IZMIR KATIP CELEBI UNIVERSITY * GRADUATE SCHOOL
OF NATURALAND APPLIED SCIENCES
DETERMINATION OF BICYCLE ROAD TRANSPORT
TOURISM ITINERARY STANDARD IN CLOSED PLACES IN
TURKEY: KEMALPAŞA MAHMUTDAGI ECOTOURISM
PLANNING AREA EXAMPLE
M.Sc. THESIS Seren AKBAŞ
Department of Ekotrourism Engineering
Thesis Advisor : Assoc.Prof.Dr. Musa GENÇ
T.C.
İZMİR KÂTİP ÇELEBİ ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TÜRKİYE’DE KARAYOLU ULAŞIMINA KAPALI
MEKÂNLARDA BİSİKLET TURİZMİ GÜZERGÂH
STANDARTLARININ BELİRLENMESİ: KEMALPAŞA
MAHMUTDAĞI EKOTURİZM PLANLAMA ALANI ÖRNEĞİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ Seren AKBAŞ
T.C.
İZMİR KÂTİP ÇELEBİ ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TÜRKİYE’DE KARAYOLU ULAŞIMINA KAPALI
MEKÂNLARDA BİSİKLET TURİZMİ GÜZERGÂH
STANDARTLARININ BELİRLENMESİ: KEMALPAŞA
MAHMUTDAĞI EKOTURİZM PLANLAMA ALANI ÖRNEĞİ
YÜKSEK LİSANS TEZİ
Seren AKBAŞ Y130109001
Ekoturizm Ana Bilim Dalı Tez Danışmanı: Prof. Dr. Musa GENÇ
1
Tez Danışmanı : Prof. Dr. Musa GENÇ
İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi
Jüri Üyeleri : Yrd. Doç. Dr . Serkan ÇELİK İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi
Yrd. Doç. Dr . Levent Serhat BAYAR Trakya Üniversitesi
İKÇÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü’nün Y130109001 numaralı Yüksek Lisans Öğrencisi Seren AKBAŞ, ilgili yönetmeliklerin belirlediği gerekli tüm şartları yerine getirdikten sonra hazırladığı “TÜRKİYE’DE KARAYOLU ULAŞIMINA
KAPALI MEKÂNLARDA BİSİKLET TURİZMİ GÜZERGÂH
STANDARTLARININ BELİRLENMESİ: KEMALPAŞA MAHMUTDAĞI EKOTURİZM PLANLAMA ALANI ÖRNEĞİ ” başlıklı tezini aşağıda imzaları olan jüri önünde başarı ile sunmuştur.
Teslim Tarihi : 03 Haziran 2016 Savunma Tarihi : 27 Haziran 2016
2
TEŞEKKÜR
Bu çalışmada mesleki deneyimlerini benden esirgemeyen, değerli büyüğüm Danışman Hocam Prof. Dr. Musa GENÇ’E, Mesai arkadaşlarım; Uğur ÖZKAN, Süleyman Duman ve Murat YILDIZ’A,
Kıymetli babam emekli Orman Teknikeri Cemal DEMİRTAŞ’A ve Sevgili Annem Nazife DEMİRTAŞ’A,
Yorulduğum yerde devam etmem için elimi hiç bırakmayan Saygıdeğer Eşim İzmir GTHB İl Müd. Yard. Hüseyin AKBAŞ’A, hayırlı işler yapması ve hayırla anılması duasıyla oğlumuz Anıl AKBAŞ’A ve ikinci göz nurumuz Mustafa Alp AKBAŞ’A hayatımda oldukları için teşekkür, onları verene şükür duygularımla…
Seren AKBAŞ İzmir- 2016
3 KISALTMALAR
DKMP : Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü EGEMAK : Ege Mağara Araştırma ve Koruma Derneği EKOTURİZM-FP : Ekoturizm Fonksiyonel Planlama
GIS : Geographic Information Systems
KB : Kalkınma Bakanlığı
NTAC : İrlanda Başkent Yolları Cemiyeti
NTO : İrlanda Ulusal Ofis
NWWAC : Ulusal Waymarked Way Danışma Komitesi
OGM : Orman Genel Müdürlüğü
ROS : Rekreasyon İmkan Spektrumu TIES : Uluslararası Ekoturizm Topluluğu
UNESCO : Birleşmiş Milletler, Eğitim ve Kültür Örgütü WWF : Doğal Hayatı Koruma Vakfı
4
İçindekiler
ÇİZELGE LİSTESİ ... 7 ŞEKİL LİSTESİ ... 8 ÖZET ... 8 1.GİRİŞ ... 12 1.1 Ekoturizm Nedir? ... 121.2 İzmir’in Turizm Mirası ... 14
1.3 Ekoturizmin İzmir İçin Önemi ... 16
1.4 İzmir İli Ekoturizm Potansiyeli ... 18
1.4.1 İzmir ili mevcut korunan alanları ... 18
1.5 İzmir İli Mevcut Bisiklet Turizmi Güzergahları ... 22
1.5.1 Güzelhisar-Çıtak Güzergahı ... 27
1.5.2 Germiyan- Ildırı Güzergâhı ... 28
1.5.3 Dikili-Kabakum-Gökçeağıl-Nebiler ... 29
2.MATERYAL ... 30
2.1 Araştırma Alanının Konumu ... 30
2.2 Araştırma Alanının İklim Özellikleri ... 31
2.3 Araştırma Alanının Ekoturizm Değeri ... 33
3.YÖNTEM ... 38
3.1 İrlanda Ulusal Bisiklet Turizmi Güzergâh Stantartlarının Tanıtımı Ve Yöreye Uygun Çalışma Yönteminin Belirlenmesi ... 38
3.2 İrlanda Ulusal Bisiklet Turizmi Yollarının Sınıflandırma ve Derecelendirme Esasları ... 40
5
3.2.1 Arazi/ OFF-ROAD bisiklet yolları sınıflandırma ve derecelendirme esasları . 40 3.2.1.1 OFF-ROAD bisiklet kullanıcıları için yol derecelendirme bilgilendirme
sistemi ... 46
3.2.2.2 Asfalt tabanlı yolları derecelendirme, bilgilendirme sistemi ... 47
3.3 İrlanda Doğa Sporları Yollarının Yönetim Standartları ... 49
3.4 İrlanda Bisiklet Yollarının Yönetim Standartları ... 51
3.4.1 Yol bilgilendirmeleri ... 52
3.4.2 Yol haritası ... 52
3.4.3 Rota belirleme esasları ... 53
3.4.4 Yol işaretleme esasları ... 54
3.4.5 Yol yüzey standardı ... 55
3.4.6 Rota boyu bitkilendirme ve çevre temizliği ... 56
3.4.8 Yol sigortası ... 57
3.4.9 Yol yönetim organizasyonu ... 57
3.4.10 Yol kenarı yardımcı servisler ... 58
4.BULGULAR ... 58
4.1 Karayolu Ulaşımına Kapalı Bisiklet Turizmi Güzergâhlarının Belirlenmesi ... 59
4.2 Mahmutdağı Karayolu Ulaşımına Kapalı Bisiklet Turizmi Güzergâhı Zorluk Standartlarının Belirlenmesi... 61
4.2.1 Sınıf 1 ( KOLAY) ... 62
4.2.2 Sınıf 2 ( ORTA ) ... 66
4.2.3 Sınıf 3 ( ZOR ) ... 69
4.3 Mahmutdağı Karayolu Ulaşımına Kapalı Bisiklet Turizmi Güzergâhı Yönetim Standartlarının Belirlenmesi... 72
4.3.1 Karayolu ulaşımına kapalı bisiklet turizmi güzergâhı yol haritasının yapılması ... 73
4.3.2 Mahmutdağı Karayolu ulaşımına kapalı bisiklet turizmi güzergâhı yol boyu akıllı işaretlendirme yapılması ... 76
6 5. TARTIŞMA VE SONUÇ ... 83 6.ÖNERİLER ... 86 KAYNAKLAR ... 89 İNTERNET KAYNAKLARI ... 90 ÖZGEMİŞ ... 91
7
ÇİZELGE LİSTESİ
Çizelge 1.5: İzmir İli Mevcut Bisiklet Turizm Güzergahları ... 24
Çizelge 1.2: İzmir İli Master Plan Doğa Turizmi Uygun Sahalar (DKMP,2012). .. 30
Çizelge 2.1: Meteorolojik gözlem değerler tablosu (Anonim3) ... 33
Çizelge 2.2: Mahmutdağı flora çeşitleri çizelgesi ... 38
Çizelge 3.4: OFF-ROAD bisiklet kullanıcıları için derecelendirme bilgileri(URL3) ... 47
Çizelge 3.5: Yöneticiler için asfalt tabanlı bisiklet yolları derecelendirme sistemi(URL3). ... 48
Çizelge 3.6: Bisiklet kullanıcıları için asfalt tabanlı yolların derecelendirme sistemi(URL3). ... 49
Çizelge 4.1: Kolay güzergah koordinat listesi ... 64
Çizelge 4.2: Orta zorluk derecesi koordinat listesi ... 67
8
ŞEKİL LİSTESİ
Şekil 1.1: İzmir İli haritası (S. AKBAŞ) ... 14
Şekil 1.2: İzmir İli turizm haritası (URL2) ... 17
Şekil 1.3: Kenya Bisiklet Safari(URL-7). ... 22
Şekil 1.4: Güzelhisar-Çıtak Bisiklet Güzergahı ( kolay ) (S.AKBAŞ) ... 27
Şekil 1.5: Germiyan –Ildırı Bisiklet Güzergahı ( Orta) (S.AKBAŞ) ... 28
Şekil 1.6: Dikili-Kabakum-Gökçeağıl- Nebiler Bisiklet Güzergahı (Zor) (S.AKBAŞ) ... 29
Şekil 2.1: Mahmutdağı zirvesi (E.SUNGUR) ... 31
Şekil 2.2: Mahmutdağı’nda ilkbahar mevsimi (M.TEMİZ). ... 32
Şekil 2.3: Mahmutdağı Karabel orman işletme şefliği konumlanması (OGM,2013) 34 Şekil 2.4: Armutlu orman işletme şefliği amenajman planında Mahmutdağı fonksiyon planlaması (OGM,2013) ... 35
Şekil 2.5: Karabel orman işletme şefliği amenajman planında Mahmutdağı fonksiyon haritası (OGM,2013)11 ... 35
Şekil 2.6: Fonksiyon haritası lejantı (OGM,2013) ... 36
Şekil 2.7: Mahmutdağı kızılçam-karaçam karışık ormanları (S. AKBAŞ) ... 36
Şekil 2.8: Mahmutdağı ormanlarından manzaralar (M.TEMİZ) ... 37
Şekil 2.9: Mahmutdağı flora çeşitliliğinden örnekler ( S. AKBAŞ). ... 38
Şekil 3.1: OFF-ROAD bisiklet güzergah örneği (URL3) ... 41
Şekil 3.2: Sınıf 1 OFF-ROAD bisiklet yolu örneği (URL3) ... 42
Şekil 3.3: Sınıf 2 OFF-ROAD bisiklet yolu örneği (URL3) ... 43
Şekil 3.4: Sınıf 3 OFF-ROAD bisiklet yolu örneği (URL3) ... 44
Şekil 3.5: Sınıf 4 OFF-ROAD bisiklet yolu örneği (URL3) ... 45
Şekil 3.6: Sınıf 5 OFF-ROAD bisiklet yolu örneği (URL3) ... 46
Şekil 3.7: Standartlara uygun yürüyüş yolu örneği (URL3) ... 50
Şekil 3.8: Standartlara uygun bisiklet yolu örneği (URL3) ... 51
Şekil 3.9: Standartlara uygun bisiklet yolu işaretleme örneği (URL3) ... 55
Şekil 3.10: Standartlara uygun bisiklet yolu yüzey örneği (URL3) ... 55
Şekil 3.11: Standartlara uygun bisiklet yolu tamamlayıcı unsurlar örneği (URL3) ... 57
Şekil 4.1: Kemalpaşa İlçesi, Karabel orman işletme şefliği fonksiyon haritası (OGM,2013) ... 59
Şekil 4.2: Arazi çalışmasından görüntüler (M.TEMİZ) ... 60
9
Şekil 4.4: Yukarı Kızılca köyünden kültürel ve doğal manzaralar(M.GENÇ) ... 63
Şekil 4.5: Mahmutdağı bisiklet güzergahı uydu görüntüsü ( KOLAY) (S. AKBAŞ) 65 Şekil 4.6: Mahmutdağı bisiklet güzergahı ( KOLAY)M.GENÇ) ... 66
Şekil 4.7: Mahmutdağı bisiklet güzergahı uydu görüntüsü ( ORTA ) (S. AKBAŞ) . 68 Şekil 4.8: Mahmutdağı bisiklet güzergâhı ( ORTA) (M.TEMİZ) ... 68
Şekil 4.9: Mahmutdağı bisiklet güzergahı uydu görüntüsü ( ZOR ) (S. AKBAŞ) ... 71
Şekil 4.10: Mahmutdağı bisiklet güzergahı ( ZOR)( M.GENÇ) ... 71
Şekil 4.11: Mahmutdağı bisiklet güzergahı (M.YILDIZ) ... 72
Şekil 4.12: Mahmutdağı bisiklet güzergahı manzarası (M.GENÇ) ... 73
Şekil 4.13: Bisiklet turizmi güzergâhları harita özel işaretleri (S. AKBAŞ) ... 74
Şekil 4.14: Zorluk derecesi (KOLAY) (S. AKBAŞ) ... 75
Şekil 4.15: Zorluk derecesi (ORTA) (S. AKBAŞ) ... 75
Şekil 4.16: Zorluk derecesi (ZOR) (S. AKBAŞ) ... 76
Şekil 4.17: Örnek Bisiklet Parkuru levhası (BİNBOĞA, 2012) ... 77
Şekil 4.18: Örnek parkur kilometre levhası (BİNBOĞA, 2012) ... 77
Şekil 4.19: Dinlenme alanı levhası (BİNBOĞA, 2012) ... 78
Şekil 4.20: Örnek güzergâh boyu çeşme tesisi (BİNBOĞA, 2012) ... 79
Şekil 4.21: Örnek güzergâh boyu seyir mekanları (BİNBOĞA, 2012) ... 79
Şekil 4.22: Güzergah Boyu Yağmur Barınağı Mekanları (BİNBOĞA, 2012) ... 80
Şekil 4.23: Güzergâh boyu ortak kullanım levhaları (URL3) ... 80
Şekil 4.25: Güzergâh boyunca sağlı-sollu 10’ar metrelik “merak alanı” (S. AKBAŞ) ... 81
Şekil 4.26: Güzergâh kaldırım ve köprüleri (URL3) ... 82
10 ÖZET
TÜRKİYE’DE KARAYOLU ULAŞIMINA KAPALI MEKÂNLARDA BİSİKLET TURİZMİ GÜZERGÂH STANDARTLARININ BELİRLENMESİ: KEMALPAŞA MAHMUTDAĞI EKOTURİZM PLANLAMA ALANI ÖRNEĞİ
Seren AKBAŞ
İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Ekoturizm Anabilim Dalı Tez Danışmanı: Prof. Dr. Musa GENÇ
“İzmir ili, Kemalpaşa ilçesi, Mahmutdağı mevkiine ait amenajman planında ekoturizm faaliyet alanları olarak ayrılan çalışma alanını, EKOTURİZM-FP yaklaşımıyla planlamak ve yönetim esaslarını tespit etmek. Yöre ve çevresinde yaşayan halkın (hatta zaman içinde ulusal ve uluslararası ekoturistik faaliyetler kapsamında bütün insanlığın) faydasına sunmak. Ekoturistlerin çalışma alanından en verimli ve güvenli bir şekilde faydalanmasını düzenlemek çalışmanın amaçlarındandır.
Ayrıca 10. Kalkınma Planında belirtilen Türkiye'de yeni ve farklı turizm yöntemleri geliştirme amacı kapsamında, ilerleyen süreçte, bu konuyla ilgili çıkarılacak "Türkiye Ulusal Ekoturizm Standardı" ve "Türkiye Ekoturistik Kaynak Envanteri ve Sürdürülebilir Kullanımı Yönetmeliği" ile birlikte konunun, daha büyük bir yatırım programına dönüştürülmesi, projenin kanımızca önemli çıktılarından birisi olacaktır. Bu bağlamda, İzmir’de gerçekleştirilecek bu pilot projeden elde edilen bulgularla biçimlenecek "Doğal ve Kültürel Kaynakları Ekoturizm Fonksiyonlu Planlama ve İşletme Rehberi" esas alınmak suretiyle daha geniş ölçekte planlama ve yatırımlara girişmek mümkün olabilecektir (KB,2014).
Bu amaca yönelik olarak Mahmutdağı proje alanında bu çalışmada uygulanan yöntemle planlama yapılması kararlaştırılmıştır.
11
ABSTRACT
DETERMINATION OF BICYCLE ROAD TRANSPORT TOURISM ITINERARY STANDARD IN CLOSED PLACES IN TURKEY: KEMALPAŞA MAHMUTDAGI ECOTOURISM PLANNING AREA EXAMPLE
Seren AKBAŞ
İzmir Kâtip Çelebi Üniversity
Graduate School of Applied and Natural Sciences Ecotourism department
Supervisor: Prof. Dr. Musa GENÇ
" Izmir province , Gulab district, allocated as ecotourism activities in the fields of management plans of Mahmutdagi located in parts , to plan the EKTURİZM -FP approach to identify management principles, so that people living in the region and around ( even the whole of humanity under the national and international ecotourists have activities over time) benefits to these areas by providing their health , sports, social , and to regulate the advantage of versatility in terms of cultural and economic inputs.
In addition, 10 National Development indicated in the plan new and different tourism methods development purposes in Turkey in the coming period , it will be issued on the topic " Turkey's National Ecotourism Standard " and " Turkey ecotourists 've Resource Inventory and Sustainable Use Directive" with the issue , a larger investment Transformation program will be important in our opinion, one of the project 's output. In this context, will be held in Izmir will be shaped by the findings of this pilot project, " Natural and Cultural Resources Ecotourism Functional Planning and Management Guide " will be possible to do more large-scale planning and investment by prevail. Mahmutdagi in the project area for this purpose it was decided to plan the method applied in this study.
12
1.GİRİŞ
Bu çalışmada; nüfusun yoğunlaşması, sanayileşmeyle birlikte kentli insanların kalabalıklaşması; kentlerdeki nüfus artışından kaynaklanan yaşam koşullarının güçleşmesi ve ekonomik zorlukların artması kentli nüfusun doğada vakit geçirme ihtiyacını arttırmıştır. Bu talebe paralel olarak rekreasyon ve turizm anlayışı da değişmiş ve gelişmiştir. Öyle ki, ekoturizm amaçlı planlamaya tabi olmayan ormanlarımızdan dahi, yasal olmayan, denetimden uzak faydalanmalar mevcuttur. Özellikle halkın hali hazırda kullandığı, devlet orman alanlarının sosyal, kültürel ve ekonomik değerlendirmeler kapsamında da elverişli olmaları koşuluyla, “EKOTURİZM FONKSİYONLU PLANLAMA (EKOTURİZM-FP)” ilkelerine göre planlanması zorunluluk arz etmektedir. EKOTURİZM-FP’ler sayesinde, bir yandan artan ekoturistik taleplere gerekli cevaplar verilip ilgili devlet ormanı alanında sürdürülebilir kaynak yönetimi tesis edilmiş olacak, diğer yandan ekoturizm esaslarından olan girdilerin büyük ölçüde kaynak sakinlerinde kalması başarılmış olacaktır.
Ülkemiz ormanlarının geleceğinin planlanması amacıyla orman amenajman planları yapılmaktadır. Günümüz insanın ekoturizme olan ilgisini keşfeden Orman Genel Müdürlüğü ekosistemden insanların yararlanmasına yönelik fonksiyonel alanlar ayırmaktadır(OGM,2014). Ekoturizm fonksiyonlu planlama yapılarak ayrılmış alanların nerelerde olduğunu halk bilmemektedir. Bu çalışma ile İzmir Kemalpaşa Mahmutdağı’nda bir ilk gerçekleştirilecek; ekoturizm ve doğa sporları özelinde İzmir’in; bölgesel, ulusal ve uluslararası düzeyde rekabet etmesi beklenmektedir.
1.1 Ekoturizm Nedir?
Ekoturizm kavramının tanımı, ekoturizmin yeni faaliyet alanlarının keşfedilmesiyle beraber değişmiş ve gelişmiştir. ekoturzm faaliyetleri doğal ortamında, yerel halkın alışkanlık ve geleneklerinin sergilendiği dinamik bir ortamda devam eder.
Ekoturzmin kavramı ve ilkelerinin tanımına ilişkin en eski bilgi, 1965’te Hetzer tarafından yapılan tanımlamalarda rastlanmıştır (Erdoğan, 2008), Bazı kaynaklara göre 1987’de de Cebellas-Lascurian, Ekoturizmi tanımlamıştır (Yürik, 2002).
Ekoturizm konusu toplum tarafından kabul gördükçe, sivil toplum örgütleri de konuya ilgi göstermiş, kendi ihtiyaçları çerçevesinde tanımlamalarını yapmışlardır.
13
Uluslararası Ekoturizm Topluluğu (TIES) 1991 yılında; “çevrenin korunması ve yerel halkın refahını arttırmaya yönelik olarak doğal alanlara yapılan çevreye duyarlı geziler” olarak ekoturizm tanımını yapmıştır (Yürik, 2002).
2002 yılında Kanada Quebec’de 133 ülkenin katılımıyla Dünya Ekoturizm Zirvesi yapılmıştır. Bu zirvede; Ekoturizm, doğal bölgelere yapılan, doğal ortam ve kaynaklarını koruyan, yöre insanının ekonomik refahını arttıran güvenilir bir turizm türü olarak tanımlanmıştır (URL-1).
Ekoturizm Planlamasında Katılımcı Yaklaşımla Etkinlik Seçimi, Cehennem Dere Vadisi çalışmasında olduğu gibi 1989 yılından günümüze değin birçok ekoturizm tanımı yapılmıştır ve çalışmada bu tanımlara yer verilmiştir (Yılmaz vd., 2004). Bunlar:
“Ekoturizm, sosyal hayat içerisindeki ekonomik sektörlerle açıkça ilişkisi olan biyolojik kaynaklar ile turizmin bir parçası olarak planlanan doğal ortamın kalkınma ve geliştirilmesinde kullanılan bir model” dir (Kutay, 1989).
Boo, 1991 yılında ekoturizmi; “Ekoturizm, doğa turizmi ile sinonimdir. Kuş ve balina gözlemi, yabanıl bitki fotoğraflama gibi tüketici olmayan bir rekreasyondur”. diye tanımlamıştır.
Ecotourism Society, 1993 yılında; “Çevrenin doğal tarihini ve kültürünü anlamak için, yerel halka doğal kaynakların korunması konusunda ekonomik fırsatlar doğuran, ekosistem bütünlüğünü değiştirmeyen doğal alanlara yönelik özel amaçlı seyahatlerdir”. diyerek ekoturizmi tanımlamıştır.
Ekoturizmin yerel halka getirileri nispetinde tanımlarda değişmiştir. Norris, 1994 yılında; ‹‹Yerel ekonomik faydaların sağlanması ile doğal kaynakların korunmasını bir arada yürütmedikçe, yapılan turizm ekoturizm değildir›› demiştir.
Ekoturizmin sayısız tanımları arasında Doğal Hayatı Koruma Vakfı (WWF) ‘nın tanımlaması, çevreye duyarlılığı yanısıra yerel topluluklara da yer vermesi açısından araştırmacı tarafından önemli bulunmuştur. Bu tanıma göre; “Vahşi doğada doğal çevreye en az tahribatta bulunan ve bu arada yerel topluluklara ekonomik fayda sağlayan turizm türüne ekoturizm ” denmiştir. Dünya Turizm Örgütü (WTO) tarafından yapılan tanım da WWF’in tanımına benzerlik gösterir: Sürdürülebilir
14
turizmin kalkınması, turizm sektöründe yer alan ev sahipleri ile turistlerin ihtiyaçlarının bugün var olan kaynakların gelecekte değerlerinin arttırarak ve korunarak, karşılanmasıdır” şeklinde yapılmıştır (Batur vd.,2013).
Zamanla sadece ekoturizmin tanımı farklılık göstermemiş, ekoturizmi ifade şekilleri de insanın doğadan faydalanma istekleri nispetinde değişiklik göstermiştir (Akpınar ve Bulut, 2010):
Doğaya dayalı turizm Yumuşak turizm Özel ilgi turizmi Yeşil turizm Sorumlu turizm Alternatif turizm
Doğa ile iç içe yapılan tüm turizm faaliyetlerine “Doğa turizmi” denmiştir. Uluslararası kabul gören kuruluşların “Ekoturizm” tanımlamalarında ise, yerel halkın ekonomik çıkarlarının gözetilmesi ve yerel kültürün korunmasının da, ekoturizm için vazgeçilmez olduğu görülmüştür (Batur vd.,2013).
1.2 İzmir’in Turizm Mirası
İzmir, dört mevsim seyahat etmeye uygun iklimi, denize girmeye uygun sahilleri, ünlenmiş termal kaynakları, 2015 yılı Temmuz ayında UNESCO Dünya Mirası Listesine girmiş; Efes Antik Kenti, Meryem Ana Evi gibi inanç turizm merkezi, doğal güzellikleriyle turizmin öncülüğünü yapan bir kenttir. İzmir İli fiziki haritası araştırmacı tarafından çizilmiştir( Anonim 1,2009).
15
İzmir'in uygarlık tarihine bakıldığında, gerçek anlamda detaylı bir kaynak araştırmasının gerekli olduğu görülür. İzmir; güzelliği ile şiirlere konu olmuş, Anadolu'nun en batı kıyısında Ege'ye açılan liman, özgürlük, hoşgörü, sevgi ve birlikte yaşama kültürünün temellerinin atıldığı şehirdir, tıpkı ünlü şair Victor Hugo'nun: “İzmir bir prensestir, çok güzel küçük şapkasıyla; mutlu ilkbaharlar, durmaksızın onun çağrısına yanıt verir. Nasıl vazo içindeki çiçekler gülümserse, o da denizler arasından ışıldar, hatta Arşipel'in yaratılışından çok daha tutkulu...”mısralarında anlattığı gibi(İZKA,2013).
İnsanlık tarihinde Ege Denizi'nin en önemli liman kentlerinden biri olan İzmir, Antik Çağ'da değerini arttırmış bir bilim ve sanat merkezi olmuştur. Hugo'nun prensesi olan İzmir, Avrupa'da edebiyatın mihenk taşlarından İlyada ve Odysseia destanlarının yazarı Homeros'un doğduğu bereketli topraklardır. Rivayet edilir ki : İ.Ö. 1200'lerde Mykene kralı Agamemnon Truva'yı yerle bir ettikten sonra yaralı ve hasta askerlerini bir kahinin tavsiyesi üzerine Balçova ılıcalarına getirmiştir. Binlerce askerin tedavi edildiği bu kaplıcalar o devirde kurulmuş, daha sonra kaplıcaların bulunduğu alana hamam ve mikropların yok edilmesi için özel bölümler ilave edilmiştir. Dünyanın ilk hastanesi olarak tarihe adını yazdıran ılıcalar, Osmanlı İmparatorluğuna kadar ününü sürdürmüştür. Antik dönemin ünlü Diana Hamamları Bayraklı ile Halkapınar arasına yayılmış olan eski Smyrna kentinin büyük anıtlarından biri olmuş, Roma döneminde de ününü devam ettirmiştir. Çöktüğünde tamamına yakın kısmı suların ve toprağın altına gömülmüştür (Anonim 2, 2012).
Şifalı kaplıcaları, hamamları ve dillere destan doğal, kültürel ve sanatsal güzellikleriyle antik dönemin insanlarını cezbeden Smyrna, o günlerden bugüne yitirdiği varlıklara rağmen hala çekiciliğe sahip turizm destinasyonu konumundadır. Sağlık ve termal turizm alanında taşıdığı potansiyelin yanında İzmir, yine antik çağdan günümüze deniz ticaretinin çok yoğun yaşandığı ve buna bağlı olarak iş turizmi alanında da hareketlilik gösteren bir destinasyondur. Osmanlı döneminde Avrupalı entelektüellerin ilgisini çeken kent, 17. Yüzyıldan itibaren pek çok ünlü gezgini konuk etmiştir (URL2, 2012). Osmanlı İmparatorluğunun son dönemi ve kurtuluş savaşı öncesine kadar İzmir, zengin bir ticaret merkezi durumundaydı ve İzmir rıhtımında birçok farklı dil konuşulurdu; İsviçreli otelciler, Alman tüccarlar, Avusturyalı terziler, İngiliz değirmen sahipleri, Hollandalı incir tacirleri, İtalyan borsacılar, Macar
16
bürokratlar, Ermeni ajanlar ve Yunanlı bankerler (URL2, 2012). Buharlı gemi şirketi Londra, Liverpool, Marsilya, Cenova, Brindisi, Trieste, İstanbul ve Levant bölgesinin tüm ana limanlarından gelen yolcu gemilerine hizmet vermekteydi. Bunlar gibi İzmir'i anlatan birçok yazıda kentteki hoşgörü, hareketlilik ve çok renkliliğin uzun yıllar öncesine dayandığından bahsedilmektedir(URL2, 2012). Smyrna'dan İzmir'e kadar yüzyıllarca süren yolculuğun yaşının 5000 yıl olduğu bilinirken; Bornova Ovası'nda ortaya çıkartılan Yeşilova Höyüğünün sadece İzmir'in değil aynı zamanda Ege Bölgesi'nin de bulunan en eski yerleşim merkezi olduğu anlaşılmış ve ilk toplulukların Yeşilova Höyüğüne günümüzden 8.500 yıl önce yerleşmeye başladıkları tespit edilmiştir (URL2, 2012). İzmir, birçok farklı özelliği sebebiyle uygarlıkların buluşma noktası olmuştur. Şehir merkezi ve çevre ilçeleri tarihi ve arkeolojik zenginliklerle doludur. Efes, Bergama, Erythrai, Klazomenai, Teos, Lebedos, Klaros, Larissa, Phokaia, Agora ve Meryem Ana 8500 yıllık tarihin en bilinen örneklerindendir. Uzun tarihi geçmişinin her döneminde İzmir, farklı milletlerin bir arada olabildiği bir barış ve hoşgörü kenti niteliğini taşımıştır (URL2, 2012). Günümüz İzmir'i tarihinden getirdiği bu önemli özelliğiyle, milletler ve dinler arası çatışmaların tırmandığı çağımızda, küresel barışı temsil eden bir turizm destinasyonunda bulunması gereken sosyal koşulları en üst düzeyde karşılamaktadır.
1.3 Ekoturizmin İzmir İçin Önemi
İzmir ve ilçelerinde modern turizm anlayışının tarihi nispeten yenidir ancak, İzmir ve ilçeleri, antik çağlardan beri medeniyetlere beşiklik etmiş görülesi bir güzelliktir. İzmir’de kıyı turizmi hakimdir; Dikili, Foça, Urla, Karaburun, Çeşme, Seferihisar, Menderes ve Selçuk İlçeleri sahil bandında kıyı turizmi hakimdir (Emekli, 1998). Kıyı turizmi kadar kültür ve inanç turizmi de önemlidir. Selçuk ve Bergama ilçeleri kültür ve inanç turizminde önemli aktörlerdendir. İzmir’de kurvaziyer turizmi son birkaç yıldır özellikle Alsancak Limanı merkez olmak üzere parlayan bir turizm türüdür (Baykal vd, 2011).
İzmir İli; Anadolu Yarımadasının en batısında konumlanmış olması, doğal yapısı ve her mevsim ikliminin insanların doğa ile buluşmasına imkan vermesi, ekoturizm için avantajdır. Dağların denize dik olarak konumlanıp, ege sahilinin bol girintili çıkıntılı yapısı iklimin çeşitliliğini sağlar. Yıl içinde güneşli gün sayısının bol olup, Akdeniz
17
İklimine göre nemin az olup, hissedilen sıcaklığın düşük olması halkın doğaya açılması için şanstır (URL 2).
Şekil 1.2: İzmir İli turizm haritası (URL2)
İzmir’in coğrafi konumu, tarihsel ve kültürel kaynaklarının çeşitliliği ve deniz-kum-güneş temelli kitle turizmine yönelik altyapısıyla geniş bir turizm yelpazesine sahip olmasına karşın, İzmir değerlerini turizm sektöründe yeterince artı değere dönüştürememiştir. İzmir ülkemiz ölçeğinde değerlendirildiğinde arz-talep açısından diğer turizm beldelerine nispetle geride kalmıştır. İzmir’in ülke turizminde %4’lük bir payı vardır (Batur vd.,2013). İzmir turizm potansiyel zenginliğini, alternatif turizm türleri özellikle de ekoturizmi planlı bir şekilde geliştirerek kuvvetlendirebilir. Ekoturizmin İzmir’de keşfiyle hem yerel ekonomi hem de ülke ekonomisi fayda sağlayacaktır.
İzmir’de tarihi yapılar olarak ifade edilen bina, köprü, kule vb. tarihi ve kültürel mirasların kendine has, keşfedilmeye değer olması ekoturizm değerine katkı sağlar. İzmir ilçelerinde tarihi ve arkeolojik müzeler ekoturizm için farklı renklerdir.
Yöre insanı yılın belirli günlerinde geleneksel özelliklerini sergiledikleri festivaller ve panayırlarla Ekoturistleri İzmir’e çeker(Batur vd.,2013).
18
İzmir halkı ağırlıklı olarak tarımla geçinir. Tarımsal faaliyetlerinin yanı sıra günlük ihtiyaçları için ürettikleri yemekler, el sanatları ekoturizm için artı değerdir. Halkın ekoturstlerin ilgisine karşılık vermesiyle konaklama ihtiyaçlarına yöreye has çözümlerle küçük turizm işletmeleri açarak cevap vermişler, ekoturstler de yöre halkının yaşamına eşlik etme fırsatı bulmuşlardır. İzmir Selçuk İlçesi dünya ölçeğinde inanç turizminin önemli merkezlerindendir. Üç dinin yayılmasına katkı sağlamıştır. Eski çağlarda putperestlik dünyasında Paganizm merkezi olmuştur. Bu dönem ürünü Artemis Tapınağıdır. Hıristiyanlık dünyası için kutsal olan Meryem Ana Evi, Meryem Ana Kilisesi,St Jean Kilisesi ve mezarı, Selçuklu sanatının önemli eserlerinden olan İsa Bey Camii inanç turizminin İzmir’de ki cazibe merkezlerindendir(Batur vd.,2013). Sağlık turizmi insanların sinirsel ve bedensel yorgunluklarını gidermek, çeşitli hastalıklarına şifa bulmak için geliştirilmiş ekoturizm faaliyetidir. İzmir’deki termal şifalı sular ekoturistlere sağlık turizmi fırsatı sunar(Batur vd.,2013).
Otantik pazarlar özellikle doğa yürüyüşü ve bisiklet turlarına katılan ekoturistlerin uğrak noktalarıdır.
İzmir sıralanan farklı turizm alanlarıyla, yüzyıllardan beri gelen sosyal ve kültürel mirasıyla, alternatif turizme sağladığı olanaklarla ekoturizm açısından renkli bir kenttir.
1.4 İzmir İli Ekoturizm Potansiyeli
Ekoturizm alanlarını iki ana başlık altında incelemek gerekir. Bunlardan ilki yönetilen yani korunan alanlar, diğeri ise henüz herhangi bir otorite tarafından yönetim organizasyonu yapılmamış kontrolsüz alanlar. Korunan alanlar; milli parklar, tabiat parkları, tabiat anıtları, tabiatı koruma alanları, doğal sit alanları, sulak alanlar, yaban hayatı koruma ve geliştirme alanları, özel çevre koruma bölgeleri gibi flora-fauna ve biyolojik çeşitliliğin korunması, doğal ve kültürel kaynakların sürdürülebilirliliğinin sağlanması adına mevzuata göre tespit edilen ve yönetilen alanlardır (Batur vd., 2013).
1.4.1 İzmir ili mevcut korunan alanları
İzmir İlinde korunan alanlar Orman ve Su işleri Bakanlığının; Orman Genel Müdürlüğü ve Doğa Koruma Milli Parklar Genel Müdürlüklerinin kontrolü altındadır.
19
Ekoturizm alanları mevzuatlar çerçevesinde kontrollü bir şekilde ekoturislerin faydalanmasına sunulmuştur.
Tabiat Parkları
İzmir’de Orman ve Su İşleri Bakanlığı IV. Bölge Müdürlüğü İzmir Şube Müdürlüğü sorumluluğunda 10 adet tabiat parkı bulunmaktadır(DKMP,2012).
1-Örnekköy Tabiat Parkı 2-Karagöl Tabiat Parkı 3-Meryem Ana Tabiat Parkı 4-Çiçekli Tabiat Parkı 5-Tanay Tabiat Parkı
6-Ekmeksiz Plajı Tabiat Parkı 7-Efeoğlu Tabiat Parkı
8-Gümüşsuyu Tabiat Parkı 9-Gümüldür Tabiat Parkı 10-Yamanlar Dağı Tabiat Parkı
Yaban Hayatı Koruma Sahası
Orman ve Su İşleri Bakanlığı IV: Bölge Müdürlüğü İzmir Şube Müdürlüğü sorumluluk sahasında bulunan türlerin hassaslığı nedeniyle koruma statüsü yüksek alanlardır. İzmir’de Homa Dalyanı Yaban Hayatı Koruma Sahası bulunmaktadır.
Yaban Hayatı Geliştirme Sahaları
Orman ve Su İşleri Bakanlığı IV: Bölge Müdürlüğü İzmir Şube Müdürlüğü sorumluluk sahasında iki adet Yaban Hayatı Geliştirme sahası bulunmaktadır.
20 1-Gebekirse Gölü Yaban Hayatı Geliştirme Sahası 2-Bayındır Ovacık Yaban Hayatı Geliştirme Sahası
Sulak Alanlar
Orman ve Su İşleri Bakanlığı IV: Bölge Müdürlüğü İzmir Şube Müdürlüğü sorumluluk sahasında sekiz adet Sulak Alan bulunmaktadır.
1-Gediz Deltası Sulak Alanı 2-Gebekirse Gölü Sulak Alanı
3-Belevi Gölü Sulak Alanı 4-Gölcük Gölü Sulak Alanı 5-Karagöl Sulak Alanı
6-Küçük Menderes Nehri ve Deltası Sulak Alanı 7-Bakırçay Nehri ve Deltası Sulak Alanı
8-Alaçatı Kıyı Ekosistemi Sulak Alanı Tabiat Anıtı
2873 sayılı Milli Parklar Kanununa göre; tabiat ve tabiat olaylarının meydana getirdiği özelliklere ve bilimsel değere sahip ve milli park yönetim kurallarına uygun korunan tabiat parçaları Tabiat Anıtlarıdır.
Ödemiş-Gölcük Yaylasında Anadolu Kestanesi, dikili-Taşdede Mevkii Taşdede Pırnal Meşesi, Buca-Kaynaklar Köyü Kunduracı Çınarı, SeferihisTeos Mevkii Toros Menengici, Bayındır-Ovacık Köyü Anadolu Kestanesi, Güzelbahçe-Yarendede Yarendede Çamı, Menemen-Çaltı Köyü Dede Menengici, Güzelbahçe- Yemişçi Çitfliği Yemişçi Çınarı, Güzelbahçe- Yemişçi Çitfliği Fıstık Çamı, Foça-Bağarası Köyü Kadınlar Kuyusu Koca Menengici
21
Mesire Yerleri
Orman ve su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü İzmir Orman Bölge Müdürlüğü sorumluluk sahasına ait olan mesire yerleri İzmir’de toplam 59 tadedir.
A Tipi Mesire Yeri
Gümüldür’de 1 adet, Bayındır’da 1 adet, Menderes’de 1 adet
B Tipi Mesire Yeri
Aliağa’da 1 adet, Buca’da 1 adet, Seferihisar’da 1 adet, Kemalpaşa’da 2 adet, Urla’da 2 adet
C Tipi Mesire Yeri
Armutlu 1 adet, Bayındır 1 adet, Bergama adet, Beydağ adet, Buca adet, Gaziemir adet, Gümüldür adet, Güzelbahçe adet, Karabel adet, Karaburun 2 adet, Karşıyaka 6 adet, Kemalpaşa 6 adet, Menemen 4 adet, Ödemiş 3 adet, Selçuk 1 adet, Tire 2 adet, Torbalı 1 adet, Urla 3 adet
D Tipi Mesire Yeri Bornova’da 1 adet bulunmaktadır.
Korunan alanlardan yaban hayvanları koruma sahaları ve yaban hayatı geliştirme sahaları son derece dikkatli bir şekilde ekoturistlerle buluşturulmalıdır. Bu alanlar henüz gelişmekte olan sahalar olup yaban hayatının sürdürülebilirliliği bu alanlar için ilk amaç olmalıdır. Dışarıdan gelecek en ufak olumsuz bir müdahale bu alanların sürdürülebilir yönetimi ve kullanımı için tehlikeli sonu hazırlayabilir. Ekoturizm faaliyeti için hassas alanlardır.
Mesire yerleri yöre halkının günübirlik rekreasyon ihtiyaçlarını karşılayabileceği alanlardır. Mesire yerleri ve kent ormanları ekoturistler için toplanma alanı, konaklama, ihtiyaç giderme gibi ihtiyaçlarını karşılamak için önemli işlevde olan sahalardandır.
Ekoturizm faaliyetlerinden; doğa yürüyüşü, kuş gözlemciliği, bisiklet, foto safari için geniş alanlara ve büyük ölçekli planlamaya ihtiyaç vardır.
22
1.5 İzmir İli Mevcut Bisiklet Turizmi Güzergahları
Bisiklet farklı yaşlarda kullanıcının ister eğlence, ister spor, ister ulaşım amaçlı kullanımına hizmet eden pratik bir ulaşım aracıdır. Günümüzde sporcuların tercihlerine göre; asfalt tabanlı bisiklet yolları ya da doğada yapılabilen spor dalına bisiklet turizmi denir (URL-4).
Şehirlerin ağır yaşam şartlarından yorulmuş insanların doğaya olan özlemleri dünyada olduğu gibi ülkemizde de bisiklet turizmi organize eden turizm acenteleri yada sivil toplum kuruluşları rotalarını kırsala doğru planlamaya teşvik etmiştir.
Bisiklet turizmi sporcuya; sağlık ve kondisyon sağlarken, diğer yandan seyahati sırasında doğa fotoğrafı çekme, kuş ve yaban hayatı gözlemleme, kamp kurma v.s ekoturizm faaliyetinde bulunma fırsatı da verir. Bisikletli ekoturistler doğaya saygılı ve yöre insanına ekonomik gelir kaynağı olacak potansiyeldedir(URL-4).
Bisiklet turizmi gelişmiş ülkelerde tercih edilen bir spordur. Dünya da spor severlerin en fazla takip ettikleri spor olaylarının bir tanesi de “Fransa bisiklet turu”dur. Dünyada 52 ülkenin bisiklet turizmi merkezleri mevcuttur(URL-5).
Dünyada bisiklet turizmi kapsamında; Himalayalar’da bisikletle gezilebilen rotalar olduğu gibi(URL-6), Kenya’da bisiklet safari gibi ekoturistleri cezbeden rotalar mevcuttur(URL-7)(Şekil 1.3.).
Şekil 1.3: Kenya Bisiklet Safari(URL-7).
Ülkemizde sivil toplum kuruluşları, üniversiteler ve toplumsal gelişmeye duyarlı bazı özel kuruluşların düzenlediği bisiklet turizm organisazyonları sayesinde ekoturistler
23
bisiklet turizmini keşfetmeye başladılar.Turizm acenteleri Turizm Bakanlığı ile eşgüdüm içinde bisiklet rotaları planlamaktadır(URL-4).
EuroVelo-EV, Avrupa Bisikletçiler Federasyonu’nun (ECF) Avrupa’ daki tüm ülkeleri kesintisiz bağlayan sporcuların talepleriyle yüksek kaliteli bisiklet rotaları ağı geliştirmek amacıyla uygulanan bir projedir. Sadece uzun yol bisikletli ekoturistlerin ihtiyaçları değil, günlük kullanım yapan ekoturistler tarafından da kullanılmaktadır. Ülkemizin 2011 yılında başlayan EuroVelo süreci, Muğla İli’nin Ulusal Resmi Koordinatörlüğünde devam etmektedir. Dört mevsim bisiklet kulllanmaya uygun ılıman iklim özellikleri ile Aydın, Denizli, Antalya ve İzmir’ e kadar uzanan bisiklet rota ağı planlanmıştır(URL-8).
İzmir İli’ne bağlı 28 ilçede çalışma yapılmış olup, tespit edilen güzergahlar Doğa sporları kulüplerinin günübirlik parkurları çalışmaya konu edilmiştir.
Ege Turizm Derneği, Dokuz Eylül Üniversitesi ve EGE üniversitesi ortak çalışmasıyla İzmir ekoturizm Güzergahlari tespit projesi yapılmış, proje çıktısı olarak “İzmir ekoturizm Güzergahlari “ kitabı basılmıştır ( Ege Turizm Derneği, 2009)
Çalışma da ekoturizm güzergâhları katılımcıların amacına göre üç gruba yarılmıştır.
a)Doğayı keşfetme amaçlı güzergahlar b)Kültürü keşfetme amaçlı güzergahlar
c)Doğayı ve kültürü keşfetme amaçlı güzergahlar
Belirlenen güzergahların zorluk dereceleri, bu güzergahları kullananlar, doğa spor kulüpleri yetkililerinin önerileri ile; az, orta, zor olarak belirlenmiştir. İzmir Ekoturizm Güzergahları kapsamında Bisiklet turizmine uygun güzergahların listesi çalışmayı yapan tarafından hazırlanmış, Çizelge 1.5.’de gösterilmiştir.
24
Çizelge 1.5: İzmir İli Mevcut Bisiklet Turizm Güzergahları
İlçesi Mevkii
Güzergah Uzunluğu (Km)
Güzergah zorluk
Derecesi Önerilen Dönem Aliağa Helvacı Dede Mesire alanı 0,7 Kolay 12 ay
Yenişakran 6 Kolay Mart-Kasım
Güzelhisar-Uzunhasanlar-Karakuzu 9 Kolay - Orta Mart-Kasım Güzelhisar- Çıtak 3 Kolay Mart-Kasım Balçova İnciraltı Gençlik Merkezi 4 Kolay 12 ay Balçova-İnciraltı-Sahilevleri 6 Kolay 12 ay Beydağ Beydağ-Adaküre 2.5 Kolay Nisan-Kasım Baydağ-Çamlık 5.5 Kolay Nisan-Kasım Beydağ-Erikli-Çomaklar 5.8 Kolay Nisan-Kasım Beydağ-Yeniyurt-Tabaklar 4 Kolay Nisan-Kasım Bornova Homeros Vadisi-İkizgöl 6.7 Kolay 12 ay Buca Buca Gölet- Belenbaşı 10 Kolay Ekim-Mayıs Çeşme Çeşme-Alibostan 6.5 Kolay Mart-Kasım Çeşme-Çiftlik-Altınkum Plajı 8 Kolay-Orta Mart-Kasım Ovacık-Alaçatı 8 Kolay-Orta Mart-Kasım Germiyan-Ildırı 11 Orta Mart-Kasım Ovacık-Azmak Koyu 4.5 Kolay Mart-Kasım Azmak Koyu-Yumru Koyu 12 Kolay-Orta Mart-Kasım Şifne-Büyükkoy 6.5 Kolay Mart-Kasım Çeşmeköy-Alaçatı 5 Kolay-Orta Mart-Kasım Çiğli İzmir Doğal Yaşam Parkı- 17.2 Kolay 12 ay Dikili Bademli-Denizköy 10 Orta 12 ay
Çandarlı-Demirtaş 7 Orta 12 ay
Denizköy-Çandarlı 13 Orta 12 ay
Dikili-Bademli 7 Orta 12 ay
Dikili-Kabakum-Gökçeağıl-Nebiler 12 Zor Mart-Kasım Dikili-Ilıca-Dikili 18 Orta Mart-Kasım Dikili-Kıroba-Kocaoba 12 Orta 12 ay Dikili-Esendere-Merdivenli-Bademli 21 Kolay Mart-Kasım
25
Foça Kozbeyli-Şaphane Tepesi 5 Kolay 12 ay Yeni Foça- Kozbeyli 7.3 Orta Mart-Kasım Mersinaki-Beyaz Burun 8 Orta Mart-Aralık Büyükdeniz-Aslanburun 9.2 Orta Mart-Aralık Gaziemir Gaziemir-Görece 8.5 Kolay-Orta Nisan-Kasım Sarnıç- Kısıkköy 3.5 Kolay Nisan-Kasım Güzelbahçe Güzelbahçe-Küçükkaya 5 Kolay Ekim-Mayıs Küçükkaya-Çamlı 6 Kolay-Orta Ekim-Mayıs Karaburun Karaburun-Manastır-Saip Kayası 5 Kolay Nisan-Kasım
Karaburun-Peynirini
Mağarası-Yukarıdeveci Mağ. 5.5 Kolay-Orta Nisan-Kasım Yaylaköy-Bozköy 11 Orta-Zor Nisan-Kasım Karşıyaka Karşıyaka-Dünya Barış Anıtı 5.6 Kolay 12 ay Kemalpaşa Beşpınar-Spil Dağı Milli Parkı 6.7 Orta Ekim-Nisan Kınık Kınık-Elmalıdere 14 Orta-Zor Nisan-Kasım Kiraz Suludere-Ovacık 10 Orta-Zor Nisan-Kasım Kiraz-Arkacılar-Yağlar-Karaman 10 Kolay-Orta Nisan-Kasım Kiraz-Hisarköy-Gedik 6 Kolay Nisan-Kasım İğdeli-Altınoluk-Çayağzı 10 Orta-Zor Nisan-Kasım Kiraz-Haliller-Vakıflar Mah. 10 Orta-Zor Nisan-Kasım Kiraz-Saçlı-Yeşildere-Çatak 8 Orta Nisan-Kasım Konak Tırazlı-Kavacık 12 Orta Nisan-Kasım Kavacık-Efemçukuru 5.5 Kolay Nisan-Kasım Kavacık-Payamlı 4 Kolay Nisan-Kasım Tırazlı-Balçova 6.5 Kolay-Orta Nisan-Kasım Menderes Yeniköy-Kuyucak-eski Orhanlı 9 Orta Mart-Kasım Efemçukuru-Yeniköy 15 Orta Nisan-Kasım Ahmetbeyli-Klaros-Notion Antik Kenti 4.3 Kolay Mart-Kasım Menemen Kuş Cenneti-Lodos Tepe 13 Kolay-Orta Ekim-Mayıs Narlıdere Narlıdere-Altıevler-Sahilevleri 4.3 Kolay 12 ay Ödemiş Hacıhasan-Kemerköy-Yılanlı 10 Orta-Zor Mart-Mayıs Bozdağ-Kayak Merkezi-Bozdağ Zirve 17 Zor Eylül-Mayıs
26
Ödemiş-Birgi 9 Kolay-Orta 12 ay Konaklı-Ovakent-Bademli 8.5 Orta Mart-Mayıs Seferihisar Seferihisar-Gödence 14 Orta Mart-Kasım Seferihisar-Beyler 15 Orta-Zor Mart-Kasım Seferihisar-Kavakdere-Cumalı-Ürkmez 25 Orta-Zor Mart-Kasım Kavakdere-Orhanlı 9 Kolay Mart-Kasım Gödence-Çamtepe 5 Kolay Mart-Kasım Sığacık-Teos Antik Kenti 4 Kolay Mart-Kasım Ulamış-Düzce-Azmak Koyu 9 Kolay Mart-Kasım Düzce-Turgut-İhsaniye-Bademler 10 Kolay Mart-Kasım Selçuk Barutçu-Zeytinköy 7 Kolay-Orta Nisan-Kasım
Şirince-Selçuk-Efes Antik
Kenti-Pamucak 14 Orta Nisan-Kasım
Efes Antik Kenti-Meryem Ana Evi 4 Kolay Nisan-Kasım
Tire Tire-Kaplan 3.9 Kolay Mart-Kasım
Kaplan-Hisarlık 7.6 Orta 12 ay
Toptepe-Cambazlı 11 Orta Eylül-Mayıs
Çayırlı 9 Orta Eylül-Mayıs
Torbalı Torbalı-Yeniköy-Metropolis 5.5 Kolay 12 ay Sağlık-Keçi Kalesi 9.8 Orta-Zor Kasım-Nisan Dağkızılca-Vişneli ( Kemalpaşa) 6.2 Kolay Kasım-Nisan Urla İskele-Karantina Adası 4.5 Kolay 12 ay Güvendik- Karantina Adası 9 Kolay 12 ay Özbek Koyu-Özbek-Çeşmealtı 10.1 Orta 12 ay
Özbek-Torasan 4.6 Kolay 12 ay
İçmeler-Özbek 8 Orta 12 ay
Nohutalan-Birgi-Barbaros 6.7 Kolay 12 ay Demircili-Altınköy 7.2 Orta 12 ay
İzmir İli mevcut bisiklet turizmi güzergahlarından zorluk derecesine göre “kolay”,”orta” ve “zor” sınıf olarak tespit edilmiş güzergahlara ait rota görselleri “kolay”,”orta”,”zor” standartlarında birer örnek teşkil edecek şekilde çalışmayı yapan tarafından Google Earth Pro. Programı kullanılarak sayısallaştırılmıştır ve
27
haritalanmıştır. Temsili güzergahların tanıtımı yapılmıştır. ( Ege Turizm Derneği, 2009).
1.5.1 Güzelhisar-Çıtak Güzergahı GÜZERGAH UZUNLUĞU : 3 Km , köy yolu GÜZEGAH ZORLUK DERECESİ: Kolay GEZİ SÜRESİ: Bisikletle yaklaşık 1 saat ÖNERİLEN DÖNEM: Mart-Kasım
GÜZERGAHA ULAŞIM OLANAKLARI: İzmir-Menemen arası ( şehirlerarası otobüs terminalinden kalkan minibüsler yada metro ile ) tahmini 1 saat, Aliağa-Güzelhisar arası ( minibüs ile) 10 dk.
EKOTURİSTİ BEKLEYEN DOĞA GÜZELLİKLERİ: Güzelhisar ve Çıtak Köylerinini doğal güzellikleri yanısıra , güzergah boyunca eşlik eden orman, zeytinlik ve fotoğraf çekmeye uygun manzarası.
YAKIN ÇEVREDE GÖRÜLEBİLECEK YERLER: Güzelhisar Köyü’den 9 Km. uzaklıkta Güzelhisar Baraj manzarası seyretmeye değer( Ege Turizm Derneği, 2009).. (Şekil 1.4.).
28
1.5.2 Germiyan- Ildırı Güzergâhı GÜZERGAH UZUNLUĞU : 11 Km , asfalt yol GÜZEGAH ZORLUK DERECESİ: Orta
GEZİ SÜRESİ: Bisikletle yaklaşık 5-6 saat ÖNERİLEN DÖNEM: Mart-Kasım
GÜZERGAHA ULAŞIM OLANAKLARI: İzmir-Çeşme arası ( şehirlerarası otobüs terminalinden kalkan minibüsler ile ) tahmini 1 saat 15 dk., Çeşme-Germiyan arası ( minibüs ile) 30 dk.
EKOTURİSTİ BEKLEYEN DOĞA GÜZELLİKLERİ: Katırtırnağı- sakız, zakkum zenginliği ile maki örtüsü, kekik, kantaron, karabaş otu ve papatya ile şifalı bitkiler, Ildırı Körfezi ve 28 adalı manzara, koylar, plajlar , Maden II ve Mermerli Mağaraları eşliğinde panoramik manzara
YAKIN ÇEVREDE GÖRÜLEBİLECEK YERLER: Germiyan Köyü’den 22 Km. uzaklıkta Çeşme, Alaçatı 15 Km., Ilıca Plajı 13 Km, Ildırı’dan Urla 35 Km ( Ege Turizm Derneği, 2009). (Şekil 1.5.).
29
1.5.3 Dikili-Kabakum-Gökçeağıl-Nebiler
GÜZERGAH UZUNLUĞU : 12 Km , Toprak yol, asfalt yol GÜZERGAH ZORLUK DERECESİ: Zor
GEZİ SÜRESİ: Bisikletle yaklaşık 6-7 saat ÖNERİLEN DÖNEM: Mart-Kasım
GÜZERGAHA ULAŞIM OLANAKLARI: İzmir-Dikili arası ( şehirlerarası otobüs terminalinden kalkan minibüsler ile ) tahmini 2 saat.
EKOTURİSTİ BEKLEYEN DOĞA GÜZELLİKLERİ: Flora zenginliğinin yanı sıra yabani zeytin ağaçları, plajlar, Nebiler Mağarası, ilginç volkanik yapı
YAKIN ÇEVREDE GÖRÜLEBİLECEK YERLER: Dikili’den; Çandarlı 19 Km., Bergama 34 Km., Ayvalık 42 Km., Kozak Yaylası 54 Km. ( Ege Turizm Derneği, 2009).(Şekil 1.6.).
30
Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, IV. Bölge Müdürlüğü, İzmir Şube Müdürlüğü tarafından “İzmir Doğa Turizmi Master Planı-2012” yapılmıştır. Master planla İzmir İlindeki doğa turizmi kapasitesi arttırılarak İzmir’in doğa turizminde rekabet edilebilirliği sağlanmak istenmiştir. Bu çerçevede İzmir İli ilçeleri ele alınmış mevcut doğa turizmi güzergâhları belirlenmişidir. Çalışma Konusu olan Kemalpaşa İlçesi bu master plan matrisinde bisiklet turizmine uygun sahalardan gösterilmiştir. (Çizelge 1.2.)
Çizelge 1.2: İzmir İli Master Plan Doğa Turizmi Uygun Sahalar (DKMP,2012).
2.MATERYAL
2.1 Araştırma Alanının Konumu
Çalışmanın ana materyalini Mahmutdağı oluşturmaktadır. Mahmutdağı, İzmir il sınırları içerisinde 1387 rakıma sahip bir dağ kütlesidir. Bozdağlar'ın uzantısı olup, Karabel Geçidi ile Nif dağından ayrılır. Çıkışı ve inişi çok sert olup, muhteşem manzaraya sahiptir. Zirvede Mahmut Dede mezarı vardır, dağ adını buradan almaktadır. İzmir ilinin güney doğusunda konumlanmış olup, İzmir İl merkezine 50 km mesafededir. Kuzeyinde Spil dağı, batısında Nif dağı, doğusunda Dededağ bulunmaktadır (Şekil 2.1).
31 Şekil 2.1: Mahmutdağı zirvesi (E.SUNGUR)
2.2 Araştırma Alanının İklim Özellikleri
Mahmutdağı ekosistemi S. ERİNÇ’İN Türkiye makro iklim haritalarına göre; Akdeniz iklim kuşağında olup, coğrafi bakımından Ege iklim kuşağındadır. Bu iklim özellikleri de; yazları sıcak ve kurak kışları ise ılıman ve yağışlıdır (Anonim 3). Yağışlar genelde yağmur şeklinde olup, yükseklerde kar şeklinde görülür. Bu yörenin iklimi hakkında bilgi vermek amacıyla Mahmutdağı’na en yakın meteoroloji istasyonu olan Manisa istasyonunun uzun yıllar ortalaması değerlerinden oluşan "Meteorolojik Gözlem Değerleri Tablosu" çizelge:2.2’de gösterilmiştir. Ekoturistlerin doğayı rengarenk görebilecekleri vejetasyon mevsimi; normal olarak mart ayında başlayıp kasım ayı sonunda biter (Aylık ortalama sıcaklığın 10 Cº'nin üstünde olduğu aylar). Bu sınırlar bazı yıllar kısalır veya uzayabilir. Tabloda da görüleceği üzere, vejetasyon süresi 9 aydır ve 270 gün olarak hesaplanır. mart ayı başından kasım ayı sonuna kadardır (Şekil 2.2).
32
Şekil 2.2: Mahmutdağı’nda ilkbahar mevsimi (M.TEMİZ).
Çizelge 2.2’de verilen değerler Manisa Meteoroloji istasyonunun bulunduğu 111 m yüksekliği içindir. Yükselti, bakı ve coğrafik yapıya göre araştırma alanının tüm noktaları farklı mikro iklim özellikleri gösterebilir. Ekli tablodaki değerlerin plan ünitesinin bir noktasına uyarlanabilmesi için:
SICAKLIK İÇİN: Meteoroloji istasyonunun ölçüm değerine her 100 m yükseklik farkı için yükselirken 0,5°C eksiltmek, alçalırken 0,5°C artırmak gerekir.
YAĞIŞ İÇİN: Yazılı değere, her 100 m yükseklik farkı için yükselirken 50 mm arttırmak, alçalırken azaltmak gereklidir(Anonim3).
33
Çizelge 2.1: Meteorolojik gözlem değerler tablosu (Anonim3) METEOROLOJİK
GÖZLEMLER
AYLAR YILLIK VEJETASYON
SÜRESİNDE Ocak Şubat Mart Nisan Mayıs Haziran Temmuz Ağustos Eylül Ekim Kasım Aralık
Ortalama Sıcaklık °C 6,7 7,6 10,5 15,1 20,5 25,7 28,3 27,6 23,4 17,9 11,7 8,2 16,9 21,3 Ort. Yüksek Sıcaklık °C 10,8 12,1 16,1 21,1 27,1 32,5 35,2 34,7 30,6 24,2 16,8 11,9 22,8 27,8 En Yüksek Sıcaklık °C 22,3 24,8 31,6 32,7 39,1 41,8 45,1 43,7 40,3 37,3 29,9 25,9 45,1 45,1 En Düşük Sıcaklık °C -6,3 -8,9 -5,1 -2,0 4,0 7,6 13,4 12,2 8,4 2,3 -3,4 -5,5 -8,9 -3,4 Ortalama Yağış (mm) 120,7 94,1 79,5 59,8 34,8 11,1 5,7 5,0 14,4 39,7 100,4 139,4 704,6 270,9 Ortalama Nispi Nem % 73 68 65 62 56 47 45 48 52 62 72 75 60 56 Yağış >10 mm olan gün sayısı 3,9 3,3 2,9 2,0 1,2 0,3 0,2 0,2 0,4 1,3 3,4 4,4 23,5 9,0 Günlük Maximum Yağış (mm) 90,4 77,9 73,0 53,9 38,2 35,4 39,2 42,2 48,7 71,5 61,6 163,5 163,5 71,5 Ortalama Sisili Günler 1,4 0,4 0,2 0,0 0,1 0,1 0,0 0,0 0,0 0,5 3,4 5,5 14,7 4,1 Vejetasyon (>10 °C) gün sayısı 5,8 7,4 17,4 27,8 31,0 30,0 31,0 31,0 30,0 30,7 20,9 10,0 273,0 232,4 Donlu Günler Sayısı 12,9 10,7 7,3 1,1 0,0 0,1 4,6 8,9 45,6 5,8 En Erken, En Geç, Ortalama Don Tarihleri
En Erken: 22.Ekim En Geç: 1.Mayıs Ortalama: 1. Aralık- lö.Mart
Ortalama Rüzgar Hızı (m/sn) 1,8 2,2 2,0 1,8 1,8 2,0 2,3 2,2 1,8 1,7 1,5 1,7 1,9 1,9 En Hızlı Rüzgar Yönü ve Hızı (m/sn) SSE 29,7 S 30,7 SW 36,2 SSE 26,4 SSE 26,1 SSE 22,4 ESE 18,2 SW 18,4 SSE 24,5 W 23,5 SW 24,8 S 29,5 SW 36,2 SSE 26,4
2.3 Araştırma Alanının Ekoturizm Değeri
Orman Genel Müdürlüğü orman amenajman heyetlerine her 10 yıllık periyotlarda ülke ormanlarının envanter ve fonksiyonel planlamasını yaptırır. Ormanlarımız üç temel kritere göre fonksiyonlandırılır (OGM,2013).
34 1-Ekonomik Fonksiyon
2-Ekolojik Fonksiyon
3-Sosyal ve Kültürel fonksiyonlu ormanlar olarak ayrılır.
Araştırma alanı olan Mahmutdağı; İzmir Orman Bölge Müdürlüğü, İzmir Orman İşletme Müdürlüğü, Karabel Orman İşletme Şefliği sınırındadır (Şekil 2.3.). Amenajman heyetleri 2013 yılında planlamalarını yapmışlardır.
Şekil 2.3: Mahmutdağı Karabel orman işletme şefliği konumlanması (OGM,2013) Şekil 2.4. ve Şekil 2.5.‘de görüldüğü üzere Mahmutdağı Ormanları amenajman heyetleri tarafından “Sosyal ve Kültürel Fonksiyonlu Ormanlar” olarak ayrılmıştır. Sosyal ve Kültürel Ormanlar 2008 yılında amenajman Yönetmeliğine göre;
Ekonomik ve ekolojik fonksiyonlu alanlar dışında Hidrolojik, Toplum sağlığı, Estetik, Ekoturizm ve Rekreasyon ulusal savunma ve Bilimsel amaçların ön planda ele alındığı alanlar sosyal ve kültürel fonksiyonlu ormanlar olarak tanımlanmıştır.
35
Şekil 2.4: Armutlu orman işletme şefliği amenajman planında Mahmutdağı fonksiyon planlaması (OGM,2013)
Şekil 2.5: Karabel orman işletme şefliği amenajman planında Mahmutdağı fonksiyon haritası (OGM,2013)2
Orman Amenajman Planlaması yönetmeliğine göre: Ormanların fonksiyonlarına göre renkleri Şekil 2.6.’de lejant olarak gösterilmiştir. Lejanta göre; Mahmutdağı mevkii 1. Fonksiyonu ve 2. Fonksiyonu Ekoturizm Fonksiyonudur.
36 Şekil 2.6: Fonksiyon haritası lejantı (OGM,2013)
Mahmutdağı ormanlarının temel ağaç türü kızılçam ve karaçamdır. Verimli ormanların büyük bir bölümü saf ya da birbirleri ile karışım yapmış meşçereler oluşturur. Uydu görüntüsü haritası araştırmacı tarafından çizilmiştir.(Şekil 2.7. ve Şekil 2.8.).
37
Şekil 2.8: Mahmutdağı ormanlarından manzaralar (M.TEMİZ)
Araştırma alanında büyük debili akarsular yoktur, fakat küçük derelerin kenarlarında bol çeşitli ekolojik yaşam birlikleri olan dere vejetasyonu mevcuttur.
Akdeniz ekosistemlerinde sıkça rastlanan flora tipleri; Araştırma alanında olduğu gibi kızılçam ve karaçam gibi türlerin dahil olduğu ibreli ormanlar, kurakçıl geniş yapraklı ormanlar, maki ve otsu vejetasyon tipleridir. Mahmutdağı flora çeşitliliği incelendiğinde ibre yapraklı türlerin yanında maki elemanlarının da fazlalığı göze çarpar. Ülkemizde maki formu ibreli ormanların tahribi sonucu oluşmuş olsa bile Akdeniz ekosistemleri açısından yok sayılamayacak bir zenginliğe sahiptir (N.Özel vd, 2012).
İzmir İl merkezinden Mahmutdağı’na giden güzergâhta deniz seviyesinden itibaren 600-700 metreye kadar geniş maki yayılışını görmekteyiz. Mahmutdağının 1000-1150 metrelere kadar maki formasyonu bize ya saf topluluklar, ya da kızılçam ormanlarının bozulması sonucunda orman maki karışımı şeklinde eşlik eder. Ege Bölgesi maki topluluklarını oluşturan baskın türleri araştırma alanında da görmekteyiz. Maki elemanları ve flora çeşitliliği çizelgesi araştırmacı tarafından çizilmiş olup, Çizelge 2.2’de gösterilmiştir. Mahmutdağı flora zenginliği ile ilgi görseller (Şekil 2.9.) sunulmuştur.
38 Çizelge 2.2: Mahmutdağı flora çeşitleri çizelgesi
ADI LATİNCE ADI ADI LATİNCE ADI
1-Kızılçam Pinus buritia 11-Titrek Kavak Populus tremula
2-Karaçam Pinus nigra
subs.pallasiana 12-Akçaağaç Acer campestre
3-Fıstıkçamı Pinus pinea 13-Ahlat Pyrus elaegnifolia
4-Sedir Cedrus libani 14-Üvez Sorbus torminalis
5-Ardıç Juniperus sp. 15-Kestane Cestanea sativa
6-Çınar Platanus orientalis 16-Akçakesme Phillyreablatifolia
7-Tüylü Meşe Quercus pubescens 17-Laden Cistus creticus
8-Palamut Meşesi Quercus ithaburensis
subs. mqcrolepis 18-Karaçalı Paliurus spiniz-christi
9-Pırnal Meşesi Quercus ilex 19-Kuşkirazı Prunus padius
10Kızılcık Comus mas 20-Tespih Styrax officinalis
Şekil 2.9: Mahmutdağı flora çeşitliliğinden örnekler ( S. AKBAŞ).
3.YÖNTEM
3.1 İrlanda Ulusal Bisiklet Turizmi Güzergâh Stantartlarının Tanıtımı Ve Yöreye Uygun Çalışma Yönteminin Belirlenmesi
İzmir İlinin önemli turistik değerlerinden olan Mahmutdağı bölgesinin doğa sporları alanı alt yapısına sahip, açık hava eğitim alanları bulunan, yenilikçi bir ekoturizm alanı haline dönüştürülmesi, modern yöntemlerle tanıtılması, ulaşılabilir ve bilinir olması,
39
ekolojik ve ekoturistik kapasitesinin anlatımı ve kullanılmasının en üst düzeyde sağlanması ile bisiklet turizminde bölgesel, ulusal ve uluslar arası düzeyde rekabet edebilirliliğinin artması için çalışma metodu belirlenmiştir. Bu çalışma metodu belirlenirken her yaştan öğrenciler, ekoturizm faaliyetleri yürüten sivil toplum kuruluşları, yerli ve yabancı ekoturistler, bisiklet sporu severler, çevre şehirlerde yaşayan insanlar, tur ve turizm şirketleri hedef grup olarak belirlenmiştir.
Mahmutdağı daha öncede ifade edildiği gibi Orman Genel Müdürlüğü amenajman planlarında ekoturizm fonksiyonel planlama esasları yöntem belirlemede baz alınmıştır.
Henüz ülkemizde “Türkiye Ulusal Ekoturizm Standardı” ve “ Türkiye Ekoturistik Kaynak Envanteri ve Sürdürülebilir Kullanma Yönetmeliği’’ olmadığı için yöreye uygun bisiklet turizmi güzergahı standartları belirlenirken yöntem olarak , İrlanda Doğa Sporları Konseyi tarafından 2007 yılında belirlenen “ bisiklet yolu stratejileri’’ esas alınmıştır(URL3).
İrlanda doğa sporları güzergâh stratejileri ve standartları vizyonu; Korunaklı, dayanıklı, birleşik, kullanışlı ve kabul edilebilir bir rekreasyonel yol ağı kurmak ve insan sağlığına katkıda bulunmak. Halkın yaşam kalitesini arttırtmak ve dünya vatandaşlarının, turistlerin dikkatini çekmektir.
İrlanda doğa sporları güzergâh stratejisinde “rekreasyonel yollar’’ derken: bazen tek yönlü, bazen çoklu kullanıma açık, kırsal veya kentsel kesimlerinde olabilen, rekreasyonel amaçlarla, çoğunlukla kuru zemin ya da istisnai durumlarda derecikleri içine alan, tercihen motorize hale getirilmemiş rota, sarp geçit, yollar akla gelir. Bu güzergâhlar rekreasyonel amaçlı olduğu için; Doğa yürüyüşü, bisiklet turizmi ve ata biniş faaliyetleri için tasarlanmıştır.
İrlanda doğa sporları güzergâh stratejileri ve standartları, bisiklet yolu tanzim ve tesviye sistemini ve yol kategorileri için yol tesviyesini tanımlar. Bu standartlar İrlanda’da ki faaliyetlere kılavuz niteliğindedir. İrlanda’ daki çalışma başkent yolları hukuki kanaat cemiyeti (NTAC) tarafından ciro edilmiştir. Standart yollar kalkınma ve yönetim organizasyonları tarafından kullanılmıştır. Bu standartlar sayesinde yeni yol veya yol güçlendirme ve sağlamlaştırma planları yapılmaktadır. İrlanda’daki standartları sayesinde sporcuların bisiklet turizmine uygun en kaliteli yollarda spor
40
yapma imkânına kavuşmuştur. İrlanda doğa sporları güzergâh stratejileri ve standartları yol kalkınma planlarının detaylarını kapsamaz. Ancak güzergâhlar planlanırken genel geçer süreklilik esasları belirlenmiştir.
Yol sürekliliği; bugün kullandığımız yol kaynağını, negatif bir etki yapmadan, gelecekte sağlıklı kullanmayı esas amaç olarak belirler. Yollar İrlanda’ daki rekreasyon alanlarında sürdürülebilirliliğin anahtarıdır. Rekreasyonel tasarlanan bisiklet yolları sağlam, doğanın yıpratıcı etkilerine dayanıklı ve bisiklet sporcusunun ihtiyaçlarını karşılar nitelikte olmalıdır. Yollar kentsel veya kırsal kesimlerde bulunur ve işaretlemeler sayesinde sporcu ile uyumlu haldedir.
Kabul edilebilir yol standartları; dış rekreasyona ve çevreye olumlu katkı sağlamalı, doğal ve kültürel mirasa duyarlı, kullanıcı ihtiyaçlarını karşılayabilir olmalıdır. Kabul edilebilir yol standartları; korunaklı ve yol boyunca ana standardı koruyabilmelidir.
3.2 İrlanda Ulusal Bisiklet Turizmi Yollarının Sınıflandırma ve Derecelendirme Esasları
Bisiklet yolları;
1-Arazi/ OFF-ROAD Bisiklet Yolları
2-Asfalt Tabanlı Bisiklet yoları olarak ikiye ayrılabilir.
OFF-ROAD yollar ve asfalt tabanlı yolların tanzim sistemi çalışmamızda detaylandırılmıştır.
3.2.1 Arazi/ OFF-ROAD bisiklet yolları sınıflandırma ve derecelendirme esasları
İrlanda sınıflandırma sistemine göre OFF-ROAD bisiklet yolları beş sınıfa ayrılır. Bu sınıflar aşağıda detaylarıyla açıklanmıştır(URL3).
OFF-ROAD bisiklet yolları trafiğe kapalı olmalıdır. Ormanda, yol iki kısımdan oluşuyorsa, yolların bir bölümü halka ve motorlu taşıtlara açık olmalıdır. Planlama yapılırken bisiklet kullanıcıları ne olursa olsun taşıt trafiğine açık olan yola düşmemelidir. İki taraftaki yola da yollara özgü işaretler konmalıdır(Şekil 3.1.).
41
Şekil 3.1: OFF-ROAD bisiklet güzergah örneği (URL3)
SINIF-1 OFF-ROAD Bisiklet Yolu Genel Açıklama:
1-Yol zemini çocuk bisikletleri dahil olmak üzere tüm bisiklet tiplerine ve tüm yaş grupları tarafından güvenle kullanılabilir olmalıdır.
2-Mümkünse çift yol olabilecek genişlikte olmalıdır. 3-Trafiğe kapalı olmalıdır.
4-Yol zemini istikrarlı olmalı, sürpriz detaylar yol zemininde olmamalıdır.
5-Hız yavaşlatması ve güvenliği sağlaması için her yönde hafif tesviyesi olmalıdır. 6-Kaldırım ya da körüler kullanılabilir olmalıdır.
Bölge Uygunluğu: Şehir içi, şehir dışı, ana rekreasyon alanları uygundur
Yol Zemini: Sabitlenmiş, sıkıştırılmış, güvenli zeminler olmalıdır. Materyaller arası boşluk mesafesi 6mm’yi geçmemelidir.
Yol Eğimi: Maksimum %5 olmalı, ideal olan eğim %3’dür.
42
Şekil 3.2: Sınıf 1 OFF-ROAD bisiklet yolu örneği (URL3)
SINIF-2 OFF-ROAD Bisiklet Yolu Genel Açıklama:
1-Her iki tarafta hız düşüşünü sağlamak için küçük eğimler olmalıdır. 2-Çift yol kullanılabilecek kadar geniş olmalıdır.
3-Trafiğe kapalı olmalıdır.
4-Engelli bisikleti ve çocuk koltuklu bisikletler hariç diğer bisikletlerin kullanımına uygun olmalıdır.
5-Çok küçük virajları kabul edilebilirdir.
Bölge Uygunluğu: Şehir içi, şehir dışı, ana rekreasyon alanları uygundur.
Yol Zemini: Sabitlenmiş, sıkıştırılmış, güvenli zeminler olmalıdır. Materyaller arası boşluk mesafesi 20 mm’yi geçmemelidir.
Yol Eğimi: İniş Maksimum %5 , çıkış Maksimum %5-10 olmalı, ideal olan eğim %5’dir
43 .
Şekil 3.3: Sınıf 2 OFF-ROAD bisiklet yolu örneği (URL3)
SINIF-3 OFF-ROAD Bisiklet Yolu Genel Açıklama:
1-Aşırı eğimli ve dar yollardır, sadece tek yöne uygun olmalıdır. 2-Geniş ve dik yokuşlu değildir.
3- Bisiklet kullanıcıları için basit seviyede bisiklet kontrolü gereklidir. 4- Sadece dağ bisikletlerine uygundur.
5- Bazı tehlikeler arz edebilir(engebeli, taş kademeli, fırlayan taşlar, fırlayan ağaç kökleri )
Bölge Uygunluğu: Şehir içi, şehir dışı, ana rekreasyon alanları uygundur
Yol Zemini: Tutarsız ve hafif engebeli materyallerin arasındaki boşluk mesafesi 50 mm’yi geçmemelidir. Taş kademeli 60mm’den ve fırlayan taşlar yada kökler, yok yüzeyinden 40 mm’den daha fazla yükselemez.
Yol Eğimi: İniş Maksimum %5 , çıkış Maksimum %8 olmalı, Yukarıya çıkışta eğim %15, ideal olan eğim %6’dir
44
Şekil 3.4: Sınıf 3 OFF-ROAD bisiklet yolu örneği (URL3)
SINIF-4 OFF-ROAD Bisiklet Yolu Genel Açıklama:
1-Teknik olarak çetrefilli ve zor yollardır. Yüksek seviyede sporcu kondisyonu ve bisiklet kontrolü gerektirir.
2-180 dereceye kadar çıkan zorlu dönüşler, fırlayan kökler taşlar ve taş yüzeyler içerebilir.
3-Dar ve zorlu yollardır. Geniş ve dik yokuşlu yollar olamaz. 4-Bu yollar sadece tek yönlü kullanıma açıktır.
5-11 yaş altı çocuklar için uygun değildir.
Bölge Uygunluğu: Kırsal bölgeler, ormanlar ya da ücra yerler
Yol Zemini: Çok tutarsız ve engebeli yüzeyler 100 mm’ye, fırlayan taş, kök ve taş zemini 150mm’ye kadar yükselir.
45
Şekil 3.5: Sınıf 4 OFF-ROAD bisiklet yolu örneği (URL3)
Yol Eğimi: İniş Maksimum %8’den %25’e, çıkış Maksimum %20 olmalı, ideal olan eğim %10’dir
Yol Genişliği: 500 mm’den 800 mm’ye kadar olabilir (Şekil 3.5.).
SINIF-5 OFF-ROAD Bisiklet Yolu Genel Açıklama:
1-Aşırı derecede çetrefilli ve zor yollardır. Yüksek seviyede sporcu kondisyonu ve yüksek seviyede bisiklet kontrolü ve ustalık gerektirir.
2-180 dereceye kadar çıkan zorlu dönüşler, fırlayan kökler taşlar ve taş yüzeyler içerebilir.
3-Çok dar ve zorlu yollardır. Aşırı derecede düzensiz eğim içerir.
4-Bu yolların zemini güvensiz zemindir, sadece tek yönlü kullanıma açıktır. yaş altı çocuklar için uygun değildir.
6-Sadece süspansiyonlu dağ bisikletleri için uygundur. Bölge Uygunluğu: Yayla ve ücra yerler.
46
Yol Zemini: Aşırı derecede tutarsız ve eğimlidir. Büyük genişlikteki taşlar, kayalar, kökler yüzeyler 100 mm’ye kadar çıkabilir, taş yüzeyler 600mm’ye kadar yükselir. Fırlayan kökler ve taşlar 300 mm’ye kadar çıkar.
Yol Eğimi: İniş Maksimum %10’den %50’e , çıkış Maksimum %25 olmalı, ideal olan eğim %15’dir
Yol Genişliği: 300 mm’den 500 mm’ye kadar olabilir(Şekil 3.6.).
Şekil 3.6: Sınıf 5 OFF-ROAD bisiklet yolu örneği (URL3)
3.2.1.1 OFF-ROAD bisiklet kullanıcıları için yol derecelendirme bilgilendirme sistemi
Kullanıcılara yolun zorlukları hakkında bilgi verilirken, teknik bilgiden ziyade kullanıcıların ihtiyacını giderecek bilgilendirmeler verilmelidir. Teknik terminoloji ya da yol tanzimine yönelik bilgiler verilmemelidir. Kullanıcılar için derecelendirme bilgilendirmesi aşağıdaki gibi olmalıdır(Çizelge 3.4).
47
Çizelge 3.4: OFF-ROAD bisiklet kullanıcıları için derecelendirme bilgileri(URL3) DERECELENDİRME AÇIKLAMA
Aile Trafiğe kapalı olan yollarda her çeşit yaş gurubu ve bisiklete uygundur. Çok düz ve düşük eğimli yollar ailelerin kullanımına uygundur.
Kolay
Tutarlı, genellikle düz yollardır. Düşük seviyede bisiklet kontrol yeteneği yeterlidir. Sadece arazi bisikleti kullanımı tavsiye edilir. Düşük eğime sahiptir, küçük çukur ve deliklere rastlanabilir. Ortalama eğim %5’dir.
Orta
Değişken ve engebeli yüzeye sahiptir. Sadece dağ bisikletleri içindir. Düşük seviyede sporcu kondisyonu ve bisiklet kontrolü gerektirir. Bazı çukurlar, fırlayan kökler ya da çökmeler içerebilir. Kaldırım bölümleri ve orta seviye eğim içerebilir. Ortalama eğim %6’dur.
Zor
Çok engebeli ve değişken yüzeye sahiptir. Sadece dağ bisikletleri içindir. 11 yaşaltı çocuklar için kesinlikle uygun değildir. Yüksek seviyede sporcu kondisyonu ve bisiklet kontrol yeteneği gerektirir. Teknik olarak zor yollardır, sert dönüşlere, küçük taş yüzeylere, çapraz dik eğimlere sahiptir. Ortalama eğim % 10’dur.
Sert
Aşırı derecede engebeli, değişken, büyük boşluk alanlarına sahip dengesiz malzemelere, büyük taş zeminlere, fırlayan köklere, sert eğimlere ve çok dar kaldırımlara sahiptir. Usta seviselinde sporcu kondisyonuna ve bisiklet kontrolüne ihtiyaç vardır. Sadece süspansiyonlu dağ bisikletleri içindir.
Çok Sert
Aşırı derecede engebeli, hızla değişebilen, taşlı, çok dengesiz, yukarıdan düşen metaryellere, taş basamaklara ve sert taşlı eğimlere sahiptir. Sadece uzman seviyede sporcu kondisyonuna sahip, teknik bisiklet kontrolüne sahip sporcular tarafından kullanılmalıdır. Ücra ve kırsal alanlarda aksi durumlarda ve kazalarda kendi kendine ilk yardım müdahale bilgi olacak sporcular içindir. Sadece tam süspansiyomlu bisikletler içindir.
3.2.2.2 Asfalt tabanlı yolları derecelendirme, bilgilendirme sistemi İrlanda’da ki yollar zaten Ulusal Tanzim Sistemi tarafından tanzim edilmiştir. OFF-ROAD yollara uygulanan sistem bu yollara uygulanamaz. Asfalt tabanlı yollar; Motor Yolları
