Veteriner Fakültesi Su Orünl~ri ve Av Hayvanları Kürsüsü Prof. Dr. Zihni Erençin
i
i
GÜRÜN-GÖKPINAR ALA SI (Salmo trutta f. fario L.)
ÜZERİNDE AR~ŞTIRMALAR
i
1.
Baran*Untersuchungen über die Fore'ılen von GÜRÜN.GÖKPINAR (Salmo trutt~ f. fario L.)
i
Zusaınınenfassung: Mit dicser Arbcit wurde die Nahrungsaufnahme und die :'Ilahrungsverwertung dcr Forcllen von GÜRCN-GÖKPINAR (Salmo trutta f. fario L.) in und naeh dcr Laichzeit untersuchı.
Nahrungsaufnahme der Forellen in dcr ILaichzeit ist normaL. Es wurde festgestellt, dass die Fareilen von GÜRÜN-GÖKPlNAR i\l dcr Laichzeit keine genügende Nahrungs-möglichkeit haben. In dieser Zeit wurden bei den Magen-und Darmuntersuchungen dieser Fische vicle Fordleneier getroffen.
Die Fische nach dem Laichen waren sehr~schlank, hungrig. Sie hatten allcs gefressen,
was sie in dem Lebensraum fanden. i
Im Hinblick auf die vorliegenden Beobac~tungen ware ei ne künstliche Futterung bei GÜRÜN in und nach der ı'aichperiode vomlNutzen.
GÜRÜN-GÖKPINAR hat aıle Möglichk~iten für die Forellenteichwirtschaft.
i
Özet: i. Bu çalışmayla Gürün - Gökpınar alabalığının (Salmo trutta f. fario L.) yumurta bırakma ve ondan sonraki dönemde, be~lenme durumu ve gıda olanakları
araştırıl-i
mıştlr. i
2. Yumurta bırakma döneminde besin ol~nakları yeterli değildir.
i
4. Yumurta bırakma döneminde dere alabalığı beslenmesine normalolarak devam etmiştir. Balıkların bu dönemdeki mide ve bağırs~k muhteviyatı analizlerinde bol miktarda alabalık yumurtasına rastlanmıştır.
3. Araştırmanın uygulandığı dönemde numune balıklarda büyüklüğün normal ol-duğu dikkati çekmiştir. Bu durum tıkbahar ve Yaz aylarında doğal beslenme olanaklarının clverişli olduğunu göstermektedir.
5. Yumurtasını bırakmış balıkların zayıf, al; oldukları ve ortamda ne buldularsa tü-kettikleri tesbit edilmiştir .
• A.Ü. Veteriner Fakültesi Su Ürünleri t~tisas Dalı Dr. Asistan!. Ankara-Türkiye.
6. Yumurta bırakma ve ondan sonraki dönemde, Gürün-Gökpınar alabalığı için, sun' i beslenmenin fayda sağlıyacağı kanısına varılmıştır.
i. Alabalık pisikültürü için GüRÜN-GÖKPINAR her türlü olanağa sahiptir.
Giriş
Balık etinin elde edilmesinde en önemli faktör beslenmedir.
Kar-nivor OlanaIabaliklardan, ortamdaki doğal besinin, miktar ve
kalite-sine göre ürün elde edilir.
Kültür balıkçılığının amacı, balıkları, tabiı olanaklarına kıyasla,
daha bol ve kaliteli rasyonla beslenmek surctiyle, azamı ürün elde
etmektir.
Balıklardaki yaban durumu, hayvanCllıktaki mer'a
hayvancılı-ğına, kültür balıkçılığı ise, ahır besiciliğine kıyaslanırsa konunun
an-laşılması daha kolayolur.
Memleketimizde henüz uygulama alanı bulamamış olan kültür
balıkçılıği birçok ülkelerin beslenme ve ekonomilerinde. önemli yere
sahiptir. Tüm ülkemiz ve bilhassa doğu bölgesi kültür balıkçılığı için
geniş ölçüde doğalolanaklara sahiptir. Bu olnaklardan bir tanesi de
GÜRÜN'e 10 km. uzaklıkta olan TOHMA ırmağının çıkış yeri
GÖK-PıNAR'dır. Bu bölgede kaynaktan itibaren 10-15 km.lik alanda, tabii
olarak dere alası (Salmo tmtta f. fario L.) bulunur. Ancak bunlar
yanlış avlama metodları ve bilgisizlik nedeniyle son derece azalmış
ve hatta yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmıştır. Doğal imkanları
ve ulaşım nedeniyle burası kültür balıkçılığı için çok uygun bir
bölge-dir. Burada gerçekleştirilecek bir alabalık üretim istasyonuyla çevreye
bu konuda önderlik yapmak ve bol miktarda alabalık üretmek
müm-kün olur.
GÜRÜN-GÖKPINAR'da kültür balıkçılığına geçildiğinde,
kul-lanılacak materyalin bölge faunası için uygun bir alabalık türü olması
(Salmo trutta f. fario L.) (Şekil: i) gerekir.
Balıklar için en kritik devre yumurta bırakma ve bundan sonraki
ilk 1-2 aylık zamandır. İyi bir balık türü nesliyle (4) kaliteli balık eti
elde edilmesinde (6) bu dönemdeki beslenmenin rolü büyüktür.
Bu nedenle, GÜRüN-GÖKPINAR alasının yumurta bırakma
ve ondan sonraki ilk 1-2 aylık dönemde beslenme olanaklarını
52
i
i
i
i
tiBarani
Şekil:
ı.
GüRüN-GÖK PıNAR ~~LASI (Salma trutta f. fario L.) Die Fareilen von GüRÜN-GÖKPINAR (Salma trutta f.fario L.)i
i
Materyal ve Metod
A- 25.12.1969, 26.1 .197° te 21.3.197° tarihlerinde birer
hafta müddetle numune almak içi~ GüRüN-GÖKPINAR'a
gidil-miştir. TOHMA ırmağı GÖKPINtR'dan iki büyük kaynak halinde
çıkar. Bunları birbirinden ayırmak için kuzey ve güney gölleri ismini
vermeyi uygun bulduk. Kaynaklad göl isminin verilmesinin nedeni,
i
oldukça geniş bir yüzeye sahip olmaları ve çok miktarda su
taşıma-larıdır. Mesela, araştırmanın uygul~ndığı Güney Gölü'nün genişliği
30 m. uzunluğu 70-80 m., en derinl noktası 18 m. dir.
i .Yukarıda bildirilen tarihle~de, Güney Gölü'nden her
defa-sında ıo adet alabalık tutulmuştur.1 Balıkların yakalanmalarında 20
m. uzunluğunda fanyalı germe ağı
I
kullanılmıştır.a. Yakalanan balıkların ilk öd,ce canlı olarak ağırlıkları tesbit
e~ilmiştir. \ .
b. öıü balıklarda uzunluk ölç;üleri tesbit edildı.
c. Yan çizgi üzerinden, pullarit1a birlikte alınan bir parça,
la-boratuvarda yaş tayininde kullanılmak üzere
%
5 formolsolusyonlu şişelere konulmu~tur.
d. Balıkların bağırsak muhtevi~atı
%
5 formolde tesbitleşişe-lerde toplandı. \
i
i
i
2. Ara~tırmanın uygulandığı tarihlerde, pUmkton numuneleri de alınml~tır.
a. Plankton numunesini almak için, Plankton Ağı kullanılml~tır.
b. Plankton Ağı Güney Gölünde orta derinlikte her seferinde
aynı süratle 80 saniye çekildi.
c. Plankton numuneleri 200 cc.1ik ~i~elcre
%
5 formolsolüsyo-nuyla tesbit edildi. Q,ualitative analizi yapılmak üzere labo-ratuvara getirildi.
B- Laboratuvarda:
ı.
Bağırsaklarda muhteviyat olup olmadığı evvela kontrol edildi.a. Bağırsak muhteviyatı teker teker petir kutuları içerisinde
bağırsaktan ayrıldıktan sonra, tekrar numaralı ~i~elere
ko-nuldu.
b. Bağırsak muhteviyatı ve plankton numuneleri numune ~i~eler
içinde homojen hale getirildikten sonra 3 cc.1ik bir ölçekle
petri kabına konularak Stereo-mikroskop altında
Zooplank-ton'ları tesbit edildi (I -2).
Fitoplanktonlar ise, homojen numunelerden bir miktar alınıp
lam üzerinde konulup lamelle kapatıldıktan Sonra mikroskop altında
qualitative tesbit edildi.
Sonuç
25 .i2 .i969 Tarihinde gölde avlanan io adet balıktan 6 sı di~i
4 ü erkekdi. Yumurta ve spermaları vardı. Tarafımızdan döllenen
yumurtalar, bir kuluçka kaseti içinde Güney gölünün durgun ve
a-kıntılı, dibi temiz bir yerine konulmak suretiyle yavrtıların çıkması
sağlanmı~ ve çıkan yavrular göle bırakılmı~tır.
25 .i2 .i969 Tarihinde alınan numune balıkların uzunluk
ölçü-lerine göre ağırlıklarının (ortalama; ağırlık: 144 gr., total uzunluk:
22,5 cm., yükseklik: 4,4 ya~: 4), 2.2.197° (ortalama; ağırlık- 97 gr.,
total uzunluk: 20,75 cm., yükseklik: 4,2 cm, ya~: 3) ve 2 .3 .197°
(or-talama; ağırlık: i29,5 gr., total uzunluk: 23,5 cm yükseklik 4,7 cm, ya~:
3) tarihlerde alınan numune balıklara kıyasla biraz daha fazla olduğu
dikkati çekmektedir.
Göllerden alınan plankton numunelerinin analizinde, balıkların
beslenmelerinde önemli rol oynıyan Zooplankton türlerinin, Aralık,
edilmi~tir (Copepoda Sp, Insektenlarven a- Trichoptera
b-Scaraba-cidea, Gastropoda Sp, Gammaridea, Nematoden sp.). Ancak, Mart
ayının ba~langıcında alabalık için. önemli ve gıda değeri yüksek olan
Chironomidea larvası'nın (5) belirli olarak arttığı görülmü~tür.
Fitoplanktonların Mart ayına doğru, gerek tür ve gerekse miktar
bakımından arttığı görüldü (26.7.197°: l-Diatomea a. Navicula sp.
b. Diatorna Sp. e. Synedra Sp. dı. Cymbella Sp., 2-Chlorophyta a.
Melosiera Sp. b. Ulothrix Sp., 25.12.1969: l-Diatomea a.
Naviuc-lasp b. Diatorna Sp. c. Epithemia iSp. d. Synetra Sp., 2-Chlorophyta
Sp., 2.3.1970: l-Diatomea a. Stauroneis Sp. b. Cymbella Sp. c.
Sy-nedra Sp. d. Melosira Sp. e. Gomphonema Sp. f. Navicula Sp.
2-Chlorephyta a. Ulothrix Sp. b. Pediastrum Sp.). 25.12.1969
Tarihin-de alınan nümune alabalıkların bağırsak muhteviyatı analizlerinde
hemen hepsinin bağırsaklarının b,esin ile dolu olduğu görülmü~tür.
Henüz yumurta ve spermalarını, bırakmamı~ olmalarına rağmen
beslenmelerinin normal devam etqği anla~ılmı~tır. Analizlerde
bağır-sak içkilerinde balık yumurtaları, bulundu.
Şubat ve Mart aylarında alabalıkların faydalandıkları besinlerin
ırmak kaynağında arttığı görülmü~tür. Bunlar balık besini yönünden
değerlendirilecek olunursa; Trichopterelarven, Chironomidealarven,
Gammaridea, !sopoda Sp., Bivilvia, Gastropoda ~eklinde
sıralandırı-labilinil' (5).
Bilhassa Mart ayında balıkların beslenme durum ve
olanakların-da kalite yönünden ve miktar bakımından•.. bir artma tesbit edilmi~tir.
Büyük bir su kütlesinin kaynağı olan Gökpınar'da nümunenin
alındığı tarihlerde su ısısı 9-ı o oC civarında olmu~tur.
Tartışına
Dere alabalıklarının kültüre alınmasıyla ve sun'i beslenmesi
sonucu q.-18 ayda ancak i ()Q-I50 gr. ağırlık kazandıkları tesdit
edil-mi~ ve buna sebepdc dere alabalığımn Regenbogenforellc gibi sun'i
beslenmeye pek alı~amadığı sonucu çıkarılmı~tır (5). Kültüre alınını~
dere alabalığının geli~me olanakları~rla kıyaslandığında, yaban
GÜ-RÜN-GÖKPI~AR alabalığının 3 xa~ında ortalama i7° gr. ağırlık
kazanmasını normal kar~ılamak gerekir.
i
25 .i2 .i969 tarihinde alınan numune balıkların ağırlıkları, 2.2 .
i97° ve 2.3' i97° tarihinde alınan ,balıklara kıyasla daha fazladır.
Bu fazlalık yumurta ve spermanm h~nüz bırakılmamı~.olmasına
Dere alabalığında tabii besinin önemli bir kısmını, Trichopteren,
Ephemridien, Plecopteren, Sialis Luteria tqkil etmektedir (3)
.Bun-lara, Aralık ve Ocak aylarında yapılan bağırsak muhteviyatı
analiz-lerinde rastlamak mürrikün olmamıştır. Şubat ve Mart aylarında
alınan numunelerin analizlerinde ise çok miktarda Trichopteren
lar-vası tesbit edilmiştir.
Balık larvaları karnivor olan dere alabalığı için önemli besindir
(3). Araştırmanın uygula,ndığı nümune balıkların bağırsaklarında
larvaya rastlanmamıştır. Belkidc larvalar, Schaperclaus'un (5)
be-lirttiği gibi 3-4 yaşında büyük 200--400 gr. ağırlıktakibalıklar
tara-fından tüketilmektedirler.
Dere alabalığının 3 yaşına kadar yediği küçük su hayvanlarına
(Gammarus, Aseııus, Isopoda, Gastropoda) araştırmanın uygulandığı
devrede gerek plankton nümunelerinde ve gerekse nümune balıkların
bağırsak analizlerinde önemli bir oranda rastlanmıştır. Suların
zoop-lankton bakımından en fakir olduğu dönem kış aylarıdır. Bu dönemde, .
zooplanktonların GÜRÜN-GÖKPINAR'da küçümsenmiyecek
mik-tarda olmalarını su ısısının sabitliğine bağlamak mümkündür.
Alabalıkların yumurta ve sperma bırakma döneminde, iştahtan
kesilmesi veya tamamen besin almayı bırakması, Otto Schindler (6)
tarafından izah edilmiştir. Biz analizlerimizde, henüz yumurta ve
spermalarını bırakmamış alabalıkların mide ve bağırsaklarının hemen
hemen besinle dolu olduğunu gördük. Bu duruma Earl Leitritz (4)
tarafından da işaret edilmiş ve bilhassa yumurta bırakma dönemine
girmiş balıkların itina ve daha kaliteli yemlerle beslenmeleri gerektiği
lüzumundan bahsedilmiştir. Yazar, bu dönemde alınan besinin
ka-litesine göre iyi veya kötü yumurta alınabilineceğini bildirmiştir. Yine
yumurta bırakma döneminde alabalıkların en iyi ve kaliteli yemlerle
beslenmelerine Schaperclaus (5) tarafından değinilmiştir.
Analizlerimizde kullanılmak üzere GÜRÜN-GÖKPINAR'dan
aldığımız yumurta ve spermalarını bırakmış numune balıklarda,
za-yıflık dikkati çekmiştir. Balıkların iştah ve açlık nedeniyle, ortamda
besin olarak ne buldularsa aldıkları, mide ve bağırsak muhteviyatı
analizlerinde tesbit edilmiştir. Yumurta vespermalarını bırakmış olan
balıkların çok zayıf, aç olmaları ve bu nedenle oltaya çok geldikleri
Otto Schindler (6, 7) tarafından da belirtilmiştir.
Analizler Sonucu göstermiştir ki, balıklar
GÜRÜN-GÖKPINAR'-da kış aylarınGÜRÜN-GÖKPINAR'-da çok az da olsa beslenme olanaklarına sahiptirler.
Bölgede beslenme olanakları süreklidir. Ancak beslenmeye en
çok ihtiyaçları olduğu bir dönemde, ortamdaki bu besin çqit ve
i
Literatür
i
1- Baran,t. (1969). Untersuchungen über die Nahrungsaufnahme des
Karpfens bei niedrigen Tempert,ıturen. UNI-Druck, München. Dis-sertation.
i
2- Brohmer, P. (1969). Fauna, von Deutschland Quelle meyer
verlag-Heidelberg.
i
3- Greenberg, D. B. (1969). Forellenzucht. Paul Parey.
i
4- Leitritz, E. (1969). Der Praxis der Forellenzucht. Paul Parey.
i
5- Schiperclaus, W. (1969). Lehrbuch der Teichwirtschaft. Paul
Pa-I
rey.
i
6- Schindler, O. (I 968). Unsere Süsswasserfische Franek' sche Verlag
Stuttgart. i
7- Heil, P. (I 97ı). Am Fischwdser: (I 97ı). AlIgemeine
Fischereİ-Zeitung i. Jan. AFZ-Fİscwaitı mb H, München.
Yazı "Dergi Yazı Kuruluna 21.!12.197° günü gelmijtir.
