Etkinlik Değerlendirmeleri • 129
Hoşgörü ve Çok Kültürlülük:
Batı ve Doğu Perspektifleri
CEU Yaz Üniversitesi
Ülkü Doğanay
Central European University (CEU) Yaz Üniversitesi programı kapsamında 7-18 Temmuz 2003 tarihleri arasında Buda-peşte'de gerçekleştirilen "Hoşgörü ve Çok-Kültürlülük: Batı ve Doğu Perspektif-leri" başlıklı kurs, Matt Matravers'in (Uni-versity of York, İngiltere) yönetiminde ve Susan Mendus (University of York, İngil-tere), Nenad Miscevic (University of Mari-bor, Slovenya), Maxim Khomiakov'un (Ural State University, Rusya) eğitimci olarak katılımıyla gerçekleşti. Kursun ka-tılımcıları arasında, çoğu eski Doğu Bloku ülkeleri ve Rusya'dan olmakla birlikte Meksika'dan Türkiye'ye kadar farklı ülke-lerden yüksek lisans ve doktora çalışmala-rını sürdüren ya da tamamlamış genç aka-demisyenler ve profesyoneller bulunmak-taydı. Türkiye'den tek katılımcı olarak yer aldığım kursun içeriği, Orta ve Doğu Av-rupa'daki çok-kültürlü ve farklı etnik grupları barındıran devletlerde ve Rus-ya'da azınlık kültürleri ve gruplarının
ar-tan bağımsızlık, grup hakları, temsil ve hoşgörü talepleri bağlamında hoşgörü ve çok-kültürlülük sorunları üzerinde odak-lanmaktaydı. Kursun amacı, katılımcıların bu konuda kuramsal ve pratik düzeyde bilgilendirilmesi ve hoşgörü ve çok-kül-türlülük sorunlarını tarihsel bağlamı ve farklı siyasal, felsefi gelenekler içinde de-ğerlendirmelerini sağlayabilmekti. Bu amaçla kurs öncesindeki internet konfe-ransı ve elektronik posta tartışmalarının yanı sıra, kurs süresinde seminerler, ders-ler, tartışmalar ve öğrenci sunuşları ger-çekleştirildi.
Kurs, hoşgörü kuramlarını, bu kuram-ların uygulamasını ve karşılaştırmalı ana-lizini kapsayan üç aşamadan oluşmaktay-dı. Bu aşamalarda, genel olarak hoşgörü kavramının tarihsel boyutları ve çok-kül-türlü toplumlarda giderek artan problem-ler karşısındaki uygulamalar, Anglo-Amerikan ve Doğulu yaklaşımlara ilişkin karşılaştırmalı bir değerlendirme
130 • iletişim : araştırmaları
ğıyla ele alındı. M. Khomiakov'un eğitim-ci olarak katıldığı ilk aşamada hoşgörü ve çok-kültürlülük kavramlarının tarihsel boyutları üzerinde duruldu. Bu çerçeve-de, Ortaçağ'da hoşgörü biçimleri olarak kuşkuculuk, işlevselcilik ve mistisizm akımları; Doğu ve Batı'da hoşgörü kavra-mının ortaya çıkışı ve temel dinamikleri; Rusya'da dinsel hoşgörü konuları ele alın-dı. İkinci aşama liberal hoşgörü kavramı üzerinde odaklanmaktaydı. S. Mendus, dersler ve grup çalışmalarının yürütüldü-ğü seminerler aracılığıyla, erken moderni-tede hoşgörü kavramının kuramsal ve pratik düzeydeki gelişimi; John Locke'un hoşgörü düşüncesine katkıları ve John Stuart Mill'in farklılıklara dayalı hoşgörü kavrayışını ele aldı. Ayrıca çağdaş libera-lizmde hoşgörünün bir ideal olarak gelişi-mi ve içeriği, moderniteyi tanımlayan "iyi" kavrayışlarının çeşitliliği açısından liberal devletin temelini oluşturan ilkeler üzerinde duruldu. Kursun son aşamasın-da ise, grup kimliğinin kurulması, kültür ve milliyetçilik, çok-kültürlülük, grup hakları ve hoşgörü politikası konuları ele alındı. Bu aşamada, N. Miscevic "grubu ne yaratır?"; "grup kimliği 'yaratılmış'
mı-dır yoksa grubun özünde mi bulunur?"; "ulusçuluk ve ulusallığın işlevi ve önemi nedir?"; "Doğu Avrupa'daki devletlerin parçalılığını ve kimliklerini Kanada dene-yimi ile karşılaştırabilir miyiz?" soruları-nı, çok-kültürlülük modelleri, etnik-ulus devlet, tarafsız-ulus devlet, çok-kültürlü devlet, çok-kültürlülük ve küreselleşme konulan çerçevesinde yanıtlamaya çalıştı. M. Matravers ve M. Khormiakov ise "onaylamadıklarımızı da hoşgörüyle kar-şılamah mıyız?", "grup haklarıyla ilgili ta-lepleri nasıl değerlendirmeliyiz?"; "talep edilen hakların azınlık gruplarını çoğun-luk müdahalesinden korumaya yönelik 'dışsal' haklar olması ile öz-yönetime iliş-kin 'içsel' haklar olması arasındaki farklı-lık nedir?"; "insanlar başkalarına saygı göstermeye nasıl yönlendirilebilir?" soru-larına yanıt aradıkları kapanış oturumun-da ve seminerlerinde bu konularoturumun-da ortaya çıkan sorunlara ilişkin çözüm önerilerini tartışmaya açtılar. Kurs sonunda katılım-cılar, kendi ülkeleri ve/veya bölgelerinde çok-kültürlülük ve hoşgörü sorunuyla il-gili yaptıkları sunuşların ardından, CEU Yaz Üniversitesi'ne katılım sertifikalarını aldılar.
