Sosyal bir doktrin, politik veya ideolojik bir bulunmayan mafya tipi organize suç örgütlerinin en büyük hedefi, para ve güce sahip
Dünyada mafya tipi organize suç örgütleri ile mücadele örnekleri
bu tip finans yönelik olarak
operasyonlar neticesinde daha olumlu neticeler görülmektedir.
Ekonomik suçlar içerisine, gelir elde etmeye yönelik tüm faaliyetler
girer. Bu nedenle, insan ticareti,
sahtecilik, ve ticareti vb. gibi adam
öldürme veya gibi mafya tipi suçlar da ekonomik suçlar
38
incelenmektedir. Suçu belli bir birikim ve sahip olabilecekleri gibi, insanlar da olabilirler.
Ekonomik suçlarda, suçu iki yöntem
söylenebilir. Bunlar;
Bireysel Suçlar: mülki ihlali, vergi vb. gibi
faaliyetleri içermektedir.
Organize Suçlar: kumar vb. gibi faaliyetleri .39 Ekonomik suçlar, günümüzde en önemli faaliyet haline
Öte yandan, dengesiz ya da yetersiz ile her
ikisinin ülkelerde suç çok yüksektir. Suç ekonomik gücü kendi tekellerine almaya bu güç ise özellikle az ve
ülkelerde politik gücü de etki ve dahil etmektedir.
Organize bu suçlardan elde edilen
gizlenip yasal kazanç olarak gösterilmesi suretiyle, ekonomik sisteme zorunludur. Zira, organize suç örgütlerinin büyük bir bölümü kara parayla beslenmekte, ve silah veya suçlar sonucu elde ettikleri gelirleri, örgütün ve büyümesi için
Bireyler suçlar, sadece ve çevresine
zamanda topluma ve devlete de zarar vermektedir. suç neticesinde elde edilen gelir ve bu gelirden aklanan tutar ise, ekonomik, sosyal, ahlaki, stratejik ve siyasal olumsuz etki ve sonuçlara yol Bu etki ve sonuçlar hem ulusal hem de düzeyde ortaya
korkulu haline gelen Rus hem yurt içindeki hem de
yurt faaliyetlerinin, 1998 bu ülkede ekonomik krizin
nedeni resmi makamlarca ifade 40
39
Özsoylu, A. F., “Suç Ekonomisi ve Mafya”, Ekonomik Forum Dergisi, 15 1998:12 40
Yetim, S., Kara Para Aklama ve Mafyokrasi, Nesil 2000:12 41
Yetim, S., Kara Para Aklama ve Mafyokrasi, Nesil 2000:13 42
A., “Sosyolojide Hermeneutik Felsefe Türk Felsefe Ekim 1992:65
Japonya'da 1998 ortaya ekonomik krizin en önemli nedenlerinden
birisi, mafya 800 milyar kredilerdir. Bu tutar 1996
GSMH'sinin %17,4'üne 41
BÖLÜM
SUÇ
A- Türkiye’de Mafya Tipi Organize ve
Türkiye’de mafya tipi organize ortaya ve özellikle son dönemlerde gündem haline gelmesi, ülkelerdeki mafya tipi organize
ortaya süreciyle genel anlamda benzerlik göstermektedir.
göre, bugün içinde toplumsal ve kültürel
için, toplumsal ve kültürel tarihsel süreç içindeki ve
sisteminin ve çözümlenmesi
gerekmektedir. Bir toplumun kültür tarihi ile ve sistemini bilmeden,
günümüz ve anlamak,
bir “bugünün ve çözüm önerebilmek için, öncelikle
anlamak ve özünü kavramak gerekmektedir.”42
döneminden itibaren Türkiye’deki mafya tipi organize
sosyal tarihçe çerçevesinde bu tür
kökeninde dönemsel olarak zaman zaman ülkede nedenlerle devlet otoritesinin yok sonucu meydana gelen doldurmak üzere ortaya yeni güç
görülecektir. Yeni güç kastedilen, bir nevi birbirlerinin
olan ve son ‘baba’ gibi toplumda
koruyucu bir rol olan
Büyük olarak külhanbeyleri, ve
hali olan Türkiye’de öncelikli olarak sosyal
mitolojik boyutudur. Oysa bu boyutun gerçek girift organizasyonlar yer Eskinin ve günümüzün anlamak için Türkiye’deki bu tarihi bilmek önemlidir.43
Türkiye’de tarihi söz konusu zaman dönemine geri
dönerek gerekir. Oralardan
kültürel kodlar, günümüz görülebilir.
Eldeki vesikalara göre bu sosyal simgesi olarak bilinen ilk levent, bölük yahut daha uygun bir Celali Reisi, Bolu ile
Gerede 1581’den itibaren, iki yüz bir grupla ve
efsanesinin olan olarak
genellikle servet sahiplerine, yapan ehli örf ile ehli (Resmi Kurumlar), tefecilere eylem hatta yoksul haydutlara koruyup
bir sosyal boyutunu ortaya
ve 44
Ülkede zaman zaman meydana gelen isyanlar, otorite en önemli
sebeplerindendir. 15inci meydana gelen hareketi buna
örnek olarak verilebilir.
15inci itibaren alanlardan kentlere
15inci o zamanki Avrupa çok büyük
bir olan çeteler boy Burada ilk kentsel suç örgütü olarak ‘suhteyan hareketi’ görülmektedir. Suhte, medreselerde okuyan verilen isimdir. Bu okullardan ihtiyaçtan çok daha fazla mezun ve bu durum
20inci olan ülkelerde de gibi yol
Kendilerini devrimci olarak bu terk
gruplar dükkan ve evleri Bu faaliyetlerinin hedefleri
zenginler, devlet ve devletin Çalmakla
zamanda 45
otorite bilen ya da bir mevcut bir otoriteye
dayanan, güçlü mahalle da serüvenlerine
43
Bovenkerk, F. / Y.,Türkiye’nin 44
Çulcu, M., Her Sakaldan Bir E 2001:407 45
Bu günlük semt sakinlerinin
savunmak gibi sosyal motifler görülebilirdi. Bu 1794 III.Selim’in
askeri nedenleri yer 46
Toplumsal tarihimizin her alanda en önemli biri de
Celali olarak kabul edilir. ve isyan profilin incelenmesi bizlere Türkiye’deki mafya tipi
organize göstermesi önemlidir.
Celali ifade etmek gerekirse, yerel güç
sosyal nedenlerle konumda bulunan unsurlarla organize olarak merkezi otoriteye ve onu yok eylemlerindendir. Bu nedenle, tam mafya tipi bir karakter sonuç olarak da Anadolu genelinde, bir biçimde mafyavari ve örgütlenmelere yol
Celali mafya, haydut, asi, bürokrat ve askeri safta,
amaçlar bir araya Bu birbirini izleyen olaylar
silsilesi, Anadolu’yu etkin bir mafya tipi örgütlenmenin kontrolüne
Bu durum, sadece dönemiyle da çok uzun boyunca toplumsal ve toplumsal psikolojinin etkilenmesine yol açarak, derin izler
47
Bu en önemli biri de toplumun tamamen maruz
terör faaliyetlerine itilmesidir. Çekinmeden kaba kuvvete bu
dönemde, bir yandan yandan devlet Halk ise iki
maruz ve yer
alan asiler ve terörize etmesi mafyavari toplum önemli bir unsurunu
Bütün bu ve 17inci Devletin,
yönetimin, toplumun ve sistemin temel bu
toplumun temel hücrelerine nüfuz ve sonraki da elverdikçe, etkinlik ve su yüzüne
ve ele bir nevi
birbirlerinin görülecektir.
46
Bovenkerk, F. / Y., Türkiye’nin 1998:110 47
sonra edilen ilk hamam, Gedik
Bu çok
külhan, biçimde özellikle
mevsiminde yersiz yurtsuzlar ilk kez bu burada
Böylece de ilk kez, Gedik
örgütleniyordu.48
Döneminde ortaya kimsesiz ve suça
bünyesinde ve etmesi son derece sosyal
bir nitelik Üstelik, külhanbeylerinin veya bu, yasal veya
yollarla temin ettikleri yiyecek, giyecek ve kendi adil biçimde tüketmeleri de, bu ‘suç kurumunu’ zamanda ‘sosyal karakterli bir kurum’ büründürüyordu. Bu nedenlerle ritüelleri, ilkeleri ve
ile mafya en görüntüyü ifade ediyordu.49
Bu kurumu zamanla toplumda alternatif bir adalet
haline geliyor, görevleri sadece hamamdaki düzeni
Ancak, kendisine sosyal bir rol üstlenen kurumu zamanla dejenere oluyordu.
Külhaniler esnaftan yiyeceklerin ödemekten
istemekte eden toplanarak hem hem de tüm
Üstelik da tahrip
Külhaniler zamanda haraç da ödemeyen
esnafa önce ihtar kendilerine bir güçlük
halinde ekmek ve ikaz o esnafa
köpekleri musallat ederek Son ise kaba kuvvet
darp etmekten kadar her türlü 50
ilginç ise, külhanbeylik sadece kriminal bir günümüzdeki mafya tipi örgütlenmelerde gibi örgütün sosyal bir nitelik
48
Çulcu, M., Her Sakaldan Bir E 2001:379 49
Çulcu, M., Her Sakaldan Bir E 2001:403 50
Nitekim, günümüzdeki mafya tipi organize suç örgüt büyük bir gibi, o devrin külhanbeyleri de bazen görünürde legal
toplumun legal bir unsuru gibi
Külhanbeyleri bir yandan bu tür sosyal görürken ve hatta hastalara olup, kimi zaman hamallarla birlikte taraftan da
faaliyetlerini Külhanbeyleri kötü nedeniyle
olarak ve fakat bu kötülükleri bile yine kural ve kaideler çerçevesinde
ilkelere uyarak 51
Tüm bunlara külhanbeyleri kent toplumun tehdit
ederek çevresindekileri merkezi otoritenin tesis yasalara uymak
yerine yok sayarak, geleneksel ahlak ve hukuk bir
ilkelerini tesis etmeye çevrede gayri ahlaki eylemlerde bulunmaktan ve son çözümlemede de mevcut sistemi tehdit ediyordu. Nitekim bu tehdidi ortadan “Cihan Ser-Askeri” diye
(1809-1877) 600-700 bulan külhanbeylerini askere
böylece külhanbeylik tarihe 52
Gerçi, külhanbeylik devletin bu tür önlemlerle ortadan ama
gelenek sürdürüyordu. Bunun en önemli ise,
‘sosyal etkinlikten ve dayanaktan yoksun bir benzeri’ olan
Ülkemizin hemen hemen her ve dönemlerde,
çevreye Bu da ister istemez
sürüklendikleri olaylar ve ortamlar toplumun merakla, hatta korkuyla izledikleri insanlar
Cumhuriyet öncesinde kez olarak bilinen ve uzun
görüntüsünü isim sürdüren bu özellikle büyük daha
sonraki zamanlarda olarak
51
Çulcu, M., Her Sakaldan Bir E 2001:379 52
Çulcu, M., Her Sakaldan Bir E 2001:382 53
K., Ankara S:5
54
Çulcu, M., Her Sakaldan Bir E 2001:383 55
K., Ankara S:6
56
insan her zaman özü sözü bir, iki yüzlü davranmayan, arka
ve olan Böyle
atmak, laf bile görülmezdi. Bu özelliklerinden
olan bir insan çevresine ve güven Zaman zaman toplumdaki durumunda olarak sosyal bir rol üstlenirlerdi .53
külhanbeyleri gibi belli bir mekanda topluca külhanbeylerinin ritüel ve kaidelere tam
külhanbeyleri gibi kendi semtlerinde suç çevrenin sosyal
kazanmaya ve bu bir konum elde etmeye
Fakat bu da yine kendileri yok sayarak 54
Türkiye’de uzun bir zaman sürdüren ve nedenleri
üzerinde, hiç kimse ve Bir yönüyle
bir olarak ele hiçbir sosyolog, pedagog veya psikolog bu çok önemli konuya nedense el atmak 55
Türkçe literatürde suç örgütlerinin, yani yer
‘baba’ olarak öncüleri Onlar zamanda cesur
olmak, yasa namuslu ve mert olmak, korumak gibi
meziyetleri de beraberlerinde
Mafya tipi sürecine Cumhuriyet dönemi itibariyle
daha çok ekonomik toplum üzerinde olumsuz etkilerin ülkeyi mafya tipi suçlara uygun bir ortam hale görülecektir.
Türk 1950-1980 ekonomik tercih ve kaynaklanan
bilerek 56
Cumhuriyet Dönemi’nin beri iktisadi hayata, özel kesimle devlet
özgül Öyle ki ilk devlet
adeta söz konusudur. 1950’lerden sonra devlet ve
57
Adaman, F. / A., Hane Gözünde Türkiye’de Nedenleri ve Önlenmesine Öneriler, Tesev 2001:21
58
Toplum olarak birlikte gerek
siyasetçilerin, gerek ön plana 57 Bu
topluma da Toplumun fertleri de bu bir araya
ve suç
Türkiye’de son özellikle 1965 günümüze kadar en çok ve sosyal etkili olan sorunlardan birini ve hatta gelenini mafya tipi suçlar etmektedir. süreçte ekonomik ve siyasi
ülke yönetimini giderek zorlarken, mafya tipi da büyük
bir Ekonomik ve siyasi giden ‘mafya tipi
eylem ve etkinlik sürekli ulusal ve küresel
zeminde meydana gelen ve Türkiye’deki da yolunu
58
ve suç örgütleri, son dönemleri ile Cumhuriyetin ilk
dönemlerinde söz ettiren sonra
mafya ve 1970'li ise hem ülke içerisinde ideolojik sonucu ihtiyaç duyulan silah ve benzeri gereksinimlerin ve hem de o ekonomimizin
büyümesi ile Türkiye’de palazlanmaya