porselene doğal bir translusenslik
veren ana yapıyı teşkil eden maddedir. Minimum %60 civarında orana sahiptir. Bu maddenin bağla-yıcı bir özelliği vardır. Fırınlama sırasında eriyerek kuartz ve kile matriks oluşturur2,3.
1100-1300 °C da ergiyen feldspar, doğal haldeyken hiçbir zaman saf değildir. Feldspar 1250-1500 °C civarında ergiyerek serbest kristalin fazında cama dönüşür ve kuartz ve kaoline yapı olarak yardımcı olur4,5.
Kuartz (Silika) (SiO3): Erime ısısı diğer maddelere nazaran daha yüksek yaklaşık 1700 °C olan kuartz tutucu bir destek oluşturur. Silika yapı-sında olup, yapı içinde doldurucu görevi yapar. Pi-şirme sonucu meydana gelebilecek büzülmeleri önler. Termal genleşme katsayısını kontrol etme-de yardımcıdır. %10-30 oranında bulunur. Porse-lenin dayanıklılığının artmasını sağlar4,5.
Kaolin (AI2O3 - 2 SiO2 - 2 H2O) Dehidrate olmuş alüminyum silikattır. Çin kili olarak da adlan-dırılır. Yapışkan bir yapıya sahip olduğundan di-ğer materyalleri bir arada tutar. Dolayısıyla porse-lenin modelajında yardımcı olur. %1-5 oranında-dır. 1800 °C ergiyen kaolin, bir alüminyum hidrat silikatıdır. Opak yapıdadır ve ısıya oldukça dayanıklıdır2,3.
Bu üç ana maddenin dışında akışkanlar ve-ya cam modifiye ediciler, ara oksitler, çeşitli renk pigmentleri, opaklaştırıcı veya flouresans özelliğini geliştiren çeşitli ajanlarda porselen yapıya eklenebilmektedir4-6.
PORSELENİN SINIFLANDIRILMASI:
Porselenler bir çok şekilde sınıflandırılmak-tadır:1,2,7,8
A. Bileşimlerine (içeriklerine) göre: 1 -Feldspatik porselen
2.-Metal destekli porselen 3- Metal desteksiz porselen B. Pişirme Isılarına Göre: 1. Yüksek ısı porseleni 2. Orta ısı porseleni 3. Düşük ısı porselenleri C. Kullanım Bölgelerine Göre:
1.Hareketli protezlerde kullanılan takım diş-lerde kullanılanlar
2.Jaket ve inlaylerde kullanılanlar (Alumina) 3.Veneer kronlarda kullanılanlar
Metal Desteksiz Porselenler:
Estetik üstünlükleri nedeniyle tam porselen restorasyonlar aşağıda sıralanan özelliklerinden dolayı kullanım endikasyonları varsa metal des-tekli porselen restorasyonların yerine yaygın bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır9"12.
*Cumhuriyet Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi A.D. Dr. ** Gazi Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi Protetik Diş Tedavisi A.D. Öğretim Üyesi
C.Ü. DİŞHEKİMLİĞİ FAKÜLTESİ DERGİSİ 2002 CİLT: 5, SAYI: 2
1- Biyolojik uyumlulukları, ağız içinde kimya-sal reaksiyona girme potansiyeli yüksek olan me-tallere oranla daha üstündür13.
2-Homojen yapıdadırlar13.
3- Renkte derinlik sağlarlar ve ışığı yansıt-ma özelliklerine sahip oldukları için doğal diş yapı-sına daha yakın görünümdedirler14.
4-Doğal diş dokusuna yakın ısısal genleşme katsayısına ve ısı iletkenliğine sahiptirler13.
5-Sıkışma kuvvetlerine karşı çok dayanıklıdırlar10.
Hastaların estetik beklentilerine daha uygun olan tam porselen restorasyon sistemleri yapım tekniği yönünden 4 gruba ayrılabilirler10'13.
1- Dökülebilir (cam) porselen sistemleri:
Dicor (Dentsply, A.B.D), Cerapearl (Kyocera, A.B.D)
2- Refractor die'lar üzerinde fırınlanan porselen sistemleri:
Vitadur (Vita-Zahnfabrik, Almanya), Ceresto-re\Alceram (Innotek Dental Corp., A.B.D), Optec (Jeneric, Pentron Inc., A.B.D), Hi-Ceram (Vita-Zahnfabrik, Almanya), In-Ceram (Vita-(Vita-Zahnfabrik, Almanya)
3- Sıkıştırılabilir porselen sistemleri (Isı ile basınçlı olarak üretilen porselen sistemleri):
IPS-Empress (Ivoclar, Schaan, İsviçre), Fi-nesse (Ceramco, Almanya)
4- Cad-Cam sistemi (Computer Aided Design - Computer Aided Manifacture System):
Cerec (Siemens, Almanya), Duret (Sopha, Fransa), Celay (Mikrona, Almanya), Denti-cad (Be-go, Almanya), Procera Al-Ceram (Procera Sanvik, İsveç)
1-Dökülebilir Porselen Sistemleri: 1- a)-Dökülebilir Cam Porselenler: Metal porselen
kronların diğer bir estetik alternatifi olarak dökülebilir cam porselenler bildirilmiştir. Jones'a15 göre ilk defa 1923 yılında Wain tarafından ortaya atılan porselenin döküm tekniği, Mac Culloch tarafından 1968'de geliştirilerek dökülebilir cam porselenden fabrikasyon hareketli protez dişleri ve ilk döküm cam porselen kronu yapılmıştır. Ardından Mc Lean'e16 göre 1983'te Gross-man, tetrasilicicfluormica kristalleri içeren döküm cam kronları geliştirmiştir. Dicor kron denilen bu cam porselen, 1370 °C'de refraktör die içerisinde santrifüj tekniği ile dökülür. Daha sonra kristalizas-yon işlemi için ısı uygulanır. Porselenin renklendi-rilmesi yüzey cilası veya ince tabaka porseleni uy-gulaması ile yapılır15-18.
Son yıllarda, Dicor kronların dış boyama ve translüsent yapısından kaynaklanan estetik sınır-
lamaların üstesinden gelmek amacıyla, döküm porselen core üzerine feldspatik porselen pişirilmektedir19.
Dökülebilir cam porselenin kullanım alanları-nın tek üyeli restorasyonlarla sınırlı olması nede-niyle, porselenin yapısını güçlendirmek amacıyla içine zirkonyum oksit ve alüminyum oksit ilave edil-miş ve elde edilen porselenin esneme ve kırılma direncinde artış olduğu kaydedilmiştir20.
1-b)-Cera Pearl Dökülebilir Apatit Porselen:
Hobo ve lwata21 doğal diş yapısını taklit
et-mek için sentetik hidroksilapatitin en ideal restoratif materyal olacağı düşüncesiyle 1985 yılında indirek bir teknik geliştirmişlerdir. Cera-Pearl adı verilen bu sistemin tekniği Dicor cam porselene benze-mektedir. Bu sistemde kalsiyum fosfat esaslı cam, kontrollü ısı uygulamasıyla kısmen kristalin bir pıya dönüştürülür. Bu ilk kristalin faz oksiapatit ya-pısındadır. Suyun varlığında hemen hidroksilapa-tite çevrilir. Işığı kırma özelliği, yoğunluğu ve ter-mal iletkenliği doğal mineye benzer bulunmuştur22.
2-Refractor die'lar üzerinde fırınlanan porselen:
Ortak özellikleri tabakalama tekniğidir. 2-a)- Folyo tekniği: %50 AI2O3 içeren
Vita-dur, MgO içeren Magnezyum Core bu gruba dahil-dir. Refractor die üzerine platin folyo uyumlanır. Bunun üzerine AI2O3 veya MgO ile güçlendirilmiş
porselen fırınlanır23,24. Yeni folyo sistemleri:
Re-naissance (Williams Gold Refining Co., A.B.D), Flexobond (Elephant Edel-metaal, Hollanda), Plati-deck (Schone Edel-metaal, Degussa, Hollanda)13.
Porselenin kırılma direncini arttırmak için geleneksel jaket kronların içinde bulunan platin fol-yo grimsi bir renk oluşturması nedeniyle altın folfol-yo kullanılmıştır. Renaissance ve Sunrise denilen bu tip porselenlerin kırılma direncinin geleneksel jaket kronlardan daha düşük olması ve çok üyeli resto-rasyonlarda başarısız olması kullanım alanlarını sınırlamıştır22,23.
2-b)- Cerestore\Alceram: % 65-70 AI2O3,
% 8-10 MgO (MgAI22O3) içerir25. Core materyali
olarak kullanılır. Üzeri yüzey porseleni ile kaplana-rak restorasyon son haline getirilir9,10,24,25.
Geleneksel porselen jaket kronlarda platin yapı kullanılması ve porselenin fırınlama büzülme-sine ait sorunların ortadan kaldırılması amacıyla Wall ve Cipra'ya25 göre Sozia ve Riley tarafından 1983 yılında büzülmesiz tam porselenler (Ceresto-re) geliştirilmiştir. Epoksi die üzerinde yapılan bü-zülmesiz porselen core, uzun bir ısı uygulamasına tabi tutulur25. Alumina ve magnezyum oksidin re-aksiyonuyla Magnezyumaluminate spinel kristalleri oluşur. Bu reaksiyonda, pişirme sırasında oluşan
fırınlama büzülmesini önleyen hacim artışı meyda-na gelir. Bu core üzerine geleneksel porselenler pişirilir22,25,26.
2-c)- Mirage: (Chameleon Dental, A.B.D)
zirkonyum oksit kristalleriyle güçlendirilmiş core porselenidir27.
2-d)- Optec HSP: Kristalin lösit içeren ve
co-re kullanılmaksızın tam porselen kron yapımında kullanılan bir başka sistem de Optec HSP'dir. Op-tec lösit kristallerinden oluşur9,10,13,25. Sulu kıvamda hazırlanarak ısıya dayanıklı die üzerinde şekil-lendirilir. Daha sonra fırınlanarak (1035°C) son ha-line getirilir. Core materyali değildir10,25,28.
Folyo veya refraktör die model üzerinde ya-pılabilen bu sistem, feldspatik porselenden daha dirençli olmakla birlikte core içeren porselenlere göre beklentileri yerine getirememiştir25.
En önemli avantajı üç üyeli köprü de yapıla-bilmesidir. Dezavantajı yarı şeffaf bir yapı sergile-mesi nedeni ile estetik sağlamak güçtür29,30.
2-e)- Hi-Ceram : Alkumru ve Kedicinin
belirt-tiğine göre ilk kez 1972'de Southan ve Jorgensen tarafından, refraktör die üzerinde Pt yaprak kullan-maksızın, Alumina porseleni fırınlanarak elde edil-miştir. Kimyasal yapısı, geleneksel Alumina core yapısına benzer, ancak daha fazla Alumina içerir. Teknikte core porseleni doğrudan erimez bir die materyali üzerinde pişirilmekte, dentin ve mine ise daha sonra bilinen yöntemlerle core üzerinde fırınlanmaktadır31.
Hi-Ceram core materyali, geleneksel porse-lenden %25 daha serttir31. Teknikte kullanılan die materyali, core porseleni ve bunun üzerinde pişiri-len porsepişiri-len ile eşit ısısal genleşme katsayısına sahip olduğundan, Hi-Ceram core porseleninin fı-rınlanmasına olanak verir. Böylece porselenin, di-rek olarak die üzerinde oluşturulması sağlanır30 Hi-Ceram'ın bükülme kuvvetlerine karşı dayanıklı-lığı 155 MPa olarak belirlenmiştir13,32.
%70 AI203 içeren bir core materyalidir13,25.
Fırınlama sonrası die materyali kumlama ile uzak-laştırılır ve core üzerine yüzey porseleni uygula-nır25.
2-f)- In-Ceram: Bir porselen core materyali
olan In-Ceram, metal destekli porselen restoras-yonlardaki metal yerine geçmektedir10,11,33.
In-Ceram ince grenli Aİ2O3'in ince cam taba-kasıyla birbirine kaynaşmış, homojen ve pörözsüz yapısı nedeniyle, bu güne kadar kullanılan dental porselen materyallerinin hepsinden daha yüksek eğilme dayanıklılığına sahiptir13,33,34.
%90 AI2O3 içeren bir core
materyali-dir9,10,13. Çok ince granüllü AI
2O3 parçacıkları içeren
na uğrayan yapı iyice yoğunlaşır ve özel fırında 1120 °C'de 10 saat fırınlanır. Daha sonra ortaya çıkan bu pöröz yapıya yine çok ince cam (lantha-num silikat) taneciklerinden oluşan yapı sürü-lür9,10.
İkinci fırınlamada camın tüm pöröz boşlukla-ra kılcal hareketle akması sağlanır9. Ortaya çıkan
core materyalinin üzeri yüzey porseleni ile kapla-narak restorasyon son haline getirilir10,34,35.
Ağız içinde yüksek çiğneme kuvvetlerine maruz kalan dental porselenin direncini arttırmak için kullanılan en yaygın metot, cam yapı içindeki kristallerin yükü karşılama kapasitesini arttırmak-tır. Yüksek dirence ve elastisiteye sahip porselen kristalleri dental porselenin cam fazı içine ilave edildiğinde oluşan porselenin direnç ve elastisitesi de artacaktır. Böylece kuvvet karşısında porsele-nin iç yapısında oluşan çatlakların ilerlemesi dur-durulacaktır. Crispin'in belirttiğine göre 1989 yılın-da Dr. Sadoun tarafınyılın-dan geliştirilen In-Ceram tam porselen sistemi, yüksek kırılma direnci sayesinde ön ve arka bölgedeki kronların ve ön bölgedeki köprü protezlerinin yapımında kullanılabilmekte-dir36.
In-Ceram porselen sistemi alumina ve cam denilen ve üç boyutlu olarak birbirleriyle iç içe geç-me gösteren iki devre içergeç-mektedir6,22. Bu
sistem-de core materyaline yüksek direnç sağlayan 1-5 mikron gren boyuna sahip alüminyum oksit kristal-leri kullanılır6,16,22,25. Bu sistemde alumina
kristal-lerinin su içindeki süspansiyonuna "slip" adı verilir ve bu slip özel refraktör die alçısı üzerine sürüle-rek fırınlanır (slip casting)6,16,22,25.
Diş kesiminde dikkat edilmesi gereken nok-talar diğer tam porselen sistemlerinde olduğu gibi 1-1,5 mm.lik aşındırmanın yapılması ve 90°'lik ve-ya 120°'lik Sholder tipi basamak kesimine gerek duyulmasıdır. Diş kesiminde undercut olmamalı, tüm keskin kenarlar ve köşeler yuvarlatılmalı-dır9,10. In-Ceram core kalınlığı 0,5 mm.'den az
olmamalıdır10.
Kullanım alanı oldukça geniş olan In-Ceram, üretici tarafından tüm tek ünite kronlarda ve üç üniteli anterior ve posterior köprülerin yapımı için önerilmektedir. Yani sabit restorasyonların %80'i için endikasyonu vardır. Fakat henüz posterior böl-gedeki restorasyonlara yönelik uzun süreli klinik araştırmaların yetersizliği nedeni ile hasta seçimin-de dikkatli ve seçici davranmalıdır10.
3- Isı Altında Sıkıştırılabilir Porselen Sistemleri:
Lösit ile Güçlendirilmiş Metal Desteksiz Porselen Sistemi (Ips Empress (Ivoclar), Fines-se (Ceramco)):
CİLT: 5, SAYI: 2
modelaj ve mum atımı tekniği kullanılan bu sis-temde, refraktör die içinde kısmen ön işlemlere ta-bi tutulmuş ve renklendirilmiş cam-lösit tabletler ısıtılıp preslenmektedir. Bu teknik için geliştirilmiş olan cam porselen materyali esas olarak feldspatik porselen olup lösit kristalleri ile güçlendirilmiştir, iki farklı yapım tekniğine sahiptir, ilk teknikte renksiz porselen kullanılarak yapılan restorasyon, yüzey renklendirmesine tabi tutulur, ikinci teknikte renk-lendirilmiş dentin tabletleri kullanılır. Restorasyo-nun son formu, veneer porselen materyali ile taba-kalama tekniği kullanılarak verilir22,25,37.
Basınç altında pişirmenin ardından yapılan tabakalama ya da boya uygulaması gibi fırınlama işlemlerinin, lösit kristallerinin yoğunlaşması ile cam faz içinde daha homojen bir yapı sağladığı ve bunun da dayanıklılığı önemli ölçüde arttırdığı bil-dirilmekle birlikte22,25,37,38 ilave fırınlama işlemlerinin core materyalin direncine bir etkisi olmadığını ifade etmişlerdir. Ayrıca O'Brain'ın belirttiğine göre Sorensen ve arkadaşları, lösit ile güçlendirilmiş kronlarda esneme direncinin kron kalınlığı ile art-madığı kaydedilmiştir39. Bununla birlikte, cam ve kristallerin termal genleşme katsayılarının farklı ol-ması sonucu porselen içinde oluşan streslerin, ya-pının dayanıklılığını arttırdığı bildirilmektedir22,40. Bu sistemle inley, onley, tek kron ve laminate ve-neerleryapılabilmektedir22,25,40.
Bu porselen sistemi tek başına veya üzeri yüzey porseleni ile kaplanarak (anterior bölgedeki restorasyonlarda) core materyali olarak kullanılabi- lir9,10,25,41
Tüm dişlerde tek kron, inley, onley ve lami-nate veneer restorasyonların yapılabildiği ve çekir-dekler halinde kullanıma sunulan lösit ile güçlendi-rilmiş bu sistem, mum atımı tekniğine dayanır32,40.
Bu teknik için geliştirilmiş olan porselen ma-teryalinin içeriği şöyledir;
% 63 SİO2, % 0,6 B2O3, %17,7 AI203, %0,4 CeO2,
11,2 K20, %1,6 CaO, % 4,6 Na20, % 0,7 BaO,
%0,2 TiO
Esas olarak bir feldspatik porselen olan IPS Empress'in kristalin yapısı, lösit kristallerinden (SiO2 - AI2O3 - K2O) oluşmaktadır32,40,42,43.
Lösit ile güçlendirilmiş porselen çekirdekleri elde etmek üzere, öncelikli olarak esas cam yapı eritilir. Kristalizasyon ve çekirdekleşme için ısıl iş-leme tabi tutulduktan sonra öğütülür. Toz halindeki yapıya, stabilize edici kimyasal katkı maddeleri, fluoresans bileşikler skalalardaki renkleri sağlaya-cak şekilde boyalar katılır. Daha sonra çekirdekler şeklinde preslenip yaklaşık 1200°C de ısıl işleme tabi tutularak kullanıma hazır hale getirilir. Boyama tekniği için yarı şeffaf hazırlanan çekirdekler 1050-
1180°C'de, kendilerine özgü fırınlarında presle-nir32,44.
Lösit ile güçlendirilmiş porselen sistemin de, kontrol edilmiş yüzey kristalizasyonu söz konusu-dur32,40,42. Kontrol edilmiş yüzey kristalizasyonun da
kristaller, cam partüküllerinin yüzeyinden mer-kezine doğru büyüme gösterir. Temel yapıyı oluş-turan camdaki kristalizasyon ve çekirdekleşmenin ilk safhası, cam tozunun, gren sınırları içerisinde başlar, kısa bir ısıl işlemden sonra, yüzey kristali-zasyonu sonucunda, küçük lösit kristalleri gelişir. Kristaller, kristalizasyonun merkezinden, çiçek yaprağı şeklinde büyümeye başlar ve 1200 °C'lik ısıl işlem sırasında da gelişmeye devam ederler45.
SEM de yapılan çalışmalarda, Empress çe-kirdeklerindeki lösit kristallerin kümeler halinde gruplaştığı ve camsı fazın geniş sahalarında yer-leşmiş olduğu gözlenmiştir. Buna rağmen basınç fırınından çıkan Empress'de, lösit kristallerinin da-ha iyi dağılım gösterdiği saptanmıştır. Bu farklılık şöyle açıklanabilir32,40,42; yumuşamış çekirdek
üzerine basınç uygulandığında, eriyen cam, tijler-den geçerken, bu salkım yapısındaki kristaller ay-rılma gösterirler. Böylece, kristaller camsı fazda tek tek dağılarak yerleşirler. Cam yapı içinde kris-tallerin bu dağılımı, porselenin dayanıklılığında^ artışı açıklayabilir. Dayanıklılığın artışındaki diğer bir unsur da, tekrarlanan fırınlama işlemleri esna-fında, cam ile kristallerin farklı ısısal genleşme katsayılarından dolayı gelişen farklı gerilimlerdir. Lösit kristalleri, yüksek oranda ısısal genleşme gösterirler. Lösit kristallerinin, 20-300 °C arasında 17x10-6/°C, 500-625 °C arasında 65x10-6/°C, 20-625°C arasında 27x10-6/°C oranında bir ısısal genleşme gösterdiği saptanmıştır. Camın ısısal genleşme katsayısı ise 10x10-6/°C olarak belirlen-miştir32,40,42,44. Soğuma esnasında, düşük ısısal
genleşme katsayısına sahip cam yapı içinde yü-zeysel sıkışma gerilimleri (tangential compressive stress), yüksek ısısal genleşme katsayısına sahip lösit kristallerinde ise merkezden çevreye doğru gerilimler (radial stressler) gelişir32,40,42.
Daha sonra, yüzeysel gerilimler, lösit kristal-leri arası, bağlanma dayanıklılığından (cohesive strenght) daha yüksek değere ulaştığında, küçük çatlaklar gelişir. Bu sırada, lösit kristallerinin bir kısmının, cam yapıdan ayrıldığı görülür. Başlan-gıçtaki kuvvetler dengesi, daha sonra yerini baskı kuvvetlerinin egemenliğine bırakır. Cam yapının, baskı kuvvetlerine karşı dayanıklılığı, ara yüzler-deki baskı kuvvetlerini karşılayacak kadar yüksek-tir. Lösit kristalleri ile cam ara yüzeyindeki stres dağılımı bir kubbe yapımı prensibine dayandırıla- bilir32,40,42
4- Bilgisayar destekli tasarım ve üretim tekniği CAD-CAM (Computer Aided Design - Computer Aided Manifacture):
Sistem önceden üretilen porselen blokların bilgisayar destekli freze yardımı ile şekillendirilme-si esasına dayanır. Kamera yardımı ile elde edilen veriler bilgisayara yüklenir. Daha sonra tasarımları (CAD) yapılarak üretime (CAM) geçilir. Genellikle inley, onley, laminate tipindeki restorasyonlar için endikedir10,25. Cerec, Duret, Celay, Denti-Cad, Procera Al-Ceram %100 AI2O3 içeren core
materyalidir10,33.
Bilgisayar destekli tasarım ve üretim tekniği CAD-CAM yardımıyla önceden hazırlanmış blok-ların % 12 ile % 20 büyütülerek bilgisayarda işlen-mesiyle elde edilir. Core porseleni olarak da kullanılabilir10,33.
Procera Ti-Ceram (Nobel pharma, A.B.D) Nobel pharma firması tarafından geliştirilen bu sis-temde spark erozyon işlemleri ile oluşturulan titan-yum core üzerine düşük ısı porseleni pişirilir. An-cak bu sistem diğer metal destekli porselen protez-lere göre daha üstün estetik sağlamamaktadır22. %99,6 saf titanyum katkılı core porselenidir. Yeni bir yapım tekniği Copy-Miling makinası ve kıvılcım spark erozyonu sayesinde üretilir25.
In-Ceram spinel (Vita-Zahnfabrik, Almanya) (MgAI2O4) inley ve onley yapımını olası kılan yeni
bir yapım tekniğiyle üretilmektedir fakat dayanıklı-lık açısından In-Ceram'dan daha zayıftır46.
Metal desteksiz porselenlerin, metal destekli porselen restorasyonlara oranla en büyük deza-vantajları kırılma dayanıklılıklarının düşük olması-dır.10,13,34 Kırılmadan önce sadece % 0,1 "lik bir elastik bozulma gösterebilirler10,13,47. Bu nedenle üzerlerine gelen kuvvetlere karşı, elastik modülleri daha yüksek olan metallere oranla daha kırılgan-dırlar10,13,34. Simantasyon aşamasında, çiğneme fonksiyonu sırasında ve yaralanma durumunda kı-rılmaya yatkındırlar10,13. Özellikle posterior bölge-deki yükleri karşılayacak dayanıklılığa henüz ulaşamamışlardır10.
Birçok araştırmacı bu seramik materyallerin yeterli mekaniksel stabilite ve dayanıklılığa sahip olup olmadıkları konusunda hemfikir değillerdir10.
KAYNAKLAR
1. SHILLINGBURG, H.T., HOBO, S., VVHİTSETT, L.D.: Fundamentals of Fixed Prosthodontics, Second Edition, Chica go, Quintessence Publishing Co., 1981.
2. AKIN, E.: Diş Hekimliğinde Porselen, 2. Baskı, İ.Ü. Diş Hek. Fak. Yayınları, istanbul, 1983.
3. ÖZTAŞ, D.D.: Porselen Jaket Kron Yapımında Uygu lanan Çeşitli Kor Materyallerinin Mekanik Özelliklerinin Araştırıl ması, Doktora Tezi, A.U. Diş Hek. Fak., Ankara, 1990.
4. ZAİMOGLU, A., CAN, G., ERSOY, A.E., AKSU, L.: Dişhekimliğinde Maddeler Bilgisi, Ankara Üniversitesi Basımevi, Ankara, 1993.
5. CRAIG, R.G.: Restorative Dental Materials, Ninth ed., St. Louis, Mosby Year Book Inc., 1993.
6. KELLY, J.r., nishimura, I., campbell, s.d.: Ceramics in Dentistry: Historical Roots and Current Perspectives, J. Prost- het. Dent., 75: 18-32, 1996.
7. McCABE, J.F.: Applied Dental Materials, Seventh Edition, London, Mass Publishing Co., 1994.
8. O'BRIEN, W.J.: Dental Materials, Properties and Se- lection, Chicago, Quintessence Publishing Co., 1989.
9. YOSHINARI, M., DERAND, T.: Fracture Strength of All-Ceramic Crowns, Int. J. Prosthodont, 7: 329-338, 1994.
10. GÖKÇE, S.H.: In-Ceram Core (kor) Destekli Porse len Kronlarda Core Tasarımının Dayanıklılığa Etkisi, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 1999.
11. Mc LEAN, J.W.: Evaluation of Dental Ceramics in the Twentieth Century, J. Prosthet Dent., 85: 61-66, 2001.
12. VVAGNER, W.C, CHU, T.M.: Biaxial Flexural Strength and Indentation Fracture Toughness of Three New Dental Core Ceramics, J. Prosthet. Dent.; 76:140-144, 1996.
13. HONDRUM, S.O.: A Review of the Strength Proper ties of Dental Ceramics, J. Prosthet. Dent, 67: 859-865, 1992.
14. SJÖGREN, G., LANTTO, R., GRANBERG, A., SUNDSTRÖM, B.O., TILLBERG, A. : Clinical Examination of Leucite Reinforced Glass Ceramic Crovvns (Empress) in Gene ral Practice: A Retrospective Study, Int. J. Prosthodont, 12: 122-128,1999.
15. JONES, D.W.: Development of Dental Ceramics, Dent. Clin. North Am., 29(4): 621-645, 1985.
16. Mc LEAN, J.W.: The Science and Art of Dental Ce ramics, Oper. Dent., 16,149-156, 1991.
17. HASELTON, R.D., DIAZ-ARNOLD, M.A., HILLIS, L.S.: Clinical Assesment of High-Strenght All-Ceramic Crowns, J. Prosthet. Dent., 83:396-401, 2000.
18. YEN, T.W., BLACKMAN, R.B., BAEZ.R.J.: Effect of Acid Etching on the Flexural Strenght of a Feldspathic Porcela- in and a Castable Glass Ceramic, J. Prosthet Dent., 70: 224- 233 1993
19. FERRO, K.J., MYERS, M.L, GRASER, G.N.: Frac ture Strength of Full-Contorued Ceramic Crowns and Porcela- in-veneered Crowns of Ceramic Copings, J. Prosthet. Dent.; 71:462-467, 1994.
20. CHUNG, K., DUH, J.: Properties of Glass-Ceramic Materials for Fixed Partial Denture Constructions, J. Oral Reha- bil.;23, 590-598, 1996.
21. HOBO, S., IWATA, T.: A New Laminate Veneer Technique Using a Castable Apatite Ceramic Materials. I. The- oretical Consideration, Quintessence Int., 16: 451-458, 1985.
22. ERÇOBAN, E.: iki Farklı Kor Yapım Tekniğine Sa hip In-Ceram ve IPS Empress Tam Porselen Sistemlerinin Farklı Dentin Kalınlıkları ve Farklı Fırınlama Sayılarına Göster dikleri Renk Değişikliklerinin İncelenmesi, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 1998.
23. ÖKTEMER, M., TAŞER, H.: Kron ve Köprü Protez lerinde Modern Uygulamalar, Önder Matbaası, Ankara, 1982.
24. ÖDEN, A., ANDERSON, M., ONDRACEK, I.K., MAGNUSSON, D.: Five year Clinical Evaluation of Procera All- Ceram Crowns, J. Prosthet. Dent., 80: 450-456, 1998.
25. WALL, J.G., CIPRA, D.L.: Alternative Crown Systems, Dent. Clin. North Am., 36: 765-782, 1992.
26. MESSER, P.P., PIDDOCK, W., LLOYD, C.H.: The Strength of Dental Ceramics, J. Dent. Res., 19: 51-55, 1991.
27. BURKE, F.J.T., WATTS, D.C.: Fracture Resistance of Teeth Restored With Dentin Bonded Crowns, Quintessence Int, 25:335-340, 1994.
28. WILLIAMSON, R.T., KOVARIK, R.E., MITCHELL, R.J.: Effects of Grinding, Polishing and Overglazing on the Fle- xure Strength of a High-Leucite Feldspathic Porcelain, Int. J. Prosthodont, 9: 30-37, 1996.
29. ÇUHADAROĞLU, İ.M.: Metal Destekli Seramik Kronlar, Kron Köprü Protezi, 2. Baskı, A.Ü. Diş Hek. Fak. Ya yınları, Ankara, 1977.
IPS Empress Sistem ile Hazırlanan Kronların Kenar Uyumuna Etkisi, Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 1996.
31. ALKUMRU, H.N., KEDİCİ, S.: Porselen Jaket Kron Yapımında Yeni Bir Materyal ve Teknik; Hi-Ceram, Oral Dergi si, 5:20-24, 1988.
32. YÜKSEL, G., ÇEKİÇ, C., ÖZKAN, P.: Metal Destek siz Porselen Sistemleri, Atatürk Ün. Dişhekimliği Fak. Dergisi, 10(2): 79-88,2000.
33. SULAİMAN, F., CHAİ, J., JAMESON, L.M., VVOZNİ- AK, W.T.: A Comparison of the Marginal Fit of In-Ceram, IPS Empress, and Procera Crovvns, Int. J. Prosthodont, 10: 478-84, 1997.
34. PROBSTER, t., DİEHL, J.: Slip-Casting Alumina Ceramics for Crown and Bridge Restorations, ûuintessence Int. 23' 25-31 1992
35. VVELTZLER, M.: Ein Nicht alltaglicher Fall-Mit In- Ceram Gelöst (II), Ouintessenz Zahntechnik, 23: 327-340, 1997.
36. CRISPIN, B.J.: Contemporary Esthetic Dentistry: Practice Fundamentals, Chapter 6: Esthetic Ceramic Restorati- ve Materials and Techniques, Quintessence Pub. Co., Inc., Chi cago, 1994.
37. HOLAND, W., SCHWEIGHER, M., FRANK, M., RHEINBERGER, V.: A Comparison of the Microstructure and Properties of the IPS Empress 2 and the IPS Empress Glass- Ceramics, J. Biomed Mater. Res., 53: 297-303, 2000.
38. HORNBROOK, D.S., CULP, L.: Klinische Eigen- Schaften Eines Neuen Vollkeramik Systems, J. Signature Int., 4: 11-17, 1999.
39. O'BRİEN, W.J., BOENKE, K.M., GROH, C.L: Eva- luation of Some Properties of an Opaque Porcelain Fired Si- multaneously with the Body Porcelain, J. Prosthet Dent., 72: 414-419, 1994.
40. DONG, J.K., LUTHY, H., SCHARER, P.: Strenght and Microstructure of IPS Empress 2 Glass-Ceramic After Dif- ferent Treatments, Int. J. Prosthodont, 13: 468-472, 2000.
41. CATTELL, M.J., CLARKE, R.L., LYNCH, E.J.R.: The Transverse Strenght, Reliability and Microstructural Featu- res of Four Dental Ceramics Part I., J. Dent.,25: 399-407, 1997.
42. HOLAND, W.: Einführung Einer Lithium Disilicat Glaskeramik: IPS Empress 2, J. Signuture Int., 4: 1-3, 1999.
43. IPS EMPRESS 2: Instructions for Use, Ivoclar Viva- dent, Schaan, 1999.
44. BEHAM, G.: IPS Empress : Eine Neue Keramik Techologie, ZWR, 100. Jahrg.:404-408, 1991.
45. PHİLLİPS, R.W.: Dental ceramics, Science of dental materials, 9. Edition, Philadelphia, W.B. Saunders Company, 1991.
46. MAGNE, P., BELSER, U.: Esthetic Improvements and İn Vitro Testing Of In-Ceram Alumina And Spinell Ceramic, Int. J. Prosthodont, 10: 459-466, 1997.
47. CHRISTENSEN, G.J.: Why All Ceramic Crowns, J. Am. Dent. Assoc, 128: 1453-1455, 1997.
Yazışma Adresi:
Dr. Dt. Akın COŞKUN Cumhuriyet Üniversitesi Dişhekimliği Fakültesi
Protetik Diş Tedavisi A.D. 58140- SİVAS Tel: 346 2191300/2783
E-mail: acoskun@Cumhuriyet.edu.tr.
