ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN GİYİM İHTİYAÇLARINI KARŞILAMA VE MODA KONUSUNDAKİ GÖRÜŞ VE DAVRANIŞLARI

(1)

ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN GİYİM İHTİYAÇLARINI KARŞILAMA VE MODA KONUSUNDAKİ GÖRÜŞ VE DAVRANIŞLARI

Yrd.Doç. Dr. Saliha AĞAÇ* Öğr. Gör. Dr. Neşe Y. ÇEĞİNDİR* ÖZET

Bu araştırma, üniversitelerde öğrenim gören kız öğrencilerin giyim ihtiyaçlarını karşılama konusundaki düşüncelerini, modaya bakış açılarını ve modayı ne derece izleyebildiklerini belirlemek amacıyla planlanmış ve yürütülmüştür. Araştırmanın materyalini, Ankara ilindeki Hacettepe, Gazi, Ankara, Başkent ve Çankaya Üniversitelerinde öğrenim görmekte olan kız öğrenciler arasından rastlantısal olarak seçilen ve ölçme aracına cevap vermeyi kabul eden 340 kişiden elde edilen veriler ve konu ile ilgili literatür taraması sonucunda ulaşılabilen kaynaklar oluşturmaktadır.

Araştırmadan elde edilen veriler bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Üniversitelere göre verilen cevapların ilişkisi, ki-kare (Chi-Square) testi ile p<0.05 anlamlılık düzeyinde değerlendirilmiştir.

Araştırma sonucunda, öğrencilerin giyimde bireyselliğe önem verdikleri, giysi satın alırken öncelikli olarak tarzlarını yansıtmasına dikkat ettikleri, daha sonra kalite unsurunu aradıkları belirlenmiştir. Öğrencilerin çoğunlukla moda ürünleri giyme alışkanlığında olmadıkları, modası geçse bile beğendikleri taktirde giysilerini giymeye devam ettikleri ve kişisel beğenilerini ön planda tuttukları görülmektedir.

Anahtar Kelimeler: Tüketici Davranışları, Üniversite Öğrencileri, Giysi Satın Alma, Moda.

ABSTRACT

This study was carried out and planned in order to reveal the opinions of univesity students on meeting clothes needs, on their perspective of fashion and the extent they can pursue fashion.

The material of the study is composed of 340 female students selected at random who agreed to participate in the survey and who study at Gazi, Hacettepe, Ankara, Başkent and Çankaya Universities besides literature review on the issue

Data obtained were analyzed through computers. The relations of the responses in terms of universities were assessed through Chi-Square at p<0.05 significance level.

According to the findings of the survey, it was found out that students value individualism in dressing and when purchasing clothes they primarily pay attention to the fact that clothes reflect their style and then they look for quality. It was also found out that the students mostly do not have the habit of wearing fashionable clothes and even if it is ou of fashion, they keep wearing it if they like it and individual taste of theirs takes priority over fashion.

Key Words: Consumer Behaviour, University Students, Purchasing Clothes, Fashion.

Gazi Üniversitesi Mesleki Eğitim Fakültesi Giyim Endüstrisi ve Moda Tasarımı Eğitimi Bölümü Beşevler/Ankara asaliha@gazi.edu.tr , cegindir@gazi.edu.tr

(2)

1. GİRİŞ

İnsanların doğal şartlardan korunma ve örtünme ile başlayan giyim serüveni günümüzde farklı bir boyut kazanmıştır.

Birçok ekonomist, sosyolog ve psikolog giyim ihtiyacını ortaya çıkaran etmenleri korunma, utanma, örtünme ve süslenme olarak sıralandırmıştır (Kırzıoğlu, 1992:9). Ancak günümüzde giyimin koruma ve örtme işlevi arka planda kalmıştır.

Giysi, çevre koşullarının çeşitli olumsuz etkilerinden korunmak amacıyla örtünme ihtiyacı duyan ilk insanların belki de elde ettikleri ilk nesnedir (Zengingönül ve Diğerleri, 1996:220). Başlangıçta çok sade bir biçimde ortaya çıkan bu örtünüş, zamanla estetik ve standart kalıplaşma halini alan giyinmeye dönüşmüştür (Uslu, 1998:11). Balsac giysiyi, “simgelerin en enerjik olanı” (Altınay ve Yüceer, 1992:2) olarak tanımlamıştır.

İnsanların güzel görünme, farklı olma gibi değişiklik arama çabaları, “iyi giyim” deyimini ortaya çıkmıştır. Giyenin yaşayışına, kişiliğine ve fiziksel yapısına, giyme amacına, giyilecek ortama, sağlık koşullarına uygun olan, rahat, ekonomik ve estetik özellikleri bünyesinde taşıyan giyime “iyi giyim” denilebilir.

İyi ve özenli giyim düşüncesi, insanların içinde taşıdığı ve olanaklar ölçüsünde uygulamaya çalıştığı, olağan ve vazgeçilmez bir istektir (Altunyuva, 1988:15). Bayraktar, iyi giyim için giyimle ilgili temel bilgilere sahip olmak gerektiğini, aksi halde çok para harcama ile de iyi

giyinilemeyeceğini belirtmektedir (Bayraktar, 1995:11).

Giysinin ilk ögesi kullanılabilir olmasıdır (Altunyuva, 1988:23). Bireyin kendine yakışan giyimi, rengi, deseni, aksesuarı seçebilmesi için, vücut özelliğini ve tipini bilmesi gerekir. Kumaş model ve renk seçerken vücudun güzel taraflarına dikkat çekip, kusurlu tarafları saklanmalıdır (Bayraktar, 1995:9).

Giyim aile bütçesi ile yakından ilgili olup, bütçede önemli bir yer tutmaktadır. Giyim masrafı, bir çok faktörün etkisi altında olmakla beraber, özellikle ailelerin gelirleri ile orantılıdır (Koç, 1990:5). Ailede giyim için ayrılan kaynak gelire, aile fertlerinin sayısına ve sosyal statüsüne göre değişmektedir (Bayraktar, 1995:10).

Çevre koşullarının çeşitli olumsuz etkilerinden korunmak amacıyla örtünme şeklinde başlayan giyimin, zamanla daha fonksiyonel olması gerekliliği duyulmuştur. Giyim, toplumun değer yargılarını ve giyenin kişilik özelliklerini yansıtır hale gelmiş, zaman içerisinde toplumlara göre sürekli değişime uğramıştır. Bu değişimler “giyimde moda” olgusunu ortaya çıkarmıştır. Hızlı değişim sürecine girmiş toplumlarda gerek sosyal gerekse kültürel olaylardan etkilenerek, bu değişimin aynı hızla giysiye yansıdığı ve yaygınlaştığı görülmüştür. Toplumsal açıdan bakıldığında “giyimde moda” olgusunun etkileşim sonucu yayıldığı, toplumun değer yargılarını yansıttığı ve toplumun uygarlık seviyesini simgelediği görülmektedir (Uslu, 1998:52).

Türk Dil Kurumu Sözlüğünde Moda; değişiklik ihtiyacı veya süslenme özentisi ile toplum yaşamına giren geçici yeniliktir. Diğer bir deyişle; belirli bir süre etkin olan toplumsal beğeni, bir şeye gösterilen aşırı düşkünlük (Anonim¹, 1988:1032) olarak tanımlanmıştır.

Moda; geleneğe karşı kendisini yenileyenin adıdır. Yani kabul görmüş, alışkanlık haline dönüşmüş olanın tersine, moda; alışkanlık dışını, acayip olanı, tuhafı, dikkat çekici olanı, yani nasıl olursa olsun farklı olanı içinde toplar (Onur, 2004:15).

Moda, insanların değişiklik arama ve yeni biçimler ortaya koyma tutkusu, toplumca benimsenen bir anlayış veya görüş (Altınay ve Yüceer, 1992:3), insanların özgürce, hissetleri

(3)

gibi, arzu ettikleri şekilde kendilerine yakışanı yaratmaları (Yaşa, 1999:4) şeklinde de ifade edilmektedir.

Yaşamın içerisinde aktif olan her şeyde kendini gösteren moda, en çok kullanım alanını giyim eşyasında bulmaktadır. Giysi; günümüzde artık bireyin kişiliği ile özdeşleşen bir tüketim ürününü temsil etmektedir.

Tüketiciler ise, moda ürünlerini taklit eden “kültür bağımlıları” ya da “moda kurbanları” değil, kendi kimlikleri ve yaşam tarzlarını algılama biçimlerine göre stiller arasından seçim yapan bireyler olarak değerlendirilmektedir. Günümüzde moda bir zorunluluktan çok seçenek olarak sunulmaktadır. Tüketicinin çeşitli seçenekler arasından kendine özgü bir görünüş oluşturması beklenmektedir (Crane, 2000: 30).

Bu araştırma, üniversite gençliğinin giyim ihtiyaçlarını karşılama konusundaki görüş ve davranışlarını, modaya bakış açılarını ve modayı ne derece izleyebildiklerini tespit etmek

amacıyla planlanmış ve yürütülmüştür. Bu amaçla araştırmada iki alt problem benimsenmiştir. Bu problemler;

1. Öğrenciler giyim ihtiyaçlarını nasıl ve ne şekilde karşılamaktadır? 2. Öğrencilerin giyim ve modayı izleme konusunda görüş ve davranışları

nelerdir? şeklindedir.

Çalışma, gençlerin giysi konusundaki tercihlerinin saptanması, giyim ve moda hakkında görüşlerinin toplanması; hedef kitlesi gençler olan giysi üreticilerine yol gösterici olması açılarından önem taşımaktadır.

2. MATERYAL VE YÖNTEM

Araştırmanın materyalini, yönetiminden araştırma yapma izni alınabilen, Ankara’daki Hacettepe,

Gazi, Ankara, Başkent ve Çankaya Üniversitelerinin kız öğrencileri oluşturmaktadır. Bu üniversitelerin ülkenin değişik bölgelerinden gelen öğrenci profiline sahip olması araştırma materyalinin seçiminde önemli bir etkendir. Araştırma izni, anket uygulanması için öğrencilerin dinlenme alanı olarak belirlenen yaşamsal ortamlarında ve belirli süreler içerisinde tamamlanması koşulu ile alınmıştır. Bu nedenle, araştırma örneklemini, dinlenme alanlarında bulunan öğrenciler arasından rastlantısal olarak seçilen ve ölçme aracına cevap vermeyi kabul eden 340 kişi

oluşturmuştur. Araştırma, anket yardımıyla elde edilen veriler ve konu ile ilgili literatür taraması sonucunda ulaşılabilen kaynaklar ile sınırlıdır.

Öğrencilerin giyim ve moda konusundaki görüş ve davranışları konusundaki bilgileri

toplayabilmek için anket formu hazırlanmıştır. Anket formunun hazırlanmasında daha önce benzer çalışma yapan araştırmacıların sorularından ve ilgili literatürden faydalanılmıştır.

Anket iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm; öğrencilerin devam ettikleri üniversiteler, aylık net gelirleri, giyim ihtiyaçları ve onları karşılama biçimlerine yönelik demografik

özelliklerini, ikinci bölüm ise öğrencilerin moda kavramı ve onu izlemelerine ilişkin görüşlerini ölçmeye yönelik sorulardan oluşmaktadır. Soruların anlaşılır olmasına özen gösterilmiştir.

Bu amaçla 30 öğrenci üzerinde pilot bir çalışma yapılmış, alınan dönütlere dayanılarak anket formu yeniden düzenlenmiştir. Form, yönetiminden izin alınabilen üniversitelerde öğrencilerin

(4)

toplu oldukları sınıf veya kantinlerde karşılıklı görüşme tekniği ile doldurulmuştur. Anket uygulanırken homojenliğin sağlanması için öğrencilerin olabildiğince farklı bölümlerden olmalarına, üniversite kültürü almış, giyim ihtiyaçlarını karşılama ve güncel giyim konusunda belli düzeyde karar verme yetisine erişmiş olmalarına özen gösterilmiştir.

Tablo 1’de araştırmaya katılan öğrencilerin üniversitelerine göre sınıf dağılımları verilmiştir.

Tablo 1: Üniversitelere Göre Öğrencilerin Sınıf Dağılımları

SINIF

ÜNİVERSİTELER

Toplam Hacettepe Gazi Ankara Başkent Çankaya

F % F % F % F % F % F % Hazırlık 2 3.4 5 3.4 2 2.7 4 10.8 - - 13 3.8 1. Sınıf 6 10.2 30 20.4 8 10.7 22 59.5 - - 66 19.4 2. Sınıf 6 10.2 18 12.2 8 10.7 2 5.4 3 13.6 37 10.9 3. Sınıf 14 23.7 22 15.0 16 21.3 2 5.4 11 50.0 65 19.1 4. Sınıf 31 52.5 59 40.1 40 53.3 7 18.9 7 31.8 144 42.4 5. Sınıf - - 13 8.8 1 1.3 - - 1 4.5 15 4.4 TOPLAM 59 17.4 147 43.2 75 22.1 37 10.9 22 6.5 340 100 n=340

Tablo 1’de görüldüğü üzere araştırmaya katılan öğrencilerin % 42.4’ü son sınıf, % 8’e yakın oranı hazırlık ve 5. sınıf öğrencisidir. Öğrencilerin 3/2’si üniversite deneyimi kazanmış, kişisel giyimlerini seçme konusunda belli olgunluğa erişmiştir.

Araştırmadan elde edilen veriler bilgisayar ortamında SPSS (10.0) paket programına aktarılmış, istatistiksel incelemesi yapılmıştır. Üniversitelere göre verilen cevapların ilişkisi, ki-kare (Chi-Square) testi ile, p<0.05 anlamlılık düzeyinde değerlendirilmiştir. Bulgular çapraz tablolarda verilerek, durumlarına göre bulgular arasındaki ilişki incelenmiştir. Anlamlılık ilişkisi bulunmayan durumların yorumu verilmemiştir.

Ayrıca, öğrencilerin gelir durumu ile sorulara verilen cevaplar arasında ki-kare analizi yapılmış ve sadece anlamlı ilişki bulunan sonuçlar bulgular bölümünün sonunda tablolara dökülmeden yazılı olarak ifade edilmiştir.

3. BULGULAR VE YORUM

Bu bölümde araştırmanın alt problemlerine dayalı olarak hazırlanan bulgulara ve yorumlarına yer verilmiştir.

Araştırmanın ilk amacı öğrencilerin giyim ihtiyaçları ve bunları karşılama davranışlarına ilişkindir. Bu amacı ölçmeye yönelik hazırlanan sorulardan elde edilen bulgular tablolarda sunulmuştur.

(5)

tüketicilerin sosyoekonomik düzeylerinden etkilendiğini, Winakor ise, Lowa, Ilinois ve Nebraska’daki kentsel yaşam süren ailelerin kırsal kesimdekilere oranla daha fazla giyim harcamasında bulunduklarını tespit etmişlerdir (Aktaran: Müberra Yener,Tarihsiz:18).

Bu nedenle öğrencilerin temel ihtiyaçlarını karşılamak için gerekli olan gelir düzeyleri tespit edilmeye çalışılmıştır. Bu amaçla elde edilen bulgular tablo 2’de verilmiştir.

Tablo 2: Üniversitelere Göre Öğrencilerin Gelir Dağılımı GELİR

(YTL)

Toplam

Hacettepe Gazi Ankara Başkent Çankaya

F % F % F % F % F % F % 200-299 9 15.3 35 23.8 15 20 1 2.7 2 9.1 62 18.2 300-399 24 40.7 49 38.8 26 34.7 11 29.7 2 9.1 120 35.3 400-499 17 28.8 33 22.4 23 30.7 2 5.4 2 9.1 77 22.7 500-599 6 10.2 17 11.5 7 9.3 7 18.9 3 13.6 40 11.8 600-699 3 5.1 2 1.4 - - 2 5.4 2 9.1 9 2.6 700-799 - - 2 1.4 2 2.7 5 13.5 - - 9 2.6 800-899 - - 1 0.7 1 1.3 3 8.1 4 18.2 9 2.6 1000 - - - - 1 1.3 2 5.4 4 10.2 7 2.1 1500 - - - 4 10.8 3 13.6 7 2.1 TOPLAM 59 100 147 100 75 100 37 100 22 100 340 100 n= 340 x²=162,067 p= .000

Tablo 2 incelendiğinde, araştırmaya katılan öğrencilerin % 58’inin aylık net gelirinin 300 ile 499 YTL aralığında değiştiği görülmektedir. Yapılan istatistik çalışmasında p değeri .000

çıkmıştır. Bu sonuç, öğrencilerin üniversitelere göre gelir dağılımları arasında anlamlı ilişki olduğunu göstermektedir.

1. Öğrencilerin Giyim İhtiyaçlarının Karşılanmasına Yönelik Bulgular

Öğrencilerin giyim harcamalarında en fazla paya sahip ürünün belirlenmesine yönelik elde edilen bulgular tablo 3’de sunulmuştur.

Tablo 3: Öğrencilerin Giyim Harcamalarında En Fazla Paya Sahip Ürün Sıralaması

Giysiler

F % F % F % F % F % F %

Etek 2 3.4 8 5.4 - - - 10 2.9

(6)

Gömlek 4 6.8 14 9.5 9 12.0 2 5.4 2 9.1 31 9.1 Mont 3 5.1 5 3.4 3 4.0 1 2.7 - - 12 3.5 Tişört 4 6.8 5 3.4 6 8.0 3 8.1 - - 18 5.3 Kot Pantolon 19 32.2 40 27.2 28 37.3 10 27.0 7 31.8 104 30.6 Kumaş Pantolon 3 5.1 10 6.8 5 6.7 - - - - 18 5.3 Ayakkabı 5 8.5 33 22.4 7 9.3 9 24.3 7 31.8 61 17.9 Çanta 2 3.4 5 3.4 1 1.3 2 5.4 1 4.5 11 3.2 TOPLAM 59 100 147 100 75 100 37 100 22 100 340 100 n= 340 x²= 34,9253 p= .331

Tablo 3’te verildiği üzere, öğrencilerin giyim masraflarında en fazla paya sahip ürünler, yoğunluk sırasına göre; % 30.6 ile kot pantolon, % 22.1 ile kazak, % 17.9 ile ayakkabıdır.

Öğrencilerin giyim masraflarında, etek, kumaş pantolon ve çanta türü ürünler, genele oranla daha az paya sahiptir. Bulgular, öğrencilerin kullanımı kolay giysileri tercih ettiklerini göstermektedir.

Tablo 4: Öğrencilerin Satın Alma Davranışlarını Etkileyen Giysi Özelliklerine Yönelik Görüşleri

SEÇENEKLER

F % F % F % F % F % F % Güncellik 5 8.5 6 4.1 2 2.7 10 27.0 4 18.2 27 7.9 Kumaş kalitesi 7 11.9 25 17.0 11 14.7 4 10.8 3 13.6 50 14.7 Dikiş kalitesi 1 1.7 4 2.7 - - - 5 1.5 Ekonomiklik 6 10.2 9 6.1 4 5.3 3 8.1 - - 22 6.5 Marka 3 5.1 7 4.8 1 1.3 - - - - 11 3.2 Model 37 62.7 96 65.3 57 76.0 20 54.1 15 68.2 225 66.2 TOPLAM 59 100 147 100 75 100 37 100 22 100 340 100 n= 340 x²= 39,574 p= .006

Tablo 4 incelendiğinde, öğrencilerin % 66.2’si giysi satın almalarını etkileyen en önemli unsuru, giysinin modeli olarak cevaplandırmıştır. Bunu % 14.7 ile giysi kumaşının kalitesi izlemektedir. Bu bulgu öğrencilerin giysi satın alırken en çok modeline önem verdiklerini ortaya koymaktadır. Araştırmaya katılan öğrencilerin büyük kısmının aylık gelirlerinin 300 ile 499 YTL arasında değişmesine rağmen satın alırken ekonomikliği çok az göz önünde bulundurmaları dikkat çekicidir. P değerinin .006 bulunması öğrencilerin üniversitelere göre satın almalarını etkileyen giysi unsurları arasında anlamlı bir ilişkinin olduğunu göstermektedir.

Öğrencilerin giysi tercihlerinde vücut özelliklerini dikkate alıp almadıklarına yönelik bulgular tablo 5’de verilmiştir.

(7)

Tablo 5: Öğrencilerin Giysi Tercihlerinde Vücut Özelliklerini Dikkate Alma Durumları

SEÇENEKLER

F % F % F % F % F % F % Ergonomik olmalı 9 15.3 14 9.5 3 4.0 7 18.9 1 4.5 34 10.0 Vücudumu açığa çıkarmalı 1 1.7 1 0.7 1 1.3 1 2.7 2 9.1 6 1.8 Kusurlarımı gizlemeli 3 5.1 26 17.7 11 14.7 4 10.8 2 9.1 46 13.5 Rahat ve estetik olmalı 43 72.9 104 70.7 60 80.0 24 64.9 17 77.3 248 72.9 Dikkat etmem 3 5.1 2 1.4 - - 1 2.7 - - 6 1.8 TOPLAM 59 100 147 100 75 100 37 100 22 100 340 100 n= 340 x²= 28,192 p= .030

Tablo 5’e göre giysi satın alırken, öğrencilerin % 72.9’u giysinin rahat ve estetik olmasını önemsemektedir. Buna göre, öğrencilerin giysi tercihlerinde vücut özelliklerini dikkate aldıkları, rahatlığın yanında estetik faktörleri önemli buldukları söylenebilir.

Aydın ve Çakar (1991), giysideki estetiğin giysinin bir bütün olarak görsel algılanması ile ilgili olduğunu, giysideki estetik öğelerin, tüketicinin vücut problemlerini kapatmak, giysinin kumaş özelliklerini ve biçimini, model özelliğini vurgulamak için kullanıldığını belirtmektedir. Estetiği eksik bir ürünün tüketici tarafından kabul görmeyeceği belirtilmektedir.

Almanya’da yaşayan 31.000 kadın üzerinde yapılan bir araştırmada, giysi alırken kadınların % 51’inin rahatlığa, % 35’inin kullanışlı olmasına önem verdikleri, giysinin çekici olmasını, vücudu göstermesini yalnızca % 2 oranında kadının istediği bulunmuştur (Anonim², 2001:35).

Yine Almanya’daki üst gelir grubuna giren 3400 kadın ve erkek üzerinde gerçekleştirilen bir ankette, kişilerin % 60’a yakınının giyside, pratiklik ve kullanışlılığı önemsedikleri görülmektedir (Anonim³, 2000: 26).

Öğrencilerin birbirleri ile kıyafet değiştirip değiştirmediklerine yönelik davranışları tablo 6’da gösterilmiştir.

Tablo 6 : Öğrencilerin Birbirleri İle Kıyafet Değiştirmelerine Yönelik Davranışları

EÇENEKLER

F % F % F % F % F % F % Değişiklik 15 25.4 42 28.6 20 26.7 9 24.3 5 22.7 91 26.8 Renk uyumu 23 39.0 42 28.6 27 36.0 12 32.4 8 36.4 112 32.9 Ekonomiklik 2 3.4 4 2.7 2 2.7 - - - - 8 2.4 Değiştirmem 19 32.2 59 40.1 26 34.7 16 43.2 9 40.9 129 37.9 TOPLAM 59 100 147 100 75 100 37 100 22 100 340 100 n= 340 x²= 5,245 p= .949

(8)

Tablo 6’daki verilerden, öğrencilerin % 37.9’u giysilerini arkadaşı ile değiştirmeyi düşünmediği,

% 32.9’unun renk uyumu için, % 26.8’inin ise değişiklik için değiştirmeyi kabul ettikleri görülmektedir. Araştırmaya katılan öğrencilerin yarısından fazlasının giysilerini birbirleri ile değiştirdiği gözlenmektedir.

Altınay’ın araştırmasında aynı soruya öğrencilerin % 42,9’u kesinlikle değiştirmem, % 26,5’i değişiklik olsun diye değiştiririm, %24,4’ü renk uyumunu sağlamak için değiştiririm cevabını vermiştir (Altınay, 1989). Araştırmada öğrencilerin ekonomiklik için giysi değiştiririm düşüncesi % 4,2 oranındadır. Buradan öğrencilerin çoğunun giyside değişikliği aradığı

söylenebilir.

Öğrencilerin markalı giysilerin taklitlerini tercih edip etmemelerine ilişkin görüşleri tablo 7’de sunulmuştur.

Tablo 7: Öğrencilerin Markalı Giysilerin Taklitlerine Yönelik Görüşleri

SEÇENEKLER

F % F % F % F % F % F % Tercih etmem 23 39.0 54 36.7 28 37.3 18 48.6 16 72.7 139 40.9 Tercih ederim 9 15.3 21 14.3 9 12.0 6 16.2 2 9.1 47 13.8 Bazen tercih ederim 27 45.8 72 49.0 38 50.7 13 35.1 4 18.2 154 45.3 TOPLAM 59 100 147 100 75 100 37 100 22 100 340 100 n= 340 x²= 13,040 p= .110

Tablo 7 incelendiğinde markalı ürünlerin taklitlerini satın almayı, öğrencilerin % 45.3’ünün bazen, % 40.9’unun hiç tercih etmediği görülmektedir. Ancak, “bazen ederim” seçeneği, olumlu ve olumsuz anlamı ifade ettiği için gençler arasında bir ikilemin yaşandığı düşüncesini akla getirmektedir.

Tablo 8’de öğrencilerin indirimli satışlara ilişkin görüşleri verilmiştir.

Tablo 8: Öğrencilerin İndirimli Satışlara İlişkin Görüşleri

SEÇENEKLER

F % F % F % F % F % F %

Düşük kaliteli ürün 3 5.1 9 6.1 1 1.3 1 2.7 2 9.1 16 4.7 Ucuz giysi alma

fırsatı 54 91.5 137 93.2 73 97.3 35 94.6 19 86.4 318 93.5

İlgilenmiyorum 2 3.4 1 0.7 1 1.3 1 2.7 1 4.5 6 1.8

TOPLAM 59 100 147 100 75 100 37 100 22 100 340 100

n= 340 7,031 p=.593

Tablo 8 incelendiğinde, öğrencilerin % 93.5’i indirimli satışları, ucuz bir şeyler alabilmek için fırsat olarak nitelendirilirken, % 4,7’si düşük kalite anlamına geldiğini ifade etmişlerdir. Öğrencilerin tamamına yakınının indirimli satışların ucuz bir şeyler alabilme fırsatı olduğunu düşündükleri gözlenmektedir. Bu bulgulara dayanılarak, öğrencilerin indirimli satışların farkında oldukları ve bunu kullandıkları söylenebilir.

(9)

Araştırmanın ikinci amacı öğrencilerin moda konusundaki düşüncelerini belirlemektir. Bu amacı ölçmeye yönelik hazırlanan sorulardan elde edilen bulgular aşağıda sunulmuştur.

2. Öğrencilerin Moda Konusundaki Düşüncelerine Yönelik Bulgular Tablo 9’da öğrencilerin moda hakkındaki görüşlerine yer verilmiştir.

Tablo 9: Öğrencilerin Modanın Anlamı İle İlgili Görüşleri

Seçenekler

F % F % F % F % F % F % Beğeni evreleri 39 66.1 101 68.7 50 66.7 23 62.2 14 63.6 227 66.8 İyi giyimin önemli şartı 1 1.7 3 2.0 3 4.0 3 8.1 3 13.6 13 3.8 Giyimi kısıtlayıcı 6 10.2 12 8.2 6 8.0 3 8.1 1 4.5 28 8.2 Gereksiz bir kavram 13 22.0 31 21.1 16 21.3 8 21.6 4 18.2 72 21.2 TOPLAM 59 100 147 100 75 100 37 100 22 100 340 100 n= 340 x²= 10,238 p = .595

Tablo 9’da öğrencilerin % 66.8’i modaya zaman içindeki beğeni evreleridir derken, % 21.2’si modayı uyulması gereksiz bir kavram olarak nitelendirmiştir. Öğrencilerin % 8,2’si modayı giyim konusunda bir kısıtlayıcı, %3,8’i ise modayı iyi giyimin en önemli şartı olarak görmektedir.

Altınay’ın araştırmasında öğrencilerin, % 65,3’ünün modayı, zaman içindeki beğeni devresi, % 18,9’unun modayı uyulması gerekmeyen bir kavram, %7,9’unun kısıtlayıcı bir kavram, % 5,8’inin ise modayı iyi giyimin en önemli şartı olarak nitelendirmesi araştırma ile paralellik göstermektedir (Altınay, 1989).

Tablo 10’da öğrencilerin moda hakkındaki bilgi kaynakları verilmiştir.

Tablo 10: Öğrencilerin Modayı Takip Etme Konusundaki Bilgi Kaynakları

Bilgi Kaynağı

Toplam

Hacettepe Gazi Ankara Başkent Çankaya

F % F % F % F % F % F % Moda dergileri 9 15.3 18 12.2 6 8.0 7 18.9 1 4.5 41 12.1 Moda programları 5 8.5 15 10.2 12 16.0 5 13.5 4 18.2 41 12.1 Gözlem 15 25.4 25 17.0 14 18.7 9 24.3 3 13.6 66 19.4 Mağaza vitrinleri 30 50.8 89 60.5 43 57.3 16 43.2 14 63.6 192 56.5 TOPLAM 59 100 147 100 75 100 37 100 22 100 340 100 n= 340 x²= 11,280 p= .505

(10)

Tablo 10’a göre öğrencilerin % 56,5’i moda hakkında bilgi kaynağı olarak mağaza vitrinlerini gözlemlemeyi belirtmişlerdir.

Kowabota ve Rabolt “Amerikalı ve Japon Üniversite öğrencilerinin giysi satın alma tutumlarını

kıyaslandıkları araştırmalarında, her iki ülkede de öğrencilerin bilgi kaynağı olarak öncelikle moda dergilerini tercih ettiği, onu az bir farkla mağaza vitrinlerinin takip ettiği ortaya çıkmıştır. Her iki araştırmanın bulguları birbirini destekler niteliktedir (Kawabata ve Rabolt, 1999). Sen ve

diğerlerinin (2002), yapmış olduğu araştırmada ise; vitrinlerin, kişilerin moda hakkında bilgi edinme, giysi satın alma kararı vermeleri üzerinde oldukça etkili olduğu tespit edilmiştir.

Öğrencilerin moda akımlarını takip edip etmeme konusundaki görüşleri tablo 11’de verilmiştir.

Tablo 11: Öğrencilerin Moda Akımları Konusundaki Görüşleri

Düşünceler

F % F % F % F % F % F % Takip ederim 4 6.8 1 0.7 1 1.3 1 2.7 3 13.6 10 2.9 Takip etmem 19 32.2 55 37.4 29 38.7 16 43.2 3 13.6 122 35.9 Beğenilerime bağlı 36 61.0 91 61.9 45 60.0 20 54.1 16 72.7 208 61.2 TOPLAM 59 100 147 100 75 100 37 100 22 100 340 100 n= 340 x²= 19,623 p= .012

Tablo 11 deki bulgular öğrencilerin % 61.2’si moda akımlarını takiplerinin etmelerini beğenilerine bağlı olarak değiştiğini, % 35.9 ’unun ise takip etmediğini göstermektedir. Buna göre öğrencilerin çoğunun moda akımlarını beğendikleri takdirde izlediklerini ortaya koymaktadır. Nitekim, son yıllarda sürekli tartışılmaya çalışılan kendi tarzını yaratma, kendi kişiliğini ortaya koyma kavramları modanın izlenmesinde de kendini göstermektedir.

John Rocha, “Yaşamımızda Modanın Rolü” başlıklı sunusunda da bu fikri desteklemektedir.

“…Zaman içinde modanın rolü değişti. Çünkü, geçmişte moda; hangi sosyal gruba ait olduğunuzu gösterirken, bu gün böyle bir tahmin sizi çok yanıltıcı sonuçlara götürebilir oldu. Kimin kim, ne olduğu, ne kadar para kazandığı, hangi titre sahip olduğu giysisinden belli olmamaktadır. İnsanlar kendi kişisel giysileri ile ne paralarını ne işlerini ne toplumdaki yerlerini göstermeye çalışmıyorlar. Kendi bireysel kişiliklerini göstermeye çalışıyorlar. Kim olduğunuzu, ne olduğunuzu moda aracılığı ile gösterme devri başladı. Sosyal konumunuzu gösterme devri bitti..” (John Rocha,1996 “The Role of Fashion in Our Lives” Aktaran: Uslu, 1998:16).

Moda çok geniş ve karmaşık bir kavram olduğundan, modaya uyma nedenini tek bir faktör ile açıklamak mümkün değildir. Gerçektende bugün moda olgusu insanların kendi kişiliklerini

gösterme yönünde biçimlenmeye başlamıştır (Uslu, 1998:16).

(11)

erkeklerin ise %31’i kendi stillerine uyan giysileri satın aldıklarını belirtmektedir. Yeni trendleri önemseyenlerin oranı % 9 ile % 4 arasında değişmektedir (Anonim², 2001: 26).

Tablo 12’de öğrencilerin modası geçmiş kıyafetler için yaptıkları uygulamalar verilmiştir. Tablo 12: Öğrencilerin Modası Geçmiş Giysilere Yönelik Davranışları

Görüşler

F % F % F % F % F % F % Atarım 1 1.7 2 1.4 2 2.7 1 2.7 - - 6 1.8 Birilerine veririm 16 27.1 38 25.9 20 26.7 15 40.5 4 18.2 93 27.4 Aksesuarlarla modaya uyarlarım 22 37.3 44 29.9 23 30.7 9 24.3 8 36.4 106 31.2 Giymeye devam ederim 20 33.9 63 42.9 30 40.0 12 32.4 10 45.5 135 39.7 TOPLAM 59 100 147 100 75 100 37 100 22 100 340 100 n= 340 x²= 7,300 p= .837

Tablo 12’ye göre anket uygulanan öğrencilerin % 39.7’si modası geçmiş giysileri hiçbir işlem yapmadan giymeye devam ettiklerini, %31.2’si bu giysileri değişik aksesuarlarla modaya uyarladıklarını, % 27,4’ü ise giysilerini birilerine verdiklerini belirtmişlerdir.

Giysilerde kullanılan aksesuarlar kişilerin moda tercihini ve stilini yansıtır. Bulgulardan, öğrencilerin 1/3’ünün aksesuarın giysiye güncellik kazandırdığını bildikleri görülmektedir. Diğer yandan öğrencilerin % 39.7’sinin modası geçen kıyafetleri giymeye devam etmesi ise, modayı bire bir uygulamadıklarını göstermektedir. Öğrencilerin % 1.8’i giysileri attığını söylemiştir.

Kıyafetlerini satan öğrenciye rastlanmamıştır. Bu günümüzde yaygınlaşan ikinci el kıyafet mağazalarının kullanımının Ankara’daki öğrenciler arasında henüz benimsenmediğini düşündürmektedir.

3. Öğrencilerin Gelir Durumu ile Sorulara Verdikleri Cevaplar Arasındaki ki-kare Sonuçlarına İlişkin Bulgular

Öğrencilerin gelir durumu ile sorulara verdikleri cevaplar arasında yapılan ki-kare analizi sonucunda anlamlı ilişki bulunanlar aşağıda belirtilmiştir.

· En çok para verilen giysi türü ile gelir durumu (x²= 41,843, p=,013) arasında; · Modanın anlamı ile gelir durumu (x²= 55,324, p=,021) arasında;

· Giysi tercihinde vücut özelliklerinin dikkate alınması ile gelir durumu (x²= 65,417, p=,048) arasında;

· İndirimli satışlara ilişkin görüşler ile gelir durumu (x²= 37,910, p=,035) arasında anlamlı ilişki olduğu görülmektedir.

(12)

4. SONUÇ VE ÖNERİLER

Toplumun en etkin ve kültürlü kesimlerinden biri olarak kabul edilen üniversite

öğrencilerinin giyim ve moda hakkındaki görüşleri, modayı izleme durumlarını belirlemek üzere yapılan bu araştırmada öğrencilerin giyimde bireyselliğe önem verdikleri, giysi satın alırken öncelikli olarak giysinin kendi tarzlarını yansıtmasına dikkat ettikleri, daha sonra kalite unsurunu aradıkları tespit edilmiştir.

Öğrencilerin kıyafetlerini değiştirme taraftarı olmadıkları, değiştirenlerin ise çoğunlukla renk uyumu için değiştirdikleri, giyimlerinde renk uyumuna önem verdikleri saptanmıştır. Öğrencilerin günlük giysi seçiminde en çok rahatlık ve bütünlüğe önem verdiği, en fazla harcamayı kot

pantolona yaptıkları görülmüştür.

Öğrenciler genel olarak, moda kavramını bilmektedir. Bununla beraber modanın iyi giyim için şart olduğunu düşünmemekte, modayı mağaza vitrinlerinden öğrenmektedirler. Öğrencilerin, çoğunlukla moda ürünleri giyme alışkanlığında olmadıkları, modası geçse bile beğendikleri taktirde giysilerini giymeye devam ettikleri görülmektedir. Öğrenciler, indirimli satışları ucuz bir şeyler alabilme fırsatı olarak tanımlamaktadır.

Araştırma sonuçlarına dayanarak giyim, öğrenciler tarafından bugünkü ve gelecekteki konumlarını güçlendirmesi, kişiliklerini ve düşüncelerini diğer insanlara aktarması, öz güvenlerini artırmaya yardımcı olması için, önemsenmelidir. Üniversitelerin kariyer günleri çerçevesinde, sosyal etkinlikler içerisinde doğru ve kişiliğe uygun giyim seminerleri ile çağdaş, şık ve doğru imaj yaratma konularında öğrenciler aydınlatılmalıdır.

KAYNAKLAR

Altınay, H. (1989). Ankara’daki Yüksek Öğrenim Gençlerinin İyi Giyim ve Moda

Hakkındaki Tercihleri ve Bunu Uygulayabilme Olanakları. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.

Altınay, H.ve H. Yüceer, (1992). Moda ve Tarihi. Ankara.

Altunyuva, Ş.(1988). Kadın Giyimi ve Temel Dikiş. Ankara, Timasat Yayınevi. Anonim¹. (1988). Türk Dil Kurumu Sözlüğü. Ankara.

Anonim². (2001). “Alışverişte En Önemli Kriter Rahatlık”, TextilWirtschaft-Dünya Tekstil. S: 12. s: 35.

Anonim³. (2000). “Yüksek Sosyete Şık ve Rahatı Seçiyor”, Dünya Tekstil. Yıl: 4, S:1. s: 26.

Arıkan R., Yüceer H., ve G. E. Çakar. (1994). “Kadınların Giysi Tüketimleri ve Giyim Davranışları” Standart Dergisi. 3. 27-32.

Aydın S. ve G. E. Çakar. (1993). “Çağdaş Giysi Tasarımında Öge ve Prensipler” 1. Türkiye Hazır giyim ve Konfeksiyon Kongresi, İstanbul. 267-274.

(13)

Crane, D. (2003). Moda ve Gündemleri. Çev: Özge Çelik. Ayrıntı Yayınları. İstanbul.

Kawabata, H. ve N. J. Rabolt. (1999). “Comparison of Clothing Purchase Behaviour Between US

and Japanese Female University Students”. J Consumer Studies & Home Economics, 23,4,

213-223.

Kırzıoğlu, N.G. (1992). Giyim Sanatı Ve Kişisel Görünüm. Ankara.

Koç, F. (1990). Kütahya Kadın Giysileri Üzerine Bir Araştırma. Ankara. Onur, N. (2004). Moda Bulaşıcıdır. Epsilon Yayınevi. İstanbul.

Sen S., G. Block ve S. Chandran. (2002). Window Displays and Consumer Shophing Desicions, Journal of Retailing and Consumer Services, 9, 277-290.

Uslu, Ö. (1998). Türk Kadın Giyimi Kuşamında Kız Teknik Ekolünün Etkileri. G.Ü.Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanatta Yüksek Lisans Tezi. Ankara.

Yaşa F. (1999). “Modada Demokrasi”, Hürriyet Gazetesi, 28 Ekim tarihli makale.

Yener M. (Tarihsiz). Tüketicilerin Giyime Yönelik Davranış Modelleri ve Davranışlarını Etkileyen Faktörler. H.Ü. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Ankara.

Zengingönül N., Şener F. ve M. Baysal. (1996). “Giysi Seçimine Etki Eden Faktörler”. Tekstil ve Konfeksiyon Dergisi, 3, 220-225.