SOSYAL
KAMU HUKUKU DALI
YÜKSEK
SUÇLULUK VE
TANIKLIKTA SORUNLAR
Hakan
(B-23407)
PROF. DR. FAZIL HÜSNÜ ERDEM
Dünyada son suçlarda nicelik ve nitelik
neden Türkiye’de de organize suç örgütleri her geçen gün kendine daha fazla yer bulmaya Hemen hemen birçok sektörde organize suç örgütlerinin faaliyetleri görülmektedir. Bunlara son kapkaç suçu da
Bu üzerine etkin mücadele teknikleri ve özellikle özel tekniklerine verilmeye Bunlardan biri, önümüzdeki aylarda bir kanuna da sahip olacak olan koruma Ancak
hukuki ve olarak tüm yeterli düzeyde
sorunun sosyolojik ve sistemsel göstermektedir.
çekinmenin nedenleri toplumda
kültürünün birlikte güvensizlik
Anahtar Kelimeler : Güvensizlik, Organize Suç, Özel Koruma
It is the fact that the last modifications in the world have caused to increase of the crimes in terms of quantitiy and quality. Organized crime groups, themselves, have increasingly taken place in Turkey as well. Organized crime activities have been almost seen in each sectors. In the last years the snatch crime has been added to these.
Upon to these developments, effective fighting techniques have been searched and special fighting techniques have been largely used. One of the techniques is witness protection, which is going to be enacted in the next months in Turkey. However, in spite of the organizational and judicial preparations, the fact that there have not been sufficient witnesses have showed that the sources of the problem have been arisen from the systematical and sociological reasons.
In this study, it has been found out that the reasons of the reluctance for testimony have been arisen from the insecure feeling which constitutes together with becoming more spread of the corruption culture.
Key Words : Lack of Confidence, Organized Crime, Special Investigating Techniques, Witness, Witness Protection
Bu jürimiz KAMU HUKUKU Anabilim YÜKSEK olarak kabul : Üye : Üye : ONAY
geçen üyelerine ait .../.../...
Prof. Dr. Abdulbaki TURAN Enstitü Müdür V.
ÖNSÖZ
Organize suç örgütleri son dünya gündeminde kendisine yer bulan konulardan biridir. ABD’de 100 milyar Dolar, 40 milyar Paund kontrolünü elinde dile getirilen suç örgütleri, ülkemizde de rejime yönelik tehdit
itibaren trendine giren mafya tipi organize suç örgütlerine etkin mücadele edilmektedir. 1999 “4422
Suç örgütleriyle Mücadele Kanunu” ile birlikte mücadele, profesyonel alana ve zaman içerisinde suç örgütlerinin büyük bir kontrol
Ancak suç örgütlerinin teknolojik olarak kendilerini sürekli yenilemeleri ve suç örgütleriyle mücadeleyi sorgular hale
Bu üzerine, mafya tipi organize suç örgütleriyle etkin mücadele için dinlenmesi, gizli izleme gibi tedbirlerin özel tekniklerinin
de maksimum düzeyde özel
tedbirlerinden biridir.
Türkiye dünyadaki mücadele konseptinin olumlu yönde
ve özellikle Avrupa sürecinde önemli Bunlardan
biri de Koruma Kanunu’nun Uzun sonucunda
kanun önümüzdeki günlerde Ancak Türkiye için
kanunun temel kanunun
bir engeldir. ve organize suçlar günümüz
itibariyle koruma uygulanan Kanunun
ve güvenlik güçleri içerisinde yeni gidilmesine
korunacak bir öncelikle bu sorununun da çözülmesini zorunlu Türkiye’de kurumunun fonksiyonel hale gelmesinde daha çok sosyolojik ve sistemsel sorunlar rol
Bu ihtiyaçtan hareketle, bilime da göz önünde bulundurularak tez konusu
ÖNSÖZ I II-V KISALTMALAR VI 1 BÖLÜM SUÇLARIN GENEL GÖRÜNÜMÜ A- Mafya (Organize Suç) Olgusu 6
B- Mafya Tipi Tarihsel 16
C- Mafya Tipi Organize Ortaya Sebepleri 18
D- Mafya Tipi Organize Özellikleri 21
E- Mafya Tipi Organize Suç Örgütlerinin Finans 25
BÖLÜM SUÇ A- Türkiye’de Mafya Tipi Organize ve 27
B- Türkiye’de Mafya Tipi Organize Neden Olan 33
Etkenler C- Türkiye’de Mafya Tipi Organize 39
1- Organize Suç Göre 39
2- Organize Suç Bölgesel Bazda 40
3- Organize Suç Nüfusa 40
Göre 4- Organize Suç Ele Geçirilen Göre 41
D- Günümüzde Organize Görünümü 42
E- Türkiye’de Mafya Tipi Organize Suç Örgütlerinin Ortak Özellikleri 44
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SUÇLARLA MÜCADELEDE TEMEL VE
UYGULAMALAR
A- Uzman 50
B- Özel 53
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM TANIK KORUMA BULGULARIN A- Konusu 58 B- 58 C- Yöntemi 58 1- 58 2- Evren ve Örneklemi 58 3- Veri Toplama 58
4- Veri Toplama Süreci 59
5- Verilerin Çözümlenmesi 59 D- 59 E- 59 F- Sosyo-Demografik Özellikleri 59 1- Göre 59 2- Cinsiyet Göre 60 3- Meslek Göre 60 4- Medeni Göre 60 5- Ekonomik Göre 61 6- Göre 61 G- Hayata 61 1- Yer 61 2- Statülerine Göre 61
3- “Gelecek Beklentisinin Göre 62
4- Kent 62
H- Genel 63
1- Saatinde Bitirilip Bitirilmemesine 63
Göre
2- Geç Gelen Bir Ambulansa Verdikleri Tepkilere Göre 63
3- 63
Yönelik Verdikleri Göre
4- Herhangi Bir Kurum veya 64
Bulunup Göre
5- Bulunmama Nedenlerine Göre 64
I- Konusunda 65
1- Güvenlik Birimleriyle Konusundaki 65
Göre
2- Olma Göre 65
3- Polise Bir Suçla Bilgi Verme Nedenlerine Göre 66
4- Yapma Konusundaki Göre 66
5- Yapma Konusundaki Göre 66
6- Garantisi Yapma 67
Göre
7- Halinde Koruma 67
Göre
8- Hangi Tür Olaylarda Yapmak Göre 68
9- Kaç Göre 69
J- Nedenleri 69
1- Yapmada En Çok Hangi Kurumun Güven Vermesinin 69
Önemli Dair Göre
2- Güvenlik Güçlerinin Konusundaki 70
Göre
3- Güvenlik Güçlerinin Halinde 70
Nedenleri Göre
K- Çözüm Önerileri 71
1- Suç Örgütleriyle Mücadelenin 71
Göre
2- Suç Örgütleriyle Mücadelede Nedenleri 71
3- Suç Örgütleriyle Mücadelede 72
Göre
4- Suç Örgütü Tehdit Edilmeleri Tutum ve 72
Göre
SONUÇ 73
ANKET 77
KISALTMALAR
ATO : Ankara Ticaret
C. : Cilt
CMK : Ceza Muhakemesi Kanunu
EGM : Emniyet Genel
DPT : Devlet Planlama
KOM : ve Organize Suçlarla Mücadele Daire
m. : madde
S : Sayfa
SK : Kanun
TBMM : Türkiye Büyük Millet Meclisi
dünya günden güne çok gergin ve tehlikeli bir hal Bir taraftan dünya bir çok sorunla çözüm bulmaya
taraftan da yeni sorunlarla
Risklerin modernitenin gözükmektedir.
Ulrich Beck, temel boyutu içinde ele modern toplumu, ‘risk toplumu’ olarak hükmeden toplumsal ilerleme genel
güvensizlik ilkesidir. Bu, modern durumunun ufku
Dünya bir riskler bir “yeryüzü,
koltuk 1
Modernitenin temel biri yeni
neden Bu uzun vadede küresel güvenlik
ancak zamanda yeni riskler ve tehlike tiplerine de neden olur.2
dönem, daha tehlikeli ama risk-tehlike
dengesi Günümüzde tehdit eden bir çok risk
kökeninde sebep riskler, müdahalesinin
haricinde risklerden daha fazla olur hale gelmeye sürecinin sonuçlar, bunlardan biridir.
uzak birbirlerine, yerel millerce ötedeki olaylarla ya da bunun tam tersinin söz konusu yollarla
dünya toplumsal olarak 3
somut anlamda, olumsuz yönde etkilemeye
teknolojik az ülke ekonomilerine olumsuz bir sonucu olarak
ve daha örgütlü gibi dile getirilebilir.
1
Castel, R., Sosyal Güvensizlik, Ankara, 2004:68 2
Giddens, A., Elimizden Giden Dünya, Alfa 2000:133 3
olumsuz yönde sorunlar için bugün ‘risk toplumu’ ifadesi
Giddens, riski iki ele Bunlardan birisi
kaynaklanan, ya da sabitliklerinden gelen risk’tir. Bu risk ile olan bilgilerin dünya üzerindeki etkisiyle ‘imal risk’
fark risk, konusunda çok az tarihsel deneyime
sahip risk risk sadece (ya da
ilgili da
sanayi ülkelerinde ve bir ölçüde dünya derin olan
ve aileye iki ya da üç önce, evlendiklerinde
bir süreç bilinirdi. Ama geleneksel yollar çözülmeye insanlar
evlendikleri ya da bir zaman, evlilik ve aile çok fazla
nedeniyle ne tam bilmedikleri bir
duyguya oldular. böylesi durumlarda, kendileri bilsinler bilmesinler,
giderek riski daha fazla dikkate alarak 4
Bu noktada risk toplumu çerçevesinde ve
toplumun olumsuz yönde etkilenen geri ülkeler gibi
ülkemizin de birçok imal sorunla görülmektedir. Bunlar ekonomik anlamda enflasyon, göç, nüfus ve
sonucunda toplumda güvensizlik
Suç sosyal problemlerden biridir. Sosyal sistem içinde var olan
bulunmak, sosyal problemlerin ortaya neden olur. Gerçekte suç olgusunu izah edebilmek için toplum içindeki mevcut sosyal problemleri bilmek gerekir. Suç ile sosyal problemler bir Özellikle
sosyal problemler sonucu suç En genel anlamda suç,
toplumda yürürlükte olan normlardan bir sapma olarak
Suç evrensel ve genel bir olgudur. Suç, tarihin en eski
itibaren var ve bundan sonra da var olmaya devam edecektir. Genel olarak suçun bir toplumdan bahsetmek, bir hayal ya da ütopya gibi gözükmektedir. içinde ihtiraslarla birlikte, toplum halinde ortaya sosyal ve uyumsuzluklar bulundukça suç da var Suç
4
bir ve ile, içinde grupta
örnekleri bir Bu her zaman ve her yerde
zorunlu olarak var genel ve evrensel bir olay eder. Dünyada suç ve suçluluk nitel ve nicel anlamda
Özellikle örgütlü olarak organize suçlar bir trendine
Türkiye’de de son 20 terör gündemin birinci son
organize suçlarla mücadeleyi, güvenlik birimleri için vazgeçilmez
Her ülke ya da bölgede biçimler alabilen organize suç, kavram olarak yeni olmakla birlikte, olgu olarak çok eskilere Günümüzde, yol maddi
ve sosyal ciddi bir tehdit olarak bu suç biçimi,
birçok ülkede bir hayat ve sosyal bir doku olarak derin sosyolojik unsurlardan Eleman süreklilik, nüfuz elde etme menfaat elde etme gibi belirli kriterlere sahip olan organize suç, siyaset, medya, kamu yönetimi, adaleti ve ekonomiyi tesir alarak ifade etmektedir. Organize suçun tipik faaliyet özellikle madde, silah ve mühimmat sahtecilik, yolsuzluk, insan ticareti, göçmen ve kara
ile ilgili Günümüzde bu faaliyetlere, bilgisayar ve
teknolojilerindeki paralel olarak ve klasik suç
faaliyetlerinin birçok yeni versiyonu eklenmektedir.
Organize ortaya çok yönlüdür. organizasyon
olarak ortaya gibi, ticari ve olarak
bir sistemin temelinde de Organize suç zaman etnik dil, gelenek, sosyal ve ailevi unsurlar ile desteklenmektedir. Bu noktada, organize suçun konusu sosyolojik hem de hukuksal bir olgu
belirtmeliyiz. Hukukun belirsizlikten uzak; somut
kavrayarak kazanabilecek nitelikte Tüm ülkelerin kabul ortak bir hukuki
Organize suçun bir ülkedeki durumunu etkileyen faktörleri ana halinde belirtecek olursak, toplumun suça tutumu, sosyal ve teknolojik hükümetin, kolluk ve gücünün konumu ve mevzuat ilk akla gelen faktörlerdir.
Günümüzde yüzlerce devlet ötesi suç örgütleri En basit bir örnekle Afganistan’da üretilen eroin Amsterdam ya da Londra
elde edilen kara para ise ülkelerde
Örgütler elde ettikleri büyük hem yeni suç faaliyetleri
hem de yüksek düzeydeki kamu idarecilerine, siyasilere ceza adalet sistemine nüfuz
etmek için Ellerindeki bu gelirin suç örgütlerine
birçok en önemlisi, yer yasal alana
ve yolunda Böylece, sermaye bu yolla elde
edildikten sonra kendisine düzen içinde de kimsenin
bir elde etme gayretine girmektedir. Bu kara ele geçirilme
dünya genelinde oransal olarak seviyededir. Bundan örgütlerin suçtan elde ettikleri bu ele geçirebilmek için, kolluk, ve mahkemeler
yeni ihtiyaç
Birçok ülkenin bu suçlulukla mücadeleye dönük özel kanunlar sorunu çözmeye yönelik yeterli olup sürekli
Zira organize suçluluk azalmamakta tam tersine giderek tüm gayretler, suç örgütlerinin içinde süreci etkilemeye yöneliktir. Bu amaçtan da gibi organize suçla mücadele de bir süreçtir. Bu süreç ne kadar etkin
suçluluk o kadar nüfuz etmek olumlu yönde
mümkün olabilecektir.
yolsuzluk, kara para aklama insan ticareti gibi organize suçlarda bazen maddi delil elde edilmesi çok güç Örgüt bünyesinde, suç faaliyetlerinin zaman ve mekanda dahil olmayan birçok örgüt üyesi dahil Bu durum, örgütün faaliyetleri ve üyeleri olarak verilen
ifadenin önemini Eski örgüt verilen ifadeler,
örgütün çökertilmesini güçtedir. Özellikle, cezadan önemli
ölçüde indirim adli makamlarla yapan
birçok örgüt liderini ve mensubunu uzun süre mahkum ettirebilecek güçtedir.
Organize suçlarla mücadelede, dinlenmesi, ve verilerin incelenmesi, gizli izleme ve muhbirlerden gibi birçok
teknik Ancak teknolojik olarak kendilerini
bir zorunluluk halini Bunlardan biri de azami
Bir olayla ilgili duyu ile bilgileri yetkili birimlerle
bir önemli bir role sahiptir. Ne
var ki dünyada etkin olarak
Türkiye’de ölçüde söylenilemez. Bu ihtiyaçtan hareketle 5271 girmesiyle birlikte, fonksiyonel hale getirmek için
yeni bir koruma kanununun gündeme
Önümüzdeki dönemde hukuki ve alt olarak ideal düzeyde görülmektedir. Ne var ki Türkiye’deki koruma istatistiklerine
çok alanlarda da
göstermektedir.
özellikle fonksiyonel sosyal
nedenler edilerek, çözüm önerileri üzerinde
Sosyal bilimlerdeki nicel tekniklerinden olan anket Ankara KOM merkezli ve organize suçlar
üzerinde 108 örneklemin,
genel konseptiyle ilgili ipucu verebilecek nitelikte dikkat
teorik çerçevesini oturtabilmek için kaynak tarama ile tespitlerin ve çözüm önerilerinin anket uygulama yönteminden
dört bölümden Birinci bölümde organize genel görünümü, ikinci bölümde organize Türkiye’deki süreci, üçüncü bölümde suç örgütleriyle etkin mücadele için gereken özel
ve dördüncü ve son bölümde de kurumunun neden hale yönelik alan
BÖLÜM
SUÇLARIN GENEL GÖRÜNÜMÜ
A- Mafya (Organize Suç) Olgusu
‘Mafya’ kelimesinin ortaya ilgili bir çok Kelimenin köken olarak tarihte Sicilya’da Arap
akronim kelimelerin harflerinin bir araya getirilmesi) kadar iddialar ortaya
Kelimenin köken olarak Arapça ve ‘gizli’ ‘hafi’
belirtilmektedir. Gizlenen yerlere ‘Mahfel’ veya ‘Mahfelya’ denir. Sicilya bu kelime ‘Mahfelia’ daha sonra
telaffuz, gizli yapan Mafya’ya 5
Akronim olarak en olanlar ise;
Mazzini Autorizza Furti Incendi Avvelenamenti (Mazzini
ve zehirlenmeyi .6
Morte Alla Francia Italia Anela ölüm, kükrüyor) ifadeleridir.7
Bu ve benzeri bir çok göz önüne ‘Mafya’ kelimesinin orijinalinde “Mafya” görülmektedir. bütün dillerde de kelime bu
tek yönlü yapmak olmaz. olarak; salt
organize suç, sosyolojik veya sadece hukuki incelenmesi bizleri Bu tür
mafya tam ortaya gibi, bu konuda
da alanlara sevk ederek, mücadele istenilen sebep olabilir.
5
Çulcu, M., Mafya Üzerine Notlar, 6
Schneider, A. / Zarate, O., Herkes Mafya, S:7 7
olmakla birlikte bu ‘mafya tipi organize suçlar’ özel olarak seçilmesinin nedeni, organize suç/örgütlü suç gibi kavramlar
daha ziyade hukuki bir olguyu için mafya teriminin,
sosyolojik nitelikleri de olan bir ifade etmesidir. Prof. Dr. Hess ‘merkezi otoriteye yerel güç
olarak Hess’in bu bilimsel bazda en
Her önce olgusu vurgulanarak hem hukuk,
hem de kriminal boyutlar ortaya ‘Merkezi otorite’ devlet otoritesinin siyasi, ahlaki ve hukuki erkini ifade etmektedir. ‘Yerel güç’ ise, geleneksel
ile onun alt örfi hukuk ifade etmektedir. Bu
durum, sosyolojik boyutunu ortaya 8
devlet ve rejim bir gerekir.
Devlet örgütlerin dayanak genellikle dinsel veya ideolojik ilke ve esaslar meydana getirir. Yani bu tip organizasyonlar, devleti ve zaafa
kendi ideoloji ve ilkeleri çerçevesindeki devlet ve otoritesini hedeflerler. Tesis edecekleri devletin kurumsal ve ise, yine
doktrin veya inanç sisteminin Bu tür örgütler, sadece kabul etmedikleri devlet otoritesine mücadele etmekle kalmazlar; zamanda, kendi
ve ile kural ve kurumlara da mücadele
ve yok etmeye
Halbuki devlet veya yok etme gibi
iddia edilemez. Zira mafya, ‘çifte söylemli’ bir biçimi sergileyerek önce mevcut kural ve herkesten fazla sahiplenir görünerek,
kontrollerine ve hatta, bu kural ve ilkeleri gerçekten sahiplenenlere savunur
görünür. Daha sonra da biçimde yönlendirerek, ve
hatta yok sayarak, kendi bir durumuna getirir.9
mafya tipi organize suçlarla mücadelede bir açan ancak, kendisinden öncekiler gibi 1992 düzenlenen bir suikastla öldürülen Falcone konuya
8
Çulcu, M., Her Sakaldan Bir E 2001:28-29 9
Çulcu, M., Her Sakaldan Bir E 2001:30-31
10
Falcone, G. / Padovani, M., Cosa Nostra, Cep 1993 11
E., Türkiye’de Devlet, Toplum ve Polis, Seçkin 2002:156 12
Falcone’ye göre kendisinin en çok nokta, kendi içinde bir devlet düzeni Mafya bir güç düzenidir. Devletin trajik bir yetersiz topraklarda devletin yerine geçer. Onun görür. Mafya bir ekonomik düzendir. Öteden beri eylemlerle ve düzenli bir verim ve kazanç Mafya bir suç örgütü olarak Sicilya ve da Sonuçta, eylemlerinin siyasal özü, en ufak bir yer
demokrasiye alternatif bir çözüm 10
Mafya, öznel olarak bir suç örgütünü çok belirli bir alt kültürü, kendine özgü gelenekleri ve olan bir olgu ve ifade etmektedir. Bu içerisinde, ihtiyaç duyan veya herhangi bir konuda durumda
olan bir kendisine yasalara ve resmi kurumlara
müracaat etmek yerine, ve ile sürede çözme güç ve kabiliyetine sahip bulunan mafyaya tercih eder. bu yönde
ve artan bir ilgiyle tercih edilmesi, bu örgütleri gittikçe ve mafya, sosyal kabul edilebilir bir unsuru haline 11
Barzini, zihinsel bir durum ve olan gizli ve bir
örgüt olan mafyadan suçlu veya kanunlara
bütün benimsenmekte ve Bu çerçevede
mafya teriminde temel hususlar
birbirlerine destek vermeli ve
dahi olsa ortak Her
bir ne olursa olsun, mutlaka ve haysiyetini ve
ve küçük bir hakaretin dahi asla müsaade etmemelidir.
Onlar bilmeli ve resmi yetkililer ile asla göz
etmemeli ve onlardan
ise suç yönelik veya
suç için suç örgütleri olarak da bu güç
suç’, ‘mafya tipi suç’, ‘profesyonel suç’, ‘örgütlü suç’, ‘illegal ‘gizli topluluk’, ‘çete’,
‘örgüt’ ya da basitçe ve çok bir ‘mafya’ gibi terimler, zaman ve ortamlarda organize suç ve suçluluk terimi yerine
ortaya bir alan olan organize suç; hem verici ve ürkütücü suçlu örgütü’ olarak hem de sosyolojik yönüne gönderme yapar tarzda ‘sosyal modifikasyonun hasta olarak da nitelendirilmektedir.
Ancak, son ‘mafya’ Sicilya’daki kökenlerine özel bir gönderme içermeyen ve neresinde olursa olsun, organize nitelemek üzere
bir
Organize suç ve öz olarak, "üçden fazla gizlice biraraya gelerek
yapmak suretiyle ve sürekli bir kazanç
olarak suçlar Organize suçlarda birden
fazla suçlu söz konusudur; bunlar suç olarak birbirleriyle içerisindedirler ve bu de sürdürme
Kamuoyu, yasama kolluk kuvvetleri ve sosyal bilimciler gibi
gruplar ve organize
suç üzerinde ve Bir kesim konuyu
hukuki ele kesim ise sosyolojik veya perspektiflerden durumlarda da, mevcut belirli genel özellikler ortaya konulmak suretiyle, bu kavram ifade edilmeye Kavramsal
sebep olan konular genelde organize suçun kökeni, örgütsel ve eylemleri
Amerika’da organize suçlarla ilgili bilinen Howard Abadinsky, organize suçu toplumsal çerçevesinde tarif etmekte ve çok bir çerçeve çizmektedir. Organize suç örgütlerinin özelliklerinin yer verilen bu
bir özet gibidir.
Abadinsky'e göre organize suçlar; yasal veya yasal olmayan metotlarla para ve güç elde etmek en az üç düzeyli bir sergileyen ve belirli bir
13
grup disiplininde hareket eden ancak ideolojik olmayan eylemlerdir.13
Abadinsky organize özelliklerini sekiz
a) Organize suç örgütlerinin motivasyonu para ve güçtür. içerikli eylemlerine uygun zemin ve kendilerini korumak için devlet görevlileri ile irtibata geçerler. Bu yönü itibariyle, organize suçlar birkaç suç
örgüt tipinden
b) Kendi içinde sahiptir: Üç veya dört kademeden
dikey bir sahiptir. Askeri sistemdeki ast-üst benzer bir sistemleri
c) ve özel bir üyelik sistemi Bir organize suç örgütü, konusunda özel bir hassasiyet gösterir. Genellikle etnik köken, ve suç gibi unsurlara önem verilir. suç
kurallara uyabilme, verilen emri yerine getirme ve dikkat etme özellikleri
d) grupta ve bir veya
düzenlenen bir eylemde süreklilik dikkat edilir. Kalifiye bir en
büyük budur.
e) verme ve bulunma Bir organize suç
örgütünde her zaman için ve kabul edilmeye bir içgüdü
halinde faaliyetleri gizleme verilebilir.
Bunlar için ahlaki bir yoktur.
f) bölümü bulunur: Bir organize suç örgütünde nitelikli elemanlar
yerine getirilen bölümü Cinayet her türlü
kadar görevler, elemanlar
g) önem verilir: Organize suç örgütleri içinde de bölge ve faaliyet olur. Kesinlikle birbirleriyle rekabet halinde olmazlar. Sadece zaman zaman mücadeleci birimlere içine girerler.
14
Abadinsky, H., 1990:6-7 15
Ryan, P.J. / RUSH, G.E., Understanding Organized Crime in Global Perspective, London: SAGE Publications, 1997:137
16
h) Kendi içinde ve düzenlemeleri Organize suç örgütlerinin,
yasal organizasyonlar gibi grup içi özel bulunur. Verilen görevi yerine
getirmeyen örgüt müeyyideler 14
Dünyada Milletler Örgütü’nden sonra en çok üyeye sahip ikinci
organizasyon olan Polis organize suç
konuyu biraz daha boyutta ele Buna göre organize suç; esas süreklilik arz eden bir gelir elde etmek ve ulusal
devam ettirmek olan ve bu nedenle faaliyetlerle
olan herhangi bir ya da grup olarak
15
Schelling ‘suçlu organizasyonlardan’
iddia eder. O, suçunun organize suç olarak için
bir çerçeve çizer:
uygun olarak küçük çetelerle bir
olarak elde edilen gruba yeni üyeler için belirli
bir prosedür oylama kazalara ve tutuklanmalara
birbirlerine güvence verebiliyor ve ortak bir emeklilik fonu
pazarlayabilecek esnafla özel polisle olan
düzenliyorlarsa, bir grubu, bir avukat ve bir teknik
görevlendiriyorlarsa, bir çetesi çetelerinin kendi
bölgelerini korumaya olarak yapan elde ettikleri ganimeti
kendi sadece kendi güvenlikleri için zamanda
rakip çeteleri saf için toplu olarak polisle gizli
o zaman organize ve suçu da bir
organize suç 16
Mafya Tipi Organize Türkiye’deki
Genel anlamda Türkiye’de suçlar dört Bunlardan;
Ferdi Suç : Bireysel olarak
Toplu Suç : Herhangi bir toplu halde stadyumlarda meydana gelen taraftar veya gösteri
Örgütlü Suç : Türkiye’de iki incelenmektedir. Bunlar terör
ve mafya tipi organize de üzere, mafya tipi
organize suçlarda, güden ve üçten fazla bir araya gelmesiyle bir örgüt söz konusudur. Suç cebir, tehdit,
adam öldürme veya yaralama söz konusudur.
1 : Türkiye’deki genel anlamda
17
Kazan, T., Çete, Gizli Toplu Suç Mukayeseli Hukuk ve Türkiye’de Durum”,
Hukuk 2000
Türkiye’de Suçlarýn Tasnifi
Ferdi Suç Suç Toplu Suç
Örgütlü Suç
Terör Suçu Mafya Tipi Organize Suç
Olma
Üçden fazla
Adam Yaralama, Öldürme Tehdit,
Mafya tipi organize Türkiye’deki durumuyla ilgili
üzerinde Ceza Kanunu’, 13 Eylül 1982 tarih ve 646
kanunun 11. maddesiyle eklenen 416 bis mafya tipi suçlara bir yer göre; örgüt üyeleri, birden çok cürüm
veya olarak ekonomik faaliyetlerin, yetki, izin, ihale ve kamu hizmetlerinin yönetim veya kontrolünü elde etmek veya kendileri veya için kazanç veya yarar veya serbest oy engellemek veya seçimlerde
kendilerine veya oy için örgütün gücünden,
alma ve gizli (omerta) durumundan ise örgüt mafya tipidir. Burada mafya tipi örgütten bahsedebilmek için en az üç ve daha fazla biraraya gelmesi
17
Türkiye’de halk deyimiyle Türk Ceza Kanunu’na göre ‘Çete’, 4422
yasaya göre de Suç Örgütü’ olarak
4422 Suç Örgütleriyle Mücadele Kanunu’nun 1. maddesinin
1. göre suç örgütü’;
veya biçimde bir kurumun, veya
denetimini ele geçirmek; ihale, imtiyaz ve ruhsat etkinlik ve denetim elde etmek; ekonomik faaliyetlerde kartel ve tröst yaratmak, madde ve
ve veya sebep olmak, seçimlerde oy temin
etmek veya seçimleri engellemek zor veya tehdit uygulamak veya
kendilerine tabi zorlamak veya her ne suretle olursa olsun
veya gizli yapmak suretiyle veya korkutma veya sindirme gücünü kullanarak suçlar için kurulan örgüt"
Suç Örgütleriyle Mücadele Kanunu 1. Madde).
Bu maddede örgüt amaç, iki bölüm halinde ortaya Buna göre; örgütü kuranlarda, kendilerine veya
nedeninin mevcut ve olan
Maddenin özel maksatlar ise;
a) veya olarak bir kurumun, veya
b) Kamu hizmetlerinde, üzerinde etkinlik ve denetim elde etmek,
c) imtiyaz ve ruhsat etkinlik ve denetim elde etmek, d) Ekonomik faaliyetlerde kartel ve tröst
e) Madde ve ve veya
f) Seçimlerde oy elde etmek veya seçimleri engellemektir.
suç örgütü suçunun için, belirli
belirtilen amaçlarla ve yine maddede belirtilen araçlarla birden çok suç üzere fiilen biraraya gerekmektedir. Maddede belirtilen
hususundaki kast, karar ve plan suçun temel
Eski Türk Ceza Kanunu’nun 313. maddesinde ise Çete “her ne biçimde olursa
olsun cürüm için örgüt kuranlar" (Türk Ceza
Kanunu 313. madde).
Örgüt kurmakta özel kast arayan 4422 kanun bu yönüyle TCK 313’den
TCK 313’ün her türlü suçun
kurulabilen bir 313 üncü maddedeki suç, mutlaka bir elde etmek için intikam içinde öç almak içinde sebeplerle
Ancak 4422 kanun genel, amaç olan “kendilerine
ek olarak ikinci olarak belirli maksatlar Böylece örgüt kurma belirli suç hareketleriyle Özetle, 4422 kanunun 1. maddesinde
suç örgütü de bu genel içinde özel bir ifade etmektedir. O da, cebir ve örgütlü olarak
menfaat elde etmeye yönelik belirli
Çete; sözlüklerde, ordu birliklerinden olmayan küçük birlik olarak Ansiklopedilerde, bir yönetiminde, her türlü hukuk ve esnek, kolay davranabilen bozuk örgüt diye Çetelerin, önceden zorla para almak, mal ve insan gibi
eylemler yapmak kez kanun
günümüzde ise amaç resmi ve askeri birliklerin taktik ve hukuki
nedenlerle yapan, resmi nitelik örgütler
2004 Türk Ceza Kanununda ise “Suç Örgüt Kurma” (Madde 220) düzenlemede kanunun suç fiilleri
örgüt kuranlar veya yönetenlerin hükme Örgütlü olarak suçlar genel bir hüküm olma bu maddede “örgütün
sahip üye ile araç ve gereç amaç
halinde” denilerek örgütün için gerekli olan da
gözetilmesi kanuna göre bir örgütün için üye
en az üç gerekmektedir.
Suç örgütü kurmakla ilgili bu yeni hüküm (m.220) eski TCK’ya göre (m.313) daha bir yapmakta, yerine “örgüt” terimini kullanarak hem
TCK 313’deki örgütü, hem de 4422 kanunda suç
örgütünü içine
Maddenin örgüt yöneticilerinin, örgütün faaliyeti
çerçevesinde bütün suçlardan fail olarak
kabul Örgüt içinde, kendisine suç gibi örgütün uygun
bir görev verilen bu görevini yerine getirmezse, hemen yerine bir
ikame edilebilmektedir. Bu nedenle, örgütün yöneticisi konumunda olan örgütün faaliyeti çerçevesinde bütün suçlardan fail olarak sorumlu
TCK m.220/7’de “örgüt içindeki dahil olmamakla birlikte, örgüte bilerek ve isteyerek eden örgüt üyesi olarak
denilerek, örgütün devam ettirmek ve suç faaliyetlerini örgüt üyelerinin
Bu belirtilen 4422 1. maddesindeki mafya tipi
organize suç örgütleri üzerine Bundan hareketle, mafya olgusu ile kast edilen, mafya tipi organize suç örgütleridir. Organize özel bir biçimine eden mafya tipi suç örgütleri tabiri belirli karakteristik
özelliklere sahip suç suç ortaya
bir
4422’deki hukuki birçok
Ceza kanunu 416 ve 416 bis (ek) maddelerinde normal suç ile mafya tipi örgütlerini birbirinden Buna göre 416. maddede birden
çok suç için üç ya da daha fazla bir araya gelerek
normal suç tarif etmektedir. 416 bis maddesinde ise, Mafya ve Kamorra
gibi üst seviyede gruplara suç Bu da kanun koyucunun
organize suç modeli olarak mafya tipini esas göstermektedir.
B- Mafya Tipi Organize Tarihsel
ne zaman ve ortaya konusu halen
Bununla birlikte, ve çevrenin, köklerinin çok
eski tarihi ifade edilir.
Alman sosyolog Henner Hess “Mafya diye, somut bir örgüt yoktur. Bir
biçimi Bu ise biçimidir ve tarihini yazmaya
eden ister istemez, Sicilya tarihini de kaleme almak demektedir.18
Bu yüzden daha iyi için, önce onun
yani tarihine bir göz atmak gerekir. Sicilya, tarih boyunca
kesilmeyen pek çok ve maruz 1860 kadar
Araplar, Normanlar, Almanlar ve Bu kolonistlerin her biri, zengin kültürel
Ancak bunlar, vergiler yüklerken,
geçim ipek, pamuk, ve sülfür gibi
da 19
Sicilya, bu süreç içerisindeki binlerce ekonomik, politik ve sosyal
sorunlar, sömürgeler ve sonra 1860 ihtilal ile
ile Ancak, bu Sicilya ve Güney için
ciddi bir ezilmek yerine bu defa da
benzer uygulamalara maruz
1860 sonra ulusal düzenlemeler
eski ekonomik ve suç örgütlerinin Yeni hükümetin,
ve gözle görülür bir Kuzey’i her zaman Güney üzerinde daha bir
18
Çulcu, M., Saran Mafya, 1. Cilt, 1992:5 19
konumda görmesi, ekonomik Kuzey'e Güney'in sosyo-kültürel önemsememesi ve hafife sonucunda
Kuzey'deki yeni hükümete almaya ve nefreti vurmaya
tüm zamanlarda, sürekli ve yönetimler
etkisiyle, ‘içe dönük’ bir Bu içe dönüklük de, gelen ‘ahlaksal ve hukuksal’ reddederek ‘yerel ahlak ve hukuk’ hakim
ve daha da güçlenmesine yol 20
Bu sonra ortaya örfi ahlak ve hukuk çerçevesinde
Sicilya geleneksel biçimi, 19. ahlak ve hukuk
çerçevesinde tesis edilen merkezi yönetimini temsil eden Roma
yönetimi biçiminin temel ilkeleriyle
Bu durum Sicilya’da yeni bir ‘çifte ahlak ve çifte hukuka’
dayanan mafya tipi toplum ortaya neden .21
Bu ile birlikte tepkiler ve örgütsel bazda suçlu
yol 22
yok etmek veya en gücünü
hükümeti zamanlarda çok ve operasyonlar
ancak hemen hemen hepsi
Bunlardan biri, mafya ile mücadelede dönüm olarak kabul edilmektedir. 1930’lu gelen Mussolini, mafya ile mücadelede Cesare
Ancak, binlerce sebepsiz yere ve devletin
halk kaybetmesine sebep Bu yer ve
faaliyetlerinde daha gizli ve sebep .23
20
Çulcu, M., Saran Mafya, 2. Cilt, 1992:315 21
Çulcu, M., Her Sakaldan Bir E 200:37-38 22
Gambino, R., Blood of My Blood: The Dilemma of the Italien- American, Garden City, NY: Doubleday, 1974:289
23
The Observer, 07.05.2000 24
D.Ü., Senaryosunun Aktörleri, Der 1996:235 25
Zaman zaman mücadele mafya liderleri gizli örgütlenme yolunu tercih ederken, da Amerika'ya göç etmek zorunda
taraftan bir güçlü mafya liderleri, devlet yetkilileri ile olan kullanmak suretiyle polis ve
ve Sicilya'daki devam hükümetindeki
ve II. Dünya dahil olma ile birlikte yok etme veya gücünü azaltma yönündeki çabalar ve sonuçsuz Mafya,
rejimin edilmesinden sonra tekrar sahneye 24
sadece bir içerisinde fazla adam suçunu ve ailelerinden olarak 15 milyon dolar fidye ifade edilen Sicilya gizli suç örgütlerinden çok daha fazla bir
yüz fazla bir devlet
yetkililerinin ve kamuoyunun dikkatini çekmektedir.25
C- Mafya Tipi Organize Ortaya Sebepleri
Mafya tipi ortaya nedenleri yine yereldeki
geleneksel/örfi aramak gerekmektedir. Zira,
ve gösteren hususlar ‘geleneksel/örfi bir tezahürü olarak ortaya Yerelde belirleyen bu kural ve kurumlar, tarihsel süreç içinde toplumsal dokunun hücrelerine nüfuz
Bu kendisine uygun zemin mafya tipi suç örgütleri
toplumda temini için birer alternatif Bu
doldurmaya
Mafya tipi organize genel olarak ortaya ve
kendilerine toplum içerisinde yer belirtilen durumlar etkili olabilmektedir.26
26
M., “Organize Suç ve Ankara Emniyet Organize Suçlar Polis Dergisi, Ankara: EGM Haziran, 2000:149
27
a)Ülkelerin ekonomik sürekli yüksek enflasyon ve
para yapay ve
b)Ülke yönetiminde süreli de olsa siyasi otorite
yeterince gereksinim duyulan
gibi durumlar.
Mafya tipi suçlar, suçlardan
göstermektedir. genellikle bir suç gerekmektedir.
suçlar için bir kurumu olan cezaevleri de, örgüt
cezaevlerinde bulunanlarla girerek için uygun birer ortam olabilmektedir.
Rusya’da kendisine mücadele polislerin hemen hemen hepsini öldürten, bir çok ülkede faaliyet gösteren ve yine kendisine bir çok ülkede ön tedbir bir mafya lideri ile röportajda, kendisinin adi bir suçtan
cezaevinde mafya tipi ve bu çevreden kendisine
bularak cezaevi bu suçlara ifade etmektedir.
en güçlü suç örgütlerinden birinin lideri olan Dan Raffaele Cutola,
cinayet ve gasp yirmi dört hapis ama buna
cezaevindeyken suç ailesini yönetmeye devam suç örgütü, tarihsel gibi, yeni üyelerinin büyük bir cezaevlerinde
tüm cezaevlerinden sorumlu Gian Carlo Caselli ile mafya ile mücadeleye cezaevlerindeki mafya liderlerinin
dünya ile keserek ‘Yüksek Güvenlik Hapishaneleri’ ile
özel hapishaneler ve bu sayede örgüt üyelerini son teknolojik
faydalanarak gözlem Sonuçta etkin
mücadele 27
bir neden ise, ülkelerdeki rejim
Bloku ülkelerindeki ekonomilerin, serbest piyasa ekonomisine geçerek dünya ekonomik sistemine organize suçlar için uygun faaliyet
ve organize sürecini de
28
Ziegler, J., Suçun Derebeyleri, 1998:28 29
Clutterbuck, R., (1990, 1992): Terrorism Drugs and Crime in Europe After Routledge, London 1990:9
ülkeler ekonomik giderek
ekonomik Özellikle Orta ve
eski sosyalist ülkelerinin, ekonomik anlamda yeniden sürecinde kaynak
bulma sermaye mümkün az
zorluk yoluna Avrupa ülkelerinin serbest piyasa ekonomisine sürecinde zorluklar, organize suçlar konusundaki
ve ekonomik sistemlerinin yeniden sürecinde organize suç örgütlerinin istismar edebilecekleri bir ortam 28
Ekonomik getiri olarak çok büyük miktarda paralara hükmedilmesi,
ortaya tetiklemektedir. Dünya genelinde organize suç örgütlerinin gücünün
ellerinde büyük maddi imkanlar göz önüne son derece
tehlikeli boyutlarda söylemek yeni veya sürpriz bir saptama Bu yükselen gerek demokratik ve gerekse
ülkelerde olarak da bir ifade edilebilir.
Özellikle ve yeni tüketim ürünlerinin bir zorunluluk olarak
piyasalara ancak bu ürünlere normal yollardan inanan
insanlar paraya, maddi güce kestirme ve kolay yoldan ve toplumda atlama, önemsenme ve otoritesini kurma gibi cazip bir alternatif mafya
her geçen gün yoldan zengin olma
hayalleri kuran bu hayallerini süsleyen rakamlar da oldukça olabilmektedir.
Kolombiya'da 14 sterlin olan kokainin Avrupa
durumunda 35.000 sterline ve hatta sokak ise,
70.000 sterline gerçekten ürkütücüdür.29 Bu sona yapabilen bir mafya örgütü, bire yüz kazanabilme gibi bir kazanç
her ekonomiye yeni dünyada, çok
durumu, suç örgütlerini riskleri alma bu alana sevk etmektedir. Sorunun toplumsal düzene ve ülke rejimlerine yönelen tehdidinin boyutunu biraz açmakta fayda görülmektedir. Organize sadece bir olan
30
ticaretinin cirosu 500 milyar dolar olarak tahmin edilmektedir. Bu organize suçlar içerisinde sadece bir sektörden elde
organize suç örgütlerinin faaliyetlerine
hesaba çok daha büyük kesindir.30
ATO 2004 Mafya’ raporda da,
Türkiye’deki mafya tipi suç örgütlerinin 60 milyar dolara hitap ettikleri
tespitlere yer 31
Böylesine yüksek elinde bulunduran organize suç örgüt liderlerinin
eleman bulma bir gerçektir. Bunun da ötesinde, finans
durumu bu rakamlarla ifade edilen organize suç örgütlerinin, toplumu sevk ve idare eden siyasilere veya bürokratlara çok zorluk görülmektedir.
Clutterbuck bunu özetlemekte: toplumunda
seviyedeki polise, hakim, ve gizli servis
kadar onlara etki etmektedir. Bu durum sadece özgü organize suç örgütlerinin özellikle faaliyetlerini
Peru, Kolombiya, Rusya Federasyonu, Polonya ve benzeri ülkelerde de söz konusudur.32
D- Mafya Tipi Organize Özellikleri
Mafya tipi organize özellikleri genel olarak
sistemin bir sonucu olarak zamanla çok yönlü ve özellikler görülecektir.
Organize suçu unsurlar arz etmektedir. Ülkelerin
ekonomik, sosyal, siyasi ve hukuki bu unsurlar Bu
nedenle, legal içerisinde kendisine yer edinen organize suçu etmek oldukça zordur.
sona ermesi ve giderek global bir köy haline
ülkelerin ve da
Bu yeni göre bir ülke olmak olarak
London 1990:8-9 31
ATO Raporu, 2004 32
Clutterbuck, R., (1990, 1992): Terrorism Drugs and Crime in Europe After Routledge, London 1990:8-9
Elbette serbest sadece iyi niyetli insanlar niyetli olmayan gruplardan biri de organize suç örgütleridir.
ülkelerle ya da ülkeler yapabilen global bir
sahiptirler.33
Her türlü ekonomik takip eden suç örgütleri, suçtan
ticari usul ve yöntemlerden faydalanarak aklama yerine getirmektedirler. organize suç ve teknolojik alanda olabilecek
tüm en iyi takip edecek Ekonomik ve ticari
içerisinde bulunan, ve borçlu konumundaki bir araya getirip, kendilerini (onlar hakem tayin edip iki taraftan da para
yer almak suretiyle tahsil olan paradan, yüksek miktarda pay
Kamu kurum ve ihalelerde,
ihaleyi kendi lehlerine döndürmekte ve taraf ihaleleri
için gayret göstermektedirler. kendi istedikleri için; öldürme, yaralama dahil olmak üzere her türlü tehdit ve yöntemine
34
Sözüer, organize yedi karakteristik belirtmekte ve
1- Organize suç örgütleri, genellikle kanunen olan ve toplumun kesimlerince talep edilen mal ve hizmet
2- Kazanç ve güç için fonksiyonel ve bir düzen içinde faaliyet göstermekte, stratejik ve taktik planlar çerçevesinde, rasyonel bir hareket
göre suç ve suçlar faillerden
Ancak, her suç örgütü biçimde bir içinde olmayabilir.
3- zamanda ve bir biçimde kazanç maliyeti riski
az kriminal faaliyetleri tercih etmekte ve ihtimalini azaltmak
için olmayan suçluluk Zira
madde ve illegal gibi suçlarda, suçun
kendi suçu ihbar etmekten
33
Kaplan, V., e- 2003:145
34
4- ve legal faaliyetlerini bir biçimde hukuka fiillerin gizlenmesi ve legal hale getirilmesi kara para
5- için Her zaman cebre
veya kullanma tehdidine, örgütün ayakta tutmak,
örgütün denetimini ve ihlal eden üyelerini örgütün
veya için
6- Etkili bir suç korunmak, organize suçlulukla mücadele
edecek ya da nötralize ederek hukuki almak,
hukuka yollarla elde edilen veya toplumda kendi
olumlu bir imaj için siyaset, polis, adliye, ve ekonomi çevrelerine nüfuz etmeye Böylelikle kamu veya toplumda önemli konuma sahip çevrelerde bulunan güç ve prestijinden yararlanmak isterler. Zira bu çevrelerden destek görmeden organize suç örgütlerinin
mümkün
7- mal ve hizmetlerin elde edilmesi ve için ulusal ve
planda yapmak suretiyle ve içinde ortak bir
üyeler suç örgütüne aidiyet duygusu ve bu
üyeler için gerekli olan örgüt 35
Yenisey, organize edilmesinde kriterleri;
a)
b) Profesyonellik,
c) Tüccar gibi davranma, d) tedbirler alma, e) Bölgesel veya f) g) alma, h) Yüksek hayat i) 35
Sözüer, A. Suç Örgütü ve Özel Tekniklerinin Türkiye’deki Boyutu” in: AB Uyum Süreci Organize Suçlulukla Mücadele, Panel 05 Ekim 2001, Bildiriler ve
j) Medya
ile olarak belirlemekte, faillerin devlet idaresinde önemli rol oynayan
herhangi bir ve kurmaya da bir gösterge
olarak kabul etmektedir.36
Mafya tipi organize suçlara olarak ortaya konan kriterler de birbirleriyle mafya, ister örgüt, ister çete, ister ister cemiyet, isterse de olsun, hangi isimle ABD dahil Avrupa ülkelerinde suç organizasyonundan söz edebilmek için genellikle sekiz kriter
Avrupa Organize Suçlarla Mücadele Grubu’nun 28-31 Mart 1996
Leipzig kentinde organize suç örgütünün
kriterleri 37
- kazanç elde etmek için fonksiyonel bölümü ve bir
- kural olarak suç ile - Suç süreklilik göstermesi,
- Suç organizasyonu içerisinde sisteminin - ve tehdit gibi yöntemlerin
- Kamu ve/ veya özel sektöre nüfuz edilmesi, - Kara para yöntemlerine
- Paravan tespit
Ülkemizin de üyesi için çaba sarf Avrupa organize suçlulukla ilgili kriterleri belirleyerek, zorunlu ve opsiyonel kriterler olmak üzere ikiye
1) Zorunlu Kriterler - Üç veya daha fazla
- Uzun veya belirsiz bir süre için bir araya gelme, - suçlardan mahkum veya olma, - Kazanç ve/veya güç elde etme
36
Yenisey, Suç Örgütleriyle Mücadele”, Suç Örgütleriyle Mücadele Kanunu Semineri, Adalet Ankara,1999:35 37
2) Opsiyonel Kriterler
- Örgüte her belirli bir görevi veya rolünün - Belirli bir iç disiplin veya denetimin
- veya tehdide müsait
-Siyaseti, kamu idarelerini, güvenlik güçlerini, veya ekonomiyi yolsuzluk veya yöntemleri kullanarak etkileme
- Ticari görüntüsü,
- Kara para aklama faaliyeti gösterme, - düzeyde faaliyette bulunma,
Mafya tipi organize önemli bir içe dönük ve
grubun için dikkat edilmesidir. Bu
‘Susma da ünlü ‘Omerta literatüre
1970'lerde büyük bir polis için 76
bir baba, ABD’de ‘Mafya ile bir CD duyunca
“Ben öyle bir diyor. Muhabir çevredekilere nedenini
‘Omerta’ Yani 70'lik baba, konusunda bile, ünlü suskunluk
riayet ediyor. tam da, Mimmo'nun CD'de yer
alan birinin sözlerine denk “Duymayan ve adam,
38
E- Mafya Tipi Organize Suç Örgütlerinin Finans
Sosyal bir doktrin, politik veya ideolojik bir bulunmayan mafya tipi organize suç örgütlerinin en büyük hedefi, para ve güce sahip
Dünyada mafya tipi organize suç örgütleri ile mücadele örnekleri
bu tip finans yönelik olarak
operasyonlar neticesinde daha olumlu neticeler görülmektedir.
Ekonomik suçlar içerisine, gelir elde etmeye yönelik tüm faaliyetler
girer. Bu nedenle, insan ticareti,
sahtecilik, ve ticareti vb. gibi adam
öldürme veya gibi mafya tipi suçlar da ekonomik suçlar
38
incelenmektedir. Suçu belli bir birikim ve sahip olabilecekleri gibi, insanlar da olabilirler.
Ekonomik suçlarda, suçu iki yöntem
söylenebilir. Bunlar;
Bireysel Suçlar: mülki ihlali, vergi vb. gibi
faaliyetleri içermektedir.
Organize Suçlar: kumar vb. gibi faaliyetleri .39 Ekonomik suçlar, günümüzde en önemli faaliyet haline
Öte yandan, dengesiz ya da yetersiz ile her
ikisinin ülkelerde suç çok yüksektir. Suç ekonomik gücü kendi tekellerine almaya bu güç ise özellikle az ve
ülkelerde politik gücü de etki ve dahil etmektedir.
Organize bu suçlardan elde edilen
gizlenip yasal kazanç olarak gösterilmesi suretiyle, ekonomik sisteme zorunludur. Zira, organize suç örgütlerinin büyük bir bölümü kara parayla beslenmekte, ve silah veya suçlar sonucu elde ettikleri gelirleri, örgütün ve büyümesi için
Bireyler suçlar, sadece ve çevresine
zamanda topluma ve devlete de zarar vermektedir. suç neticesinde elde edilen gelir ve bu gelirden aklanan tutar ise, ekonomik, sosyal, ahlaki, stratejik ve siyasal olumsuz etki ve sonuçlara yol Bu etki ve sonuçlar hem ulusal hem de düzeyde ortaya
korkulu haline gelen Rus hem yurt içindeki hem de
yurt faaliyetlerinin, 1998 bu ülkede ekonomik krizin
nedeni resmi makamlarca ifade 40
39
Özsoylu, A. F., “Suç Ekonomisi ve Mafya”, Ekonomik Forum Dergisi, 15 1998:12 40
Yetim, S., Kara Para Aklama ve Mafyokrasi, Nesil 2000:12 41
Yetim, S., Kara Para Aklama ve Mafyokrasi, Nesil 2000:13 42
A., “Sosyolojide Hermeneutik Felsefe Türk Felsefe Ekim 1992:65
Japonya'da 1998 ortaya ekonomik krizin en önemli nedenlerinden
birisi, mafya 800 milyar kredilerdir. Bu tutar 1996
GSMH'sinin %17,4'üne 41
BÖLÜM
SUÇ
A- Türkiye’de Mafya Tipi Organize ve
Türkiye’de mafya tipi organize ortaya ve özellikle son dönemlerde gündem haline gelmesi, ülkelerdeki mafya tipi organize
ortaya süreciyle genel anlamda benzerlik göstermektedir.
göre, bugün içinde toplumsal ve kültürel
için, toplumsal ve kültürel tarihsel süreç içindeki ve
sisteminin ve çözümlenmesi
gerekmektedir. Bir toplumun kültür tarihi ile ve sistemini bilmeden,
günümüz ve anlamak,
bir “bugünün ve çözüm önerebilmek için, öncelikle
anlamak ve özünü kavramak gerekmektedir.”42
döneminden itibaren Türkiye’deki mafya tipi organize
sosyal tarihçe çerçevesinde bu tür
kökeninde dönemsel olarak zaman zaman ülkede nedenlerle devlet otoritesinin yok sonucu meydana gelen doldurmak üzere ortaya yeni güç
görülecektir. Yeni güç kastedilen, bir nevi birbirlerinin
olan ve son ‘baba’ gibi toplumda
koruyucu bir rol olan
Büyük olarak külhanbeyleri, ve
hali olan Türkiye’de öncelikli olarak sosyal
mitolojik boyutudur. Oysa bu boyutun gerçek girift organizasyonlar yer Eskinin ve günümüzün anlamak için Türkiye’deki bu tarihi bilmek önemlidir.43
Türkiye’de tarihi söz konusu zaman dönemine geri
dönerek gerekir. Oralardan
kültürel kodlar, günümüz görülebilir.
Eldeki vesikalara göre bu sosyal simgesi olarak bilinen ilk levent, bölük yahut daha uygun bir Celali Reisi, Bolu ile
Gerede 1581’den itibaren, iki yüz bir grupla ve
efsanesinin olan olarak
genellikle servet sahiplerine, yapan ehli örf ile ehli (Resmi Kurumlar), tefecilere eylem hatta yoksul haydutlara koruyup
bir sosyal boyutunu ortaya
ve 44
Ülkede zaman zaman meydana gelen isyanlar, otorite en önemli
sebeplerindendir. 15inci meydana gelen hareketi buna
örnek olarak verilebilir.
15inci itibaren alanlardan kentlere
15inci o zamanki Avrupa çok büyük
bir olan çeteler boy Burada ilk kentsel suç örgütü olarak ‘suhteyan hareketi’ görülmektedir. Suhte, medreselerde okuyan verilen isimdir. Bu okullardan ihtiyaçtan çok daha fazla mezun ve bu durum
20inci olan ülkelerde de gibi yol
Kendilerini devrimci olarak bu terk
gruplar dükkan ve evleri Bu faaliyetlerinin hedefleri
zenginler, devlet ve devletin Çalmakla
zamanda 45
otorite bilen ya da bir mevcut bir otoriteye
dayanan, güçlü mahalle da serüvenlerine
43
Bovenkerk, F. / Y.,Türkiye’nin 44
Çulcu, M., Her Sakaldan Bir E 2001:407 45
Bu günlük semt sakinlerinin
savunmak gibi sosyal motifler görülebilirdi. Bu 1794 III.Selim’in
askeri nedenleri yer 46
Toplumsal tarihimizin her alanda en önemli biri de
Celali olarak kabul edilir. ve isyan profilin incelenmesi bizlere Türkiye’deki mafya tipi
organize göstermesi önemlidir.
Celali ifade etmek gerekirse, yerel güç
sosyal nedenlerle konumda bulunan unsurlarla organize olarak merkezi otoriteye ve onu yok eylemlerindendir. Bu nedenle, tam mafya tipi bir karakter sonuç olarak da Anadolu genelinde, bir biçimde mafyavari ve örgütlenmelere yol
Celali mafya, haydut, asi, bürokrat ve askeri safta,
amaçlar bir araya Bu birbirini izleyen olaylar
silsilesi, Anadolu’yu etkin bir mafya tipi örgütlenmenin kontrolüne
Bu durum, sadece dönemiyle da çok uzun boyunca toplumsal ve toplumsal psikolojinin etkilenmesine yol açarak, derin izler
47
Bu en önemli biri de toplumun tamamen maruz
terör faaliyetlerine itilmesidir. Çekinmeden kaba kuvvete bu
dönemde, bir yandan yandan devlet Halk ise iki
maruz ve yer
alan asiler ve terörize etmesi mafyavari toplum önemli bir unsurunu
Bütün bu ve 17inci Devletin,
yönetimin, toplumun ve sistemin temel bu
toplumun temel hücrelerine nüfuz ve sonraki da elverdikçe, etkinlik ve su yüzüne
ve ele bir nevi
birbirlerinin görülecektir.
46
Bovenkerk, F. / Y., Türkiye’nin 1998:110 47
sonra edilen ilk hamam, Gedik
Bu çok
külhan, biçimde özellikle
mevsiminde yersiz yurtsuzlar ilk kez bu burada
Böylece de ilk kez, Gedik
örgütleniyordu.48
Döneminde ortaya kimsesiz ve suça
bünyesinde ve etmesi son derece sosyal
bir nitelik Üstelik, külhanbeylerinin veya bu, yasal veya
yollarla temin ettikleri yiyecek, giyecek ve kendi adil biçimde tüketmeleri de, bu ‘suç kurumunu’ zamanda ‘sosyal karakterli bir kurum’ büründürüyordu. Bu nedenlerle ritüelleri, ilkeleri ve
ile mafya en görüntüyü ifade ediyordu.49
Bu kurumu zamanla toplumda alternatif bir adalet
haline geliyor, görevleri sadece hamamdaki düzeni
Ancak, kendisine sosyal bir rol üstlenen kurumu zamanla dejenere oluyordu.
Külhaniler esnaftan yiyeceklerin ödemekten
istemekte eden toplanarak hem hem de tüm
Üstelik da tahrip
Külhaniler zamanda haraç da ödemeyen
esnafa önce ihtar kendilerine bir güçlük
halinde ekmek ve ikaz o esnafa
köpekleri musallat ederek Son ise kaba kuvvet
darp etmekten kadar her türlü 50
ilginç ise, külhanbeylik sadece kriminal bir günümüzdeki mafya tipi örgütlenmelerde gibi örgütün sosyal bir nitelik
48
Çulcu, M., Her Sakaldan Bir E 2001:379 49
Çulcu, M., Her Sakaldan Bir E 2001:403 50
Nitekim, günümüzdeki mafya tipi organize suç örgüt büyük bir gibi, o devrin külhanbeyleri de bazen görünürde legal
toplumun legal bir unsuru gibi
Külhanbeyleri bir yandan bu tür sosyal görürken ve hatta hastalara olup, kimi zaman hamallarla birlikte taraftan da
faaliyetlerini Külhanbeyleri kötü nedeniyle
olarak ve fakat bu kötülükleri bile yine kural ve kaideler çerçevesinde
ilkelere uyarak 51
Tüm bunlara külhanbeyleri kent toplumun tehdit
ederek çevresindekileri merkezi otoritenin tesis yasalara uymak
yerine yok sayarak, geleneksel ahlak ve hukuk bir
ilkelerini tesis etmeye çevrede gayri ahlaki eylemlerde bulunmaktan ve son çözümlemede de mevcut sistemi tehdit ediyordu. Nitekim bu tehdidi ortadan “Cihan Ser-Askeri” diye
(1809-1877) 600-700 bulan külhanbeylerini askere
böylece külhanbeylik tarihe 52
Gerçi, külhanbeylik devletin bu tür önlemlerle ortadan ama
gelenek sürdürüyordu. Bunun en önemli ise,
‘sosyal etkinlikten ve dayanaktan yoksun bir benzeri’ olan
Ülkemizin hemen hemen her ve dönemlerde,
çevreye Bu da ister istemez
sürüklendikleri olaylar ve ortamlar toplumun merakla, hatta korkuyla izledikleri insanlar
Cumhuriyet öncesinde kez olarak bilinen ve uzun
görüntüsünü isim sürdüren bu özellikle büyük daha
sonraki zamanlarda olarak
51
Çulcu, M., Her Sakaldan Bir E 2001:379 52
Çulcu, M., Her Sakaldan Bir E 2001:382 53
K., Ankara S:5
54
Çulcu, M., Her Sakaldan Bir E 2001:383 55
K., Ankara S:6
56
insan her zaman özü sözü bir, iki yüzlü davranmayan, arka
ve olan Böyle
atmak, laf bile görülmezdi. Bu özelliklerinden
olan bir insan çevresine ve güven Zaman zaman toplumdaki durumunda olarak sosyal bir rol üstlenirlerdi .53
külhanbeyleri gibi belli bir mekanda topluca külhanbeylerinin ritüel ve kaidelere tam
külhanbeyleri gibi kendi semtlerinde suç çevrenin sosyal
kazanmaya ve bu bir konum elde etmeye
Fakat bu da yine kendileri yok sayarak 54
Türkiye’de uzun bir zaman sürdüren ve nedenleri
üzerinde, hiç kimse ve Bir yönüyle
bir olarak ele hiçbir sosyolog, pedagog veya psikolog bu çok önemli konuya nedense el atmak 55
Türkçe literatürde suç örgütlerinin, yani yer
‘baba’ olarak öncüleri Onlar zamanda cesur
olmak, yasa namuslu ve mert olmak, korumak gibi
meziyetleri de beraberlerinde
Mafya tipi sürecine Cumhuriyet dönemi itibariyle
daha çok ekonomik toplum üzerinde olumsuz etkilerin ülkeyi mafya tipi suçlara uygun bir ortam hale görülecektir.
Türk 1950-1980 ekonomik tercih ve kaynaklanan
bilerek 56
Cumhuriyet Dönemi’nin beri iktisadi hayata, özel kesimle devlet
özgül Öyle ki ilk devlet
adeta söz konusudur. 1950’lerden sonra devlet ve
57
Adaman, F. / A., Hane Gözünde Türkiye’de Nedenleri ve Önlenmesine Öneriler, Tesev 2001:21
58
Toplum olarak birlikte gerek
siyasetçilerin, gerek ön plana 57 Bu
topluma da Toplumun fertleri de bu bir araya
ve suç
Türkiye’de son özellikle 1965 günümüze kadar en çok ve sosyal etkili olan sorunlardan birini ve hatta gelenini mafya tipi suçlar etmektedir. süreçte ekonomik ve siyasi
ülke yönetimini giderek zorlarken, mafya tipi da büyük
bir Ekonomik ve siyasi giden ‘mafya tipi
eylem ve etkinlik sürekli ulusal ve küresel
zeminde meydana gelen ve Türkiye’deki da yolunu
58
ve suç örgütleri, son dönemleri ile Cumhuriyetin ilk
dönemlerinde söz ettiren sonra
mafya ve 1970'li ise hem ülke içerisinde ideolojik sonucu ihtiyaç duyulan silah ve benzeri gereksinimlerin ve hem de o ekonomimizin
büyümesi ile Türkiye’de palazlanmaya
B- Türkiye’de Mafya Tipi Organize Neden Olan Etkenler
Organize terör örgütlerinin ve eylemlerinin ve ülke
ekonomisinin 1970'li ve bu dönemde
bir tesadüf olarak Bu dönemin belirgin özellikleri
devlet otoritesinin koalisyon hükümetlerinin
gelmesi, ekonomik ve gelir yerine
hantal ve devlet bürokrasinin gelir giderek
59
Bal, / Özcan, M., Türkiye’de Organize Suçlarla Mücadelede Yöntem 2001:39 60
Çulcu, M., Mafya Üzerine Notlar, 1998:114 61
Ireland, T.R. The Economics of Crime and Punishment, Washington, DC: American Enterprise Intitute for Public Research,1973:172
62
ve köylerden kentlere bir demografik
nüfus hareketlerinin 59
Türkiye’deki mafya tipi organize yol açacak olan
olaylardan birisi de hiç siyasi Türkiye’nin
asker bir süre sonra ABD’nin Milletler’e ambargo
yer için çok büyük bir Ambargo
yeterince ancak bir süre sonra devletin döviz ile birlikte, ülke giderek 70 cente muhtaç hale 60 Bu
durum, 1930’lu ABD’deki içki toplum duyulan
gereksinimin mafya tipi örgütlerce ve böylece ülkede suç örgütlerinin neden olan benzer bir süreç
Ireland, büyük bir organize suç örgütünün, “kontrolü ve yönetimi
bulunan belirli hizmet ve üzere
ve ikincil bir hükümet söyler. Bu hükümet, suçlular için, suçlular seçilen ve suçlulardan bir hükümettir. Bu çerçevede, organize suçlular, kanunen mal ve hizmetleri istekli sunmak
illegal faaliyetlerin yerine getirilmesine 61
bu dönemde toplumda böyle bir rol üstlenen suç örgütleri, ampulden pirince, trikotaj malzemelerine kadar ülkenin bütün gereksinimini illegal
yollardan Mafya sadece sanayiinin
ülke gereksinim duyulan stratejik
maddelere de el Döviz sorununu ise ve silah yaparak
Böylece mafya, bir kendini sanayi
güvenilir bir partner durumuna 62
Türkiye’de yakalanan tabancalar bu kanaldan temin edilerek sevk ve bu silahlarla eller bir gün kesimden, gün ise sol kesimden
öldürerek, 12 Eylül müdahalesinin bilinen gerekçelerini
dört içinde, 822 bin 724 adet marka tabanca, makineli tabanca ve otomatik tüfek ile marka ve çapta milyon 458 bin merminin ele
bildirmektedir. 1965 1980 kadar ele geçen mermi 32 milyon, tabanca ise 150 bin 63 12 Eylül dönemindeki
silah konusundaki arz ve talep Türk büyümesinde katalizör rolü
1980'li itibaren ihracata verilen sayesinde,
kara para dövizler ihracat gibi gösterilerek ülkeye Bu arada silah 12 Eylül 1980 müdahalesinden sonra yerini
1980’li Türk için gerekli iç ve
Çünkü ekonomi kamu özel kesime
yönünde ancak gerekli hukuki ihmal Türk ekonomisi da serpilirken, en büyüme hizmetler sektöründe
Bu sektördeki temposu ve yüksek enflasyon, çek-senet
meydana Kamuya kaynak adalet sistemi
de nasibini için mahkemeler acil taleplere Yerel çetelerin
çok daha verimli hale en etkili ceza
infaz yöntemi
palazlanan mafya kendisine olarak ekonomiyi sermaye sebep olur ve ekonomik krize yol açar ekonomiyi kayda almaktan hep
Ülkelerin kara para aklama ile mücadele gibi
mafya ile mücadele etmeye bir ülkede bile, 1986 bir kanun Türkiye’de ise söz konusu kanun ancak 1996
ekonomi ile suç ekonomisi fark çok
ekonomide üretim Gelir vergi korkusuyla Suç ekonomisinde üretim gelir o yüzden
63
Mumcu, U., Papa-Mafya- Tekin 1995:118 64
Güner, S., Organize Suç Örgütleri, Kara Para ve Bilgi 2003:70 65
Güner, S., Organize Suç Örgütleri, Kara Para ve Bilgi 2003:62 66
Türk ekonomisinde kaynak her zaman çok önemli Çünkü iç tasarruflar yetersizdir. 24 Ocak 1980 Ekonomik ile
Stratejisi” yerine ise
hedef alan bir ticaret Mafya tipi örgütler, 1980
ilan edilen ihracat paravan olarak Hayali ihracat yoluyla
hazine mafya çetelerine 1980 3-4 bin olan
1999 24 bini 64
Fransa gibi nüfus olarak bize olan bir ülkede toplam 30.000 hakim görev yaparken Türkiye’de sadece 5.500 hakim görev Bu da adalet sistemimizin geç tecelli etmesinin sebeplerinden biri olarak
kabul ve birçok 65
1999 çek senet muhalefet nedeniyle 500
tutuklama verildi. Avrupa Organize Suçlarla Mücadele
Grubu Üyesi Prof.Dr. Bahri Öztürk’ün bir deneklerin %23’ünün ortaya Deneklerin %32’si sorunu kendilerinin
belirtti, giderim diyenler ise %30’da 66
Türkiye’deki 1986 ve 1998 tarihleri çek ve senetler
çek tahsili için mafyaya
müracaat ettikleri ve buna paralel olarak mafya tipi organize da bu tarihlerde faaliyet olarak çek-senet belirledikleri verilen tablodan
YILLAR ADET 1986 95.000 1987 157.000 1988 350.000 1999 417.000 1990 589.000 1991 732.000 1992 484.000 1993 467.000 1994 648.000 1995 471.000 1996 598.000 1997 778.000 1998 1.088.560 1985-1998 döneminde çek .67 Tablo 1 : 1986-1998 çek-senet
ülkedeki ekonomik ve siyasi hayattaki her türlü takip etme sahip suç örgütleri Türkiye’de de 1980'li strateji ve metot
Özellikle ekonomide radikal gümrük
düzenlemeler ile serbest hale getirilmesi ve benzeri düzenlemelerin, Türkiye’deki karaborsa düzenine ve buna
hareketlerine önemli bir darbe ifade edilebilir. Ancak organize suç, Özal döneminde hareketlilik piyasalar ve liberal ekonomiye ile birlikte
olarak ülkemiz üçüncü dönemi ve
vizyonunu ve ülke sistemine etkisini yeni bir boyuta
Yeni düzenlemeler bocalayan 1987 bu
düzenlemelerin Özal'a suikast bulunma
kadar bir 68
67
Yetim, S., Kara Para Aklama ve Mafyokrasi, Nesil 2000:70 68